Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 302/15
POSTANOWIENIE
Dnia 24 listopada 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Wiesław Kozielewicz
po rozpoznaniu na posiedzeniu w dniu 24 listopada 2015 r.
sprawy W. C. i M. J.
skazanych z art. 158 § 3 k.k. i art. 50 ustawy o ochronie osób i mienia w zw. z art.
11 § 2 k.k.
z powodu kasacji wniesionych przez obrońców skazanych
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 28 kwietnia 2015 r., zmieniającego wyrok Sądu Okręgowego
z dnia 12 listopada 2014 r.,
oddala obie kasacje jako oczywiście bezzasadne, a kosztami
sądowymi postępowania kasacyjnego obciąża skazanych w
części na nich przypadających.
UZASADNIENIE
M. J. i W. C. oskarżono o to, że w dniu 23 listopada 2013 r. w K., działając
wspólnie i w porozumieniu, wzięli udział w pobiciu R. W., w trakcie którego
pokrzywdzony był uderzany pięściami i kopany, w szczególności po okolicy brzucha
i klatki piersiowej, co spowodowało obrażenia wewnętrzne w postaci złamań żeber
II - VII po stronie lewej, podbiegnięć krwawych prawego jądra, pęknięcia miąższu
śledziony i wytworzenia się krwiaka, co następowo, wskutek ciśnienia
narastającego krwawienia, doprowadziło do pęknięcia torebki tego narządu, czego
następstwem było wykrwawienie do jam ciała i śmierć pokrzywdzonego w okresie
24 - 25 listopada 2013 r., a działaniem tym jednocześnie przekroczyli upoważnienia
pracowników ochrony, naruszając dobra osobiste R. W. w postaci zdrowia i życia,
2
tj. popełnienie przestępstwa zakwalifikowanego z art. 158 § 3 k.k. w zb. z art. 50
ustawy o ochronie osób i mienia w zw. z art. 11 § 2 k.k.
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 12 listopada 2014 r., uznał oskarżonych za
winnych popełnienia czynu zarzucanego im aktem oskarżenia, który zakwalifikował
jako występek z art. 158 § 3 k.k. w zb. z art. 50 ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o
ochronie osób i mienia w zw. z art. 11 § 2 k.k., za co na mocy art. 158 § 3 k.k. przy
zastosowaniu art. 11 § 3 k.k. wymierzył im kary po 4 lata pozbawienia wolności.
Na mocy art. 41 § 1 k.k. orzeczono wobec nich środek karny w postaci
zakazu wykonywania zawodu polegającego na ochronie osób mienia na okres 5 lat.
Na mocy art. 46 § 1 k.k. orzeczono od M. J. i W. C. na rzecz oskarżyciela
posiłkowego M. W. kwoty po 20 000 złotych tytułem zadośćuczynienia.
Na mocy 63 § 1 k.k. na poczet orzeczonych kar pozbawienia wolności,
zaliczono okresy rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie, w odniesieniu do
M. J. w okresie od 4 grudnia 2013 r. do 3 września 2014 r., a co do W. C. w okresie
od 4 grudnia 2013 r. do 6 grudnia 2013 r. Częściowo zwolniono ich od obowiązku
zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych, zasądzając od każdego
kwoty po 1000 złotych tytułem częściowego zwrotu wydatków oraz zasądzono od
nich solidarnie na rzecz oskarżyciela posiłkowego M. W. kwotę 6000 złotych
tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.
Powyższy wyrok został zaskarżony przez obrońców M. J. i W. C. oraz
pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego.
Po rozpoznaniu wniesionych apelacji Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 28
kwietnia 2015 r., zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że wyeliminował z opisu
przypisanego czynu sformułowanie: „złamań żeber II – VII po stronie lewej”, a w
pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.
Od tego wyroku kasacje złożyli obrońcy skazanych W. C. i M. J.
Obrońca skazanego W. C. zarzucił w kasacji:
I. rażące naruszenie prawa procesowego, mogące mieć wpływ na treść
wyroku, polegające na obrazie przepisów;
1. art.7 k.p.k. poprzez dokonanie oceny dowodów zebranych w tej sprawie, wbrew
zasadom wyrażonym w tym przepisie, w szczególności przy ocenie:
a). opinii biegłego lekarza z ZMS w K.,
3
b). zeznań świadków
2. art. 5 § 2 k.p.k., poprzez rozstrzygnięcie nie dających się usunąć wątpliwości na
niekorzyść skazanego W. C., w szczególności:
a). co do okoliczności i przyczyny śmierci pokrzywdzonego R. W.
II. naruszenie prawa materialnego, mające wpływ na treść wyroku, a w
szczególności art. 158 § 3 k.k., poprzez:
1. nieuprawnione przyjęcie, że skazany W. C. przewidywał lub mógł przewidzieć
następstwo w postaci śmierci pokrz. R. W.,
2. brak adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy przebiegiem pobicia a
skutkiem w postaci śmierci R. W.
