Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W I M I E N I U R Z E C Z Y P O S P O L I T E J P O L S K I E J

Dnia 30 czerwca 2016 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w składzie następującym

Przewodniczący: SSO Barbara Bojakowska

Sędziowie: SSO Iwona Podwójniak

SSO Joanna Składowska

Protokolant: sekretarz sądowy Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 29 czerwca 2016 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa T. K.

przeciwko S. M. i M. M.

o zniesienie służebności gruntowej

na skutek apelacji pozwanych od wyroku Sądu Rejonowego w Łasku z dnia 8 grudnia 2016 roku sygn. akt I C 1159/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok w całości i powództwo oddala oraz zasądza od powoda T. K. na rzecz pozwanych S. M. i M. M. kwotę 257 (dwieście pięćdziesiąt siedem) złotych z tytułu zwrotu kosztów procesu;

II.  zasądza od powoda T. K. na rzecz pozwanych S. M. i M. M. kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych z tytułu zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I Ca 131/16

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Łasku wyrokiem z dnia 8 grudnia 2015 roku w sprawie z powództwa T. K. przeciwko S. M. i M. M. zniósł służebność gruntową przejazdu i przechodu ustanowioną dla nieruchomości położonej w K. Starych i Nowych, gmina S., oznaczonej numerem (...) o powierzchni 0,1265 ha, stanowiącej własność pozwanych S. M. i M. M. obciążającą nieruchomość położoną w K. Starych i Nowych oznaczoną numerem (...) stanowiącą własność powoda T. K. bez wynagrodzenia oraz zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 287 zł z tytułu zwrotu kosztów procesu.

Powyższe orzeczenie zapadło po następujących ustaleniach i wnioskach.

Powód T. K. jest właścicielem nieruchomości położonej w K. Starych i Nowych składającej się m.in. z działki nr (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Łasku prowadzona jest księga wieczysta Kw nr (...).

Decyzją Wójta Gminy S. z dnia 23 listopada 2011 roku dokonano podziału działki nr (...) położonej w K. Starych i Nowych stanowiącej własność J. J. i P. J. na dwie działki nr (...). Dalej w decyzji wskazano, że dostęp wydzielonej działki nr (...) do drogi publicznej – działka (...) – będzie odbywał się poprzez działkę nr (...), wraz z ustanowieniem na tej działce odpowiedniej służebności polegającej na prawie każdorazowego przejścia i przejazdu do działki nr (...).

Pozwani S. M. i M. M. w dniu 29 listopada 2011 roku kupili od J. J. i P. J. nieruchomość położoną w K. Starych i Nowych stanowiącą działkę (...) o powierzchni 0,1265 ha. Jednocześnie w akcie tym T. K. ustanowił na czas nieokreślony na rzecz każdoczesnego właściciela działki nr (...) służebność gruntową polegającą na prawie przejazdu i przechodu przez działkę nr (...) do działki nr (...).

Następnie umowami z dnia 5 grudnia 2011 roku i 7 grudnia 2011 roku pozwani M. M. i S. M. kupili od J. J. i P. J. ich udziały odpowiednio w ¾ i ¼ w działce nr (...) o powierzchni 0, 0735 ha, która graniczy z drogą publiczną oznaczoną numerem geodezyjnym (...).

Od strony drogi asfaltowej jest urządzony wjazd na działkę nt 540/3.

S. M. prowadzi działalność gospodarczą (...) w zakresie m.in. napraw blacharsko-lakierniczych, Głównym miejscem prowadzenia tej działalności jest działka (...), sąsiadująca z działką powoda od innej strony. Natomiast na działce nr (...) prowadzi on działalność w zakresie piaskowania, w związku z czym na nieruchomość wjeżdżają samochody osobowe i ciężarowe.

W oparciu o powyższe ustalenia Sąd Rejonowy, dokonując wykładni przepisu art. 295 k.c. w związku z art. 145 § 1 k.c., wskazał, że istniejąca od 2011 roku służebność polegająca na możliwości korzystania przez pozwanych z działki (...) w celu przejazdu i przechodu do działki (...) została ustanowiona jako droga konieczna. Dalej wskazał, że służebność ta utraciła dla pozwanych znaczenie z chwilą zakupu przez nich działki (...), która jest połączona z działką (...), a która posiada bezpośredni dostęp do drogi publicznej.

