Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 maja 2016 roku

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie II Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SO Katarzyna Sałaj – Alechno

Protokolant: Małgorzata Dąbrowska

po rozpoznaniu w dniu 21 kwietnia 2016 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. K.

przeciwko J. K. (1)

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powoda M. K. na rzecz pozwanej J. K. (1) kwotę 7.217 zł ( siedem tysięcy dwieście siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt II C 755/15

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 13 września 2013 r. ( data nadania w urzędzie pocztowym k. 90) M. K. wniósł o wydanie orzeczenia stwierdzającego obowiązek J. K. (1) złożenia oświadczenia woli przenoszącego na powoda udział w wysokości 157/250 w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego nr (...), usytuowanego w budynku wielomieszkaniowym położonym przy ul. (...) w W., dla którego Sąd Rejonowy (...) w W., (...) Wydział Ksiąg Wieczystych, prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), w związku z uchyleniem się przez powoda od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu wywołanego podstępnym działaniem pozwanej, oraz o zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Alternatywnie powód wniósł o wydanie orzeczenia stwierdzającego obowiązek pozwanej złożenia oświadczenia woli przenoszącego na niego udział w wysokości ½ w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego nr (...), usytuowanego w budynku wielomieszkaniowym położonym przy ul. (...) w W., dla którego Sąd Rejonowy (...) w W., (...) Wydział Ksiąg Wieczystych, prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) (pozew k. 2-18).

W odpowiedzi na pozew J. K. (1) wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych oraz kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 5.000 zł. W uzasadnieniu wskazała, iż zgodnie z wcześniejszymi uzgodnieniami stron dokonała ona spłaty pozostałej części kredytu na mieszkanie zaciągniętego w Banku (...) Spółka Akcyjna w W. , a w zamian za co powód zrzekł się na jej rzecz praw do swojej części lokalu nr (...) położonego w budynku przy ul. (...) w W.. mieszkalnego (odpowiedź na pozew k. 126-132).

Pismem procesowym z dnia 21 lipca 2014 r., wobec zbycia nieruchomości objętej niniejszym postępowaniem, powód zmodyfikował żądanie pozwu wnosząc o zasądzenie na jego rzecz kwoty 248.466,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia sprzedaży przez pozwaną lokalu nr (...) położonego w budynku przy ul. (...) w W., dla którego Sąd Rejonowy (...) w W., (...) Wydział Ksiąg Wieczystych, prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) tj. od dnia 19 grudnia 2013r. do dnia zapłaty. Na wypadek ustalenia przez Sąd, iż przysługuje mu udział w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego nr (...), w budynku wielomieszkaniowym położonym przy ul. (...) w W. w wysokości 1/2, powód zgłosił żądanie ewentualne o zasądzenie na jego rzecz kwoty 197.500,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia sprzedaży przez pozwaną ww. lokalu do dnia zapłaty (pismo procesowe powoda k. 197-203).

Stanowiska stron do zamknięcia przewodu sądowego nie uległy zmianie, przy czym pełnomocnik pozwanej na rozprawie w dniu 21 kwietnia 2016r. wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 15.000 zł w oparciu o § 2 pkt. 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( k. 314 verte)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. K. (1) i M. K. byli w związku małżeńskim, który zawarli 16 sierpnia 2003 r. w W.. W trakcie trwania małżeństwa urodziła się im córka - E.. Strony nabyły w dniu 27 lutego 2007 r. w drodze umowy notarialnej od A. U., spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, położonego przy ul. (...) za cenę 395.000 (trzysta dziewięćdziesiąt pięć tysięcy) złotych na zasadach wspólności ustawowej, zaciągając na ten cel kredyt w Banku (...) Spółka Akcyjna w W. w wysokości 150.750,00 zł.