Wniósł o uchylenie wyroku z zaskarżonej części i uniewinnienie W. C. od
zarzutu z art. 158 § 3 .k.k. wobec oczywiście niesłusznego skazania, względnie o
uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie tej sprawy do ponownego
rozpoznania.
Obrońca skazanego M. J. w kasacji zarzucił rażące naruszenia przepisów
postępowania i prawa materialnego mające istotny wpływ na treść wyroku, a to:
1. art. 5 § 2 k.p.k. poprzez:
a). nie rozstrzygnięcie wątpliwości na korzyść oskarżonego M. J. co do
mechanizmu powstania u pokrzywdzonego R. W. śmiertelnego obrażenia w postaci
pęknięcia miąższu śledziony i wytworzenia się krwiaka, co następowało, wskutek
ciśnienia narastającego krwawienia, doprowadziło do pęknięcia torebki tego
narządu, czego następstwem było wykrwawienie do jam ciała i śmierć
pokrzywdzonego w okresie od 24 - 25 listopada 2013 r., który po dokonanej przez
Sąd Apelacyjny zmianie opisu czynu poprzez wyeliminowanie z jego opisu
„złamanie żeber II - VII po stronie lewej" przebiegał w ten sposób, że to właśnie na
skutek dociskania, naskoczenia lub uderzenia kolanem pokrzywdzonego w pozycji
twarzą do ziemi podczas zakładania mu kajdanek przez ustaloną osobę z bardzo
dużą siłą powodującą pęknięcie aż sześciu żeber pokrzywdzonego („żeber II -VII po
stronie lewej", po której znajduje się także śledziona) doszło do pęknięcia owej
śledziony i śmierci pokrzywdzonego, co w żaden sposób nie pozostaje w związku
przyczynowym z przyjętym w opisie czynu zachowaniem się oskarżonych;
4
b). błędne wyeliminowanie z opisu czynu przypisanego oskarżonym „złamania
żeber II - VII po stronie lewej" w oparciu o normę art. 5 § 2 k.p.k. podczas, gdy co
do tego obrażenia ciała pokrzywdzonego nie istniała żadna inna alternatywna
wersja mechanizmu jego zaistnienia związana z jakimkolwiek zachowaniem się
oskarżonego M. J. co wynika wprost z opinii biegłego sądowego K. W., której
wnioski i ustalenia oba Sądy podzieliły bez żadnych zastrzeżeń i na co wprost
wskazał Sąd II instancji na s. 13 uzasadnienia;
2. art. 7 k.p.k. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodu w
postaci pisemnej i ustnej uzupełniającej opinii biegłego K. W. polegającej na braku
przyjęcia wbrew oczywistym podstawom i wnioskom z opinii tych wynikających, iż
do śmiertelnego uszkodzenia śledziony R. W. mogło dojść na skutek uderzenia
pokrzywdzonego o ziemię lub dociśnięcia jego lewej strony klatki piersiowej
kolanami przez A. B. z dużą siłą lub naskoczenia na klatkę piersiową
pokrzywdzonego kolanem lub uderzenia kolanem pokrzywdzonego przez tą osobę
w rejon lewego łuku żeber pokrzywdzonego, co odpowiada stwierdzonym u R. W.
obrażeniom w postaci złamania sześciu żeber strony lewej i przyjętemu przez
biegłemu możliwemu mechanizmowi ich powstania;
3. rażącą obrazę przepisu art. 437 § 2 k.p.k. mającą wpływ na treść wyroku w
wyniku dokonania zmiany orzeczenia Sądu I instancji poprzez eliminację z opisu
czynu obrażeń ciała pokrzywdzonego polegających na złamaniu żeber II - VII po
stronie lewej i przyjęcie wersji, iż owe złamania nastąpiły wskutek dociskania
kolanami do ziemi pokrzywdzonego przez A. B., podczas gdy tak istotna dla obrazu
sprawy zmiana opisu czynu przypisanego oskarżonemu powinna skłonić Sąd II
instancji w konsekwencji do rozważenia alternatywnej i możliwej do przyjęcia z
medycznego punktu widzenia wersji, iż do śmiertelnego uszkodzenia śledziony
doszło wskutek mocnego dociskania pokrzywdzonego kolanami do ziemi, co nie
jest w żaden sposób sprzeczne z przyjętym przez medyka sądowego wnioskiem, iż
do uszkodzenia śledziony pokrzywdzonego doszło na skutek urazu narzędziem
tępym o znaczniejszej energii, który godzi w brzuch albo w klatkę piersiową w
rejonie gdzie znajduje się śledziona, a w takim zaś przypadku Sąd II instancji nie
mógł dokonać tak istotnej zmiany wyroku a winien był wyrok uchylić i przekazać
sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji;
5
4. rażącą obrazę przepisu art. 457 § 3 k.p.k. w zw. z art . 424 k.p.k. polegającą na
nie wskazaniu w uzasadnieniu wyroku Sądu II instancji na jakiej podstawie Sąd ten
uchylił się od przyjęcia alternatywnego mechanizmu powstania śmiertelnego
uszkodzenia śledziony pokrzywdzonego skoro już zdecydował się istotnie zmienić
opis czynu przypisanego obu oskarżonym wyłączając z tego opisu uszkodzenie
sześciu żeber pokrzywdzonego w rejonie śledziony pokrzywdzonego;
5. art. 25 § 1 k.k. polegający na braku rozważenia i przyjęcia w sprawie kontratypu
obrony koniecznej w ramach którego działał oskarżony M. J., lub co najmniej
zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary ewentualnie odstąpienia od jej
wymierzenia wskutek przyjęcia, iż doszło do przekroczenia granic obrony
koniecznej.