Odnosząc się do przepisu art. 295 k.c. na podstawie przeprowadzonego postępowania dowodowego Sąd meriti wskazał, że podział działki nr (...) nastąpił na wniosek poprzednich właścicieli nieruchomości, którzy w związku z zaprzestaniem prowadzenia gospodarstwa rolnego chcieli sprzedać część zabudowań zbędnych do jego prowadzenia. Ponieważ jedna z wydzielonych działek o numerze (...) nie miała dostępu do drogi publicznej, podział został zatwierdzony pod warunkiem ustanowienia odpowiedniej służebności przy zbywaniu nieruchomości. Ustanowienie służebności nie miało na celu umożliwienia czy ułatwienia pozwanemu prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie piaskowania, ponieważ jest to jego osobista decyzja, która w ocenie sądu nie ma wpływu na możliwość zniesienia służebności, o ile możliwy jest dostęp do drogi publicznej bez konieczności obciążania nieruchomości osoby trzeciej. Skoro pozwani są właścicielami nieruchomości składającej się z sąsiadujących działek nr (...) to mogą w dowolny sposób zagospodarować te działki i wykorzystując dostęp do drogi publicznej prowadzić działalność gospodarczą, a co za tym idzie na mocy powołanych przepisów należało znieść służebność gruntową obciążającą działkę (...).

O kosztach procesu Sąd orzekł na mocy art. 98 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sporu.

Z rozstrzygnięciem Sądu Rejonowego nie zgodzili się pozwani S. M. i M. M., którzy zaskarżyli wyrok w całości, zarzucając mu naruszenie prawa materialnego art. 295 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie pomimo ustalonego stanu faktycznego wskazującego na korzystanie przez pozwanych z ustanowionej na nieruchomości powoda służebności gruntowej, która nadal zwiększa użyteczność nieruchomości władnącej pozwanych i przynosi jej korzyści, a także poprzez jego niewłaściwą wykładnię mylącą skutek uwzględnienia powództwa z ustawową przyczyną zniesienia służebności gruntowej bez wynagrodzenia. Skarżący zarzucili również naruszenie przepisów postępowania w postaci art. 227 k.p.c. i art. 233 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie faktów i dowodów o istotnym znaczeniu dla rozstrzygnięcia sprawy, zwłaszcza w zakresie oględzin nieruchomości oraz całości dokumentacji fotograficznej oraz poprzez nielogiczność i dowolność oceny zebranego materiału dowodowego w sprawie.

W uzasadnieniu wskazali, że służebność nie utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkiego znaczenia, nadal zwiększa użyteczność nieruchomości pozwanych i przynosi jej korzyści. Fakt, że pozwani stali się właścicielami działki (...) z dostępem do drogi publicznej także nie uzasadnia zastosowania art. 295 k. c.

Gdyby powództwo zostało uwzględnione, to jego wynikiem byłaby utrata użyteczności nieruchomości władnącej. Tymczasem utrata użyteczności ma być podstawą zniesienia służebności, a nie odwrotnie.

Nieruchomość władnąca nadal nie ma dostępu do drogi publicznej. Zniesienia służebności nie uzasadnia nabycie przez pozwanych działki (...), ponieważ nie istnieje możliwość przejazdu i przechodu przez działkę (...) – z uwagi na usytuowanie zabudowy – niemożność złamania samochodu gospodarczego.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda solidarnie na rzecz pozwanych zwrotu kosztów procesu i kosztów postępowania apelacyjnego.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie i obciążenie pozwanych kosztami postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja pozwanych jest zasadna.

Rację mają skarżący, że sąd pierwszej instancji niewłaściwie zastosował w niniejszej sprawie przepis art. 295 k.c.

Nie może podlegać kwestii, że ostatecznie powód jako podstawę faktyczną pozwu wskazał okoliczność, że służebność przechodu i przejazdu utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie, dlatego uzasadnione jest jej zniesienie bez wynagrodzenia.

Sąd Rejonowy podzielił stanowisko powoda, podnosząc, że służebność drogi koniecznej, na skutek tego, że pozwani stali się właścicielami działki, która ma dostęp do drogi publicznej i sąsiaduje z działką władnącą, nie ma już racji bytu.

W ocenie Sądu Okręgowego powyższe – w okolicznościach niniejszej sprawy – nie jest uzasadnione i słusznie zostało zakwestionowane w apelacji.

Zgodnie z przepisem art. 295 k.c., jeżeli służebność gruntowa utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności bez wynagrodzenia.

