Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 maja 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 31 maja 2016 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G.

przeciwko M. B.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 14 lipca 2015 r., sygn. akt I C 248/15,

prostując oczywistą omyłkę w punkcie 1. zaskarżonego wyroku co do daty wydania nakazu zapłaty stwierdzającego wierzytelność powódki, przez zastąpienie daty „4 lipca 2011r.” datą „4 listopada 2011r.”

1)  oddala apelację;

2)  zasądza od pozwanego na rzecz powódki 5 400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 144/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 14 lipca 2015 r. Sąd Okręgowy w Katowicach uwzględniając powództwo (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. skierowane przeciwko pozwanemu M. B. uznał za bezskuteczną w stosunku do powódki umowę darowizny z dnia 13 maja 2011 r. dokonaną aktem notarialnym zapisanym w rep(...) Kancelarii Notarialnej notariusza D. B. w C. na podstawie, której B. B. i Z. B. (1) bezpłatnie dokonali na rzecz M. B. przysporzenia majątkowego w postaci przeniesienia na ich rzecz spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w C. przy ul. (...) zapisanego w Księdze Wieczystej (...) Sądu Rejonowego w Chorzowie oraz garażu nr (...) przy ul. (...), a to w celu zaspokojenia wierzytelności przysługującej powodowi wobec dłużników B. B. i Z. B. (1) w wysokości 59 490,34 zł z odsetkami ustawowymi od 4 lipca 2012 r. do zapłaty, stwierdzonej nakazem zapłaty Sądu Rejonowego Gdańsk Północ w Gdańsku z 4 lipca 2011r. ,IV Gnc 4359/11 i zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 7 459 złotych z tytułu kosztów procesu.

Orzeczenie Sądu Okręgowego oparte zostało na następujących ustaleniach faktycznych.

W dniu 28 grudnia 2010 roku powodowa spółka wystawiła faktury dla (...) z terminem zapłaty 4 stycznia 2011 roku.

Faktury odebrała B. B..

Z dokumentu „specyfikacja załadunkowa” wynika, iż doszło do odbioru towaru. Podpis nie jest czytelny.

Do zapłaty należności z faktur nie doszło, bo zdaniem Z. B. (1), materiał przez (...) został wysłany bezpośrednio do klienta, który z kolei jemu nie zapłacił.

W dniu 4 kwietnia 2011 roku powódka wystosowała wezwania do zapłaty listami poleconymi.

Aktem notarialnym z 13 maja 2011 roku małżonkowie B. przekazali w formie darowizny spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu położonego w C. przy (...) oraz garażu przy ul. (...) na rzecz swojego syna, to jest pozwanego M. B..

Jako powód darowizny wskazana została ciąża synowej małżonków B..

Synowa darowizną nie została objęta.

W sierpniu 2011 roku doszło do porozumienie z (...). Małżonkowie B. zobowiązali się spłacić należność w ciągu pół roku. Nie udało się im odzyskać pieniędzy od dłużnika.

Nakazem zapłaty Sądu Rejonowego Gdańsk-Północ w Gdańsku z 4 lipca 2011 roku, IV GNc 4359/11, zasądzone zostało solidarnie od B. B. i Z. B. (1) na rzecz powódki 64 345,38 zł z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu.

Wszczęta egzekucja okazała się skuteczna jedynie do kwoty 22 733,59 zł. Pozostała należność w wysokości 59 490,34 zł.

Komornik przejął samochód C. dłużników i sprzedał go w toku postępowania egzekucyjnego. Pismem z 3 lipca 2012 roku komornik zawiadomił powódkę, że małżonkowie B. nie posiadają żadnego innego majątku.

Nie udało się odzyskać całości należności.

Postanowieniem z 19 grudnia 2013 roku postępowanie egzekucyjne zostało umorzone.

Dłużnicy oprócz wynagrodzeń ze stosunku pracy w kwotach po 375 zł i 750 zł nie mają żadnych praw i wierzytelności.

W skutek opisanej czynności prawnej dłużnicy stali się niewypłacalni.

Ich majątek nie wystarcza na pokrycie długu przysługującego powódce.

Mając na względzie powyższe ustalenia Sąd Okręgowy uznał, że skarga paulińska powódki zmierzająca do uznania za bezskuteczną w stosunku do niej umowy darowizny, którą dłużnicy ponieśli na rzecz pozwanego prawo do lokalu mieszkalnego i garażu jest zasadna.

Sąd podkreślił, że w dacie darowizny dłużnicy powódki mieli świadomość istnienia długu a co za tym idzie możliwości pokrzywdzenia wierzyciela, gdyż wyzbyli się istotnego składnika swego majątku już po dacie wymagalności faktur z zapłatą których zalegali na rzecz powódki.

