Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 298/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 26 stycznia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dariusz Świecki (przewodniczący)
SSN Michał Laskowski
SSN Zbigniew Puszkarski (sprawozdawca)
Protokolant Anna Kowal
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Krzysztofa Parchimowicza,
w sprawie J. S.
w przedmiocie wyroku łącznego
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 26 stycznia 2016 r.,
kasacji, wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich na korzyść skazanego
od wyroku łącznego Sądu Rejonowego w Ś.
z dnia 23 stycznia 2014 r.,
I. uchyla wyrok w zaskarżonej części, tj. orzekającej o karach
łącznych po połączeniu kar pozbawienia wolności wymierzonych
J. S. wyrokami Sądu Rejonowego w Ś.:
- z dnia 27 lutego 2006 r., sygn. III K 680/05 i z dnia 25 lipca 2007
r., sygn. akt VI K 1051/06 (pkt I wyroku łącznego),
- z dnia 14 grudnia 2007 r., sygn. akt II K 849/07, z dnia 14 maja
2012 r., sygn. akt VI K 205/10 i z dnia 20 lutego 2013 r., sygn. akt
VI K 684/12 (pkt II wyroku łącznego),
2
- z dnia 24 czerwca 2010 r., sygn. akt II K 162/10 i z dnia 28
września 2012 r., sygn. akt VI K 998/10 (pkt III wyroku łącznego) i
na podstawie art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. umarza w tym zakresie
postępowanie o wydanie wyroku łącznego;
II. uchyla orzeczenie o zaliczeniu na poczet wyżej wymienionych
kar łącznych okresów pozbawienia wolności (pkt V, VI i VII
wyroku łącznego);
III. kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego obciąża Skarb
Państwa;
IV. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. P. P. (Kancelaria
Adwokacka) kwotę 738 (siedemset trzydzieści osiem) zł, w tym 23
% VAT, za wykonywaną z urzędu obronę skazanego w
postępowaniu przed Sądem Najwyższym.
UZASADNIENIE
J. S. został skazany wyrokami Sądu Rejonowego w Ś.:
1. z dnia 27 lutego 2006 r., sygn. akt II KK 680/05, za występki popełnione:
- w dniu 5 września 2005 r. z art. 278 § 1 k.k. na karę 2 lat pozbawienia wolności;
- w dniu 18 października 2005 r. z art. 280 § 1 k.k. na karę 6 miesięcy pozbawienia
wolności;
na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. wymierzono karę łączną 2 lat pozbawienia
wolności, której wykonanie warunkowo zawieszono na okres 5 lat próby, a
następnie postanowieniem Sądu Rejonowego w Ś. z dnia 16 listopada 2010 r.
(sygn. akt II Ko 622/10) zarządzono wykonanie tejże kary pozbawienia wolności;
2. z dnia 25 lipca 2007 r. sygn. akt VI K 1051/06, za dwa występki popełnione
w warunkach określonych w art. 91 § 1 k.k. w dniu 11 grudnia 2005 r. z art. 158 § 1
k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności, której
wykonanie warunkowo zawieszono na okres 4 lat próby, a następnie
postanowieniem Sądu Rejonowego w Ś. z dnia 5 września 2011 r. (sygn. akt VI Ko
487/11) zarządzono wykonanie tejże kary pozbawienia wolności;
3. z dnia 14 grudnia 2007 r., sygn. akt II K 849/07, za występek popełniony w
dniu 27 maja 2007 r. z art. 178a § 1 k.k. na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności,
3
której wykonanie warunkowo zawieszono na okres 5 lat próby, a następnie
postanowieniem Sądu Rejonowego w Ś. z dnia 29 listopada 2011 r. (sygn. akt II Ko
335/11) zarządzono wykonanie tejże kary pozbawienia wolności;
4. z dnia 24 czerwca 2010 r., sygn. akt II K 162/10, za występek popełniony w
dniu 06 lipca 2009 r. z art. 278 § 1 k.k. na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności,
której wykonanie warunkowo zawieszono na okres 3 lat próby, a następnie
postanowieniem Sądu Rejonowego w Ś. z dnia 17 sierpnia 2011 r. (sygn. akt II Ko
334/11) zarządzono wykonanie tejże kary pozbawienia wolności;
5. z dnia 21 lutego 2011 r., sygn. akt VI K 1297/10, za występki popełnione:
- w nocy z 9 na 10 sierpnia 2010 r. z art. 279 § 1 k.k. na karę roku pozbawienia
wolności;
- w dniu 16 września 2010 r. z art. 278 § 1 k.k. na karę 3 miesięcy pozbawienia
wolności;
na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. wymierzono karę łączną roku i 3 miesięcy
pozbawienia wolności. Postanowieniem Sądu Rejonowego w Ś. z dnia 18 listopada
2013 r., sygn. akt VI Ko 1639/13, na podstawie art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 27
września 2013 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych
innych ustaw orzeczoną wobec skazanego karę 3 miesięcy pozbawienia wolności
za czyn z art. 278 § 1 k.k. zamieniono na karę 30 dni aresztu;
6. z dnia 18 maja 2011 r., sygn. akt VI K 143/11, za występek popełniony w
dniu 19 stycznia 2011 r. z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 280 § 1 k.k. na karę 2 lat
pozbawienia wolności;
7. z dnia 14 maja 2012 r., sygn. akt VI K 205/10 za dwa występki popełnione w
warunkach określonych w art. 91 § 1 k.k. w dniach 12 września 2007 r. i 15
września 2007 r. z art. 280 § 1 k.k. na karę 3 lat pozbawienia wolności;
8. z dnia 28 września 2012 r., sygn. akt VI K 998/10, za występki popełnione:
- w dniu 5 grudnia 2009 r. z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 279 § k.k. i art. 288 § 1 k.k.