W pisemnych odpowiedziach na te kasacje Prokurator Prokuratury
Apelacyjnej wniósł o oddalenie obu kasacji jako oczywiście bezzasadnych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Rację ma Prokurator Prokuratury Apelacyjnej który w pisemnych
odpowiedziach na kasacje trafnie wskazuje, iż wniesione w sprawie kasacje są
oczywiście bezzasadne w rozumieniu art. 535 § 3 k.p.k.
Odnośnie kasacji obrońcy skazanego W. C.
Jeżeli chodzi o zarzut uznany jako pkt. I to wypada przypomnieć, że
nadzwyczajny środek zaskarżenia jakim jest kasacja służy jedynie „wychwyceniu”
rażących naruszeń prawa procesowego i materialnego, nie zaś przeprowadzeniu
od nowa „własnej" oceny zgromadzonych w sprawie dowodów. Tego zasadniczego
wymogu, określonego przepisem art. 523 § 1 k.p.k. nie spełnia postawienie w
kasacji obrońcy skazanego W. C. zarzutu rażącej obrazy art. 7 k.p.k., gdyż zarzut
ten w realiach sprawy sprowadza się wyłącznie do zanegowania przeprowadzonej
oceny dowodów. Analiza tego zarzutu prowadzi nadto do wniosku, że zarzut ten
zwraca się w rzeczywistości przeciwko wyrokowi Sądu Okręgowego i zmierza de
facto do wywołania ponownej kontroli tego orzeczenia. Podniesienie pod adresem
sądu odwoławczego zasadnego zarzutu naruszenia przepisu art. 7 k.p.k. możliwe
byłoby jedynie wówczas, gdyby to sąd odwoławczy poczynił własne ustalenia
faktyczne, odmienne od dokonanych przez sąd pierwszej instancji.
6
Podnosząc zarzut obrazy art. 5 § 2 k.p.k. i uzasadniając go w taki sposób, w
jaki uczynił to w części motywacyjnej skargi, Autor kasacji dał wyraz temu, że nie
rozumie istoty zasady in dubio pro reo. Wypada zatem przypomnieć, że nie można
zasadnie stawiać zarzutu obrazy art. 5 § 2 k.p.k., podnosząc wątpliwości strony, co
do treści ustaleń faktycznych. Dla oceny, czy nie został naruszony zakaz in dubio
pro reo nie są bowiem miarodajne tego rodzaju wątpliwości, zgłaszane przez
stronę, ale jedynie to, czy orzekający w sprawie sąd meriti rzeczywiście powziął
wątpliwości co do treści ustaleń faktycznych i wobec braku możliwości ich usunięcia
rozstrzygnął je na niekorzyść oskarżonego.
Jeżeli chodzi o zarzut ujęty w pkt. II kasacji to mimo, że Autor kasacji
podniósł, że doszło do naruszenia prawa materialnego, to w istocie, mamy tu do
czynienia z niedopuszczalnym w postępowaniu kasacyjnym zarzutem błędu w
ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku gdyż tak należy traktować
zarówno kwestię cyt. „nieuprawnionego przyjęcia że skazany W. C. przewidywał lub
mógł przewidzieć następstwo w postaci zgonu pokrzywdzonego R. W.”, jak i
podniesiony, cyt. „ brak adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy
przebiegiem pobicia a skutkiem w postaci śmierci R. W”.
Poza sporem jest, że opis czynu przypisanego W. C. świadczy to, że mamy
do czynienia z czynem wyczerpującym znamiona występku z art. 158 § 3 k.k. w zb.
z art. 50 ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia.
Co do kasacji obrońcy skazanego M. J.
