Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt SNO 57/15
UCHWAŁA
Dnia 1 października 2015 r.
Sąd Najwyższy - Sąd Dyscyplinarny w składzie:
SSN Jarosław Matras (przewodniczący)
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (sprawozdawca)
SSN Dariusz Dończyk
Protokolant Katarzyna Wojnicka
przy udziale Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego Sądu Okręgowego w […]
w sprawie Z. M.
sędziego Sądu Rejonowego po rozpoznaniu na posiedzeniu w dniu 1 października
2015 r.,
zażalenia, wniesionego przez obrońcę sędziego
na uchwałę Sądu Apelacyjnego - Sądu Dyscyplinarnego […]
z dnia 8 czerwca 2015 r.,
utrzymuje w mocy zaskarżoną uchwałę, a kosztami
postępowania dyscyplinarnego obciąża Skarb Państwa
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny uchwałą z dnia 8 czerwca 2015 r.:
1. zezwolił na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej Z. M. – sędziego Sądu
Rejonowego w związku z uzasadnionym podejrzeniem popełnienia
przestępstwa polegającego na tym, że:
 w okresie od 13 maja do 23 listopada 2011 r. w […], działając w celu
osiągnięcia korzyści majątkowej oraz wspólnie i w porozumieniu z M. M.,
ubiegając się o uzyskanie płatności bezpośredniej do upraw za 2011 r.,
2
złożył w dniu 13 maja 2011 r. w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji
Rolnictwa Biuro Powiatowe w […] wniosek, w którym poświadczyli
nieprawdę, że S. H. jako właściciel uprawiał wskazane grunty wiedząc o
tym, że były one dzierżawione i uprawiane przez inne osoby, czym
wprowadzili w błąd pracownika Agencji co do okoliczności o istotnym
znaczeniu dla uzyskania dopłaty oraz podrobił podpisy wnioskodawcy na
wskazanym wniosku i dwóch załącznikach graficznych, czym
doprowadzili Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa do
niekorzystnego rozporządzenia mieniem w łącznej kwocie 1.127,55 zł,
stanowiącej jednolitą płatność obszarową do powierzchni upraw
podstawowych; tj. o czyn z art. 297 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. oraz art.
286 § 1 k.k. w związku z art. 11 § 2 k.k.;
 w okresie od 24 kwietnia 2012 r. do 15 stycznia 2013 r. w […], działając
w celu osiągnięcia korzyści majątkowej oraz wspólnie i w porozumieniu z
M. M., ubiegając się o uzyskanie płatności bezpośredniej do upraw za
2012 r., złożył w dniu 24 kwietnia 2012 r. w Agencji Restrukturyzacji i
Modernizacji Rolnictwa Biuro wniosek, w którym poświadczyli
nieprawdę, że S. H. jako właściciel uprawiał wskazane grunty wiedząc o
tym, że były one dzierżawione i uprawiane przez inne osoby, czym
wprowadzili w błąd pracownika Agencji co do okoliczności o istotnym
znaczeniu dla uzyskania dopłaty oraz podrobił podpisy pełnomocnika M.
M. na wskazanym wniosku i dwóch załącznikach graficznych, czym
doprowadzili Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa do
niekorzystnego rozporządzenia mieniem w łącznej kwocie 1.203,94 zł,
stanowiącej jednolitą płatność obszarową oraz uzupełniającą płatność
obszarową do powierzchni upraw podstawowych; tj. o czyn z art. 297 § 1
k.k. i art. 270 § 1 k.k. oraz art. 286 § 1 k.k. w związku z art. 11 § 2 k.k.;
2. zawiesił sędziego Z. M. w czynnościach służbowych i na czas tego
zawieszenia obniżył wysokość jego wynagrodzenia o 25%;
3. stwierdził, że koszty postępowania w tej sprawie ponosi Skarb Państwa.
