Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

(...) Sp. z o.o. w G. wniosła o pozbawienie A. P. i P. S. na okres dziesięciu lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu. Uczestnicy domagali się oddalenia obu wniosków.

Sąd Rejonowy ustalił , iż uczestnik A. P. sprawował funkcję prezesa zarządu spółki (...) sp. z o.o. w B. od dnia 18 maja 2012r. do dnia 03 lipca 2014r., kiedy to został odwołany uchwałą zgromadzenia wspólników. W dniu 03 lipca 2014r. zgromadzenie wspólników (...) sp. z o.o. w B. podjęło uchwałę o powołaniu P. S. do sprawowania funkcji prezesa zarządu. Funkcję tę uczestnik sprawował do dnia 23 stycznia 2015r.

W dniu 04 marca 2014r. doszło do zawarcia między spółką (...) sp. z o.o. w B. jako poręczycielem a spółką (...) sp. z o.o. w G. jako wierzycielem przy udziale spółki (...) sp. z o.o. jako dłużnika umowy poręczenia, na mocy której poręczyciel poręczył wierzycielowi wykonanie zobowiązań dłużnika wynikających z zawartych przez wierzyciela i dłużnika dwóch umów sprzedaży węgla z dnia 04 marca 2014r. Poręczenie dotyczyło zobowiązań istniejących w chwili udzielania poręczenia jak i przyszłych. W dniu 17 kwietnia 2014r. reprezentanci (...) aktem notarialnym poddali się egzekucji w trybie art. 777 § 1 pkt 5 kpc wprost z aktu notarialnego do maksymalnej kwoty 230.000.000 zł, wynikającej z umów z dnia 04 marca 2014r. Wskazanemu aktowi notarialnemu postanowieniem z dnia 17 lutego 2015r. Sądu Rejonowy w Bydgoszczy w sprawie XII Co 1412/15 nadana została klauzula wykonalności. Spółka (...) posiada wobec spółki (...) wierzytelności stwierdzone następującymi tytułami wykonawczymi: nakazem zapłaty Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 26 sierpnia 2014r. wydanym w sprawie IX GNc 597/14, zaopatrzonym w klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 26 września 2014r., nakazem zapłaty Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 06 sierpnia 2014r. wydanym w sprawie IX GNc 640/14, zaopatrzonym w klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 08 października 2014r., nakazem zapłaty Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 28 sierpnia 2014r. wydanym w sprawie IX GNc 642/14, zaopatrzonym w klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 02 października 2014r. W dniu 26 marca 2014r. doszło do zawarcia umowy sprzedaży wierzytelności między spółką (...) sp. z o.o. w G. a (...). Umową poręczenia zawartą tego samego dnia w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi spółka (...) poręczyła za zobowiązań spółki prawa cypryjskiego (...) wobec spółki (...) do kwoty 32.000.000 zł wynikające lub mogące powstać w przyszłości z umowy sprzedaży wierzytelności zawartej w dniu 26 marca 2014r. pomiędzy spółką (...) a (...). W dniu 26 marca 2014r. (...) jako poręczyciel (...) w L. złożyła również przed notariuszem oświadczenie o poddaniu się egzekucji co do łącznej kwoty 32.000.000 zł, któremu postanowieniem z dnia 20 października 2014r. Sądu Rejonowego w Bydgoszczy w sprawie XII Co 6495/14 nadana została klauzula wykonalności.

Postanowieniem z dnia 2 lutego 2015r. wydanym w sprawie XV GU 60/14 Sąd Rejonowy w Bydgoszczy ogłosił upadłość (...) sp. z o.o. w B. obejmującą likwidację majątku dłużnika. Zgłoszeniami wierzytelności z dnia 14 kwietnia 2015r. wnioskodawca zgłosił roszczenia wobec upadłego (...) w sprawie upadłościowej XV GUp 5/15, powołując się na opisane wyżej umowy poręczenia z dnia 04 i 26 marca 2014r. Zgłoszenia zostały zarejestrowane pod numerem 163. W postępowaniu upadłościowym spółki (...) nie została zatwierdzona lista wierzytelności. Do dnia wydania postanowienia w niniejszej sprawie nie został przedłożony przez syndyka sędziemu-komisarzowi również projekt listy wierzytelności.

