Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt SNO 62/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 października 2015 r.
Sąd Najwyższy - Sąd Dyscyplinarny w składzie:
SSN Jerzy Grubba (przewodniczący)
SSN Jarosław Matras
SSN Krzysztof Strzelczyk (sprawozdawca)
Protokolant Anna Kuras
przy udziale Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego Sądu Okręgowego w […]
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 października 2015 r.,
sprawy J. J.,
sędziego Sądu Rejonowego,
w związku z odwołaniem Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego
od wyroku Sądu Apelacyjnego - Sądu Dyscyplinarnego w […]
z dnia 27 kwietnia 2015 r.,
1/ utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok,
2/ kosztami postępowania odwoławczego obciąża Skarb
Państwa.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 27 kwietnia 2015 r. Sąd Apelacyjny – Sąd
Dyscyplinarny uniewinnił J. J., sędziego Sądu Rejonowego od popełnienia
zarzucanego jej przewinienia dyscyplinarnego polegającego na tym, że w dniu 4
lipca 2012 r. w […] działając z góry powziętym zamiarem, w krótkich odstępach
czasu, usunęła z akt sprawy […] dokument, którym nie miała prawa wyłącznie
2
rozporządzać, w postaci wydanego w tej sprawie w tym dniu przez Sąd Rejonowy,
mocą którego wobec J. S. został orzeczony środek wychowawczy w postaci
umieszczenia w Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym, a następnie podrobiła
dokument w postaci postanowienia wydanego w tej sprawie w ten sposób, że
sporządziła takie postanowienie wskazując w jego części dyspozytywnej, że wobec
J. S. zastosowany został środek wychowawczy w postaci skierowania do Ośrodka
Kuratorskiego, podczas gdy w rzeczywistości w sprawie [...] w dniu 4 lipca 2012 r.
zostało w toku rozprawy wydane postanowienie, mocą którego wobec J. S. został
orzeczony środek wychowawczy w postaci umieszczenia w Młodzieżowym
Ośrodku Wychowawczym tj. czynu z art. 107 § 1 u.s.p.
Sąd Apelacyjny ustalił, że J. J. jako sędzia Sądu Rejonowego […]
rozpoznawała wniosek o zmianę środka wychowawczego wobec nieletniej J. S. W
sprawie tej o sygnaturze […] wyznaczono pierwsze posiedzenie na dzień 7 maja
2012 r. Protokolantem był K.O. J. J. przygotowała projekt postanowienia o
umieszczeniu nieletniej w Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym. Projekt ten,
zapisany w systemie i w folderze wydziałowym, nie został wykorzystany albowiem
doszło do odroczenia rozprawy w celu przeprowadzenia dodatkowego dowodu z
opinii Rodzinnego Ośrodka Diagnostyczno Konsultacyjnego. Drugi termin
posiedzenia został wyznaczony na dzień 4 lipca 2012 r. na godz. 13.30. Rozprawa
odbyła się z opóźnieniem, bo o godz. 14.10, zaś czas jej zakończenia został
określony na godz. 14.20. Posiedzeniu przewodniczyła ponownie sędzia J. J .
Protokolantką była B. G., a w posiedzeniu uczestniczyła nieletnia J. S. i jej matka I.
B. Przed posiedzeniem B. G., bazując na pliku wytworzonym przez K. O.
sporządziła pod dyktando sędziego projekt postanowienia o umieszczeniu
nieletniej w Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym i projekt ten wydrukowała w
kilku egzemplarzach. Przebieg rozprawy nie był rejestrowany. W toku posiedzenia
nieletnia prosiła o danie jej szansy. Wstawiała się za nią matka. Po zamknięciu
rozprawy strony opuściły salę, ale nie doszło do niezwłocznego ogłoszenia
postanowienia, gdyż rozpoznano dwie kolejne sprawy, a trakcie przerwy zostało
sporządzone drugie postanowienie albowiem Sąd w związku z postawą nieletniej
zdecydował o skierowaniu jej do Ośrodka Kuratorskiego. Przy sporządzaniu tego
dokumentu, również pod dyktando sędziego, protokolantka bazowała na uprzednio
3
przygotowanym projekcie orzeczenia. Postanowienie to, o skierowaniu nieletniej do
Ośrodka Kuratorskiego, zostało podpisane przez sędziego przewodniczącego a
następnie około godz. 15-tej zostało ogłoszone. Oryginał postanowienia
podpisanego przez sędziego został dołączony do akt, które po sesji przejęła
protokolantka. Innych podpisanych postanowień nie było w aktach. Sędzia nie
pracowała na komputerze protokolantki, która po zakończeniu posiedzenia
osobiście wyłączyła komputer i ostatnia wyszła z Sali rozpraw. Oryginał
postanowienia podpisanego przez sędziego znajduje się w aktach sprawy a na jego
odwrotnej stronie zostało wydane dnia 11 lipca 2012 r. zarządzenie o doręczeniu
jego odpisu Prokuraturze Rejonowej. Ogłoszone postanowienie nie zostało
zapisane w systemie Sawa Currenda. W tym systemie widnieje jedynie
postanowienie o treści pierwotnego projektu tj. o umieszczeniu J. S. w
Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym. Zgodnie z zarządzeniem Zastępcy
Przewodniczącego Wydziału z dnia 24 września 2012 r. odpis prawomocnego
postanowienia o skierowaniu do Ośrodka Kuratorskiego został przesłany do
Kierownika Zespołu celem wskazania miejsca w placówce kuratorskiej.
