Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 maja 2016 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 maja 2016 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy B. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

na skutek odwołania B. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 1 marca 2016 r. nr R- (...)

I.  zmienia zaskarżoną decyzję i ustala, że ubezpieczona B. P. nie jest zobowiązana do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia okres od 1 grudnia 2015 r. do 31 grudnia 2015 r. w łącznej kwocie 2.076,90 zł (dwa tysiące siedemdziesiąt sześć zł 90/100),

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. na rzecz ubezpieczonej kwotę 360 zł (trzysta sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania

/-/SSO R. Jerka

IV U 670/16

UZASADNIENIE

ZUS O/O. decyzją z dnia 1 marca 2016 r. znak R- (...) zobowiązał B. P. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia w postaci renty po zmarłej J. P. za okres od dnia 1.12.2015 r do dnia 31.12.2015 r. w łącznej kwocie 2076,90 zł.

W uzasadnieniu wskazano, iż uprawniona do renty J. P. zmarła w dniu 7.12.2015 r. Z kolei termin wypłaty tego świadczenia ustalony jest na dzień piętnasty danego miesiąca dlatego organ rentowy nie mając informacji o zgonie osoby uprawnionej świadczenie to wypłacił w dniu 18.12.2016 r. pełnomocnikowi ubezpieczonej – skarżącej B. P.. W dalszej części organ argumentował , iż skoro z art 101 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) zwana dalej FUS prawo do świadczeń ustaje z chwilą śmierci osoby uprawnionej a skarżąca nie należy jednocześnie do grona osób bliskich wskazanych w art. 136 ust. 1 ustawy FUS to sporne świadczenie jej się nie należy.

W odwołaniu od tejże decyzji ubezpieczona wskazała, iż zgodnie z art. 136b ustawy FUS wypłata świadczenia może nastąpić osobie sprawującą faktyczną opiekę na rencistą do czasu ustanowienia dla uprawnionego opiekuna prawnego. Podała iż od wielu lat sprawowała faktyczną opiekę nad zmarłą o czym wiedział MOPS występując do sądu o ustanowienie opiekuna prawnego dla zmarłej. Nadto skarżąca dysponowała szerokim pełnomocnictwem ( udzielonym w 2010 r. ) dotyczącym m.in. pobierania i kwitowania odbioru świadczeń emerytalnych.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. P. zmarła w dniu 7.12.2015 r.

W dniu 18 grudnia 2015 r. renta za miesiąc grudzień 2015 r. zostało wypłacona do rąk skarżącej – B. P., która dysponowała notarialnym upoważnieniem do odbioru tego świadczenia.

Bezpośrednio przed śmiercią ( na kilka tygodni przed ) stan zmarłej był niezwykle zły, była nieświadoma, nie przyjmowała leków, pożywienia była niezdolna do samodzielnej egzystencji i leżąca. Przebywała od dnia 4 sierpnia 2015 r. w Wojewódzkim Zespole Lecznictwa Psychiatrycznego w O. a następnie odpłatnym pobycie ( 100 zł dziennie ) w Zakładzie Opiekuńczo – Leczniczym w D.. Dodatkowo MOPS w O. z inicjatywy skarżącej złożył wniosek do Sądu Rejonowego w Olsztynie III Wydział Rodzinny i Nieletnich wniosek o umieszczeni zmarłej w domu pomocy społecznej bez jej zgody. Faktyczna opiekę nad J. P. od kilku lat pełniła skarżąca będąca jej siostrzenicą.

( dowód: dokumenty w aktach III RNs 1651/15, dokumenty k. 9 – 14, 23- 25, 31 zeznania ubezpieczonej k. 37v , 38 – 38 v , akta ZUS )

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu odwołanie ubezpieczonej jest zasadne.

Porządkująco należy wskazać, iż według przepisu art. 101 pkt 2 FUS prawo do świadczenia ustaje ze śmiercią osoby uprawnionej. Mimo to przepis art. 136a ust. 2 FUS deklaruje, że wstrzymanie wypłaty emerytury następuje dopiero od miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym zmarł rencista . Oznacza to, że ustawodawca przyznaje prawo do świadczenia również osobie zmarłej (na okres po dniu śmierci) .

Jednocześnie stosowanie do art. 102 § 2 kpc umocowanie skarżącej do odbioru spornego świadczenia wygasło ze śmiercią mocodawcy - J. P..

