Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 227/15
POSTANOWIENIE
Dnia 3 grudnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Waldemar Płóciennik (przewodniczący)
SSN Andrzej Stępka (sprawozdawca)
SSA del. do SN Jerzy Skorupka
Protokolant Małgorzata Sobieszczańska
przy udziale Zastępcy Rzecznika Praw Obywatelskich Jana Malinowskiego
oraz przy udziale Prokuratora Prokuratury Generalnej Barbary Nowińskiej,
w sprawie A. T.
w przedmiocie zmiany kary pozbawienia wolności,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 3 grudnia 2015 r.,
kasacji, wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich
od postanowienia Sądu Okręgowego w P.
z dnia 17 grudnia 2014 r., utrzymującego w mocy postanowienie Sądu Rejonowego
w P.
z dnia 6 listopada 2014 r.,
p o s t a n o w i ł
I. uchylić zaskarżone postanowienie Sądu Okręgowego oraz
utrzymane nim w mocy postanowienie Sądu Rejonowego i
sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu w Płocku do ponownego
rozpoznania.
II. zasądzić od Skarbu Państwa na rzecz adwokata C. M.,
Kancelaria Adwokacka, kwotę 738 zł (słownie siedemset
trzydzieści osiem złotych), w tym 23 % podatku VAT, za obronę z
urzędu skazanego w postępowaniu kasacyjnym.
UZASADNIENIE
2
A. T. wyrokiem Sądu Rejonowego w P. z dnia 4 stycznia 2013 r., uznany za
winnego tego, że:
1. w dniu 29 sierpnia 2012 r. w P., przy ul. O., poprzez zerwanie z szyi dokonał
zaboru w celu przywłaszczenia na szkodę D. S. złotego łańcuszka wraz zawieszką
o wartości nie mniejszej niż 300 zł, przy czym czynu tego dopuścił się w ciągu
pięciu lat po odbyciu co najmniej sześciu miesięcy pozbawienia wolności, za
umyślne przestępstwo podobne,
tj. popełnienia czynu z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.
2. w dniu 29 sierpnia 2012 r. w P., przy ul. J. zabrał w celu przywłaszczenia
poprzez zerwanie z szyi, cudzą rzecz ruchomą – łańcuszek wykonany ze złota o
wartości nie mniejszej niż 1500 zł na szkodę J. J., przy czym czynu tego dopuścił
się w ciągu pięciu lat po odbyciu co najmniej sześciu miesięcy pozbawienia
wolności, za umyślne przestępstwo podobne,
tj. popełnienia czynu z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.
3. w dniu 24 lipca 2012 r. w P., zabrał w celu przywłaszczenia ze sklepu P.,
cudzą rzecz ruchomą – torebkę papierową z pieniędzmi w kwocie łącznej 2.600 zł
pochodzących z utargu z kasy, czym spowodował straty na szkodę P. sp. z o.o.,
przy czym czynu tego dopuścił się w ciągu pięciu lat po odbyciu co najmniej sześciu
miesięcy pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo podobne,
tj. popełnienia czynu z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.
4. w dniu 6 sierpnia 2012 r. w P., zabrał w celu przywłaszczenia ze sklepu P.,
cudzą rzecz ruchomą – torebkę papierową z pieniędzmi w kwocie łącznej 4.690 zł
pochodzących z utargu kasy nr 1, czym spowodował straty na szkodę P. sp. z o.o.,
przy czym czynu tego dopuścił się w ciągu pięciu lat po odbyciu co najmniej sześciu
miesięcy pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo podobne,
tj. popełnienia czynu z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.
5. w dniu 23 lipca 2012 r. w P., zabrał w celu przywłaszczenia ze sklepu B.,
cudzą rzecz ruchomą – torebkę papierową z pieniędzmi w kwocie łącznej 800 zł
pochodzących z utargu z kasy, czym spowodował straty na szkodę J., przy czym
czynu tego dopuścił się w ciągu pięciu lat po odbyciu co najmniej sześciu miesięcy
pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo podobne,
tj. popełnienia czynu z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.