Przede wszystkim, co dla porządku również należy podnieść, brak jest jednoznacznych wskazań, że służebność obciążająca nieruchomość powoda winna być kwalifikowana tylko jako taka, która została ustanowiona jako służebność drogi koniecznej. Co prawda faktem jest, że działka (...) w dacie ustanawiania dla niej przedmiotowej służebności nie miała dostępu do drogi publicznej, powyższe jednak wprost nie przesądza, że przedmiotowa służebność została ustanowiona tylko jako droga konieczna. Taka jej kwalifikacja nie wynika w szczególności wprost z umowy ją ustanawiającej. Chociaż oczywiście nie może tego przesądzać sama treść aktu notarialnego oraz brak w tej treści sformułowania „droga konieczna” niemniej zapis aktu mówi jedynie tyle, że T. K. ustanawia na czas nieokreślony na rzecz każdoczesnego właściciela działki (...) służebność polegającą na prawie przejazdu i przechodu przez działkę nr (...) do działki (...).

Właściciel działki (...) T. K. ustanowił służebność przejazdu i przechodu całkowicie dobrowolnie, i według relacji jego samego, pozwany przyszedł i poprosił go o przejazd, a on się zgodził.

Przedmiotowa służebność została ustanowiona jako służebność gruntowa polegająca na prawie każdoczesnego właściciela działki (...) do przejazdu i przechodu przez działkę (...).

Takie okoliczności – prośba pozwanego, zgoda powoda, dobrowolność, treść zapisu w umowie – wskazują, że powyższa służebność nie może być wprost kwalifikowana jedynie jako służebność drogi koniecznej, winna być kwalifikowana szerzej, jako zgoda powoda na korzystanie z jego działki w zakresie przejazdu i przechodu w ogóle.

Skoro tak, to nie mogą mieć tak pierwszorzędnego znaczenia racje dla zastosowania przepisu art. 295 k.c. jak podniesione przez sąd pierwszej instancji.

Inaczej, sam fakt późniejszego nabycia przez pozwanych działki (...) nie może przesądzać zasadności powództwa.

Służebność gruntowa przejazdu i przechodu została ustanowiona na działce (...) także z określonych potrzeb gospodarczych, w tym związanych z prowadzoną już wówczas przez pozwanego działalnością gospodarczą na działce (...), którą rozdziela z działką (...) droga stanowiąca działkę (...) oraz właśnie działka (...). Pozwany chciał mieć po prostu dostęp tamtędy do nowo zakupywanej działki, na co powód wyraził zodę.

Zresztą – pomijając powyższe – w istocie rzeczy – bez takiego obciążenia działki powoda 540/2, działka (...) nie miała dostępu również i do drogi publicznej – oznaczonej jako działka (...), co jednoznacznie wynika z map załączonych do akt księgi wieczystej SR1L/00016369/7.

W takich okolicznościach służebność nie utraciła znaczenia dla nieruchomości władnącej, tym bardziej, wszelkiego znaczenia. W zakresie dostępu tejże działki władnącej do drogi (...) od daty ustanowienia tej służebności nic się nie zmieniło, w żadnym razie nabycie przez pozwanych własności działki (...) nie spowodowało, że nieruchomość władnąca uzyskała dostęp do drogi (...) – nie uzyskała.

W niniejszej sprawie jest tak, że nieruchomość władnąca – działka (...) nie ma dostępu do żadnej drogi. W tym zakresie od daty ustanowienia przedmiotowej służebności nic się nie zmieniło. W szczególności takiego stanu rzeczy nie zmieniło w żadnym razie nabycie przez pozwanych własności działki (...) – bezpośrednio sąsiadującej z działką (...) i mającej dostęp do drogi publicznej. Działka (...) przez takie zdarzenie prawne nie uzyskała bowiem dostępu do drogi publicznej. Błędnie zatem przyjął Sąd Rejonowy, że wraz z nabyciem przez pozwanych działki (...) służebność gruntowa utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie. Nie utraciła, ponieważ w dalszym ciągu służebność władnąca nie ma dostępu do żadnej drogi publicznej. Ponadto, nawet gdyby przyjąć, że jest inaczej – do czego nie ma jednak wystarczających podstaw – to powyższe nic nie zmieniło w zakresie dostępu nieruchomości władnącej do drogi nr (...) i prawidłowego korzystania przez pozwanych z działki (...) w związku z prowadzoną przez S. M. działalnością gospodarczą i potrzebą korzystania z tejże służebności jako gwarantującą dostęp do drogi publicznej od drugiej jej strony, tj. do drogi stanowiącej działkę (...) – po drugiej stronie drogi znajduje się działka, na której pozwany prowadzi zakład lakierniczy. Dla prawidłowego korzystania przez pozwanych z działki władnącej uzasadniony także względami gospodarczymi jest dostęp do niej również od strony drogi (...), a dla takiego służebność jest w dalszym ciągu potrzebna i w żadnym razie nie utraciła jakiegokolwiek znaczenia – w dalszym ciągu przecież działka (...) nie ma dostępu do drogi (...). Służebność nadal przynosi użyteczność nieruchomości władnącej. Pozwani nadal korzystają z tej służebności, co w sprawie nie jest przecież kwestionowane.