Dłużnicy pozwanej potwierdzili odbiór faktur zobowiązujących ich do zapłaty a nadto nie zaskarżyli nakazu zapłaty zobowiązującego ich do zaspokojenia długu obciążającego ich w stosunku do powódki. Pozwani nie posiadają majątku pozwalającego na zaspokojenie ich zobowiązania w całości.

Długu nie kwestionowali o czym świadczy porozumienia zawarte z powódką w sierpniu 2011 r., w którym zobowiązali się spłacić zadłużenie w ciągu pół roku. Majątku wyzbyli się nieodpłatnie na rzecz pozwanego będącego ich synem.

Dlatego Sąd Okręgowy wskazując jako podstawę swego rozstrzygnięcia przepis art. 527 i nast. kc uwzględnił powództwo oraz obciążył pozwanego kosztami procesu na mocy art. 98 kpc.

Wyrok został zaskarżony w całości przez pozwanego.

Skarżący zarzucił, że nakaz zapłaty uzyskany przez powodową spółkę przeciwko darczyńcom w istocie nie był wydany nie 4 lipca 2011 roku lecz 4 listopada 2011 roku.

W ocenie skarżącego ma to znacznie dla oceny zaskarżonego wyroku skoro przed wydaniem wspomnianego nakazu doszło do zawarcia przez darczyńców i powódkę porozumienia z dnia 8 sierpnia 2011 r. i darczyńcy w tym czasie prowadzili działalność gospodarczą. Powódka zerwała jednak zawarte porozumienie i uzyskała sądowy nakaz zapłaty z 4 listopada 2011 r. mimo, że wcześniejsza współpraca między stronami układała się prawidłowo. Takie zachowanie powódki doprowadziło do egzekucji i uniemożliwiło prowadzenie przez darczyńców dalszej działalności gospodarczej.

Skarżący zarzucił nadto, że w dniu 13 maja 2011 r. kiedy doszło do umowy darowizny darczyńcy nie mieli świadomości pokrzywdzenia powódki a celem przysporzenia było zapewnienie praw do lokalu ich synowi i synowej spodziewającej się dziecka.

Ponadto darowany lokal był obciążony hipoteką na kwotę 60.000 złotych, co świadczy o jego o wiele niższej wartości rynkowej.

W uzupełnieniu apelacji zawartym w piśmie z dnia 18 września 2015 r. pozwany zarzucił nadto naruszenie przepisu art. 233 § 1 kpc przez bezzasadne ustalenie nieważności umowy darowizny, art. 233 § 2 kpc przez brak oceny dowodów zgłoszonych przez skarżącego, art. 236 kpc przez nieuwzględnienie wniosków dowodowych pozwanego o przesłuchanie świadka Z. B. (2) i M. K. oraz art. 328 kpc przez nieuzasadnienie dlaczego wniosek w tym przedmiocie nie został uwzględniony. Powołując się na powyższe pozwany wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powódki na jego rzecz kosztów procesu ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Powódka w odpowiedzi na apelację wnosiła o jej oddalenie i o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny w Katowicach zważył co następuje:

Apelacja pozwanego nie jest zasadna.

Mimo braku właściwej oceny zebranych dowodów Sąd Okręgowy poczynił trafne ustalenia. Ustalenia te Sąd Apelacyjny podzielając te ustalenia traktuje je jako swoje własne.

Kwestionowany wyrok nie stwierdza nieważności umowy darowizny o jakiej mowa w pozwie. Uznaje jedynie tę darowiznę za bezskuteczną w stosunku do powódki. Jest to wynikiem uznania przez Sąd Okręgowy, że zachodzą przesłanki uwzględnienia powództwa opartego na przepisie art. 527 kc.

Skutkiem wyroku nie jest uznanie nieważności umowy darowizny, które nadal są własnością pozwanego, lecz ukonstytuowanie takiego stanu prawnego w wyniku, którego dla powódki umowa ta jest bezskuteczna. Powoduje to możliwość kierowania przez powódkę egzekucji do tego majątku tak jakby nadal stanowił on własność darczyńców będących jej dłużnikami.

Zasadnie skarżący zarzuca, że Sąd Okręgowy w motywach zaskarżonego wyroku nie dokonał oceny zebranych dowodów ani też nie podał dlaczego nie uwzględnił wniosku o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków zawnioskowanych przez pozwanego.

Uchybienie to nie podważa jednak zasadności zaskarżonego wyroku.

W ramach apelacji zupełnej obowiązującej obecnie w procedurze cywilnej sąd apelacyjny jest upoważniony i zobowiązany do samodzielnej oceny zebranych dowodów i oceny zasadności powództwa.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w Katowicach mimo wskazanych mankamentów uzasadnienia zaskarżonego wyroku odpowiada on prawu i trafnie uznaje żądanie powódki za zasadne.