w zw. z art. 11 § 2 k.k. na karę roku pozbawienia wolności,
- w dniu 23 grudnia 2009 r. z art. 288 § 1 k.k. na karę 4 miesięcy pozbawienia
wolności,
4
- w dniach 25 stycznia 2010 r., w nocy z 2 na 3 października 2009 r. oraz w okresie
od maja do 3 października 2009 r. z art. 279 § 1 k.k., popełnione w warunkach
określonych w art. 91 § 1 k.k., na karę 2 lat pozbawienia wolności,
- w dniu 25 stycznia 2010 r. z art. 279 § 1 k.k. w zw. z art. 288 § 1 k.k. w zw. z art.
11 § 2 k.k. na karę roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności,
- w dniu 11 maja 2010 r. z art. 278 § 1 k.k. na karę 6 miesięcy pozbawienia
wolności;
na podstawie art. 91 § 2 k.k. wymierzono karę łączną 2 lat i 10 miesięcy
pozbawienia wolności;
9. z dnia 20 lutego 2013 r., sygn. akt VI K 684/12, za występki popełnione:
- w dniu 8 sierpnia 2007 r. z art. 280 § 1 k.k. na karę 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia
wolności,
- w dniu 15 września 2007 r. z art. 278 § 1 k.k. na karę 10 miesięcy pozbawienia
wolności;
na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. wymierzono karę łączną 3 lat pozbawienia
wolności.
Sąd Rejonowy w Ś. wyrokiem łącznym z dnia 23 stycznia 2014 r., sygn. akt
VI K 870/13, połączył kary pozbawienia wolności wymierzone J. S. wyrokami wyżej
opisanymi w:
- pkt 1. oraz 2. i wymierzył mu karę łączną 2 lat i 4 miesięcy pozbawienia wolności
(pkt I wyroku łącznego);
- pkt 3., 7. oraz 9. i wymierzył mu karę łączną 4 lat i 6 miesięcy pozbawienia
wolności (pkt II wyroku łącznego);
- pkt 4. oraz 8. i wymierzył mu karę łączną 3 lat pozbawienia wolności (pkt III
wyroku łącznego);
- pkt 5. oraz 6. i wymierzył mu karę łączną 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności
(pkt IV wyroku łącznego).
Na poczet poszczególnych kar łącznych Sąd na podstawie art. 577 k.p.k.
zaliczył skazanemu stosowne okresy pozbawienia wolności (pkt V, VI, VII i VIII
wyroku łącznego), nadto orzekł, że pozostałe rozstrzygnięcia zawarte w wyrokach
opisanych w pkt 1 – 9 są pozostawione do odrębnego wykonania.
5
Opisany wyrok łączny uprawomocnił się bez zaskarżenia w dniu 5 lutego
2014 r.
