Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 czerwca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Słupsku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 28 czerwca 2016 r. w Słupsku

na rozprawie

sprawy z powództwa E. B.

przeciwko E. G.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powódki E. B. na rzecz pozwanej E. G. kwotę 3.617 zł (słownie: trzy tysiące sześćset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 379/14

UZASADNIENIE

Powódka E. B. w pozwie wniesionym do Sądu Okręgowego w Słupsku przeciwko pozwanej E. G. domagała się uznania za bezskuteczną wobec powódki umowy darowizny z dnia 2 października 2013 r. sporządzonej przed notariuszem w S. A. B., R..”A” nr (...), mocą której dłużniczka M. K. darowała pozwanej E. G. nieruchomość położoną w D. przy ul. (...), o numerze działki (...), dla której Sąd Rejonowy w Słupsku prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) z pokrzywdzeniem w stosunku do wierzytelności powódki stwierdzonych prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 21 lutego 2014 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt X GC 499/13.

Uzasadniając żądanie strona powodowa wskazywała, że na mocy prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 21 lutego 2014, sygn. XCC 499/13 przysługuje jej względem M. K. wierzytelność na kwotę 127.858,65 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz na kwotę 3.617 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. W toku postępowania prowadzonego przed Sądem w Łodzi, nieruchomość będąca jedynym składnikiem majątku należącym do M. K. została darowana jej córce E. G., wskutek czego dłużniczka stała się niewypłacalna. W ocenie powódki, zawarcie przez dłużniczkę umowy darowizny miało na celu pokrzywdzenie powódki jako wierzycielki. Zaznaczyła, że wymagalność poszczególnych kwot należnych powódce od dłużniczki nastąpiła przed dniem dokonania darowizny. Podnosiła też, że z uwagi na to, że pozwana jest córką dłużniczki, należy domniemywać, iż E. G. wiedziała, iż jej matka działała ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, tym samym, w stosunku do pozwanej, jako osoby bliskiej znajduje w jej ocenie zastosowanie domniemanie z art. 527 § 3 k.c., co uzasadnia żądanie pozwu.

Pozwana E. B. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych. Kwestionując istnienie wierzytelności E. B. wobec M. K. wywodziła tym samym brak podstaw do uznania, że sporna umowa darowizny dokonana była z pokrzywdzeniem wierzycielki. Zaprzeczała też twierdzeniu powódki jakoby pozwana, w wyniku tej czynności prawnej, uzyskała korzyść majątkową, skoro przejęła obciążoną hipoteką nieruchomość i obowiązek spłaty kredytów hipotecznych, a nadto obowiązek opieki nad schorowaną matką i ojczymem oraz dostarczania im środków utrzymania. Zarzuciła też, iż powódka nie wykazała, by nieruchomość będąca przedmiotem darowizny była jedynym majątkiem M. K. oraz nie wykazała choćby potencjalnej możliwości zaspokojenia się z tej nieruchomości.

Na rozprawie w dniu 26 lutego 2016 r. pełnomocnik strony pozwanej wniósł umorzenie niniejszego postępowania, wskazując, że wobec uchylenia się notarialnie w dniu 26 lutego 2016 r. przez M. K. i Z. K. od skutków prawnych umowy darowizny z dnia 2 października 2013 r., nie istnieje przedmiot żądania pozwu, jakim było uznanie tej umowy za bezskuteczną wobec wierzytelności powódki.

W piśmie procesowym z dnia 10 marca 2016 r. pełnomocnik powódki ustosunkowując się do wniosku pełnomocnika pozwanej w przedmiocie umorzenia niniejszego postępowania, wniósł o wydanie przez Sąd wyroku wstępnego, w którym Sąd stwierdzi nieważność umowy z dnia 26 lutego 2016 r. zawartej przed notariuszem R. R., (...)z uwagi na jej pozorność (k. 226-227).