Sąd Rejonowy w pierwszej kolejności zbadał kwestię legitymacji czynnej wnioskodawcy (...) Sp. z o.o. w G. do złożenia wniosku w niniejszej sprawie. Zgodnie z treścią art. 373 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jednolity Dz.U. z 2015r., poz. 233 ze zm - dalej jako „p.u.n.”) sąd może orzec pozbawienie na okres od trzech do dziesięciu lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu m.in. wobec osoby, która ze swej winy będąc do tego zobowiązana z mocy ustawy, nie złożyła w terminie dwóch tygodni od dnia powstania podstawy do ogłoszenia upadłości wniosku o ogłoszenie upadłości. W myśl art. 376 ust. 1 p.u.n. postępowanie w sprawach, o których mowa w art. 373 i 374 p.u.n. wszczyna się wyłącznie na wniosek wierzyciela i innych enumeratywnie wymienionych w tym przepisie podmiotów. Artykuł 376 p.u.n. nie określa jacy wierzyciele mają prawo złożyć wniosek o pozbawienie praw wymienionych w art. 373 p.u.n. Postępowanie w tym przedmiocie jest jednak ściśle związane z postępowaniem upadłościowym. Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela pogląd, w myśl którego wykładnia celowościowa nakazuje przyjąć, iż wierzycielem który z mocy art. 376 ust. 1 p.u.n. jest uprawniony do wszczęcia postępowania jest wierzyciel, którego wierzytelności umieszczono na liście wierzytelności, a także wierzyciele, którzy mogą uczestniczyć w głosowaniu na zgromadzeniu wierzycieli na tej podstawie, że ich wierzytelności są stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub ostateczną decyzją administracyjną (art.281 p.u.n.) - Komentarz Prawo upadłościowe i naprawcze, A. Jakubecki, F. Zedler, Warszawa 2010, Wolters Kluwer, str. 786. W myśl tych poglądów wierzycielami nie są podmioty, których roszczenia stwierdzone są ugodą sądową lub ugodą zawartą przed sądem polubownym (patrz Komentarz j.w. str. 596).

Wnioskodawca we wniosku powinien udowodnić istnienie swojej wierzytelności, nie jest bowiem zwolniony od tego obowiązku, jak wnioskodawca w sprawie o ogłoszenie upadłości, od którego wymagane jest jedynie uprawdopodobnienie. Jeżeli prowadzone było postępowanie upadłościowe, odpowiednim dowodem jest wyciąg z listy wierzytelności, jeżeli wierzycielowi prawomocnie odmówiono uznania wierzytelności w postępowaniu upadłościowym, nie jest wierzycielem w rozumieniu Prawa upadłościowego, a zatem może być wnioskodawcą tylko, jeżeli przedłoży prawomocne orzeczenie sądu lub ostateczną decyzję administracyjną, stwierdzającą istnienie wierzytelności. (Komentarz do Prawa upadłościowego i naprawczego, P. Zimmerman, Warszawa 2012, CH Beck, str. 815-816). W sprawie upadłościowej spółki (...) nie został jeszcze przedłożony projekt listy wierzytelności. Zatem wnioskodawca nie jest podmiotem mogącym wywodzić swą legitymacje czynną z faktu umieszczenia jego wierzytelności na liście. Wnioskodawca powoływał się na fakt zgłoszenia wierzytelności, jednakże należy mieć na uwadze, iż od zgłoszenia wierzytelności do jej ewentualnego prawomocnego uznania na liście może nastąpić szereg zdarzeń niweczących oczekiwania wnioskodawcy, gdyż syndyk może nie uznać roszczeń, wierzyciele mogą wnieść sprzeciwy, a i sam upadły poprzez swoich reprezentantów może złożyć zastrzeżenia. W sytuacji faktycznej niniejszej sprawy uznać należało, iż wnioskodawca nie udowodnił swojej wierzytelności. Nie legitymuje się bowiem prawomocnym wpisem na listę wierzytelności, ani prawomocnym orzeczeniem sądu lub ostateczną decyzją administracyjną. Zatem wniosek spółki (...) w opisanej sytuacji faktycznej uznać należało za przedwczesny. Wobec faktu, iż postępowanie upadłościowe spółki (...) jest w toku, Sąd orzekający w niniejszej sprawie nie widzi podstaw do prowadzenia postępowania na okoliczność ustalenia legitymacji procesowej czynnej wnioskodawcy, gdyż jest to kompetencja syndyka i sędziego-komisarza.

