Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KO 81/14
POSTANOWIENIE
Dnia 30 października 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dorota Rysińska (przewodniczący)
SSN Józef Dołhy (sprawozdawca)
SSN Barbara Skoczkowska
Protokolant Jolanta Grabowska
w sprawie R. B.
skazanego z art. 148 § 2 pkt 4 i in. k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w dniu 30 października 2015 r.,
wniosku obrońców skazanego o wznowienie postępowania zakończonego
prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego
z dnia 2 listopada 2004 r.,
zmieniającym wyrok Sądu Okręgowego w N.
z dnia 18 lipca 2003 r.,
na podstawie art. 544 § 2 k.p.k. w zw. z art. 639 k.p.k.
p o s t a n o w i ł:
1. oddala wniosek o wznowienie postępowania;
2. kosztami sądowymi postępowania wznowieniowego
obciąża skazanego.
UZASADNIENIE
W złożonym wniosku o wznowienie postępowania obrońcy skazanego R. B.,
jako przyczynę i podstawę postulowanego wznowienia, powołali przepisy art. 540 §
1 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 541 k.p.k. art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. oraz art. 540 § 1 pkt 2 lit.
a k.p.k.
2
Podstawy propter falsa obrońcy skazanego dopatrują się w popełnieniu
przez prokuratorów oraz funkcjonariuszy Policji przestępstwa z art. 231 § 1 k.k.,
mającego polegać na zatajeniu materiałów zgromadzonych w toku postępowania
przygotowawczego prowadzonego w innej sprawie (sprawa zabójstwa […]
uniewinniającym R. B.), które mogłyby mieć znaczenie dla oceny materiału
dowodowego przez sądy orzekające w sprawie zabójstwa A. K. We wniosku
wskazano na postanowienie prokuratora Prokuratury Apelacyjnej z dnia 7 maja
2014 r., sygn. akt Ap V Ds. …/14 o odmowie wszczęcia śledztwa.
Jako drugą podstawę wznowienia postępowania wskazano na ujawnienie się
nowych faktów i dowodów mających świadczyć, iż skazany nie popełnił
przestępstw, za które został skazany w sprawie Sądu Okręgowego w N., sygn. akt
II K …./02. Według autorów wniosku dowody przeprowadzone w innych sprawach,
toczących się przed Sądem Okręgowym w B., sygn. […] mają uzasadniać
odmienną ocenę wiarygodności dowodów obciążających skazanego w
przedmiotowej sprawie, w tym zwłaszcza zeznań świadków: […] i innych.
Prokurator Prokuratury Generalnej, ustosunkowując się do wniosku, pismem
z dnia 16 września 2015 r., wniósł o jego nieuwzględnienie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje: Wniosek nie jest zasadny.
I. Co do podstawy propter falsa.
Wniosek o wznowienie postępowania nie spełnia podstawowych kryteriów
określonych w art. 541 § 1 i 2 k.p.k. Zgodnie z art. 540 § 1 pkt 1 k.p.k.
postępowanie sądowe zakończone prawomocnym orzeczeniem wznawia się, jeżeli
w związku z postępowaniem dopuszczono się przestępstwa, a istnieje uzasadniona
postawa do przyjęcia, że mogło to mieć wpływ na treść orzeczenia. W myśl art. 541
§ 1 k.p.k. czyn, o którym mowa w art. 540 § 1 pkt 1 k.p.k., musi być ustalony
prawomocnym wyrokiem skazującym, chyba że orzeczenie takie nie może zapaść
z powodu przyczyn wymienionych w art. 17 § 1 pkt 3 – 11 k.p.k. lub w art. 22 k.p.k.
Przepis art. 541 § 2 k.p.k. nakłada na wnioskodawcę obowiązek wskazania wyroku
skazującego lub orzeczenia zapadłego w postępowaniu karnym, stwierdzającego
niemożność wydania wyroku skazującego. Orzeczenie wymienione w art. 541 § 2
in fine k.p.k., umarzające postępowanie powinno zatem zawierać ustalenia
3
wskazujące na popełnienie takiego przestępstwa albo co najmniej przytaczać
okoliczności uprawdopodabniające jego dokonanie.
We wniosku o wznowienie postępowania wskazano na postanowienie
prokuratora Prokuratury Apelacyjnej z dnia 7 maja 2014 r. sygn. akt Ap V Ds. …/14,
o odmowie wszczęcia śledztwa, wydane w następstwie wpłynięcia zawiadomienia o
popełnieniu przestępstwa z art. 231 § 1 k.k., złożonego przez pełnomocnika
skazanego. Przesłanką odmowy wszczęcia śledztwa było stwierdzenie
przedawnienia karalności. W uzasadnieniu tego postanowienia przedstawiono
okoliczności podniesione w zawiadomieniu o przestępstwie, a także w relacjach
skazanego, przesłuchanego w charakterze świadka, stwierdzając jednocześnie, że
wobec upływu okresu przedawnienia „odstąpiono od szczegółowej, merytorycznej
oceny zarzutów, jakie zostały sformułowane zarówno w treści pisemnego
zawiadomienia, złożonego w imieniu R. B. …, jak i w zeznaniach złożonych przez
w/w. Poza czynnościami, które podjęto, a których rezultat stanowił podstawę
wyprowadzenia wniosku w zakresie stwierdzenia przedawnienia czynu, zaniechano
jakichkolwiek innych, mających na celu procesowe weryfikowanie twierdzeń
zgłoszonych przez R. B. Powyższe wynika wyłącznie z faktu braku legitymacji do
prowadzenia jakiegokolwiek postępowania w przedmiotowej sprawie”.
