Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 334/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 3 lutego 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Bogusław Cudowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jolanta Frańczak
SSN Krzysztof Staryk
w sprawie z powództwa Stowarzyszenia "[…]" w P. na rzecz M. B.
przeciwko H. Sp. z o.o. w S.
o ryczałty za noclegi,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 3 lutego 2016 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Okręgowego w B.
z dnia 5 czerwca 2014 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od powoda -
Stowarzyszenia "[…]" w P. na rzecz strony pozwanej 900 zł
(dziewięćset) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w
postępowaniu kasacyjnym.
UZASADNIENIE
2
Stowarzyszenie „[…]” w P., występujące na rzecz pracownika M. B. wniosło
pozew przeciwko H. sp. z o.o. z siedzibą w S. o zapłatę 47.500 zł tytułu
niewypłaconych ryczałtów za noclegi w okresie od 1 stycznia 2010 r. do 31 lipca
2011 r. wraz z ustawowymi odsetkami, oraz zasądzenie od pozwanego zwrotu
kosztów postępowania według norm prawem przepisanych. M. B. nie wstąpił do
procesu w charakterze strony powodowej.
Wyrokiem z 5 listopada 2013 r. Sąd Rejonowy w B. oddalił powództwo i
zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów
zastępstwa procesowego.
Sąd Rejonowy ustalił, że M. B. w okresie od 27 sierpnia 2009 r. do 22
sierpnia 2011 r. był zatrudniony przez pozwanego na stanowisku kierowcy
międzynarodowego w pełnym wymiarze czasu pracy, w zadaniowym systemie
czasu pracy. Oprócz wynagrodzenia za pracę przysługiwał mu miesięczny ryczałt
za pracę w godzinach nadliczbowych, zaliczka na poczet wynagrodzenia za czas
dyżurów, w przypadku podróży w załodze dwuosobowej, a także otrzymywał od
pozwanego dietę w kwocie 42 euro za każdy dzień pobytu za granicą. M. B.
wyjeżdżał do pracy przeważnie na kilkanaście dni, a następnie wracał do kraju
gdzie miał kilkudniową przerwę. Wykonując podróże służbowe za granicę
otrzymywał od pracodawcy do użytkowania samochody, które były wyposażone w
dwa miejsca do spania, ogrzewanie postojowe oraz lodówkę; w pojeździe nie było
węzła sanitarnego ani klimatyzacji postojowej działającej niezależnie od pracy
silnika. M. B. nocował w pojeździe, pełniąc nadzór nad przewożonym ładunkiem, do
czego zobowiązał go pracodawca.
U pozwanego, jako pracodawcy zatrudniającego ponad 20 pracowników,
został wprowadzony regulamin wynagradzania, w którym w § 11 przewidziano
prawo kierowców do ekwiwalentu pieniężnego na pokrycie kosztów pobytu za
granicą. Ekwiwalent ten miał przysługiwać na pokrycie kosztów wyżywienia oraz
noclegu, w wysokości określonej w umowie o pracę. Ekwiwalent ten, w
poszczególnych umowach o pracę zawieranych z kierowcami, został określany
mianem „diety” i był wskazywany w określonej, zryczałtowanej wysokości
(niezależnie od faktycznie poniesionych wydatków przez kierowców). „Dieta” była
3
rozumiana wśród kierowców jako wszystkie koszty, które ponosili w związku z
zagraniczną podróżą służbową. W ten sposób kierowca mógł w sposób jasny i
zrozumiały podliczyć w jakiej łącznie wysokości otrzyma świadczenia od
pracodawcy.