Dowód: akt notarialny, Repertorium A nr (...), akt notarialny sprzedaży mieszkania z dnia 19 lutego 2007 r., Rep. A nr (...), odpis zupełny z księgi wieczystej KW nr (...) (k. 31-49)

W listopadzie 2007r. powódka wyprowadziła się ze wspólnego mieszkania stron i zamieszkała u rodziców, po czym wystąpiła z pozwem rozwodowym. Wyrokiem z dnia 8 stycznia 2009r. w sprawie sygn. akt II C 1136/08 Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie rozwiązał związek małżeński stron bez orzekania o winie. Niedługo po rozwodzie w okresie między kwietniem a majem 2009 r. strony powróciły do siebie i zamieszkały razem przy ul. (...) w W., mając nadzieję na odbudowę związku. W dniu (...) urodziła im się druga córka - H.. Z czasem relacje stron nie układały się dobrze, często dochodziło do kłótni, pojawiły się problemy finansowe. Pozwana zażądała aby ustalić alimenty na młodsze dziecko i w tym celu w dniu 2 marca 2012r. strony udały się do (...) Centrum Mediacji, gdzie przed mediatorami J. K. (2) i I. W. zawarły ugodę ,mocą której M. K. zobowiązał się płacić na rzecz małoletniej H. K. co miesiąc kwotę 700 zł .Powyższa ugoda została zatwierdzona postanowieniem Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi –Południe V Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 23 sierpnia 2012r. W związku z narastającym konfliktem między stronami oraz problemami finansowymi , byli małżonkowie wspólnie ustalili, iż J. K. (1) przejmie na siebie zobowiązanie kredytowe, przy czym powód przeniesie na nią udział w prawie własności do przedmiotowego lokalu. Z uwagi na brak środków finansowych, rodzice pozwanej zobowiązali się córce darować kwotę 150.000 zł.

Dowód: wyrok Sądu Okręgowego z dnia 8 stycznia 2009 r., sygn.. akt II C 1136/08 (k. 51-52), postanowienie Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi –Południe V Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 23 sierpnia 2012r.(k. 66).

W dniu 23 marca 2012 r. strony zawarły umowę o podziale majątku wspólnego sporządzoną w formie aktu notarialnego przed notariuszem G. K. (1), (Repertorium A Nr (...)), na mocy której spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu nr (...) przy ul. (...) w W. przypadło w całości pozwanej , bez spłat i dopłat. Tego samego dnia rodzice pozwanej przelali na jej konto wskazaną kwotę 150.000 (sto pięćdziesiąt tysięcy) złotych na spłatę pozostałej części kredytu.

Dowód: akt notarialny z dnia 23 marca 2012 r., repetytorium A nr (...), kopie dwóch przelewów na kwotę 75.000 zł, umowa darowizny między pozwaną a matką pozwanej, umowa darowizny między pozwaną a ojcem pozwanej (k. 59-64, 140, 141-142, 153, 156-157), zeznania świadka G. K. (2) k.313-314)

W dniu 26 marca 2012 r. pozwana przelała pieniądze na konto Banku (...) Spółki Akcyjnej w W. spłacając zaciągnięty kredyt w wysokości 143.063,17 zł. (stu czterdziestu trzech tysięcy sześćdziesięciu trzech złotych 17/100).

Dowód: zaświadczenie o spłacie kredytu hipotecznego, kopia przelewu kwoty 145.000 (stu czterdziestu pięciu tysięcy) złotych (k. 154 i 143)

We wrześniu po kolejnej awanturze J. K. (1) zażądała od powoda, aby wyprowadził się z mieszkania.

Kiedy powód dowiedział się , że J. K. (1) nawiązała bliższe relacje z T. T., uznał że został wprowadzony przez pozwaną podstępnie w błąd co do celu podziału majątku wspólnego, dalszego pożycia stron oraz zamieszkiwania razem z dziećmi. W związku z tym w dniu 12 lipca 2013 r. złożył pisemnie oświadczenie o uchyleniu się od skutków swojego oświadczenia woli, które pozwana otrzymała w dniu 17 lipca 2013 r. Wskazał w nim, że przyczyną uchylenia się od skutków oświadczenia woli jest wprowadzenie go w błąd przez byłą żonę co do celu podziału majątku wspólnego, dalszego wspólnego pożycia, zamieszkiwania wspólnie z dziećmi oraz fakt, że został wyrzucony z mieszkania.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o wymienione dokumenty, których wiarygodność nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Podstawą ustaleń faktycznych były również zeznania świadka G. K. (2), natomiast zeznania pozostałych świadków okazały się nieprzydatne dla ustaleń faktycznych, gdyż albo świadkowie nie mieli wiedzy na wskazane okoliczności lub ta wiedza była zdecydowanie ograniczona.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo podlegało oddaleniu.

