Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SPP 47/16
POSTANOWIENIE
Dnia 17 marca 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło (sprawozdawca)
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie ze skargi Z. G.
na przewlekłość postępowania Sądu Apelacyjnego
w sprawie VI ACa …/15,
z udziałem Skarbu Państwa - Prezesa Sądu Apelacyjnego
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 17 marca 2016 r.,
oddala skargę.
UZASADNIENIE
Z. G. w skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w
postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki wniosła o: 1/ stwierdzenie
przewlekłości postępowania przed Sądem Apelacyjnym w sprawie o sygn. akt VI
ACa …/15; 2/ przyznanie od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego na jej rzecz
sumy pieniężnej w kwocie 3.000,00 zł tytułem odszkodowania za przewlekłość
postępowania; 3/ przyznanie na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów
zastępstwa procesowego w postępowaniu skargowym.
W uzasadnieniu skargi wskazano, że skarżąca złożyła apelację od wyroku
Sądu Okręgowego w W. w dniu 15 lutego 2015 r. Apelacja wraz z aktami sprawy
wpłynęła do Sądu Apelacyjnego w dniu 25 marca 2015 r. Do dnia sporządzenia
skargi, przez prawie dziesięć miesięcy, Sąd Apelacyjny nie podjął żadnej czynności
2
w sprawie. Bezczynności Sądu nie tłumaczy zaś ani duża ilość wpływających spraw
ani znaczne obciążenie sędziów obowiązkami orzeczniczymi.
W odpowiedzi na skargę Prezes Sądu Apelacyjnego wniósł o jej oddalenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na
naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez
nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U. Nr 179, poz. 1843 ze zm.), ustawa ta reguluje
zasady i tryb wnoszenia oraz rozpoznawania skargi strony, której prawo do
rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki zostało naruszone na skutek
działania lub bezczynności sądu lub prokuratora prowadzącego lub nadzorującego
postępowanie przygotowawcze. W myśl ust. 2 tego artykułu, przepisy ustawy
stosuje się odpowiednio, gdy na skutek działania lub bezczynności sądu albo
komornika sądowego doszło do naruszenia prawa strony do przeprowadzenia i
zakończenia bez nieuzasadnionej zwłoki sprawy egzekucyjnej lub innej sprawy
dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego. Celem skargi jest przeciwdziałanie
trwającej przewlekłości, zaś jej funkcją - przede wszystkim wymuszenie nadania
sprawie odpowiedniego, sprawnego biegu procesowego. Służy temu zarówno
samo stwierdzenie wystąpienia przewlekłości w postępowaniu (art. 12 ust. 2
ustawy), jak i możliwość zalecenia podjęcia przez sąd rozpoznający sprawę co do
istoty odpowiednich czynności w wyznaczonym terminie (art. 12 ust. 3 ustawy),
a także ewentualne przyznanie „odpowiedniej sumy pieniężnej” jako wstępnej
(tymczasowej) rekompensaty (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego
z dnia 16 listopada 2004 r., III SPP 42/04, OSNP 2005 nr 5, poz. 71 i uchwała z
dnia 19 stycznia 2005 r., III SPP 113/04, OSNP 2005 Nr 9, poz. 135 oraz
postanowienie z dnia 8 lipca 2005 r., III SPP 120/05, OSNP 2006 nr 5-6, poz. 102).
W świetle orzecznictwa ETPC można wyróżnić cztery przesłanki
stwierdzenia przewlekłości postępowania: 1/ terminowość i prawidłowość czynności
podjętych przez sąd w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia co do istoty; 2/
charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości; 3/ znaczenie dla strony,
która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień i 4/ zachowanie się stron, a
3
w szczególności strony, która zarzuca przewlekłość postępowania (por. M. A.
Nowicki, Europejski Trybunał Praw Człowieka – orzecznictwo, Tom I – Prawo do
rzetelnego procesu sądowego, Kraków 2001, s. 46 i n. oraz powołane tam
orzecznictwo tego Trybunału). Kryteria te zostały transponowane do ustawy o
skardze na przewlekłość postępowania w jej art. 2 ust. 2.
Stosownie do art. 2 powołanej ustawy, strona może wnieść skargę o
stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej
prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie w
sprawie trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i
prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy (ust. 1), przy czym dla
stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, należy w
szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez Sąd w
celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia co do istoty (ust. 2).