Dokonując oceny prawnej zgłoszonego roszczenia, Sąd Rejonowy zwrócił
uwagę na kwalifikację podróży służbowej kierowcy w ustawie z dnia 16 kwietnia
2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz.U. z 2012 r., poz. 1155 ze zm.), oraz prawo
do należności na pokrycie kosztów podróży służbowej na zasadach określonych w
art. 775
§ 3-5 k.p. w związku z art. 21a ustawy o czasie pracy kierowców. Stwierdził,
że zarówno w obowiązującym jak i poprzednim stanie prawnym (tj. przed zmianami
wynikającymi z ustawy z dnia 12 lutego 2010 r. o zmianie ustawy o transporcie
drogowym oraz zmianie niektórych innych ustaw, które weszły w życie 3 kwietnia
2010 r.), skutkiem wykonywania pracy w podróży służbowej przez kierowcę
przewozu drogowego jest obowiązek pokrycia kosztów związanych z tą podróżą
przez pracodawcę. Wskazał, że pozwany pracodawca nie jest podmiotem
publicznym i mógł uregulować należności pracowników związane z podróżą
służbową w odmienny sposób niż w rozporządzeniach Ministra Pracy i Polityki
Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości i warunków ustalania
należności przysługujących w państwowej lub samorządowej jednostce sfery
budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju i za granicą (Dz.U. Nr
236, poz. 1990 i 1991 ze zm.) – to znaczny zarówno w sposób korzystniejszy jak i
mniej korzystny dla pracowników od tego, jaki wynika z odpowiedniego
rozporządzenia, za wyjątkiem diety z tytułu podroży służbowej na obszarze kraju
oraz poza granicami kraju, która nie mogła być niższa niż dieta w podróży
służbowej na obszarze kraju określona dla sfery budżetowej (art. 775
§ 4 k.p).
Oznaczało to, że diety z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju mogły być
niższe niż diety ustalone w rozporządzeniu dotyczącym podróży służbowych poza
granicami kraju, ale nie mogły być niższe niż diety ustalone w rozporządzeniu
dotyczących podróży służbowej na obszarze kraju.
Sąd Rejonowy stwierdził, że pozwany świadczenia należne kierowcom
międzynarodowym z tytułu podróży służbowej uregulował odmiennie niż w
rozporządzeniu poprzez wprowadzenie stawek ryczałtowych w wysokości
4
określonej w umowach o pracę. Ryczałt ten przysługiwał na pokrycie wszelkich
kosztów pobytu za granicą. Dokonując wykładni postanowień umowy o pracę w
zakresie pokrywania kosztów podróży służbowej przez pracodawcę, Sąd stwierdził,
że zapisy te stanowiły doprecyzowanie wysokości należnego pracownikowi ryczałtu
(ekwiwalentu pieniężnego uregulowanego w Regulaminie wynagradzana) tytułem
zwiększonych kosztów utrzymania w podróży służbowej. W ocenie Sądu zamiarem
stron umowy nie było uregulowanie w umowie o pracę należnych świadczeń
związanych z podróżą służbową tylko co do części tej materii. Stwierdził, dalej, że
brak było dostatecznych podstaw aby utożsamiać i definiować określenie „dieta”
użyte w umowie o pracę wyłącznie w sposób normatywny, to jest w znaczeniu, w
jakim zostało użyte w rozporządzeniach dotyczących podróży służbowej, w których
przez dietę rozumie się świadczenie na pokrycie kosztów wyżywienia i innych
drobnych wydatków.
Apelację od wyroku Sądu Rejonowego wniosła strona powodowa. Zarzuciła
naruszenie art. 18 § 1, 3 k.p., art. 65 § 2 k.c. w zw. z art. 300 k.p., art. 775
§ 1,3, 5
k.p., § 2 ust. 2 lit. b oraz § 9 rozporządzenia z 19 grudnia 2002 r. w sprawie
wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących w państwowej lub
samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza
granicami kraju, art. 24113
§ 2 k.p. w zw. z art. 772
§ 5 k.p.; art. 8 ust. 8
rozporządzenia WE nr 561/2006 oraz art. 14 ustawy o czasie pracy kierowców, a
także naruszenie art. 233 k.p.c.
Sąd Okręgowy z B. wyrokiem z 5 czerwca 2014 r. oddalił apelację powoda,
zasądzając od powoda na rzecz pozwanej kwotę 900 zł tytułem zwrotu kosztów
zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym.