Zasadnicze elementy stanu faktycznego były bezsporne. W dniu 23 marca 2012 r. strony zawarły umowę o podział majątku wspólnego sporządzoną w formie aktu notarialnego, na mocy której spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu nr (...) przy ul. (...) w W. przypadło w całości pozwanej bez spłat i dopłat. Pozwana stała się tym samym jedynym uprawnionym do ww. lokalu. Wobec złożenia przez powoda oświadczenia o uchyleniu się o od skutków prawnych swojego oświadczenia, należał zbadać czy wywarło ono skutek prawny.

Instytucja uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli z powodu podstępu jest uregulowana w art. 86 k.c. Podstępne wprowadzenie w błąd zachodzi wówczas, gdy podejmowane jest świadome i umyślne działanie w celu skłonienia określonej osoby do złożenia danego oświadczenia woli. Do uchylenie się od skutków prawnych takiego oświadczenia woli - złożonego pod wpływem błędu wywołanego podstępnie wystarcza, aby błąd dotyczył okoliczności spoza treści oświadczenia woli, w tym między innymi sfery motywacyjnej, stanowiącej przyczynę złożenia danego oświadczenia woli (I CR 400/69, OSNCP 1970 z. 12 poz. 225).

Powód w piśmie procesowym z dnia 16 grudnia 2015 r. wskazał jako podstawę prawną roszczenia pieniężnego art. 415 k.c. w związku z art. 86 k.c., wskazując dodatkowo z ostrożności procesowej, w wypadku nieuznania przez Sąd powyższej kwalifikacji prawnej - art. 405 k.c. w związku z art. 86 k.c.

W niniejszej sprawie M. K. w toku postępowania sądowego wielokrotnie powtarzał, co wynika również z treści jego oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych, że główną przyczyną zawarcia umowy o podział majątku wspólnego, było obiecywanie przez pozwaną, iż będą tworzyć nadal rodzinę .W ocenie M. K. pozwana już w chwili dokonywania podziału majątku wspólnego miała ułożony plan pozbycia się go z mieszkania i rozpoczęcia wspólnego życia z nowym partnerem a utrzymywała powoda w mylnym przekonaniu, co do dalszego pożycia aby przejąć lokal przy ul. (...) w W..

Wszystkie okoliczności faktyczne do jakich się odwołał powód by skuteczność swojego oświadczenia uzasadnić każą uznać, informacje przekazane przez pozwaną za takie, które wpływały i kształtowały wyłącznie sferę jego motywacji co do tego czy zdecydować się na podział majątku i przekazać swój udział w lokalu na rzecz byłej małżonki. Na ich podstawie powód, jak twierdził, zdecydował się na tą czynność, uznając je za właściwą podstawą do pozytywnej prognozy swojego dalszego związku faktycznego z J. K. (1). Taki skutek nie zmienia jednak oceny, że ewentualny błąd odnosił się tylko do sfery motywacyjnej (pobudki) powoda.

Wskazać należy, że dla przyjęcia podstępu koniecznym jest wykazanie, że strona działała umyślnie po to, aby doprowadzić do takiego niezgodnego z prawdą (rzeczywistym stanem rzeczy) obrazu rzeczywistości u drugiej strony, na którą wolę oddziaływuje, by była ona zdolna do złożenia oświadczenia woli określonej treści.