Negatywna przesłanka procesowa określona w art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. –
„nastąpiło przedawnienie karalności”, odwołuje się do przedawnienia jako instytucji
prawa materialnego, które określa skutki upływu czasu dla kwestii
odpowiedzialności karnej. Zgodnie z art. 101 k.k. tym skutkiem jest ustanie
karalności przestępstwa po upływie przewidzianych w tym przepisie okresów od
chwili popełnienia przestępstwa. Oczywiste jest zatem, że odmowa wszczęcia
postępowania lub jego umorzenie na tej podstawie może nastąpić wyłącznie w
wypadku ustalenia faktu popełnienia przestępstwa. Przyjęcie odmiennego
założenia byłoby równoznaczne z uznaniem, że tego rodzaju negatywna decyzja
procesowe odnosi się wyłącznie do kwalifikacji prawnej czynu, wynikającej z treści
zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa.
Uprawniony jest zatem wniosek, że prawidłowe rozstrzygnięcie w oparciu o
art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. musi mieć za podstawę stwierdzenie popełnienia czynu
zabronionego. Z treści postanowienia prokuratora z dnia 7 maja 2014 r. wynika
4
jednak jednoznacznie, że w postępowaniu tym nie dokonano żadnych ustaleń
świadczących o popełnieniu przestępstwa. Zatem wskazany we wniosku dokument
procesowy o odmowie wszczęcia śledztwa z uwagi na przedawnienie karalności nie
daje żadnych podstaw do przyjęcia, że w związku z postępowaniem, którego
dotyczy wniosek o wznowienie, wystąpiła podstawa propter falsa.
W realiach sprawy stwierdzić należy, że wniosek o wznowienie nie wskazuje
na orzeczenie zapadłe w postępowaniu karnym, stwierdzające niemożność
wydania wyroku skazującego. W sytuacji, gdy nie ma przeszkód do wydania w
odrębnym postępowaniu karnym orzeczenia, o którym mowa w przepisie art. 541 §
2 in fine k.p.k., to w postępowaniu o wznowienie nie jest dopuszczalne prowadzenie
postępowania dowodowego w celu stwierdzenia, czy w związku z postępowaniem
pierwotnym dopuszczono się przestępstwa. To przecież nie wznowienie
postępowania jako instytucja szczególna, zawierająca ścisłe unormowania
ustawowe w zakresie warunków formalnych, podstaw oraz trybu i zasad
postępowania, ma być środkiem do ujawnienia przestępstwa, lecz stwierdzenie
popełnienia przestępstwa w związku z postępowaniem pierwotnym może dopiero
stanowić podstawę do wystąpienia o jego wznowienie.
II. Co do podstawy propter nova.
W pełni należy podzielić stanowisko prokuratora, przedstawione w
odpowiedzi na wniosek, iż odmienna ocena dowodów dokonana przez sąd
orzekający w innej sprawie nie może by uznana za nowe fakty lub dowody w
rozumieniu art. 540 § 1 pkt 2 k.p.k., zaś istota argumentacji autorów wniosku w tym
zakresie sprowadza się do próby skłonienia Sądu Najwyższego do dokonania
ponownej oceny wiarygodności materiału dowodowego przyjętego za podstawę
prawomocnego wyroku w sprawie II K …/02 Sądu Okręgowego w N.
Przedstawione we wniosku okoliczności nie wskazują na ujawnienie się
nowych faktów lub dowodów nie znanych przedtem sądom orzekającym w sprawie,
wskazujących na to, że R. B. nie popełnił przypisanych mu prawomocnie
przestępstw.
W niniejszej sprawie znajdują pełne zastosowanie tezy wyrażone w
postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2014 r., II KO 84/13
(OSNKW 2015, z. 3, poz. 1):
5
1. Nowe fakty lub dowody, aby stały się podstawą wznowienia, muszą
wskazywać na wysokie prawdopodobieństwo wadliwości prawomocnego
wyroku, a więc na realną możliwość uniewinnienia skazanego w
ponownym postępowaniu lub skazania go za inne przestępstwo
zagrożone łagodniejszą karą. Muszą zatem w sposób wiarygodny
podważać ustalenia faktyczne przyjęte w prawomocnie zakończonym
postępowaniu.
2. Ciężar uprawdopodobnienia powyższych okoliczności spoczywa na
wnioskodawcy. Sąd w sprawie o wznowienie postępowania nie dokonuje
na nowo oceny zebranych w toku procesu dowodów i poprawności
przyjętych w oparciu o nie ustaleń faktycznych będących podstawą
prawomocnego wyroku, czy też oceny zasadności orzeczenia sądu
pierwszej instancji, tak jak to się czyni w ramach kontroli instancyjnej, ale
jest uprawniony zbadać tylko to, czy ujawniły się nowe fakty lub dowody,
wykazujące na znaczne prawdopodobieństwo wadliwości wyroku
skazującego.
3. Nowy dowód wskazywać ma na wysokie prawdopodobieństwo, że w
wyniku wznowienia postępowania zapadnie odmienne od poprzedniego
orzeczenie. Nie chodzi jedynie o przedstawienie wątpliwości, co do
wcześniejszych ustaleń faktycznych, ale o poważne prawdopodobieństwo
wadliwości wyroku skazującego.
4. Obowiązkiem sądu jest jedynie weryfikowanie, czy okoliczności
ujawnione przez wnioskodawcę są faktami dającymi się potwierdzić
dowodami spełniającymi wymogi procesowe, a nie dociekanie, czy
polegają na prawdzie, hipotezy, sugestie lub domysły wnioskodawcy w
kwestii istnienia określonych faktów.
Wskazane wyżej motywy uzasadniają rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego w
niniejszej sprawie.
kc