W tym stanie rzeczy Sąd uznał, że wnioskodawca nie udowodnił, aby przysługiwała mu legitymacja procesowa czynna. Przesądzenie kwestii braku formalnej legitymacji wnioskodawcy w niniejszej sprawie powoduje, iż zbędne jest ustosunkowywanie się do dalszych twierdzeń i zarzutów uczestników postępowania, a także ustalanie przesłanek orzeczenia zakazów wskazanych w art. 373 p.u.n. Mając powyższe okoliczności faktyczne i prawne na uwadze Sąd oddalił wniosek na podstawie art. 376 ust. 1 a contrario ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze (pkt 1 sentencji).

O kosztach procesu w postaci kosztów zastępstwa procesowego uczestnika P. S. orzeczono w punkcie 2 sentencji na podstawie § 11 ust. 1 pkt 3 w zw. z § 2 ust. 2 zd. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności adwokacie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity Dz.U. z 2013r., poz. 461), obciążając nimi wnioskodawcę z uwagi na regulację art. 520 § 3 k.p.c. w zw. z art. 376 ust. 1 zd. trzecie Prawa upadłościowego i naprawczego.

Powyższe postanowienie zaskarżył wnioskodawca w całości , zarzucając naruszenie prawa materialnego tj. art. 376 ust. 1 w zw. z art. 189 w zw. z art. 281 ustawy Prawo upadłościowe (dawnej: Prawo upadłościowe i naprawcze) poprzez błędną ich wykładnię polegającą na stwierdzeniu, że wnioskodawcy nie przysługuje legitymacja czynna do wystąpienia o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej wobec uczestników postępowania, wierzycielem w rozumieniu art. 376 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe (dawniej: Prawo upadłościowe i naprawcze) może być wyłącznie wierzyciel, który przedstawi dowód z wpisu na listę wierzytelności, bądź udowodni swoją wierzytelność prawomocnym orzeczeniem sądu lub ostateczną decyzją administracyjną, podczas gdy art. 276 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe (dawnej: Prawo upadłościowe i naprawcze) nie przewiduje jakichkolwiek ograniczeń wobec wierzycieli do wystąpienia z wnioskiem o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej , wierzyciel może udowodnić swoją wierzytelność w postępowaniu o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej za pomocą wszelkich środków dowodowych na zasadach ogólnych postępowania dowodowego , wnioskodawca legitymuje się wierzytelnościami stwierdzonymi tytułami egzekucyjnymi - oświadczeniami o dobrowolnym poddaniu się egzekucji upadłego - spółki (...) sp. z o.o. zaopatrzonymi w klauzule wykonalności, wobec czego wnioskodawca jest wierzycielem w rozumieniu art. 276 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe (dawnej: Prawo upadłościowe i naprawcze).

Wnioskodawca domagał się uchylenia zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Uczestnik P. S. wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania wg norm przepisanych , również uczestnik A. P. podtrzymywał dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Apelacja , mimo nie podzielenia przez sąd odwoławczy w całości argumentacji w niej przedstawionej , zasługiwała na uwzględnienie co skutkowało koniecznością uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.

Słuszny okazał się zarzut naruszenia prawa materialnego poprzez częściowo błędną wykładnię art. 376 w zw. z art. 189 w zw. z art. 281 p.u.n. – w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2015 r. Zasadnie wnioskodawca wskazuje , iż postępowanie w przedmiocie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej jest postępowaniem o odrębnym charakterze , chociaż powiązanym z postępowaniem upadłościowym. Taką tezę , iż postępowanie w sprawach orzekania zakazu prowadzenia działalności gospodarczej jest samodzielnym postępowaniem cywilnym słusznie wywiódł Sąd Najwyższy w postanowieniu z 15 grudnia 2005 r. , sygn. akt V CK 415/05. Z tych też przyczyn Sąd Okręgowy oddalił wniosek o zawieszenie postępowania złożony na rozprawie w dniu 6 lipca 2016 r.