Sąd Okręgowy stwierdził, że Sąd pierwszej instancji ustalił stan faktyczny,
nie przekraczając granic swobodnej oceny dowodów i dokonał właściwej oceny
prawnej dochodzonych roszczeń. Stwierdził, że niezależnie od zmiany stanu
prawnego (do 3 kwietnia 2010 r. – dla oceny roszczeń powoda należy stosować
regulacje prawa europejskiego rozporządzenia WE nr 561/2006, ustawy o czasie
pracy kierowców i stosowane na zasadzie analogii przepisy rozporządzenia; po tej
dacie – wprost rozporządzenie z 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz
warunków ustalenia należności przysługujących w państwowej lub samorządowej
5
jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju),
pracodawca powinien zapewnić kierowcy bezpłatny nocleg lub zwrócić poniesione
przez kierowcę koszty związane z zapewnieniem sobie noclegu. Sąd drugiej
instancji podzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji, że roszczenia były
bezzasadne w świetle treści umowy o pracę jak i obowiązujących u pracodawcy
regulacji wewnętrznych. Stwierdził, że zakres pojęciowy terminu „dieta”, którym
strony posłużyły się w umowie o pracę, był tożsamy z zakresem pojęciowym
„ekwiwalentu pieniężnego” wypłacanego kierowcom tytułem zwrotu kosztów
podróży w rozumieniu regulaminu wynagradzania (w brzmieniu obowiązującym od
1 września 2009 r.). Sąd wskazał, dalej, że nawet gdyby przyjąć, za stroną
powodową, że wersja regulaminu wynagradzania, w której pojęciem ekwiwalentu
objęto zwrot kosztów wyżywienia i ryczałt za nocleg nigdy nie weszła w życie, to
okoliczność ta nie miałaby znaczenia dla oceny zasadności powództwa, ponieważ
łącząca strony umowy o pracę w sposób jasny określała, że kwota 42 euro
obejmuje zwrot wszystkich kosztów podróży (nie tylko wyżywienia ale i ryczałt za
nocleg). Ponadto, wskazał, że zwyczajowo w gałęzi transportu międzynarodowego
określenie „dieta” jest potocznie rozumiane jako całość wszystkich należności z
tytułu wydatków (kosztów) związanych z podróżą służbową kierowcy. Sąd
Okręgowy, przyjmując hipotetyczne założenie, że pozwana spółka nie wypłacała
ryczałtu za nocleg, względnie strony nie doprecyzowały co składa się na
świadczenie przewidziane w umowie o pracę, a powód pozostawał w błędnym
usprawiedliwionym przekonaniu, że dieta obejmuje jedynie zwrot kosztów
wyżywienia, zauważył, że M. B. przez cały okres zatrudnienia godził się na nocleg
w pojeździe. Sąd dodał, że aprobata pracownika na spędzanie noclegów w kabinie
samochodu uniemożliwia mu skuteczne dochodzenie ewentualnej rekompensaty za
brak hotelu. Zdaniem Sądu pracodawca zapewnił pracownikowi bezpłatny nocleg w
rozumieniu § 9 ust. 4 rozporządzenia, umożliwiając spanie w samochodach o
największych na rynku kabinach i wysokim standardzie. Pracownik natomiast nie
ponosił żadnych kosztów w związku z spędzaniem noclegu w hotelu, nie mógł więc
domagać się zwrotu wydatków, których w rzeczywistości nie poniósł spędzając
noclegi w kabinie. Wobec braku zamiaru pracownika spędzania noclegów w
warunkach hotelowych, w ocenie Sądu jego roszczenie (przy hipotetycznym
6
założeniu, że wypłacone mu „diety” nie obejmowały ryczałtu za nocleg – nie było
podstaw) należałoby uznać za sprzeczne ze społeczno-gospodarczym
przeznaczeniem prawa jakim jest prawo do ryczałtu za nocleg.