Nie zostało dowiedzione w sporze by J. K. (1) celowo nakierowywała powoda na zawarcie umowy podziału majątku wspólnego, przedstawiała okoliczności nie odpowiadające rzeczywistości czy kłamliwe, po to by skłonić byłego małżonka do podpisania umowy. Z pewnością strony rozmawiając przed zawarciem umowy, wobec narastającego konfliktu między nimi, faktu bycia już po rozwodzie a jednocześnie posiadaniem dwojga małoletnich dzieci i niespłaconym kredytem, starały się znaleźć rozwiązanie istniejącej sytuacji. Nielogicznym były tłumaczenia przedstawiane przez powoda, że stanowili z pozwaną zgodną rodzinę a umowa o podział majątku wspólnego była dokonana jedynie po to, aby pozwana miała zabezpieczenie. Zaprzeczają temu zeznania świadka G. K. (2) oraz fakt, iż już w dniu 2 marca 2012r. strony przed mediatorami zawarły umowę co do wysokości obowiązku alimentacyjnego powoda wobec córki H.. W sytuacji kiedy strony tworzyłyby zgodny związek i nie myślałyby o rozstaniu zbędne byłyby ustalenia w tej kwestii. Zdaniem powoda, J. K. (1) wprowadziła go w błąd poprzez ukrycie rzeczywistych intencji, jakie miały towarzyszyć zawarciu umowy o podział majątku wspólnego. Pozwana miała dawać byłemu mężowi do zrozumienia, że nie czuje się stabilnie w nowej formie związku i potrzebuje zabezpieczenia swojej sytuacji życiowej, co miało zostać osiągnięte poprzez przeniesienie na nią udziału w prawie do lokalu. Powyższym twierdzeniom Sąd nie dał wiary i uznał, że umowa o podział majątku miała swoją przyczynę w pogarszających się relacjach między stronami i ostatecznej decyzji o ich rozstaniu. Pozwana urodziła drugą córkę w dniu 1 listopada 2011 r. Za nieudowodnione należało uznać twierdzenia powoda, że J. K. (1) planowała już dużo wcześniej wprowadzenie go w błąd przy zawieraniu umowy o podziale majątku wspólnego z dnia 23 marca 2012 r. Kierując się zasadami logicznego rozumowanie nie jest prawdopodobne aby pozwana zaplanowała przeprowadzić się do powoda po rozwodzie, mieszkać z nim przez prawie 3 lata a następnie zajść w ciąże i urodzić mu dziecko, w tym tylko celu aby kilka miesięcy później podstępnie nakłonić go do przepisania na nią udziału w lokalu przy ul. (...). Nie ulega wątpliwości, że sytuacja finansowa stron w czasie sprzed zawarcia umowy o podział majątku wspólnego była trudna. Lokal przy ul. (...) był obciążony hipoteką kaucyjną na kwotę 256.275 zł i stronom groziło przejęcie mieszkania przez bank w sytuacji zaprzestania spłaty kredytu. To zdaniem Sądu skłoniło strony do zawarcia przedmiotowej umowy, dzięki której pozwana spłaciła wspólne zobowiązanie małżonków.

Stąd nie sposób uznać, że tego rodzaju rozwiązanie istniejącej sytuacji majątkowej stron może zostać zakwalifikowane, jako działanie podstępne ze strony pozwanej, w rozumieniu art. 86 § 2 k.c, wobec uznania iż twierdzenia powoda co do obietnic pozwanej co do trwałości rodziny okazały się irracjonalne.

Należy zatem uznać , że zachowanie J. K. (1) polegające na sprzedaży mieszkania dokonane po złożeniu przez powoda oświadczenia woli o uchyleniu się od skutków prawnych, nie można uznać za delikt opisany przez normę art. 415 k.c. Powód, jako czyn niedozwolony uznał bowiem fakt sprzedaży mieszkania mimo świadomości skutecznego uchylenia się przez powoda od skutków swojego oświadczenia woli (k. 300). We wskazanych okolicznościach nietrafne jest twierdzenie M. K. kwalifikujące owe zachowanie pozwanej, jako przejaw celowego i nielojalnego sposobu postępowania w stosunkach między byłymi małżonkami, oraz jako czynu zabronionego, skutkującego przypisaniem J. K. (1) odpowiedzialności odszkodowawczej wobec niego. Skoro powód nie uchylił się skutecznie od złożonego oświadczenia woli brak było podstaw aby uznać , że pozwana nie była uprawniona do sprzedaży mieszkania.