Zgodnie z art. 376 ust. 1 zd. 1 p.u.n. w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2015 r. , postępowanie w sprawach, o których mowa w art. 373 i art. 374, wszczyna się wyłącznie na wniosek wierzyciela, tymczasowego nadzorcy sądowego, zarządcy przymusowego, syndyka, prokuratora, a także Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz Komisji Nadzoru Finansowego. W myśl art. 189 obecnego P.u. wierzycielem w rozumieniu ustawy jest każdy uprawniony do zaspokojenia z masy upadłości, choćby wierzytelność nie wymagała zgłoszenia. Sąd Okręgowy podziela pogląd Sądu Rejonowego , że legitymowanym do złożenia wniosku o orzeczenie zakazu , o którym mowa w art. 373 pu.n. jest podmiot wpisany na listę wierzytelności , bądź legitymujący się prawomocnym orzeczeniem sądu lub ostateczna decyzją administracyjną ( art. 281 ust. 2 p.u.n. w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2015 r. ). Taki pogląd znajduje poparcie w większości przedstawicieli doktryny. I tak , F. Zedler w komentarzu do art. 376 ówczesnego p.u.n. , LEX 2011 , stwierdza iż art. 376 p.u.n. nie określa, jacy wierzyciele mają prawo złożyć wniosek o pozbawienie praw wymienionych w art. 373. Postępowanie w tym przedmiocie jest jednak związane z postępowaniem upadłościowym. Wykładnia celowościowa nakazuje więc przyjąć, iż wierzycielem, który z mocy art. 376 ust. 1 jest uprawniony do wszczęcia postępowania, jest wierzyciel, którego wierzytelności umieszczono na liście wierzytelności, a także ci wierzyciele, którzy mogą uczestniczyć w głosowaniu na zgromadzeniu wierzycieli na tej podstawie, że ich wierzytelności są stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub ostateczną decyzją administracyjną (art. 281). Również L. Guza w komentarzu do art. 376 p.u.n. , wydawnictwo LEXIS NEXIS 2014 , stwierdza jednoznacznie, iż uprawniony do złożenia wniosku jest jedynie wierzyciel, który może uczestniczyć w postępowaniu upadłościowym, a więc wierzyciel, którego wierzytelność umieszczono na liście wierzytelności, lub wierzyciel spełniający warunki wynikające z art. 281 ust. 2.

Zdaniem Sądu Okręgowego takim podmiotem jest wnioskodawca. Sam Sąd Rejonowy wskazał w uzasadnieniu orzeczenia , iż dnia 4 marca 2014r. zawarto umowę poręczenia między spółką (...) sp. z o.o. w B. jako poręczycielem a spółką (...) sp. z o.o. w G. jako wierzycielem przy udziale spółki (...) sp. z o.o. jako dłużnika, na mocy której (...) sp. z o.o. poręczył wierzycielowi wykonanie zobowiązań (...) sp. z o.o. wynikających z zawartych przez wierzyciela i dłużnika dwóch umów sprzedaży węgla z dnia 4 marca 2014 r. W dniu 17 kwietnia 2014 r. reprezentanci (...) aktem notarialnym poddali się egzekucji w trybie art. 777 § 1 pkt 5 kpc wprost z aktu notarialnego do maksymalnej kwoty 230.000.000 zł, wynikającej z umów z dnia 4 marca 2014r. Powyższemu aktowi notarialnemu postanowieniem z dnia 17 lutego 2015 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy w sprawie XII Co 1412/15 nadana została klauzula wykonalności.