W skardze kasacyjnej strona powodowa zaskarżyła w całości powyższy
wyrok, zarzucając naruszenia prawa materialnego, a mianowicie:
(-) art. 18 § 1 k.p., przez jego niezastosowanie i przyjęcie, że wypłacana
pracownikowi kwota 42 euro za dobę podróży służbowej stanowiła ekwiwalent
pieniężny na pokrycie kosztów pobytu za granicą określony w § 11 regulaminu
wynagradzania obowiązującego u pozwanego, gdy tymczasem z łączącej strony
umowy (pkt 2.4) oraz z dokumentacji płacowej wynika wprost, że pracodawca
zobowiązał się i wypłacał pracownikowi wyłącznie dietę w wysokości 42 euro za
każdy dzień pobytu za granicą i tym samym postanowienia umowy o pracę jako
korzystniejsze dla pracownika należy traktować jako obowiązujące strony w
pierwszej kolejności; pojęcie „dieta” użyte przez pracodawcę w sporządzonej
umowie o pracę (pkt 2.4) obejmuje swoim zakresem także należne pracownikowi
świadczenie tytułem ryczałtu za noclegi, gdy tymczasem pojęcie to zdefiniowane
jest w sposób wiążący w dwóch rozporządzeniach MPiPS z 19 grudnia 2002 r. w
sprawie wysokości i warunków ustalania należności przysługujących pracownikom
zatrudnionym w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu
podróży służbowej na obszarze kraju i poza granicami kraju (ustawodawca
wymienia osobno diety oraz zwrot kosztów przejazdów i dojazdów oraz noclegów),
a zatem nie ma podstaw prawnych, aby w postanowieniach umowy podział ten nie
został zachowany. Postanowienia umowy w tym zakresie, jako mniej korzystne dla
pracownika nie są ważne z mocy art. 18 § 1 k.p.;
(-) art. 18 § 3 k.p. przez jego niezastosowanie i błędne przyjęcie, że w
zakresie dotyczącym przyznawania należności z tytułu podróży służbowych
obowiązujący u pozwanego regulamin wynagradzania obowiązywał pracownika,
gdy tymczasem postanowienia regulaminu wynagradzania w § 11 ust. 1 naruszają
zasadę równego traktowania w zatrudnieniu;
(-) art. 65 § 2 k.c. w związku z art. 300 k.p. i w związku z art. 18 § 1 k.p.,
przez ich niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że zgodnym zamiarem stron
stosunku pracy było przyjęcie, że użyte w umowie o pracę sformułowanie „dieta”
7
obejmuje również świadczenie z tytułu ryczałtu za nocleg, w sytuacji gdy taka
interpretacja zapisów umowy jest bezsprzecznie mniej korzystna dla pracownika niż
interpretacja, która ma podstawy w ogólnych przepisach prawa pracy;
(-) art. 775
§ 3 k.p., przez niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że
pracodawca mógł uregulować kwestię wypłaty należności z tytułu podróży
służbowych częściowo w regulaminie wynagradzania, a częściowo w umowie o
pracę, gdy tymczasem ustawodawca wyraźnie przewidział, że w przypadku
pozwanej spółki możliwe to było wyłącznie w regulaminie wynagradzania i
wykluczone jest regulowanie tych kwestii jednocześnie częściowo w regulaminie
wynagradzania oraz częściowo w umowie o pracę;
(-) art. 775
§ 1, 3 i 5 k.p. oraz § 2 ust. 2 lit. b oraz § 9 rozporządzenia z 19
grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności
przysługujących pracownikowi (...) z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju
w związku z § 11 ust. 1 regulaminu wynagradzania poprzez zastosowanie w
miejsce ogólnych przepisów prawa pracy normy prawnej przewidzianej w § 11 ust.
1 regulaminu wynagradzania, w sytuacji gdy: - regulamin wynagradzania w ogóle
nie został podany do wiadomości pracownika w sposób przyjęty u pracodawcy
(brak potwierdzenia na piśmie przez pracownika wymaganego przez pracodawcę w
§ 14 ust. 2 regulaminu wynagradzania), a § 14 ust. 3 regulaminu wynagradzania
wyraźnie stanowi, że odmowa potwierdzenia o zapoznaniu się z regulaminem
będzie traktowana na równi z odmową przestrzegania postanowień regulaminu; -
regulamin wynagradzania w § 11 nie zawiera określenia samej wysokości
należnego pracownikowi ekwiwalentu pieniężnego na pokrycie kosztów pobytu za
granicą, a zatem Sąd Okręgowy z uwagi na znaczną ułomność regulaminu w tym
zakresie winien ustalić i zasądzić należne pracownikowi wynagrodzenie, kierując
się wskazaniami zawartymi w powszechnie obowiązujących przepisach kodeksu
pracy;
(-) § 9 ust. 2 rozporządzenia z 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz
warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi (...) z tytułu podróży
służbowej poza granicami kraju przez jego błędną wykładnię, a w konsekwencji
przyjęcie, że ryczałt za nocleg nie przysługuje pracownikowi w sytuacji, gdy nie
8
poniósł on żadnych kosztów w związku z noclegiem spędzanym w zagranicznej
podróży służbowej;
(-) art. 24113
§ 2 k.p. w zw. z art. 772
§ 5 k.p. poprzez ich niezastosowanie i
przyjęcie, że pozwany pracodawca dokonując zmiany regulaminu wynagradzania
nie był obowiązany dokonać wobec pracownika zmiany w trybie określonym tymi
przepisami, tj. w drodze wypowiedzenia dotychczasowych warunków zatrudnienia,
ewentualnie w drodze zawarcia z pracownikiem porozumienia zmieniającego
dotychczasowe warunki zatrudnienia oraz błędne przyjęcie, że regulamin
wynagradzania w brzmieniu obowiązujących do dnia 1 września 2009 r.