Na rozprawie w dniu 28 czerwca 2016 r. pełnomocnik powódki podtrzymał stanowisko zawarte w pozwie i dalszych pismach procesowych w tym w szczególności w ostatnim z pism z 10 marca 2016 r. wraz zawartymi tam wnioskam.

Pełnomocnik pozwanej podtrzymał żądanie umorzenia niniejszego postępowania.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Umową darowizny z dnia 2 października 2013 r. sporządzoną przed notariuszem A. R.. A Nr (...)2013 r. Z. K. i M. K. darowali swojej córce E. G. nieruchomość położoną w D. przy ul. (...) o numerze działki (...), dla której sąd Rejonowy w Słupsku Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...).

Dowód: wypis aktu notarialnego z dnia 2 października 2013 r., R.. A nr (...) k. 140-143.

Wyrokiem z dnia 21 lutego 2014r. Sąd Okręgowy w Łodzi w sprawie z powództwa E. B. przeciwko M. K. zasądził od niej na rzecz powódki łączną kwotę 127.858,65 zł wraz z należnościami ubocznymi od poszczególnych kwot składających się na kwotę główną. Apelacja pozwanej M. K. wyrokiem Sadu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 28 października 2014r, została oddalona.

Postanowieniem z dnia 22 stycznia 2016r. Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej wniesionej przez M. K..

bezsporne.

W dniu 26 lutego 2016 r. M. K. i J. K. uchylili się od skutków prawnych swoich oświadczeń woli w przedmiocie dokonanej w dniu 2 października 2013 r. darowizny nieruchomości, poprzez złożenie przed notariuszem stosownego oświadczenia, powołując się na istotny błąd – mylne wyobrażenie o istniejącym stanie rzeczy, gdy w istocie celem tej umowy było zaspokojenie potrzeb osobistych Z. J. i M. małżonków K.. Obdarowana E. G., a pozwana w niniejszej sprawie wyraziła na powyższe zgodę. Uczestnicy czynności zgodnie stwierdzili, że uchylenie się od skutków prawnych oświadczeń woli ma skutek ex tunc.

Następnie tym samym aktem notarialnym E. G., wobec faktu uchylenia się przez darczyńców od skutków prawnych oświadczeń woli i w celu właściwego uregulowania istniejących między nimi stosunków prawnych, przeniosła na małżonków K. nieruchomość zabudowaną oznaczoną w ewidencji gruntów jako działka numer (...), położoną w D., a małżonkowie K. oświadczyli, że na powyższe wyrażają zgodę i jednocześnie przenoszą na rzecz E. G. nieruchomość zabudowaną oznaczoną w ewidencji gruntów jako działka numer (...), położoną w D., w zamian za dożywocie na co E. G. wyraziła zgodę.

Dowód: wypis aktu notarialnego z dnia 26 lutego 2016 r. R.. A nr (...) złożony w kopercie na k. 199

Sąd zważył, co następuje:

Powódka E. B. w ramach niniejszego postępowania dążyła do uznania za bezskuteczną umowy darowizny z dnia 2 października 2013 r. sporządzonej przed notariuszem w S. A. B., R.. A nr (...), na podstawie której dłużniczka M. K. darowała pozwanej - swojej córce E. G. nieruchomość położoną w D. przy ulicy (...), bliżej opisaną w pozwie. Jakkolwiek do pewnego momentu sprawa stanowiła klasyczne powództwo ze skargi paulińskiej, to jednak na skutek działań podjętych w jej toku przez stronę pozwaną, a wskazanych w części faktycznej uzasadnienia, podtrzymywane przez E. B. powództwo o uznanie za bezskuteczną wobec powódki umowy darowizny z dnia 2 października 2013 r. musiało ulec oddaleniu.

Przepis art. 316 k.p.c. statuuje zasadę aktualności orzeczenia, nakazując brać pod uwagę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. Zasada ta odnosi się zarówno do podstawy faktycznej powództwa, jak i do jego podstawy prawnej. "Stan rzeczy" według przepisu, to zarówno okoliczności faktyczne, jak i przepisy prawa, które mają stanowić podstawę rozstrzygnięcia.