Wreszcie dalej, nawet jeśli odrzucić powyższe, to uznać również należy racje apelacji w zakresie w jakim zarzuca, że nie jest możliwe, a w każdym razie co najmniej bardzo utrudnione, korzystanie z działki (...) poprzez dostęp do niej z drogi publicznej nr (...) przez działkę (...), co wynika z materiału dowodowego m.in. w postaci załączonych do sprawy zdjęć. W tym zakresie zarzuty apelacji, odnoszące się do naruszenia przepisów art. 227 k.p.c. i art. 233 § 1 k.p.c., także bowiem mają uzasadnienie. Mianowicie chodzi o możliwość dostępu na tę działkę pojazdów o dużych gabarytach – ciągnika siodłowego czy samochodu ciężarowego. Działka (...) ma swobodny dostęp do drogi asfaltowej oznaczonej nr 457/2, do której jest urządzony wjazd z bramą metalową, jednak usytuowanie budynku mieszkalnego od granicy nieruchomości wyznaczonej ogrodzeniem powoduje znaczne ograniczenie we wjeździe na działkę (...). Ponadto usytuowanie budynków na działce (...) od strony działki (...) jest takie, że większe samochody nie będą mogły wykonać manewrów, które mogłyby umożliwić przejazd na tę działkę na całej jej długości, w tym na obszar niezabudowany – taki plac znajduje się on od strony działki (...). Wreszcie – co nie jest okolicznością kwestionowaną – na całej szerokości działki (...) w środkowej części jej długości znajduje się stodoła, która co prawda ma wrota z obu stron, niemniej nie wszystkie samochody o większych gabarytach byłyby w stanie w taki sposób przejechać na drugą stronę. Jest to istotny aspekt sprawy, ponieważ na działce nr (...) pozwani prowadzą działalność gospodarczą w zakresie piaskowania, w związku z czym niezbędne są m.in. dostawy piasku samochodami ciężarowymi. Samochody tego typu mają bardzo długie naczepy, które poprzez ograniczoną zwrotność uniemożliwiają poruszanie pomiędzy blisko położonymi budynkami w konfiguracji występującej na działkach nr (...). Natomiast taki dostęp jest możliwy bez ograniczeń jak wyżej od strony działki (...).

Powyższe wskazuje, że brak było podstaw dla zniesienia służebności w trybie przepisu art. 295 kc. Służebność nie utraciła wszelkiego znaczenia dla nieruchomości władnącej. Działka (...) nie uzyskała przecież w ogóle dostępu do drogi (...), korzystanie ze służebności w dalszym ciągu jest uzasadnione względami gospodarczymi. Także działka (...), jako odrębna nieruchomość, nie uzyskała również własnego dostępu do drogi publicznej nr (...). Fakt, że sąsiednia nieruchomość, która ma dostęp do drogi publicznej nr (...) jest własnością tych samych osób oceny takiej nie zmienia. Obie działki zachowują swoją odrębność i stanowią odrębny przedmiot własności. Zresztą nawet, jeśli przyjąć inaczej, to brak jest odpowiedniego dostępu przez nieruchomość(...) do drogi publicznej. Przez brak odpowiedniego dostępu należy bowiem rozumieć zarówno całkowity brak takiego dostępu, jak i występowanie nieodpowiedniego dostępu, to jest takiego, który nie zapewnia połączenia umożliwiającego uzasadnione względami gospodarczymi korzystanie z danej nieruchomości, co na pewno ma miejsce niniejszej sprawie.

Z tych względów, uznając za zasadne zarzuty naruszenia wskazanych w apelacji przepisów prawa materialnego jak i procesowego, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo w całości. Zniesienie służebności – wobec braku przesłanki utraty dla nieruchomości władnącej wszelkiego znaczenia – nie miało podstaw.

Kwestia ewentualnego sporu co do zakresu służebności i sposobu jej realizacji nie mogła być objęta kognicją sądu w niniejszym postepowaniu.

W konsekwencji takiego orzeczenia, zważywszy wynik sprawy, przegrywający powód winien zwrócić pozwanym – na zasadzie przepisu art. 98 k.p.c. – koszty procesu za pierwszą i drugą instancję – w wysokości 257 zł za pierwszą instancję oraz w wysokości 240 zł za instancję odwoławczą.