Sąd Okręgowy błędnie wskazał w sentencji zaskarżonego wyroku, jak i w jego motywach, że powództwo zostało uwzględnione w celu zaspokojenia roszczeń powódki wynikających z nakazu zapłaty Sądu Rejonowego Gdańsk – Północ w Gdańsku z dnia 4 lipca 2011 r., sygn. akt IV GNc 4359.

Jest to wynikiem oczywistej omyłki, gdyż z kserokopii tego nakazu dołączonej do pozwu jednoznacznie wynika, że został on wydany w dniu 4 listopada 2011 roku. Dlatego Sąd Apelacyjny w trybie art. 350 § 1 kpc sprostował tą omyłkę.

Z faktu, iż nakaz został wydany już po dokonaniu darowizny nie wynika jednak, że darczyńcy nie działali ze świadomością pokrzywdzenia powódki jako wierzyciela.

Z jego treści wynika bowiem, że zasądzona nim należność w kwocie 64.345,38 złotych przysługiwała powódce od stycznia 2011 roku.

Była więc wymagalna przed wyzbyciem się przez dłużników praw do lokalu mieszkalnego oraz garażu. O istnieniu tego długu darczyńcy wiedzieli przed dokonaniem darowizny o czym świadczy doręczenie im faktur o zapłatę należności za dostarczony towar oraz wezwanie do zapłaty. W porozumieniu zawartym w sierpniu 2011 r. pozwani nie kwestionowali swego długu i zobowiązali się go uregulować na określonych w nim zasadach.

Brak więc podstaw do ustalenia, że wyzbywając się praw do lokalu mieszkalnego i garażu dłużnicy powódki nie wiedzieli o obciążającym ich długu. Brak też podstaw do uznania, że posiadany przez nich inny majątek pozwalał na zaspokojenie długów skoro z egzekucji skierowanej do niego powódka uzyskała zaspokojenie jedynie w kwocie około 22.000 złotych a w pozostałym zakresie egzekucja okazała się bezskuteczna ze względu na brak mienia z którego mogłaby dojść do zaspokojenia powódki.

Słusznie Sąd Okręgowy oddalił wnioski o przesłuchanie świadków zawnioskowanych przez pozwanego dla wykazania, że o istnieniu długu darczyńcy dowiedzieli się dopiero w sierpniu 2011 r. kiedy doszło do podpisania porozumienia co do zasad spłacenia długu, skoro z innych dowodów tj. odebranych faktur i wezwań do zapłaty wynikało, że darczyńcy o istnieniu zobowiązania wiedzieli już przed dokonaniem darowizny. Przeprowadzenie tych dowodów osobowych należało uznać za zbędne dla rozstrzygnięcia a wnioski pozwanego w tym zakresie jako zmierzające do prawidłowości postępowania (art. 217 § 3kpc).

Dla oceny zasadności powództwa jak i apelacji istotne znacznie mają domniemania prawne dotyczących istoty sporu.

Zgodnie z art. 527 § 2 kc czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem tej czynności. Bezspornym jest, że po wyzbyciu się przez rodziców pozwanego praw do lokalu mieszkalnego i garażu powódka nie uzyskała zaspokojenia z pozostałej części ich majątku swych wierzytelności przysługujących jej w stosunku do dłużników.

Oznacza to, że dokonana darowizna spowodowała niewypłacalność dłużników lub co najmniej powiększyła tą niewypłacalność.

Powoływanie się przez skarżącego na to, że przedmiot darowizny obciążony był hipoteką nie może podważać zasadności zaskarżonego wyroku gdyż nie wykazano, że obciążenia hipoteczne były wyższe od uzyskanej wartości przedmiotu darowizny.

Kolejne domniemanie wynika z przepisu art. 527 § 3 kc, który stanowi, że jeśli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Z przepisu art. 528 kpc wynika z kolei, że w przypadku uzyskania korzyści majątkowej nieodpłatnie wierzyciel może żądać uznania czynności prawnej za bezskuteczną nawet gdy osoba która uzyskała korzyść nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działa ze świadomości pokrzywdzenia wierzycieli.

Żadne z tych domniemań nie zostało skutecznie obalone przez skarżącego. Za niewiarygodne należy uznać twierdzenia pozwanego, że jedyną przyczyną przysporzenia na jego rzecz była chęć zapewnienia lokum dla syna i synowej spodziewającej się potomstwa skoro w toku postępowania o wyjawienie majątku obwoje darczyńcy podali, że przyczyną dokonania darowizny były problemy ze spłatą zobowiązań bankowych zabezpieczonych hipotecznie (k. 22 – 25).

Mając to na względzie Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 kpc i art. 98 kpc orzekł jak w sentencji.