Nowe okoliczności pojawiły się w lutym 2013 r. bowiem M. N. – Kurator Ośrodka
Kuratorskiego dowiedziała się od kurator J. B., że J. S. miała zostać umieszczona
w Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym. Kurator J. B. informację taką miała
uzyskać od nieletniej a potem z postanowienia wydrukowanego z systemu
Currenda oraz odpisu postanowienia, który bez sprawdzenia zgodności z
oryginałem wydała kuratorowi A. R. – sekretarz sądowy. Na polecenie
Przewodniczącego Wydziału oświadczenie w przedmiocie zaistniałej sytuacji
złożyła zarówno sędzia J. J. jak i protokolantka B. G.
Sąd Dyscyplinarny oceniając zebrane w sprawie dowody dał wiarę wyjaśnieniom
sędziego uznając je za logiczne, racjonalne, przekonujące, których nie podważyły
pozostałe dowody zgromadzone dowody. Podkreślił, że w sprawie brak jest
jakichkolwiek dowodów bezpośrednich, wskazujących na usunięcie przez sędziego
dokumentu i zastąpienie go innym, podrobionym, o innej treści, a o zajściu takiego
zdarzenia nie może przesądzać fakt, iż z zapisu w systemie informatycznym
wynika, że treść wydanego orzeczenia jest odmienna od oryginału postanowienia
znajdującego się w aktach sprawy. Kompleksowa analiza zebranych w sprawie
4
dowodów nie pozwala na przypisanie sędziemu popełnienia czynu opisanego we
wniosku rzecznika odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów. Nie zasługują na
wiarę zeznania świadka B. G. w tym zakresie w jakim utrzymuje, że zostało
ogłoszone orzeczenie o treści odpowiadającej zapisowi w systemie Curenda.
Według Sądu Dyscyplinarnego świadek ten wiedzę na ten temat opiera nie na
bezpośrednich spostrzeżeniach lecz na podstawie wnioskowania wyprowadzonego,
post factum, z analizy akt sprawy i systemu informatycznego. Dlatego dowód ten
nie może nie może mieć decydującego znaczenia dla ustalenia tej kwestii. Ponadto
Sąd Dyscyplinarny zwrócił uwagę na wskazany przez tego świadka sposób zmiany
wcześniejszego projektu orzeczenia i twierdzenie, że to drugie orzeczenie
zawierało rozstrzygnięcie o skierowaniu nieletniej do Młodzieżowego Ośrodka
Wychowawczego. Taka kolejność zdarzeń byłaby w ocenie Sądu całkowicie
nieracjonalna. Sąd Dyscyplinarny podkreślił, że wersje obwinionej wspierają
zeznania świadków J. S. i I. B. Z kolei niewiele wniosły do sprawy zeznania
kuratorów. Wprawdzie J.B. utrzymywała, że sama nieletnia poinformowała ją, że
„dostała środek wychowawczy”, to jednak Sąd uwzględnił, iż rozmowa obu kobiet
trwała krótko, na ulicy, nieletnia udzieliła odpowiedzi nawet nie zatrzymując się, co
pozwala na wnioskowanie, że albo nie chciała wchodzić w dłuższą rozmowę z
kurator i ujawniać treści orzeczenia, które nie odpowiadało złożonemu przez nią
wnioskowi, albo po prostu błędnie nazwała ośrodek, który został wobec niej
orzeczony.