Stąd należało ocenić czy rację ma skarżąca iż do odbioru spornego należne zmarłej świadczenia w postaci emerytury za grudzień 2015 r. była ona uprawniona na podstawie art. 136b ustawy FUS. Zgodnie z ustępem pierwszym tej regulacji „ jeżeli z akt sprawy wynika konieczność ustanowienia dla osoby uprawnionej do renty ( … ) opiekuna prawnego, do czasu jego ustanowienia świadczenia mogą być wypłacane osobie sprawującej faktyczną opiekę nad rencistą ( … ) „

Niewątpliwie ze względu na stan zmarłej przed śmiercią ( k. 15 – 15v , akta III RNs 1651/15, informacja k. 31akt sprawy ) istniała konieczność ustanowienie przed śmiercią dla niej opiekuna prawnego ( była nieświadoma, nie przyjmowała leków, pożywienia była niezdolna do samodzielnej egzystencji i leżąca a zatem istniały przesłanki do ubezwłasnowolnienia częściowego lub całkowitego ). Z tego względu faktyczną opiekę nad zmarłą w tym okresie pełniła siostrzenica B. P. ( m.in. inicjowała i reprezentowała ją w postępowaniu o skierowanie do domu opieki społecznej – sprawa III RNs 1651/15, umieściła i opłacił pobyt w Zakładzie Opiekuńczo – Leczniczym w D., gospodarowała i zarządzała jej majątkiem, robiła zakupy, załatwiała w jej imieniu sprawy urzędowe ). W tej sytuacji nie może ulegać wątpliwości iż sprawowała ona w myśl art. 136b ustawy FUS faktyczną opiekę nad zmarłą w sytuacji gdy znajdowała się ona w takim stanie który wymagał ustanowienia dla niej opiekuna prawnego. Podkreślić przy tym należy iż ratio legis wskazanej normy prawnej sprowadza do tego iż uprawnia on osobą trzecią – tutaj opiekuna faktycznego – do dysponowania świadczeniem należnym renciście w sytuacji gdy on sam nie jest w stanie samodzielnie gospodarować dochodem w postaci renty aby zaspokoić swoje niezbędne potrzeby ( opłata za pobyt w ośrodku, opłata za leki, czynsz za mieszkanie, rachunki itp. ). Bez znaczenia jest przy tym czy pozostawione w dyspozycji opiekuna świadczenie rentowe pokrywa w całości w części usprawiedliwione potrzeby rencisty czy też otrzymana kwota je przewyższa. W tej sytuacji nie ma żadnego znaczenia relacja dochodu z renty w odniesieniu do wydatków rencisty.

.Przechodząc do rozważania ustępu drugiego art. 136 b zgodnie z którym „ świadczenie jest wypłacane osobie sprawującej faktyczną opiekę nad rencistą na podstawie oświadczenia o sprawowaniu tej opieki, potwierdzonego przez organ, który z racji wykonywanych zadań posiada informacje dotyczące sprawowania tej opieki „ należy stwierdzić iż skarżąca nie dopełniła formalnego obowiązku w postaci złożenia oświadczenia o którym tu mowa. W ocenie Sądu jednak uchybienie to nie może stanowić podstawy do potraktowania pobranego świadczenia jako nienależnego. Zauważyć bowiem należy iż stan zdrowia ( tak jak w niniejszej sprawie ) ma charakter dynamiczny a w tej sytuacji trudno wymagać aby faktyczny opiekun natychmiastowo reagował i wszczynał wszelkie możliwe procedury zmierzające do ustanowienia opieki nad uprawnionym ( w przedmiocie całkowitego bądź częściowego ubezwłasnowolnienia ). Dodatkowo samo uchybienie formalne stanowiłoby zbyt nadmierną sankcję dla osoby która faktycznie ( dobrowolnie ) i w interesie społecznym ( mimo że nie była zobowiązania ani prawnie ani moralnie ) podjęła się opieki nad osobą w tak ciężkim stanie ( wymagającym ustanowienie opiekuna prawnego ). W ocenie Sądu w przypadku zaistnienia przesłanek materialno - prawnych wypłaty spornego świadczenia ewentualne uchybienie obowiązkom formalnym nie powinno mieć wpływu na ocenię zasadności ej wypłaty.

W tej sytuacji w oparciu o powołane przepisy Sąd orzekł jak w sentencji wyroku. O kosztach orzeczono jak w pkt II.

Na marginesie należy dodać, iż w niniejszej sprawie nie mogła mieć zastosowanie regulacja z art 136 ust. 1 FUS wedle której organ rentowy wypłaca niezrealizowane świadczenie rentowe jednej z osób wymienionych w tym przepisie, pod warunkiem, że zmarły jeszcze za życia wystąpił o to świadczenie. Niezrealizowane świadczenie rentowe w rozumieniu art. 136 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, to takie świadczenie, do którego prawo zostało już ustalone lub co najmniej osoba uprawniona wystąpiła o nie jeszcze za życia, ale nie zostało ono jej wypłacone, niezależnie od przyczyn opóźnienia w wypłacie świadczenia. Nie dotyczy zatem ta regulacja świadczenia „wypłaconego osobie uprawnionej „ – to jest osobie uprawnionej z art. 136 b ustawy FUS

/-/ SSO Rafał Jerka