Kasację od tego wyroku wniósł Rzecznik Praw Obywatelskich. Na podstawie
art. 521 § 1 k.p.k. zaskarżył go na korzyść J. S. w części, w której orzeczono kary
łączne za czyny osądzone w sprawach Sądu Rejonowego w Ś. o sygnaturach: II K
680/05 i VI K 1051/06 (pkt I wyroku łącznego); II K 849/07, VI K 205/10 i VI K
684/12 (pkt II wyroku łącznego) oraz II K 162/10 i VI K 998/10 (pkt III wyroku
łącznego), zarzucając rażące naruszenie prawa procesowego, to jest art. 17 § 1 pkt
7 k.p.k., stanowiące bezwzględną przyczynę odwoławczą, o której mowa w art. 439
§ 1 pkt 8 k.p.k., polegające na orzeczeniu kar łącznych za czyny osądzone w
sprawach Sądu Rejonowego w Ś.: o sygn. II K 680/05 oraz VI K 1051/06 (pkt I
wyroku łącznego), o sygn. II K 849/07, VI K 205/10 i VI K 684/12 (pkt II wyroku
łącznego) oraz o sygn. II K 162/10 i VI K 998/10 (pkt III wyroku łącznego), w
sytuacji, gdy te same sekwencje skazań stanowiły podstawę wydania wyroku
łącznego Sądu Rejonowego w Ś. z dnia 3 października 2013 r., w sprawie VI K
464/13 (w części oznaczonej punktami od I do III) i żaden z wyroków
jednostkowych stanowiących podstawę wydania tych kar łącznych nie uległ
uchyleniu lub zmianie.
Podnosząc ten zarzut, Autor kasacji wniósł o uchylenie wyroku łącznego w
zaskarżonej części i związanych z orzeczonymi karami łącznymi rozstrzygnięć o
zaliczeniu na ich poczet okresów rzeczywistego pozbawienia wolności, zawartych
w punktach V, VI i VII sentencji wyroku oraz umorzenie postępowania w tym
zakresie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja jest zasada, bowiem znalazł potwierdzenie zarzut naruszenia przez
Sąd orzekający art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k., co skutkowało zaistnieniem bezwzględnej
przyczyny uchylenia wyroku, określonej w art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k. W zaskarżonej
części wyrok łączny Sądu Rejonowego w Ś. obejmował te same sekwencje skazań
J. S., które zostały objęte wyrokiem łącznym tego Sądu z dnia 3 października 2013
r. wydanym w sprawie o sygn. VI K 464/13. Wtedy Sąd Rejonowy w Ś. także
połączył kary pozbawienia wolności wymierzone J. S. wyrokami opisanym na
wstępie w:
6
- pkt 1. oraz 2. i wymierzył mu karę łączną 2 lat i 4 miesięcy pozbawienia wolności
(pkt I wyroku łącznego);
- pkt 3., 7. oraz 9. i wymierzył mu karę łączną 4 lat pozbawienia wolności (pkt II
wyroku łącznego);
- pkt 4. oraz 8. i wymierzył mu karę łączną 2 lat i 10 miesięcy pozbawienia wolności
(pkt III wyroku łącznego);
- pkt 5. oraz 6. i wymierzył mu karę łączną 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności
(pkt IV wyroku łącznego).
Przepis art. 575 § 2 k.p.k. stanowi, że jeżeli choćby jeden z wyroków
stanowiących podstawę wydania wyroku łącznego ulega uchyleniu lub zmianie,
wyrok łączny traci moc, a sąd w miarę potrzeby wydaje nowy wyrok łączny. Należy
przyjąć, że Sąd Rejonowy w Ś., interpretując ten przepis uznał, że w sytuacji, gdy w
dniu 18 listopada 2013 r. na podstawie art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 27 września
2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych
ustaw (Dz. U. z 2013 r., poz. 1247 ze zm.), z uwagi na wartość zabranego mienia
(300zł), zostało wydane postanowienie (sygn. VI Ko 1639/13) o zamianie kary 3
miesięcy pozbawienia wolności wymierzonej J. S. za przestępstwo z art. 278 § 1
k.k. wyrokiem Sądu Rejonowego w Ś. z dnia 21 lutego 2011 r., sygn. akt VI K
1297/10, na karę 30 dni aresztu (odpis postanowienia dołączono jako k. 2 do akt
sprawy VI K 870/13), obejmujący to skazanie wyrok łączny wydany w dniu 3
października 2013 r. (sygn. VI K 464/13) w całości utracił moc i zachodzi
konieczność wydania wobec J. S. nowego wyroku łącznego, obejmującego
wszystkie realne zbiegi przestępstw, z wyjątkiem wspomnianego skazania za czyn
z art. 278 § 1 k.k. Takie podejście do zagadnienia, wynikające z literalnego