Zmiana okoliczności faktycznych niniejszej sprawy wyrażała się w tym, że darczyńca (dłużniczka M. K.) uchyliła się od skutków prawnych dokonanej darowizny, obdarowana (pozwana) nie zakwestionowała skuteczności tego uchylenia się a oświadczenie w tym przedmiocie znajduje się w akcie notarialnym, obdarowana przeniosła nieruchomość na własność dłużniczki, ta z kolei ponownie przeniosła ją na pozwaną w zamian za dożywocie.

Nie ulega więc wątpliwości, że umowa darowizny z dnia 2 października 2013r., która była przedmiotem niniejszego postępowania nie istnieje. Powyższe samo w sobie nie zamykało jeszcze powódce drogi, czy inaczej rzecz ujmując, nie uniemożliwiało jej osiągnięcie celu do którego zmierzała w tym procesie. E. B., reprezentowana, co istotne, przez zawodowego pełnomocnika mogła podjąć czynności obronne w postaci chociażby modyfikacji pierwotnie zgłoszonego powództwa, względnie jego rozszerzenia czy założenia nowej sprawy o ustalenie nieważności umowy z dnia 26 lutego 2016 r. zawartej przed notariuszem R. R., R.. A nr (...) przy zawieszeniu niniejszej sprawy. Czynności takich pełnomocnik powódki jednak nie podjął lecz konsekwentnie popierał powództwo zgłoszone w pierwotnym kształcie wnosząc jednocześnie o wydanie wyroku wstępnego stwierdzającego nieważność umowy z dnia 26 lutego 2016 r. Uszło jednak uwadze strony powodowej, że Sąd nie mógł wydać wyroku wstępnego w przedmiocie stwierdzenia nieważności umowy z dnia 26 lutego 2016 r. skoro w ogóle takie roszczenie nie zostało w sprawie zgłoszone, a więc nie stanowiło przedmiotu żądania pozwu.

Jeszcze raz podkreślić należy, że w niniejszej sprawie powódka sformułowała swoje żądanie w ten sposób, że domagała się uznania za bezskuteczną w stosunku do niej umowy darowizny z dnia 12 października 2013 r. i powództwo w takim kształcie podtrzymywała chociaż dłużniczka M. K. uchyliła się od skutków prawnych tej czynności ze skutkiem ex tunc.

W tej sytuacji (nieistnienia umowy, która była przedmiotem żądania) powództwo zgłoszone i podtrzymywane przez powódkę podlegało oddaleniu, a nie umorzeniu jak tego domagał się pełnomocnik strony pozwanej.

Umorzenie postępowania mogłoby nastąpić tylko wówczas, gdyby powódka cofnęła pozew lub jeżeli wydanie wyroku stałoby się z innych przyczyn zbędne lub niedopuszczalne (art. 355§1 k.p.c.). Niezasadny jest wniosek pozwanego o umorzeniu postępowania oparty na tezie o zbędności wydania wyroku wobec nieistnienia przedmiotu żądania pozwu, w sytuacji gdy powódka nie cofa pozwu, a podtrzymuje konsekwentnie stanowisko w nim wyrażone. W przepisie art. 355§1 k.p.c. chodzi bowiem o sytuacje, w których zachodzą formalne przeszkody do merytorycznego rozpoznania sprawy tj. takie, które powodują, że postępowanie ze względów proceduralnych nie może się toczyć. Sytuacja taka nie zachodzi na gruncie niniejszej sprawy.

W tym stanie rzeczy orzeczono, jak w pkt 1 sentencji.

O kosztach procesu rozstrzygnięto w pkt 2 wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. Na koszty te składa wynagrodzenie zawodowego pełnomocnika w kwocie 3.600 zł ustalone w oparciu o § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez SP kosztów pomocy (…), j.t. Dz.U. 2013r. Nr 490 ze zm. i opłata skarbowa od pełnomocnictwa -17 zł.