obowiązywał reprezentowanego pracownika;
(-) art. 8 ust. 8 rozporządzenia nr 561/2006 oraz art. 14 ustawy o czasie
pracy kierowców przez ich nieprawidłowe zastosowanie i błędną wykładnię
polegające na zastosowaniu tych przepisów do zasad rekompensowania
pracownikom kosztów podróży służbowych, podczas gdy przepisy te nie należą w
ogóle do przepisów prawa pracy i nie regulują tych kwestii, a są wyłącznie
przepisami prawa administracyjnego regulującego czas jazdy i odpoczynki
kierowców.
Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie
powództwa w całości i zasądzenie na rzecz M. B. kwoty 47.500 zł tytułem
należności za niewypłacone ryczałty za noclegi w spornym okresie, wraz z
ustawowymi odsetkami za opóźnienie, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego
wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Strona pozwana w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniosła o jej oddalenie i
zasądzenie na jej rzecz od powoda kosztów postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest nieuzasadniona.
Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę w granicach podstaw kasacyjnych, a
ponieważ skarżący nie zarzucił naruszenia przepisów postępowania, Sąd
Najwyższy jest związany podstawą faktyczną zaskarżonego wyroku przy ocenie
naruszenia prawa materialnego (art. 39813
§ 1 i 2 k.p.c.).
9
Zgodnie z ustalonym w sprawie stanem faktycznym, strony w umowie o
pracę uzgodniły, że kwota 42 euro obejmuje nie tylko wyżywienie podczas podróży
służbowej, ale również ryczałt za nocleg. Ustalenie treści oświadczenia woli stron
umowy jest ustaleniem faktycznym, a uchybienia w tym zakresie – z
ograniczeniami przewidzianymi w art. 3983
§ 3 oraz art. 39813
§ 2 k.p. – mogą być
podnoszone w ramach podstawy kasacyjnej z art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c. Skarżący
nie podniósł zarzutu naruszenia przepisów postępowania. W takiej sytuacji nie
wystarczy zarzut naruszenia art. 65 § 2 k.c. w zw. z art. 300 k.p., aby podważyć
ustalenia faktyczne, na podstawie których wydano zaskarżone orzeczenie, w tym
ustalenie dotyczące treści umowy o pracę w zakresie znaczenia, jakie strony
przypisały sformułowaniu „dieta”.
Zgodnie z art. 18 § 1 k.p., jak słusznie zauważa skarżący, postanowienia
umowy o pracę nie mogą być mniej korzystne niż przepisy prawa pracy. Niemniej,
w okolicznościach tej sprawy, zarzut naruszenia art. 18 § 1 k.p. byłby zasadny
tylko wówczas, gdyby umowa o pracę określała prawo do kompensaty kosztów
podróży służbowych w zakresie niższym niż przewidują to przepisy prawa pracy.
Skarżący stwierdza wprawdzie, że ustalony w umowie o pracę ryczałt w wysokości
42 euro obejmował tylko wyżywienie. Niemniej twierdzenie to jest sprzeczne z
ustaleniami faktycznymi, którymi Sąd Najwyższy jest związany, a z których wynika,
że określony w umowie o pracę ryczałt obejmował również koszt noclegu. Wracając
zatem do zarzutu naruszenia art. 18 § 1 k.p., uwzględniając ustalenia faktyczne tej
sprawy, brak podstaw do uznania, że postanowienia umowy o pracę określające
ryczałt za koszty podróży były mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa
pracy. W toku postępowania przed sądami powszechnymi strona powodowa nie
wykazała, że kwota 42 euro była niższa niż suma ryczałtów noclegowych
wyliczonych według przepisów powszechnych, w tym § 9 rozporządzenia Ministra
Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz
warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w
państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży
służbowej poza granicami kraju, oraz diety, której minimalna granica określona była
w art. 775
§ 4 k.p.