Podkreślić należy, że nawet jeśli by przyjąć twierdzenia powoda za prawdziwe, to informacje uzyskane od pozwanej co do dalszego trwania tej rodziny, byłyby tylko elementem, który złożył się na proces motywacyjny powoda, co do tego czy podpisać umowę, tym nie mniej nie były one takimi, które celowo nieprawdziwie wywołały u powoda wadliwe wyobrażenie o rzeczywistości, która w ten sposób zdeformowana zostałaby przyjęta przez niego jako odpowiadająca rzeczywistemu stanowi rzeczy. Tylko taki sposób postępowania pozwanej, wywołujący opisany skutek mógłby być oceniony, jako przejaw nielojalności w relacjach społecznych , a zatem czyn bezprawny i zawiniony.

Uznanie, że działanie pozwanej nie wypełniało cech deliktu oraz, że powód nie działał, zawierając umowę o podział majątku w warunkach błędu wywołanego przez pozwaną czy też, tym bardziej, podstępu wyklucza możliwość uznania, że usprawiedliwionym jest roszczenie M. K. z tytułu odszkodowania, oparte na kwalifikacji działania J. K. (1) jako czynu niedozwolonego.

Konieczna zatem stała się ocena sformułowanego przez powoda żądania w świetle art. 405 k.c. W ocenie Sądu Okręgowego, również roszczenie formułowane w oparciu o wskazany przepis nie znajduje uzasadnienia. Powód dochodził od pozwanej zapłaty kwoty 248.466,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia sprzedaży przedmiotowego mieszkania do dnia zapłaty, wskazując jako ewentualną podstawę prawną roszczenia przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Zgodnie z treścią art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Brak było podstaw do uznania, iż pozwana bezpodstawnie wzbogaciła się kosztem powoda o wartość udziału w wysokości 157/250 ( ewentualnie ½) w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego nr (...), usytuowanego w budynku wielomieszkaniowym położonym przy ul. (...) w W.. J. K. (1) stała się wyłącznym właścicielem tej nieruchomości na podstawie umowy o podział majątku wspólnego zawartej z M. K. w dniu 23 marca 2012r. W § 3 i 4 tej umowy strony oświadczyły, że z tytułu jej zawarcia nie czynią między sobą żadnych rozliczeń finansowych ( bez spłat i dopłat) i nie zachowują wobec siebie żadnych roszczeń. Powód nie wykazał, zgodnie z obowiązkiem wynikającym z art. 6 k.c, aby umowa z dnia 23 marca 2012r. była nieważna z powodu wady oświadczenia woli i aby kiedykolwiek skutecznie uchylił się od skutków prawnych swojego oświadczenia. M. K. nie ma wprawdzie wykształcenia prawniczego, jednak jest osobą aktywną zawodowo i w pełni sprawną intelektualnie. Nie sposób zatem uznać, aby nie zdawał sobie sprawy ze znaczenia oświadczenia zawartego w treści tej umowy.

Z uwagi na powyższe okoliczności Sąd Okręgowy uznał, że powód nie udowodnił, aby pozwana uzyskała bez podstawy prawnej jego kosztem korzyść majątkową w wysokości 248.466,00 zł i dlatego powództwo jako bezzasadne podlegało oddaleniu.

Porównanie treści żądania pozwu z treścią wyroku prowadzi do wniosku, że pozwana jest stroną wygrywającą sprawę w całości. Stąd też na podstawie art. 98 § 1 k.p.c zsądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 7.200zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego na podstawie §6 pkt. 7 rozporządzenia z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (..) oraz 17 zł tytułem zwrotu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. W niniejszej sprawie nie ma zastosowania rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r., które weszło w życie w dniu 1 stycznia 2016r. i zgodnie z §21 nie ma zastosowania do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem jego wejścia w życie.