3
Za czyny opisane w pkt I i V oraz II i III, przyjmując, że stanowią one dwa
ciągi przestępstw, przy zastosowaniu art. 91 § 1 k.k., sąd wymierzył na podstawie
art. 278 § 1 k.k. karę 2 lat pozbawienia wolności (za ciąg czynów z pkt I i V) oraz
karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności (za ciąg przestępstw z pkt II i III). Za
czyn opisany w pkt IV, sąd wymierzył na podstawie art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64
§ 1 k.k. karę jednostkową 1 roku pozbawienia wolności.
Na podstawie art. 85 k.k. i art. 91 § 2 k.k. oraz art. 86 § 1 k.k. sąd orzeczone
wobec oskarżonego A. T. kary jednostkowe pozbawienia wolności połączył i orzekł
w stosunku do niego karę łączną 3 lat pozbawienia wolności.
Po rozpoznaniu apelacji złożonej przez obrońcę oskarżonego, Sąd
Okręgowy wyrokiem z dnia 7 czerwca 2013 r., utrzymał w mocy zaskarżone
orzeczenie, uznając apelację za oczywiście bezzasadną.
W dniu 7 października 2014 r. skazany zwrócił się z wnioskiem do Sądu
Rejonowego o zmianę kar jednostkowych oraz kary łącznej pozbawienia wolności,
stosownie do zapisów ustawy z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy -
Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2013. 1247).
Postanowieniem z dnia 6 listopada 2014 r. Sąd Rejonowy nie uwzględnił
tego wniosku.
Zażalenie na powyższe postanowienie złożył skazany podnosząc, że
zaskarżona decyzja jest błędna, albowiem Sąd meriti niezasadnie przyjął, iż w jego
sytuacji nie ma możliwości zastosowania tzw. kontrawencjonalizacji.
Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 17 grudnia 2014 r., utrzymał w mocy
zaskarżone postanowienie.
Orzeczenie to zaskarżone zostało kasacją Rzecznika Praw Obywatelskich,
wniesioną na korzyść skazanego, w której podniesiono zarzut rażącego i mającego
wpływ na treść wyroku naruszenia przepisów prawa materialnego, to jest art. 50
ust. 1 ustawy z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania
karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2013, poz. 1247), polegające na
wyrażeniu błędnego poglądu prawnego, w myśl którego orzeczenie wobec
skazanego kary za ciąg przestępstw, mianowicie jednej kary zarówno za czyn,
który aktualnie stanowiłby wykroczenie, jak i za występek będący w dalszym ciągu
przestępstwem powoduje, iż skazany w takiej sytuacji procesowej, nie może
4
„skorzystać z dobrodziejstwa kontrawencjonalizacji” i w rezultacie nie zastosowanie
tego przepisu.
Wskazując na powyższe, skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
postanowienia i utrzymanego nim w mocy postanowienia Sądu Rejonowego i
przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja wniesiona przez Rzecznika Praw Obywatelskich okazała się trafna.
W sprawie niniejszej w istocie doszło do niesłusznego niezastosowania art.
50 ustawy z dnia 27 września 2013 r. (Dz. U. 2013, poz. 1247 – dalej jako ustawa
nowelizacyjna). Zgodnie z powołanym przepisem, jeżeli według ustawy
nowelizacyjnej czyn objęty prawomocnym wyrokiem skazującym za przestępstwo
na karę pozbawienia wolności stanowi wykroczenie, orzeczona kara podlegająca
wykonaniu ulega zamianie na karę aresztu w wysokości równej górnej granicy
ustawowego zagrożenia za taki czyn.
Na wstępie rozważań podnieść należy, że z mocy art. 56 ust. 1 ustawy
nowelizującej, z dniem 9 listopada 2013 r., weszły w życie unormowania art. 2 i 50
tej ustawy. Powołane przepisy zmieniły wartość graniczną szkody decydującą o
tym, kiedy kradzież stanowiącą tzw. czyn przepołowiony, należy kwalifikować jako
wykroczenie z art. 119 k.w., a kiedy jako przestępstwo z art. 278 § 1 lub § 3 k.k.,
poprzez odniesienie jej do ¼ minimalnego wynagrodzenia za pracę, w miejsce
dotychczas funkcjonującego wyznacznika kwotowego usytuowanego na poziomie
nie przekraczającym 250 zł.
Ustawodawca sprecyzował także pojęcie minimalnego wynagrodzenia
użytego między innymi w dyspozycji art. 119 k.w., ograniczając je do
wynagrodzenia za pracę ustalanego na podstawie ustawy z dnia 10 października
2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. Nr 200, poz. 1679, z 2004 r.