W judykaturze podkreśla się, że wskazanie przez stronę okoliczności
uzasadniających skargę na przewlekłość postępowania nie może polegać na
zakwestionowaniu ogólnego trwania postępowania, lecz powinno wskazywać
określone czynności procesowe, których sąd nie podjął lub podjął z nieuzasadnioną
zwłoką, bądź też dokonał wadliwie (postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 27
marca 2012 r., III SPP 8/12, LEX nr 1171299 i z dnia 2 marca 2012 r., KSP 1/12,
LEX nr 1165252). Za przejaw naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy bez
nieuzasadnionej zwłoki uważa się zaś, między innymi, wielomiesięczną
bezczynność sądu polegającą nie niewyznaczaniu rozprawy, także rozprawy
apelacyjnej (postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 2005 r., III SPP
96/05, OSNP 2005 nr 23, poz. 384; z dnia 16 marca 2006 r., III SPP 10/06, OSNP
2007 nr 7-8, poz. 120; z dnia 21 marca 2006 r., III SPP 13/06, OSNP 2007 nr 7-8,
poz. 121; z dnia 14 marca 2007 r., III SPP 3/07, LEX nr 979621), zwłaszcza gdy nie
zachodzą okoliczności usprawiedliwiające owe opóźnienie. Nie dochodzi do
przewlekłości postępowania apelacyjnego, między innymi, wtedy, gdy rozprawa nie
zostaje wyznaczona niezwłocznie lub zostaje odroczona w celu przeprowadzenia
dodatkowych dowodów, a ich zgromadzenie nie może nastąpić niezwłocznie (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 2005 r., III SPP 77/05, OSNP
2005 nr 21, poz. 346).
4
W orzecznictwie sądów administracyjnych zauważa się, że ustawa o skardze
na przewlekłość postępowania nie określa wprost, jaki okres oczekiwania na
rozpoznanie sprawy należy uznać za nieuzasadnioną zwłokę. Pewna wskazówka
wynika jednak z art. 14 ustawy, który stanowi, że ponowna skarga na przewlekłość
postępowania w tej samej sprawie może być wniesiona po upływie 12 miesięcy.
Oznacza to, iż ustawodawca uznał za przewlekłe postępowanie, które trwa dłużej
niż 12 miesięcy. Przy czym, jeżeli postępowanie trwa dłużej niż 12 miesięcy, nie
oznacza to samo przez się, że nastąpiła przewlekłość postępowania w rozumieniu
tej ustawy. Również w judykaturze Sądu Najwyższego za przejaw naruszenia
prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki uważa się
wielomiesięczną (roczną) bezczynność sądu polegającą na niewyznaczaniu
rozprawy, także rozprawy apelacyjnej (postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 12
maja 2005r., III SPP 96/05, OSNP 2005 nr 23, poz. 384; z dnia 16 marca 2006r.,
III SPP 10/06, OSNP 2007 nr 7-8, poz. 120; z dnia 21 marca 2006r., III SPP 13/06,
OSNP 2007 nr 7-8, poz. 121; z dnia 14 marca 2007r., III SPP 3/07, LEX nr
979621), jeśli nie zachodzą okoliczności usprawiedliwiające opóźnienie. Nie jest to
jednak sztywna cezura czasowa dla oceny zgodności postępowania z
konwencyjnymi, konstytucyjnymi i proceduralnymi dyrektywami osądzenia sprawy
w rozsądnym terminie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia
2014 r., III SPP 56/14 - niepublikowane). Nie jest wykluczone stwierdzenie
przewlekłości przy krótszym okresie, ale wymaga to szczególnego rozważenia i
oceny „ciężaru gatunkowego” przedmiotu sporu, wagi dla skarżącego przedmiotu
sprawy i konsekwencji, które może pociągnąć za sobą przewlekłość postępowania.
W orzecznictwie Trybunału wskazuje się na rodzaje (kategorie) spraw
cywilnych, które powinny być rozpoznane ze szczególną pilnością, a więc spraw, w
których relatywnie krótszy okres bezczynności sądu jest traktowany jako
przewlekłość postępowania. Należą do nich także sprawy z zakresu ubezpieczeń
społecznych (por. wyrok ETPC z dnia 30 października 1998 r., skarga nr 28616/95
w sprawie Styranowski przeciwko Polsce, RJD 1998-VIII, s. 3376 - patrz:
M.A. Nowicki: Europejski Trybunał Praw Człowieka - orzecznictwo, Tom 1, Prawo
do rzetelnego procesu sądowego, Kraków 2001, s. 815), zwłaszcza ze względu na
charakter dochodzonych świadczeń, z reguły służących zapewnieniu środków
5
utrzymania oraz często podeszły wiek i trudną sytuację materialną ubezpieczonych.