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny ustalił, że Z. M. jest sędzią Sądu
Rejonowego w […]. Pozostaje on w związku małżeńskim z M. M., która jest córką
3
S. H. S. H. był rolnikiem posiadającym grunty o powierzchni 1,39 ha. Od 2008
roku opiekę nad ojcem S. H. sprawowała jego córka M. M., która mocą
postanowienia Sądu Rejonowego z 9 grudnia 2008 r. została ustanowiona
kuratorem dla niepełnosprawnego ojca. S. H. zmarł 21 maja 2013 r. Grunty, których
właścicielem był S. H., były od 2008 roku dzierżawione przez M. P. i A. B.
W okresie od 2008 roku do 2014 roku M. M. wystąpiła z wnioskami,
podpisanymi imieniem i nazwiskiem S. H., do Agencji Restrukturyzacji i
Modernizacji Rolnictwa o przyznanie dopłat bezpośrednich i dopłaty te zostały
przyznane oraz wypłacone.
W toku śledztwa prowadzonego przez Prokuraturę Rejonową poddano
badaniom porównawczym pismo, między innymi, męża M. M. – sędziego Sądu
Rejonowego Z. M. Opinia biegłego z zakresu badania pisma wskazuje, że wnioski o
przyznanie dopłat bezpośrednich złożone w latach 2011 – 2012 zostały wypełnione
i podpisane przez Z. M. imieniem i nazwiskiem S. H. (wniosek z 2011 roku) oraz
imieniem i nazwiskiem M. M. (wniosek z 2012 roku).
Biorąc pod uwagę ten stan faktyczny, Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny
podniósł, że z art. 80 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów
powszechnych (jednolity tekst: Dz. U. z 2015 r., poz. 133; dalej jako usp) wynika, iż
sędzia nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez zezwolenia
właściwego sądu dyscyplinarnego. Według art. 80 § 2c usp, uchwałę zezwalającą
na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej można wydać, jeżeli
zachodzi dostatecznie uzasadnione podejrzenie popełnienia przez niego
przestępstwa. Wymaganie to odniesione do czynu zabronionego, którego
ujawnienie skłoniło prokuratora Prokuratury Rejonowej do złożenia wniosku o
zezwolenie na pociągnięcie sędziego Z. M. do odpowiedzialności karnej, oznacza
tylko taki stan zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, który wskazuje
na to, że według jednej z wersji wydarzeń opartej na sprawdzalnych dowodach,
podejrzenie popełnienia przestępstwa jest dostatecznie uzasadnione.
Ustawodawca nie wymaga zatem pewności sądu dyscyplinarnego co do istnienia
podmiotowych i przedmiotowych przesłanek uznania sędziego za winnego
popełnienia przestępstwa. Sąd dyscyplinarny nie rozstrzyga wątpliwości
wywołanych możliwością odmiennej oceny dowodów, rzutującej na wynik
4
rekonstrukcji przebiegu zdarzeń, lecz poprzestaje na zbadaniu, czy twierdzenia
prokuratora o istnieniu materiału uzasadniającego przedstawienie zarzutu znajdują
potwierdzenie.
W ocenie Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego, w rozpoznawanej
sprawie istnieje materiał dowodowy potwierdzający prawdopodobieństwo w stopniu,
o jakim mowa w art. 80 § 2c usp, zachowania się sędziego Z. M. w sposób, w
czasie i w miejscach opisanych we wniosku prokuratora. Sąd dyscyplinarny nie
musi mieć pewności, że zarzucane sędziemu przestępstwa faktycznie zostały
popełnione. Wystarczy uzasadnione przypuszczenie, że tak mogło być. To zaś w
efekcie wynika z oceny dowodów przeprowadzonych w postępowaniu
przygotowawczym, a zwłaszcza opinii biegłego z zakresu badania pisma. Sąd
Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny wyraził też pogląd, że nie ma żadnych podstaw do
uznania, iż dowód z tej opinii został uzyskany z naruszeniem przepisów prawa,
skoro w chwili podejmowania decyzji o pobraniu materiału dowodowego od
sędziego występował on jako świadek i pouczony o swoich uprawnieniach
zdecydował się na sporządzenie materiału dowodowego porównawczego w postaci
wzorów pisma ręcznego wpływowego.
