Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SW 111/15
POSTANOWIENIE
Dnia 17 listopada 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Zbigniew Myszka
SSN Maciej Pacuda (sprawozdawca)
w sprawie z protestu wyborczego E. R.
przeciwko ważności wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej,
przy udziale:
1) Prokuratora Generalnego,
2) Przewodniczącego Państwowej Komisji Wyborczej,
3) Przewodniczącego Okręgowej Komisji Wyborczej w W.,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 17 listopada 2015 r.,
postanawia:
wyrazić opinię, że zarzuty protestu są zasadne, lecz ocenić, że
naruszenie przepisów kodeksu wyborczego nie miało wpływu na
wynik wyborów.
UZASADNIENIE
Wyborca E. R., wniosła w ustawowym terminie do Sądu Najwyższego
protest przeciw ważności wyborów do Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej
przeprowadzonych w dniu 25 października 2015 r., zarzucając naruszenie przez
Obwodową Komisję Wyborczą nr […] w Z. przepisów dotyczących prawidłowego
2
ustalenia wyniku głosowania, które miało wpływ na wynik wyborów
przeprowadzonych w dniu 25 października 2015 r.
Podniosła, że jako wyborca w dniu wyborów w lokalu wyborczym oddała głos
na kandydata Komitetu Wyborczego Polskiego Stronnictwa Ludowego, P.
Gancarza. Podobnie też uczynili członkowie jej rodziny oraz grupa sąsiadów i
znajomych. Po ogłoszeniu w dniu 27 października 2015 r. wyników wyborów
wnosząca protest dowiedziała się, że w obwodzie nr […] wyżej wskazany kandydat
na Posła na Sejm nie uzyskał żadnego głosu.
Państwowa Komisja Wyborcza w odpowiedzi na protest wyraziła opinię, że
nawet gdyby zarzut okazał się zasadny, to nie miało to wpływu na wynik wyborów.
Przewodniczący Okręgowej Komisji Wyborczej w W. podał z kolei, że nie widzi
podstaw do „przychylenia się” do protestu. Prokurator Generalny wniósł natomiast o
wydanie opinii, że zarzuty protestu są zasadne, lecz naruszenie ustawy nie miało
wpływu na wynik wyborów.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Instytucja protestu przeciwko ważności wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej
Polskiej i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej ma swoje konstytucyjne podstawy.
Zgodnie bowiem z art. 101 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej wyborcy
przysługuje prawo zgłoszenia do Sądu Najwyższego protestu przeciwko ważności
wyboru na zasadach określonych w ustawie. Zasady te zostały obecnie określone
w przepisach ogólnych art. 82 i art. 83 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks
wyborczy (Dz.U. Nr 21, poz. 1510 ze zm.) oraz – w odniesieniu do wyborów do
Sejmu – w przepisach szczególnych art. 241-246, a w odniesieniu do wyborów do
Senatu Rzeczypospolitej w art. 258 tej ustawy, do których odsyła (w kwestii
wskazania sądu właściwego do rozpoznania protestu oraz zasad jego wnoszenia i
trybu rozpoznania) art. 83 Kodeksu wyborczego.
Zgodnie z art. 82 § 2-5 Kodeksu wyborczego prawo wniesienia protestu
przysługuje wyborcom, których nazwiska są umieszczone w spisie wyborców w
jednym z obwodów głosowania oraz przewodniczącemu właściwej komisji
wyborczej i pełnomocnikowi wyborczemu. Sam protest wyborczy został zaś
3
zdefiniowany w art. 82 § 1 Kodeksu wyborczego jako protest przeciwko ważności
wyborów, ważności wyborów w okręgu lub wyborowi określonej osoby. Takie
określenie protestu wyborczego koresponduje z brzmieniem powołanego wcześniej
art. 101 ust. 2 Konstytucji RP, a jego konsekwencją jest zawarty w art. 82 § 1 pkt 1 i
2 Kodeksu wyborczego katalog zarzutów, na których można oprzeć protest. Są
nimi: 1) dopuszczenie się przestępstwa przeciwko wyborom, określonego w
rozdziale XXXI Kodeksu karnego, mającego wpływ na przebieg głosowania,
ustalanie wyników głosowania lub wyników wyborów oraz 2) naruszenie przepisów
Kodeksu wyborczego dotyczących głosowania, ustalania wyników głosowania lub
wyników wyborów, mającego wpływ na wynik wyborów. Podsumowując należy więc
stwierdzić, przedmiotem protestu wyborczego jest ważność wyborów lub wyboru
określonej osoby, a podstawę zakwestionowania tej ważności stanowią czyny
przestępcze i delikty wyborcze rzutujące na przebieg głosowania, ustalanie jego
wyników lub ustalanie wyników samych wyborów.