Na szczególny obowiązek zorganizowania systemu jurysdykcyjnego tak, aby
właściwe sądy mogły podołać rozstrzyganiu spraw sądowych w rozsądnych
terminach w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, wskazał Sąd
Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 8 marca 2005 r. (III SPP 34/05,
OSNP 2005 nr 20, poz. 327). Stwierdził w nim, że jest to zwłaszcza konieczne przy
rozstrzyganiu spraw uznanych w wewnętrznym porządku prawnym za wymagające
szczególnych procedur zapewniających sprawność i szybkość postępowań
sądowych, do których zaliczają się sprawy z zakresu prawa pracy oraz
ubezpieczeń społecznych, gdyż polegają one często na osądzaniu kwestii o
życiowym znaczeniu dla zapewnienia bytu materialnego pracownikom lub
ubezpieczonym. Przedmiotowa sprawa nie należy do tej kategorii.
Zasadniczo o nieuzasadnionej zwłoce można mówić wówczas, gdy
postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne do jej wyjaśnienia,
uwzględniając ocenę terminowości i prawidłowości czynności sądowych, ale także
charakter sprawy, zachowanie strony, a w szczególności strony, która zarzuca
przewlekłość postępowania. Ocena ta nie może być oderwana od obowiązku sądu
rozpoznawania wszystkich wniesionych spraw bez nieuzasadnionej zwłoki, przy
zachowaniu zasady rozpoznawania spraw według kolejności ich wpływu oraz
uwzględnieniu przepisów nakazujących rozpoznawanie niektórych rodzajów spraw
w ustawowo określonych terminach. Szybkość orzekania nie może bowiem
stanowić przeszkody we właściwym funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości.
Ocena, czy wystąpiła przewlekłość postępowania, jest dokonywana na podstawie
obiektywnych i ustawowych kryteriów w odniesieniu do realiów faktycznych i
prawnych danej sprawy.
Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy
stwierdzić, że postępowanie przed Sądem Apelacyjnym, zapoczątkowane apelacją
Z. G. od wyroku Sądu Okręgowego w W. z 21 stycznia 2015 r., sygn. akt GC …/13,
wniesioną to tego Sądu w dniu 15 lutego 2015r, nie cechuje się nieuzasadnioną
zwłoką w rozumieniu przepisów ustawy o skardze na przewlekłość. Wprawdzie
okres między wpływem akt sprawy do Sądu drugiej instancji 25 marca 2015 r.) a
złożeniem przedmiotowej skargi (22 stycznia 2016 r.) wynosi dziesięć miesięcy,
6
jednak niewyznaczenie w tym czasie terminu rozprawy apelacyjnej
usprawiedliwione jest ilością spraw rejestrowanych w VI Wydziale Cywilnym tego
Sądu oraz koniecznością ich rozpoznania zgodnie z kolejnością wpływu. Prezes
Sądu Apelacyjnego wyjaśniła przy tym sytuację kadrową VI Wydziału Cywilnego
Sądu podając, że do Wydziału, w którym pracuje 12 sędziów sądu apelacyjnego, 5
sędziów sądu okręgowego na stałej delegacji, 4 sędziów funkcyjnych i 4 sędziów
wizytatorów wpłynęły 2084 sprawy Ca, zaś z roku 2014 pozostało do rozpoznania
1658 spraw Ca. Sędziowie VI Wydziału Cywilnego w roku 2015 zakończyli łącznie
1599 sprawy Ca i 4428 spraw Cz. Już zatem pobieżna analiza ilości wpływających i
załatwionych spraw wskazuje na bardzo duże obciążenie sędziów obowiązkami
orzeczniczymi. Skarżąca nie wykazała zaś istnienia jakichkolwiek okoliczności
przemawiających za potrzebą załatwienia jej sprawy poza kolejnością wpływu.
Dodatkowo podkreślić należy, że wniesienie skargi na przewlekłość postępowania
ma w istocie służyć dyscyplinowaniu czynności podejmowanych na danym etapie
toczącego się jeszcze postępowania w określonej sprawie. Tymczasem w
przedmiotowej sprawie, termin rozprawy apelacyjnej został wyznaczony na dzień
26 lutego 2016 r. Nie zachodzi zatem potrzeba „dyscyplinowania” podejmowanych
przez Sąd czynności.
Nie podzielając zarzutów skargi, Sąd Najwyższy orzekł więc o jej oddaleniu.
eb