Nr 240, poz. 2407 oraz z 2005 r. Nr 157, poz. 1314), które od dnia 1 stycznia 2013
r. zostało ustalone w wysokości 1.600 zł. W przepisie art. 50 ustawy nowelizacyjnej
wskazano natomiast, że w odniesieniu do czynów objętych prawomocnymi
wyrokami skazującymi za przestępstwo badać należy, czy według tej ustawy nie
stanowią one wykroczenia, a w przypadku pozytywnej weryfikacji dokonywać
zamiany orzeczonej kary według zasad określonych w tym przepisie ( art. 50 ust.1 i
5
2 ustawy nowelizacyjnej).
Bezspornym jest, że naruszenie wskazanego w kasacji przepisu prawa
materialnego było następstwem błędnego przyjęcia przez procedujące w sprawie
sądy, że art. 50 w/w ustawy dotyczy jedynie kar orzeczonych za pojedyncze
przestępstwo, a nie za ciąg przestępstw. Dokonując tego rodzaju analizy, Sąd
Okręgowy wskazał ponadto, że brak możliwości zastosowania powołanego
przepisu ustawy wynika także z faktu, iż za przestępstwo objęte prawomocnym
wyrokiem skazującym, kwalifikowane według tej ustawy jako wykroczenie,
orzeczona została kara pozbawienia wolności, podlegająca wykonaniu, którą
można byłoby poddać zamianie według uregulowania tego przepisu. Kara taka nie
została orzeczona, gdyż skazanemu wymierzono jedną karę w ramach ciągu
przestępstw obejmującego zarówno występek, jak i wykroczenie. Skoro zaś
występek nadal pozostaje przestępstwem, to z uwagi na ujęcie go w ramach kary
za ciąg przestępstw, łącznie z czynem stanowiącym obecnie wykroczenie,
zastosowanie kontrawencjonalizacji nie jest możliwe.
Procedujące w przedmiotowej sprawie sądy pominęły jednak bardzo istotny
fakt, a mianowicie to, że podstawą do utworzenia ciągu przestępstw jest uznanie, iż
skazany dopuścił się każdego z osobna przypisanych mu przestępstw. Ciąg
przestępstw, jako instytucję prawa materialnego, z wszystkimi tego
konsekwencjami, należy natomiast sytuować w systemie prawnym, widząc analogię
pomiędzy nim, a karą łączną – wynika to choćby wprost z umieszczenia obu tych
instytucji w jednym rozdziale Kodeksu Karnego.
Zagadnieniem tym szczegółowo zajmował się Sąd Najwyższy, rozpoznając
sprawę o sygnaturze akt III KK 362/14, na którą zresztą słusznie powołał się autor
kasacji. W sprawie tej Sąd Najwyższy wskazał wprost, że „dla przystąpienia, w
trybie art. 50 ustawy z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks
postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r., poz. 1247),
do zmiany wymierzonej kary (jej kontrawencjonalizacji) nie ma jakiegokolwiek
znaczenia to, czy skazania za poszczególne przestępstwa zostały objęte jedną
karą orzeczoną za ciąg przestępstw, czy też karą łączną (zob. postanowienie z dnia
4 marca 2015 r., III KK 362/14, Lex nr 1650294).
Biorąc zatem pod uwagę powyższe rozważania uznać należy, że skoro
6
wysokość szkody wyrządzonej czynem przypisanym w pkt I wyroku skazującego
wynosiła „nie mniej niż 300 zł”, a więc w dacie wejścia w życie ustawy z dnia 27
września 2013 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych
innych ustaw, kształtowała się poniżej kwoty 400 zł, stanowiącej 1/4 minimalnego
wynagrodzenia za pracę, to fakt ten uzasadniał zamianę prawomocnie orzeczonej
skazanemu kary pozbawienia wolności na karę aresztu, albowiem do dokonania
takiego przekształcenia kary obligował Sądy orzekające w tej sprawie art. 50 ust. 1
w/w ustawy.
Rozpoznając sprawę ponownie Sąd Rejonowy uwzględni przedstawione
wyżej zapatrywania prawne dotyczące kontrawencjonalizacji, przewidzianej w art.
50 ustawy nowelizacyjnej z dnia 27 września 2013 r.
Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w części dyspozytywnej
orzeczenia.
kc