Zdaniem Sądu Dyscyplinarnego zebrane w sprawie dowody nie obalają
domniemania, że postanowienie znajdujące się w aktach sprawy […] jest tym,
które zostało ogłoszone a przedstawiona przez obwinioną wersja wydarzeń jawi się
jako miarodajna. Nie zostały też wykazane jakiekolwiek racjonalne motywy, które
uzasadniałyby postąpienie sędziego w sposób opisany we wniosku o rozpoznanie
sprawy dyscyplinarnej ( usunięcia orzeczenia i po przerobieniu zastąpieniu go
innym).
Zarzut, że obwiniona dopuściła się naruszenia godności urzędu powinien być
wynikiem ustalenia w sposób nie budzący wątpliwości ściśle określonego
zachowania sędziego. W realiach rozpoznanej sprawy przeprowadzone
postępowanie dowodowe nie wykazało by w zachowaniu sędziego można było
5
dopatrzyć się przewinienia służbowego, zarzucanego we wniosku o rozpoznanie
sprawy dyscyplinarnej.
Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego dla Okręgu Sądu Okręgowego w […]
wniósł odwołanie od wyroku Sądu Apelacyjnego– Sądu Dyscyplinarnego. Zarzucił
w nim naruszenie prawa procesowego tj art. 391 § 1 k.p.k. polegające na
zaniechaniu odczytania zeznań świadka J. B. z czynności dyscyplinarnych, z dnia
12 czerwca 2014 r., w których świadek przedstawiła więcej okoliczności sprawy,
aniżeli w zeznaniu złożonym na rozprawie, skutkiem czego było pozbawienie się
Sądu Dyscyplinarnego możliwości skorzystania z tej relacji, co zarazem
doprowadziło ten Sąd do niezasadnego stwierdzenia, że zeznania J. B. niewiele
wniosły do sprawy. Ponadto w odwołaniu zarzucono Sądowi błąd w ustaleniach
faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, mający wpływ na jego treść,
polegający na uznaniu, że w niniejszej sprawie zgromadzone dowody nie pozwalają
na przypisanie sędziemu J. J. zarzucanego jej zachowania, podczas gdy
prawidłowa analiza tych dowodów, z uwzględnieniem regulacji zawartych w art. 4 i
7 k.p.k. powinna prowadzić do wniosku przeciwnego tj. do wydania wyroku
stwierdzającego winę.
Powołując się na te zarzuty Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego wniósł o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy obwinionej do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje.
Przytoczony w odwołaniu art. 391 § 1 k.p.k. wskazuje ustawowe odstępstwa od
zasady bezpośredniości w postępowaniu dowodowym. Wobec tego niezbędne jest
skonfrontowanie jego treści z zarzucanym w odwołaniu zaniechaniem odczytania
zeznań świadka J. B. Zgodnie z art. 391 1 k.p.k. w brzmieniu obowiązującym w
toku przedmiotowego postępowania karnego ( art. 1 pkt 129, 36 pkt 2 ustawy z dnia
27 września 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz
niektórych innych ustaw Dz. U. z 2013 r., poz. 1247 ze zm.) wolno odczytywać w
odpowiednim zakresie protokoły zeznań złożonych poprzednio przez świadka w
postępowaniu przygotowawczym albo przed lub przed sądem w tej lub innej
sprawie albo w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę jeżeli świadek
ten bezpodstawnie odmawia zeznań, zeznaje wyraźnie odmiennie niż poprzednio
6
albo oświadczy, że pewnych okoliczności nie pamięta, albo przebywa za granicą
lub nie można mu było doręczyć wezwania, albo nie stawił się z powodu nie
dających niedających się usunąć przeszkód lub prezes sądu zaniechał wezwania
świadka na podstawie art. 333 § 2, a także wtedy, gdy świadek zmarł. Jest
oczywiste, iż żadna z wymienionych okoliczności nie wystąpiła w postępowaniu
przed Sądem Apelacyjnym – Sądem Dyscyplinarnym, a zatem już tylko z tej
przyczyny nie można zgodzić się z wnoszącym odwołanie, że doszło do naruszenia
tej normy procesowej. Można też dodać, że w o ile strona dostrzegała potrzebę
sięgania do twierdzeń świadka spisanych na etapie czynności dyscyplinarnych,
mogła z jednej strony wykazywać istnienie przesłanek do odczytania tych zeznań
albo też mogła wyjaśnić okoliczności mające świadczyć o sprawstwie przez
zadanie odpowiednich pytań w trakcie przesłuchania świadka. Jednocześnie należy
podkreślić, że Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny nie widział potrzeby odczytania
zeznań świadka i swoje stanowisko logicznie uzasadnił. Uwzględnił przy tym i
ocenił znaczenie opisanego przez świadka J. B. przypadkowego spotkania na ulicy
z J. S., a ocena Sądu w tym zakresie jest logiczna.