Co do zarzutu obrazy art. 5 § 2 k.p.k., to wielokrotnie już Sąd Najwyższy
wyjaśniał, że nie można zasadnie stawiać zarzutu obrazy tego przepisu podnosząc
wątpliwości co do treści ustaleń faktycznych, gdyż dla oceny, czy nie została
naruszona reguła in dubio pro reo istotne jest tylko to, czy sąd orzekający w
sprawie rzeczywiście powziął wątpliwości co do treści ustaleń faktycznych i wobec
braku możliwości ich usunięcia rozstrzygnął te wątpliwości na niekorzyść
oskarżonego. Jeżeli z materiału dowodowego wynikają różne wersje wydarzeń, zaś
sąd orzekający wybrał jedną z nich, to takie postępowanie nie jest równoznaczne z
istnieniem nie dających się usunąć wątpliwości w rozumieniu art. 5 § 2 k.p.k.,
ponieważ w takim wypadku sąd orzekający jest zobowiązany dokonać ustaleń
faktycznych na podstawie swobodnej oceny dowodów i dopiero wówczas, gdy
7
wątpliwości nie zostaną usunięte należy je rozstrzygnąć na korzyść oskarżonego.
Obraza przepisu art. 5 § 2 k.p.k. następuje natomiast wtedy, gdy sąd orzekający w
sprawie poweźmie wątpliwość co do treści ustaleń faktycznych i mimo braku
możliwości dowodowych prowadzących do jej usunięcia, rozstrzygnie ją na
niekorzyść.
Sąd Apelacyjny nie naruszył reguły ujętej w art. 5 § 2 k.p.k., a wręcz
przeciwnie, jak wskazuje Prokurator Prokuratury Apelacyjnej w pisemnej
odpowiedzi na kasację, cyt. „dokonał tej zmiany (w opisie czynu), będąc w zgodzie
z nią… Natomiast nie miał obowiązku rozważenia innych wersji zdarzenia, skoro
nie miał wątpliwości co do innych ustaleń poczynionych przez Sąd I instancji, co do
przebiegu zdarzenia”.
Podniesiony w kasacji zarzut naruszenia przepisu art. 7 k.p.k. nie jest
zasadny.
Sąd Apelacyjny po przeprowadzeniu kontroli instancyjnej zaaprobował co do
zasady dokonaną przez Sąd l instancji ocenę dowodów i poczynione na ich
podstawie ustalenia faktyczne, odwołując się do obszernej argumentacji Sądu
Okręgowego, zmieniając tylko wyrok Sądu a quo na korzyść W. C. i M. J., poprzez
wyeliminowanie z opisu czynu spowodowania złamania żeber. Zaznaczyć w tym
miejscu należy, że zarzuty podniesione przez obrońcę skazanego M. J. dotyczące
dokonania zamiany opisu czynu przypisanego, są jedynymi zarzutami odnoszącymi
się bezpośrednio do kwestionowanego kasacją wyroku.
Nie można w realiach sprawy dopatrzeć się jakiejkolwiek obrazy przepisu art.
437 § 2 k.p.k., gdyż przecież Sąd Apelacyjny wydał jedno z rozstrzygnięć o jakim
mowa w tym przepisie (zmienił zaskarżone orzeczenie).
Nie zasługuje na uwzględnienie również zarzut z pkt. 4 kasacji, albowiem
nigdy ewentualne wadliwości czynności które mają miejsce po wydaniu orzeczenia
(takie jak np. sporządzenie uzasadnienia) nie mogą wpłynąć na treść wydanego
wcześniej wyroku. Na marginesie dodać należy, że rozpoznając wniesioną apelację
obrońcy M. J. Sąd Apelacyjny nie naruszył zasad określonych w przepisie art. 433
§ 2 k.p.k. Obrońca skazanego M. J. nie postawił w kasacji zarzutu obrazy tego
przepisu. W obszernym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku (liczy 41 stron),
sporządzonym zgodnie z wymogami art. 457 § 3 k.p.k. Sąd Apelacyjny odniósł się
8
w wystarczającym stopniu do wniosków i zarzutów apelacji obrońcy M. J., a na
stronach 26 – 28 tego uzasadnienia przekonywująco wykazał, z jakich przyczyn
uznał, że w przedmiotowej sprawie brak było podstaw do przyjęcia, iż skazani
działali w warunkach kontratypu z art. 25 § 1 k.k. Sąd Najwyższy podziela
dokonaną przez Sąd Apelacyjny ocenę co do braku podstaw do przyjęcia w
realiach sprawy istnienia przesłanek z art. 25 § 1 k.k. i nie widząc potrzeby
powtarzania tej trafnej argumentacji odsyła w tej części do lektury uzasadnienia
zaskarżonego wyroku.
Kierując się przedstawionymi motywami Sąd Najwyższy na podstawie art.
535 § 3 k.p.k. rozstrzygnął jak w postanowieniu.
kc