odczytania art. 572 § 2 k.p.k., nie było jednak prawidłowe. Skoro powodem
ponownego procedowania w przedmiocie wyroku łącznego była jedynie zamiana na
inną karę jednej z kar jednostkowych orzeczonych w sprawie o sygn. VI K 1297/10
(za czyn 278 § 1 k.k.), należało przyjąć, że w wyniku tej zamiany utracił moc nie
cały wyrok łączny wydany w dniu 3 października 2013 r., ale tylko ta jego część,
która w ramach osobnego realnego zbiegu przestępstw obejmowała skazanie za
wspomniany czyn z art. 278 § 1 k.k., a więc rozstrzygnięcie zawarte w pkt IV tego
wyroku, i respektować to przy wydawaniu nowego wyroku łącznego. W tym
7
względzie Rzecznik Praw Obywatelskich zasadnie nawiązał do uchwały składu 7
sędziów Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2012 r., I KZP 15/12, (OSNKW
2012, z. 11, poz. 111), w której stwierdzono, iż użyte w art. 575 § 1 k.p.k. wyrażenie
„wyrok łączny traci moc” oznacza, że z chwilą wydania (obecnie: uprawomocnienia
się) nowego wyroku łącznego tracą moc zawarte w poprzednim wyroku łącznym te
jego rozstrzygnięcia o połączeniu kar lub środków karnych, które objęte zostały
nowym wyrokiem łącznym, wydanym w związku z powstałą po wydaniu pierwszego
wyroku łącznego potrzebą, wynikającą z przesłanek materialnoprawnych,
określonych w art. 85 k.k. W świetle tej uchwały jest zrozumiałe, że w sytuacji, gdy
w określonym układzie procesowym wydanie nowego wyroku łącznego nie
prowadzi, wbrew literalnemu odczytaniu art. 575 § 1 k.p.k., do utraty mocy całego
wydanego wcześniej wyroku łącznego, sąd orzekający nie powinien ponownie
wypowiadać się odnośnie do tych zagadnień, co do których, mimo wydania nowego
wyroku łącznego, zachowują moc wcześniej wydane rozstrzygnięcia. Prowadzi to
bowiem do naruszenia zasady ne bis in idem i skutkuje, jak w niniejszej sprawie,
zaistnieniem bezwzględnej przyczyny uchylenia wyroku (zob. także wyrok SN z
dnia 14 marca 2013 r., III KK 36/13, LEX nr 1293803).
Dodatkowo trzeba zauważyć, że w następstwie wydania nowego wyroku
łącznego doszło do pogorszenia sytuacji skazanego, bowiem suma kar łącznych
pozbawienia wolności orzeczonych w pierwszym wyroku łącznym wynosiła 11 lat i
8 miesięcy, natomiast suma kar łącznych orzeczonych w drugim wyroku łącznym
wyniosła 12 lat i 4 miesiące i to pomimo, że została pominięta kara jednostkowa,
którą uwzględniono przy orzekaniu pierwszego wyroku łącznego. Nie powinno to
nastąpić w sytuacji, gdy jedynym powodem wydania nowego wyroku łącznego było
zastosowanie ustawy, która z założenia miała poprawić sytuację skazanego.
W tym stanie rzeczy należało postąpić zgodnie z zawartym w kasacji
wnioskiem, tj. uchylić w zaskarżonej części, obejmującej rozstrzygnięcia zawarte w
punktach I, II i III, wyrok łączny Sądu Rejonowego w Ś. z dnia 23 stycznia 2014 r.,
sygn. akt 870/13, i na podstawie art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. umorzyć w tym zakresie
postępowanie o wydanie wyroku łącznego. Uchyleniu podlegały także związane z
wymienionymi rozstrzygnięciami zawarte w punktach V, VI i VII zaskarżonego
wyroku orzeczenia o zaliczeniu na poczet kar łącznych okresów pozbawienia
8
wolności. Oznacza to, że w następstwie wydanego przez Sąd Najwyższy wyroku
podlegają wykonaniu kary łączne pozbawienia wolności orzeczone wobec J. S. w
punktach: I, II i III wyroku łącznego Sądu Rejonowego w Ś. z dnia 3 października
2013 r., wydanego w sprawie VI K 464/13 oraz kara łączna pozbawienia wolności
orzeczona w punkcie IV wyroku łącznego tego Sądu z dnia 23 stycznia 2014 r.,
wydanego w sprawie VI K 870/13.
Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w wyroku. Zgodnie z art. 638
k.p.k. kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego obciążył Skarb Państwa,
nadto na wniosek wyznaczonego z urzędu obrońcy zasądził na jego rzecz od
Skarbu Państwa stosowne wynagrodzenie za wykonywaną obronę skazanego w
postępowaniu przed Sądem Najwyższym.
kc