10
Odnośnie zarzutu naruszenia art. 18 § 3 k.p., zarzut ten nie pozostaje w
związku z okolicznościami tej sprawy. Podstawą żądania w tej sprawie nie była
sytuacja, w której reprezentowany pracownik w czasie podróży korzystał z noclegu
w hotelu, a pracodawca nie pokrył kosztów takiego noclegu.
Co do zarzutu naruszenia art. 775
§ 3 k.p., Sąd Najwyższy w niniejszej
sprawie podziela stanowisko Sądu Najwyższego rozpoznającego podobne sprawy
między tymi samymi stronami wyrażone w wyrokach z: 13 sierpnia 2015 r., II PK
241/14 (niepubl.); 15 września 2015 r., II PK 248/14 (niepubl.); 7 października
2015 r., II PK 252/14 (niepubl), a mianowicie, że przepis ten nie został naruszony
w sytuacji, gdy pracodawca, zobowiązany do ustalenia regulaminu wynagradzania,
nie określa w regulaminie kwotowo należności z tytułu podróży służbowej i kwestię
tę – to jest konkretyzacji wysokości tych należności - pozostawia do określenia
stronom w umowach o pracę. W okolicznościach tej sprawy, odesłanie w
regulaminie wynagradzania do postanowień umowy o pracę w zakresie określenia
kwoty ryczałtu z tytułu kosztów podróży służbowej należy interpretować w świetle
przepisów prawa powszechnie obowiązującego (art. 775
§ 4-5 k.p.) oraz hierarchii
źródeł prawa pracy (art. 9 § 2 i 3 k.p.). Z czego wynika, że w okolicznościach tej
sprawy, punkt odniesienia dla oceny korzystności postanowień umowy o pracę
określających wysokość ryczałtu (art. 18 § 1 k.p.), a w konsekwencji ich ważności
(art. 18 § 2 k.p.), stanowiły przepisy prawa powszechnie obowiązującego. Zarzut
naruszenia art. 775
§ 3 k.p. nie prowadzi i nie uzasadnia zatem stwierdzenia
nieważności postanowień umowy o pracę określających wysokość „diety”
rozumianej jako wszelkie należności z tytułu podróży służbowej.
Skarżący powołując się na treść art. 775
§ 1, 3 i 5 k.p. oraz § 2 ust. 2 lit. b
oraz § 9 rozporządzenia z dnia 19 grudnia 2002 r. twierdzi, że skoro regulamin
wynagradzania nie zawierał określenia samej wysokości należnego pracownikowi
ekwiwalentu na pokrycie kosztów pobytu za granicą, to pracownikowi przysługuje
wynagrodzenie zgodnie ze wskazaniami zawartymi w powszechnie
obowiązujących przepisach. Odnosząc się do tego twierdzenia, należy zauważyć,
że skarżący pomija postanowienia umowne i fakt uregulowania wysokości
ekwiwalentu na pokrycie kosztów pobytu za granicą całościowo, a nie
fragmentarycznie w umowie o pracę. Odwoływanie się do art. 775
§ 5 k.p. byłoby
11
natomiast uprawnione wówczas, gdy regulamin wynagradzania lub umowa o pracę
nie zawierały postanowień, o których mowa w art. 775
§ 3 k.p., czyli nie regulowały
kwot należności dotyczących podróży służbowych.