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny stwierdził także, iż brak jest podstaw do
uznania, że stopień szkodliwości społecznej czynów zarzucanych sędziemu Z. M.
jest znikomy, co byłoby równoznaczne z tym, że nie stanowią one przestępstwa
(art. 1 § 2 k.k.). Według Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego, rodzaj i
charakter dóbr, o których naruszenie sędzia jest podejrzewany (pewność obrotu
gospodarczego, wiarygodność dokumentów, cudze mienie), sposób i okoliczności
tych czynów, jak również postać zamiaru i motywacja leżąca u podstaw takiego
zachowania (występki, których popełnienie prokurator zamierza zarzucić sędziemu
wymagają od sprawcy bezpośredniego zamiaru ich popełnienia) dostatecznie
uzasadniają ocenę, że stopień społecznej szkodliwości czynów określonych we
wniosku prokuratora jest wyższy od znikomego.
Obrońca obwinionego zaskarżył uchwałę Sądu Apelacyjnego – Sądu
Dyscyplinarnego zażaleniem, zarzucając:
1. obrazę art. 80 § 1 i 2c usp, przez błędne zastosowanie, polegające na tym,
że wydano uchwałę zezwalającą na pociągnięcie sędziego do
5
odpowiedzialności karnej, pomimo że nie zaszło dostatecznie uzasadnione
podejrzenie popełnienia przestępstwa oraz pomimo tego, że „dowody winy”
zostały uzyskane w wyniku dokonania z obwinionym przez organy ścigania
czynności procesowych, niebędących czynnościami niecierpiącymi zwłoki,
przed wydaniem uchwały zezwalającej na pociągnięcie sędziego do
odpowiedzialności karnej;
2. obrazę art. 80 § 1 usp, przez błędną jego wykładnię, że w świetle tego
przepisu można wyrazić zgodę na pociągnięcie sędziego do
odpowiedzialności karnej nawet w przypadku wątpliwości co do zasadności
wniosku;
3. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem
dowodowym w zakresie dotyczącym wypełnienia i podpisania przez
sędziego wniosków złożonych w latach 2011 i 2012;
4. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem
dowodowym odnośnie do tego, że obwiniony wiedział, iż grunty będące
własnością jego teścia są dzierżawione i uprawiane przez inne osoby.
Obrońca obwinionego wniósł o uchylenie zaskarżonej uchwały w całości i
przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu – Sądowi Dyscyplinarnemu do
ponownego rozpoznania, ewentualnie „z ostrożności” o „orzeczenie, że utrzymanie
zaskarżonego orzeczenia w mocy byłoby rażąco niesprawiedliwe i w związku z tym
o uchylenie zaskarżonego orzeczenia niezależnie od podniesionych zarzutów”.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
Zażalenie obrońcy obwinionego nie zasługuje na uwzględnienie.
Bezzasadny jest zarzut naruszenia art. 80 § 1 usp, co miało polegać na tym,
że w postępowaniu prowadzonym przez prokuratora z naruszeniem tego przepisu
podjęto czynność w postaci pobrania od obwinionego próbek pisma, a następnie
dopuszczono dowód z opinii biegłego z zakresu badania pisma. Wynikające z tego
przepisu ograniczenie czynności do niecierpiących zwłoki przed podjęciem uchwały
zezwalającej na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności dotyczy bowiem
etapu postępowania przeciwko osobie (sędziemu). Tymczasem, co trafnie
zasygnalizował Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny, kwestionowane czynności
podjęto na etapie postępowania w sprawie, w którym obwiniony występował w
6
charakterze świadka, dodatkowo nie sprzeciwiając się dokonaniu tych czynności.
Nie ma więc żadnych podstaw do stwierdzenia, że opinia biegłego z zakresu
badania pisma nie mogła stanowić dowodu podlegającego ocenie sądu
dyscyplinarnego pod kątem stwierdzenia, czy została spełniona wynikająca z art.
80 § 2c usp przesłanka zezwolenia na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności
karnej.