Nie zasługuje na uwzględnienie zarzut dotyczący ustaleń faktycznych.
Trzeba przede wszystkim uwzględnić, że nie ma żadnego bezpośredniego dowodu
na to, że obwiniona usunęła z akt sprawy […] postanowienie o umieszczeniu
nieletniej J. S. w Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym, a następnie podrobiła
dokument w tej samej sprawie w ten sposób, że w dyspozytywnej części
postanowienia zastosowany został wobec nieletniej inny środek wychowawczy w
postaci skierowania do Ośrodka Kuratorskiego. Ta teza oskarżenia została
zbudowana na podstawie dowodów pośrednich. Wobec tego trzeba zważyć, że w
procesie poszlakowym ustalenie faktu głównego jest możliwe wtedy, gdy całokształt
materiału dowodowego pozwala na stwierdzenie, że inna interpretacja przyjętych
faktów ubocznych, poszlak nie jest możliwa. Poszlaki należy uznać za
niewystarczające do ustalenia faktu głównego, gdy nie wyłączają one wszelkich
rozsądnych wątpliwości w tym względzie, czyli inaczej, gdy możliwa jest także inna,
od zarzucanej oskarżonemu, wersja wydarzeń.
W przedmiotowej sprawie pośrednie dowody winy nie zostały uznane za
wiarygodne. Dotyczy to zwłaszcza części zeznań świadka B. G. Wbrew zarzutom
7
opartym na treści art. 7 k.p.k. nie zostało wykazane, że przy ocenie tego jak i
innych dowodów doszło do błędów natury faktycznej lub logicznej albo że ocena ta
jest sprzeczna z doświadczeniem życiowym lub wskazaniami wiedzy. W ramach
swobodnej oceny dowodów mieści się możliwość przyznania wiarygodności jedynie
pewnym fragmentom wyjaśnień danej osoby, a zdyskwalifikowanie danego dowodu
w pozostałej części. Sąd Apelacyjny Sąd Dyscyplinarny nie dając częściowo wiary
zeznaniom B. G. słusznie uwzględnił z jednej strony, iż opierają się one przede
wszystkim na zapisie w systemie informatycznym Sawa Curenda z drugiej, iż są
one sprzeczne z innymi dowodami. Według B. G. zostało ogłoszone orzeczenie o
treści odpowiadającej zapisowi w systemie informatycznym. Jednocześnie według
niej, orzeczenie to zostało napisane na bazie pierwszego, którego projekt
znajdował się już systemie informatycznym. Jak stwierdziła B. G. „ otworzyłam plik
i zmieniałam treść tego rozstrzygnięcia”. Tymczasem według jednoznacznych
zeznań świadka K. O., zgodnych z danymi z systemu informatycznego,
przygotowany projekt orzeczenia przewidywał zastosowanie środka
wychowawczego w postaci Ośrodka Kuratorskiego, a nie Młodzieżowego Ośrodka
Wychowawczego
Nie mają decydującego znaczenia uwidocznione w protokołach godziny
rozpoczęcia i zakończenia rozpraw, które nie uwzględniają godziny ogłoszenia
orzeczenia wydanego tego samego dnia po zamknięciu rozprawy ( art. 316 k.p.c.
w związku z art. 13 § 2 k.p.c. w związku z art. 18 § 1 ustawy z dnia 26
października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich ( jedn. tekst Dz. U. z
2014 r., poz. 382 ze zm.).
Sąd Apelacyjny Sąd Dyscyplinarny pozytywnie oceniając wersje obwinionej,
słusznie uwzględnił brak racjonalnych motywów, które uzasadniałyby zachowanie
sędziego w sposób opisany we wniosku o rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej, jeśli
zważy się, że zarówno we wcześniej przygotowanym projekcie jak i w ogłoszonym
orzeczeniu zostały zastosowane środki wychowawcze przewidziane w ustawie.
Podzielając w całości wywody Sądu Apelacyjnego Sądu Dyscyplinarnego a
wbrew odmiennym wywodom odwołania, należy przyjąć za tym Sądem, że dowody
pośrednie - ocenione we wzajemnym powiązaniu – nie wskazują na sprawstwo
8
obwinionej w zarzucanej postaci a zarazem nie wykluczają odmiennej wersji
wydarzeń, którą podawała obwiniona.
Z tych względów Sąd Najwyższy Sąd Dyscyplinarny orzekł jak wyżej.
kc