W myśl art. 241 § 1 i 3 Kodeksu wyborczego również w przypadku wyborów
do Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej protest wyborczy skierowany
przeciwko ważności wyborów wymaga zachowania formy pisemnej, a jego treść
powinna obejmować sformułowanie zarzutów, o których mowa w art. 82 § 1
Kodeksu wyborczego oraz przedstawienie lub wskazanie dowodów na ich poparcie.
W sytuacji, gdy następuje merytoryczne rozpoznanie protestu (w składzie
trzyosobowym w postępowaniu nieprocesowym), Sąd Najwyższy wydaje, w formie
postanowienia, opinię w sprawie protestu, która zawiera ustalenie co do zasadności
zarzutów podniesionych przez protestującego, a w razie potwierdzenia zasadności
owych zarzutów – ocenę, czy przestępstwo przeciwko wyborom lub naruszenie
przepisów Kodeksu wyborczego miało wpływ na wynik wyborów.
Rozpoznanie protestu w postępowaniu nieprocesowym oznacza, że na
podstawie art. 13 § 2 k.p.c. stosuje się w nim odpowiednio przepisy o procesie,
chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. W szczególności możliwe jest więc
odpowiednie stosowanie przepisów regulujących przedmiot i ocenę dowodów, w
tym art. 229 k.p.c. dotyczącego faktów przyznanych, które nie wymagają dowodu,
jeżeli przyznanie nie budzi wątpliwości, oraz art. 230 k.p.c. dotyczącego faktów
niezaprzeczonych, które mogą być uznane za przyznane.
4
Uwzględniając te regulacje, Sąd Najwyższy zauważa, że jedynie
Przewodniczący Okręgowej Komisji Wyborczej podał, że nie widzi podstaw do
„przychylenia się” do protestu. Z kolei Państwowa Komisja Wyborcza w odpowiedzi
na oceniany protest stwierdziła wprawdzie, że ewentualne potwierdzenie
sformułowanych w nim zarzutów wymagałoby przeprowadzenia postępowania
dowodowego, do czego Komisja nie jest uprawniona, choć nie wykluczyła
równocześnie nieprawidłowego ustalenia liczby głosów przez obwodową komisję
wyborczą. Inny uczestnik niniejszego postępowania – Prokurator Generalny w
swoim stanowisku stwierdził jednakże, iż określona w protokole Obwodowej Komisji
Wyborczej nr […] liczba głosów oddanych na P. Gancarza z listy nr 5, pozycji 16
okazała się niezgodna ze stanem faktycznym.
Zdaniem Sądu Najwyższego, doszło zatem do przyznania okoliczności
przedstawionych w proteście, które wobec stanowczej deklaracji jego autorki nie
budzi wątpliwości, a w związku z tym nie wymaga dowodu. Nieprawidłowe (nawet
jeśli jest wynikiem pomyłki) ustalenie przez obwodową komisję wyborczą wyników
głosowania bez wątpienia stanowi zaś naruszenie przepisów Kodeksu wyborczego
dotyczących tej czynności (art. 228 § 1 pkt 8 i § 2 Kodeksu wyborczego). Dlatego
też Sąd Najwyższy wyraża opinię, że zarzuty protestu są zasadne.
Biorąc jednak pod uwagę ogłoszone na stronach internetowych Państwowej
Komisji Wyborczej wyniki głosowania przedstawione przez Okręgową Komisję
Wyborczą nr […] należy ocenić, iż powyższe naruszenie przepisów Kodeksu nie
miało wpływu na ostateczny wynik wyborów. Lista kandydatów na posłów Komitetu
Wyborczego Polskiego Stronnictwa Ludowego nie uzyskała bowiem w tym okręgu
wyborczym żadnego mandatu, a kandydat z tej listy P. Gancarz otrzymał w całym
okręgu wyborczym 1099 głosów, natomiast na posłów z tego okręgu nie zostali
wybrani także inni kandydaci z listy nr […], w tym kandydat z pozycji 1 tej listy, który
otrzymał 2732 głosów. Nieprawidłowe ustalenie przez obwodową komisję wyborczą
liczby głosów oddanych na P. Gancarza nie zmieniłoby więc podziału mandatów
dokonanego w okręgu wyborczym nr […] pomiędzy uprawnione do tego komitety
wyborcze.
Trzeba z kolei przypomnieć, że zgodnie z art. 82 § 1 Kodeksu wyborczego,
istotne jest nie tylko stwierdzenie, że doszło do naruszenia przepisów Kodeksu
5
wyborczego dotyczących głosowania, ustalenia wyników głosowania lub wyników
wyborów, ale i że to naruszenie miało wpływ na wynik wyborów.
Kierując się przedstawionymi motywami Sąd Najwyższy, na podstawie
art. 242 § 1 i 2 Kodeksu wyborczego, wydał opinię jak w sentencji swojego
postanowienia.
kc