Przepis ten stanowi, że sąd dyscyplinarny wydaje uchwałę zezwalającą na
pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej, jeżeli zachodzi dostatecznie
uzasadnione podejrzenie popełnienia przez niego przestępstwa. W orzecznictwie
Sądu Najwyższego - Sądu Dyscyplinarnego podkreśla się, że sformułowanie
„dostatecznie uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa" jest nieostre
(niedookreślone), zatem ocena, czy spełniona została opisana nim przesłanka,
zawsze zależy od konkretnych okoliczności sprawy (por. np. uchwałę Sądu
Najwyższego - Sądu Dyscyplinarnego z dnia 18 października 2004 r., SNO 40/04,
OSNSD 2004, nr 2, poz. 33).
Ocena zebranych w postępowaniu przygotowawczym dowodów, dokonywana
przez sąd dyscyplinarny w postępowaniu o zezwolenie na pociągnięcie sędziego do
odpowiedzialności karnej, nie powinna jednak wykraczać poza granice stwierdzenia
„uzasadnionego", a więc dostatecznego podejrzenia popełnienia przestępstwa. Sąd
dyscyplinarny nie musi zatem mieć pewności, że zarzucane (przypisywane)
sędziemu we wniosku przestępstwo faktycznie zostało przez niego popełnione.
Wystarczy uzasadnione podejrzenie, że mógł on je popełnić. W postępowaniu o
zezwolenie na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej istotne
znaczenie ma tylko to, czy wersja wydarzeń przedstawiona przez oskarżyciela we
wniosku o zezwolenie na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej jest
wystarczająco uprawdopodobniona. Innymi słowy, do zezwolenia na pociągnięcie
sędziego do odpowiedzialności karnej wystarczające jest dostatecznie uzasadnione
podejrzenie popełnienia przez niego przestępstwa, a nie przesądzenie, iż jest on
winnym jego popełnienia. Wina może być bowiem ustalona jedynie przez sąd
powszechny w postępowaniu karnym prowadzonym według reguł określonych w
Kodeksie postępowania karnego.
7
Nie budzi wątpliwości, że dowód z opinii biegłego z zakresu badania pisma
bardziej niż dostatecznie uzasadnia przypuszczenie, że to obwiniony wypełnił i
podpisał wnioski do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa o przyznanie
dopłat bezpośrednich imieniem i nazwiskiem S.H. (wniosek z 2011 roku) oraz
imieniem i nazwiskiem M. M. (wniosek z 2012 roku). Wbrew stanowisku obrońcy
obwinionego, dostatecznie uprawdopodobnione zostało również to, że wypełniając i
podpisując te wnioski, wiedział o tym, że grunty będące własnością jego teścia są
dzierżawione i uprawiane przez inne osoby. Trzeba bowiem mieć na uwadze, że
okoliczność dzierżawienia gruntów S. H. przez M. P. i A. B. już od 2008 roku
została ustalona, między innymi, na podstawie zeznań M. M., żony obwinionego.
Uwzględniając, że małżonkowie pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym,
a dodatkowo, z zebranego materiału wynika, iż S. H. z uwagi na swoją
niepełnosprawność przez kilka lat mieszkał z obwinionym i jego żoną, trudno byłoby
stwierdzić, tak mając na względzie zasady logicznego rozumowania, jak i
doświadczenie życiowe, iż fakty te przynajmniej dostatecznie nie uzasadniają
przypuszczenia, że i obwiniony wiedział o dzierżawieniu i uprawianiu gruntów teścia
już od 2008 roku przez inne osoby.
Biorąc pod uwagę zarzuty stawiane obwinionemu w zestawieniu z oceną
przedstawionych powyżej dowodów nie można zatem zakwestionować stanowiska
Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego, że potwierdzone zostało
prawdopodobieństwo w stopniu, o jakim mowa w art. 80 § 2c usp, zachowania się
sędziego Z. M. w sposób, w czasie i w miejscach opisanych we wniosku
prokuratora. Zachodzi zatem dostatecznie uzasadnione podejrzenie popełnienia
przez niego zarzucanych czynów, co jest wystarczające do podjęcia uchwały
zezwalającej na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej.
Mając to na uwadze, Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny podjął uchwałę jak w
sentencji.