Kolejny zarzut, tym razem naruszenia § 9 ust. 2 rozporządzenia z dnia 19
grudnia 2002 r., również nie zasługuje na uwzględnienie. Zarzut ten byłby
zasadny, gdyby Sąd oddalił powództwo wyłącznie w oparciu o uznanie, że
kierowcy nie mają prawa do ryczałtu za noclegi z uwagi na spanie w kabinie
samochodu. Taka wykładnia jest sprzeczna ze stanowiskiem Sądu Najwyższego
zaprezentowanym w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 12 czerwca 2014 r.,
II PZP 1/14 (OSNP 2014 nr 12, poz. 164). W chwale tej przyjęto, że zapewnienie
pracownikowi - kierowcy samochodu ciężarowego - odpowiedniego miejsca do
spania w kabinie tego pojazdu podczas wykonywania przewozów w transporcie
międzynarodowym nie stanowi zapewnienia przez pracodawcę bezpłatnego
noclegu w rozumieniu § 9 ust. 4 rozporządzenia z dnia 19 grudnia 2002 r. w
sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących
pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery
budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, co powoduje, że
pracownikowi przysługuje zwrot kosztów noclegu na warunkach i w wysokości
określonych w § 9 ust. 1-3 tego rozporządzenia albo na korzystniejszych
warunkach i wysokości, określonych w umowie o pracę, układzie zbiorowym pracy
lub innych przepisach prawa pracy. W uchwale wyjaśniono, że zwrot kosztów
noclegu kierowca powinien otrzymać według reguł takich jak w podróży służbowej,
mimo że ustawa o czasie pracy kierowców dopiero od 3 kwietnia 2010 r.
kwalifikuje pracę kierowców jako podróż służbową. Orzecznictwo potwierdza, że
wymagany standard noclegu dla kierowcy międzynarodowego jest czymś innym
niż nocleg w kabinie samochodu (wyrok SN z: 18 listopada 2014 r., II PK 36/14,
LEX nr 1567473; 8 stycznia 2013 r., II PK 144/12, LEX nr 1375389; 1 kwietnia
2011 r., II PK 234/10, OSNP 2012 nr 9-10, poz. 119, oraz uchwała SN z 7
października 2014 r., l PZP 3/14, OSNP 2015 nr 4, poz. 47). Wracając do oceny
zarzutu naruszenia § 9 ust. 2 rozporządzenia z dnia 19 grudnia 2002 r., nawiązuję
on do rozważań Sądu Okręgowego przedstawionych w uzasadnieniu
zaskarżonego wyroku, które ostatecznie nie miały wpływu na rozstrzygnięcie. Sąd
12
bowiem oddalił powództwo, ponieważ uznał, że ryczałt za nocleg był uregulowany
w umowie o pracę i postanowienia te gwarantowały kierowcom rekompensatę za
nocleg nie niższą niż kwota za nocleg wynikająca z przepisów powszechnie
obowiązujących.
Przechodząc do zarzutu naruszenia art. 24113
§ 2 k.p. w związku z art. 772
§
5 k.p., zgodnie z tymi przepisami postanowienia regulaminu mniej korzystne dla
pracowników wprowadza się w drodze wypowiedzenia pracownikom
dotychczasowych warunków umowy o pracę lub innego aktu stanowiącego
podstawę nawiązania stosunku pracy. W rozpoznawanej sprawie przepisy te nie
miały jednak zastosowania, ponieważ z ustalonego stanu faktycznego wynika, że
postanowienia umowy o pracę były korzystniejsze w zakresie należności
przysługujących z tytułu podróży służbowych niż określone w regulaminie
wynagradzania i dlatego pracodawca nie był zobligowany dokonać wypowiedzenia
zmieniającego.
Brak również podstaw do uwzględnienia ostatniego zarzutu skargi
kasacyjnej dotyczącego nieprawidłowego zastosowania i błędnej wykładni art. 8
ust. 8 rozporządzenia (WE) nr 561/2006 z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie
harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu
drogowego oraz zmieniającego rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE)
2135/98, jak również uchylającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85 (Dz.U.
UE. L. 2006.102.1) oraz art. 14 ustawy dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy
kierowców, które dotyczą gwarantowanych okresów odpoczynku dobowego i
tygodniowego i nie obejmują kwestii kompensaty kosztów podróży służbowej. Na
powyższe zwracał uwagę Sąd Najwyższy już w uzasadnieniu powołanej wyżej
uchwały z 12 czerwca 2014 r., II PZP 1/14.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie
art. 39814
k.p.c.; o kosztach postępowania kasacyjnego – na podstawie art. 98 § 1 i
99 k.p.c. oraz § 6 pkt 5, § 11 ust. 1 pkt 2 i § 12 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia z dnia
28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz
ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę
prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2013 r., poz. 490 ze zm.).
13
eb