Z kolei w dniu 26 marca 2014r. zawarto umowę sprzedaży wierzytelności między spółką (...) sp. z o.o. w G. a (...). Umową poręczenia z 26 marca 2014 r. spółka (...) poręczyła za zobowiązania (...) wobec spółki (...) do kwoty 32.000.000 zł wynikające lub mogące powstać w przyszłości z umowy sprzedaży wierzytelności zawartej w dniu 26 marca 2014 r. W dniu 26 marca 2014 r. (...) jako poręczyciel (...) w L. złożyła również przed notariuszem oświadczenie o poddaniu się egzekucji co do łącznej kwoty 32.000.000 zł, któremu postanowieniem z dnia 20 października 2014 r. Sądu Rejonowego w Bydgoszczy w sprawie XII Co 6495/14 nadana została klauzula wykonalności. Są to nie tylko tytuły egzekucyjne ale tytuły wykonawcze , w myśl art. 777 § 1 pkt 1 kpc w zw. z art. 776 kpc.

Tak więc wnioskodawca dysponuje dwoma prawomocnymi orzeczeniami sądu , które stwierdzają , iż (...) sp. z o.o. są zobowiązane do zapłaty określonych kwot na rzecz wnioskodawcy. Co do postanowienia z dnia 20 października 2014 r. należy wskazać , iż na jego podstawie toczy się już postępowanie egzekucyjne ( por. k. 651 , 652 akt ). Nie ma w takiej sytuacji znaczenia , iż odpowiedzialność (...). Sp. z o.o. ma charakter subsydiarny skoro , odpowiedzialność ta już się zmaterializowała chociażby poprzez wszczęcie postępowania egzekucyjnego.

Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił zatem w tym zakresie stan faktyczny lecz wywiódł z niego błędne wnioski. Z jednej strony bowiem stwierdził , iż wierzyciel wymieniony w art. 281 ust. 2 dawnego p.u.n. jest uprawniony do złożenia wniosku o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej , z drugiej zaś zdaje się wskazywać , iż wnioskodawca takim wierzycielem nie jest.

Słusznie wnioskodawca podnosi , iż w sytuacji gdy nie może pozwać spółki (...) , musi oczekiwać na zatwierdzenie listy wierzytelności. Skoro zaś postępowanie upadłościowe się przedłuża ,wnioskodawca nie może ponosić ujemnych tego skutków. Postępowanie w przedmiocie orzeczenia zakazu prowadzenia działalności gospodarczej ma charakter samoistny a więc nie można wnioskodawcy pozbawiać prawa wykazywania swojej wierzytelności na użytek tego postępowania w oparciu o art. 281 ust. 2 p.u.n.

Taka błędna wykładnia skutkuje koniecznością uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Nie ulega bowiem wątpliwości , iż Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy. Nierozpoznanie istoty sprawy ma miejsce wówczas, gdy sąd pierwszej instancji zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania pozwu lub zarzutów merytorycznych przeciwstawionych zgłoszonemu roszczeniu. Nierozpoznanie istoty sprawy może być konsekwencją przyjęcia przez sąd pierwszej instancji przesłanki niweczącej lub hamującej roszczenie, np. prekluzji, przedawnienia, potrącenia, braku legitymacji, prawa zatrzymania. Konieczność uchylenia orzeczenia w takiej sytuacji ma miejsce wówczas, gdy sąd drugiej instancji takiej oceny nie podziela ( por. wyrok SA w Warszawie z dnia 19 lutego 2016 r. , sygn. akt I ACa 733/15 ). W niniejszej sprawie wniosek oddalono wyłącznie na podstawie braku legitymacji wnioskodawcy , oddalając wnioski dowodowe w pozostałym zakresie. Sąd Rejonowy w takiej sytuacji , przyjmując ,iż wnioskodawca posiada legitymację czynną , będzie musiał przeprowadzić postępowanie dowodowe w całości , uwzględniając należycie zgłoszone wnioski dowodowe uczestników postępowania.

Biorąc pod uwagę powyższe , na podstawie art. 386 § 4 kpc , orzeczono jak w sentencji , pozostawiając – zgodnie z art. 108 § 2 kpc – sądowi I instancji rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

Marcin Królikowski Wojciech Wołoszyk Wiesław Łukaszewski