Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 16/14
POSTANOWIENIE
Dnia 19 listopada 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Krzysztof Staryk
w sprawie z powództwa M. Aparatura i Instrumenty Medyczne M. M., M. M. Sp.
jawnej z siedzibą we W.
przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
przy udziale: W. G. i innych,
o ochronę konkurencji i nałożenie kary pieniężnej,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 19 listopada 2014 r.,
na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 23 maja 2013 r.
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny wyrokiem z 23 maja 2014 r., zmienił wyrok Sądu
Okręgowego – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z 18 lipca 2011 r. w ten
sposób, że zmienił decyzję Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z
31 grudnia 2008 r., w zakresie kary pieniężnej nałożonej na M. Aparatura i
Instrumenty Medyczne M. M. M. M. s.j. z/s we W. (powód) z kwoty 39.544 zł do
kwoty 17.272 zł.
Sąd Apelacyjny uwzględnił zarzut naruszenia art. 111 ustawy z dnia
15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (jednolity tekst: Dz.U. z
2003 r. Nr 86, poz. 804 ze zm., dalej jako ustawa lub uokik) wskazując, że co
prawda Prezes Urzędu wymierzając karę powodowi uwzględnił fakt, że treść
umowy ograniczającej konkurencję została powodowi narzucona, jednakże
okoliczności tej należy nadać większe znaczenie przy ocenie prawidłowości
nałożonej kary. Inicjatorem porozumienia nie był powód, który był jednym z
dystrybutorów towarów objętych porozumienia. Tymczasem nałożona na niego
2
kara przewyższa w wysokości bezwzględnej karę nałożoną na inicjatora
porozumienia. Nałożenie kary kwotowo wyższej na przedsiębiorcę, który został
„zmuszony” okolicznościami gospodarczymi do podpisania narzuconej mu umowy,
w porównaniu do kary nałożonej na inicjatora porozumienia, stoi w sprzeczności z
funkcjami prewencyjnymi i wychowawczymi kary. W odbiorze społecznym
decydujące znaczenie ma bowiem nie wymiar procentowy kary, odnoszony do
wysokości przychodów każdego przedsiębiorcy, lecz wymiar kwotowy wskazany w
samej sentencji decyzji. Dlatego kara nałożona na powoda powinna być obniżona o
połowę, co prowadzi do czytelnego zróżnicowania roli przedsiębiorców będących
stronami umowy dystrybucyjnej w zawarciu zakazanego porozumienia.
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zaskarżył wyrok Sądu
Apelacyjnego skargą kasacyjną w części, to jest co do pkt I sentencji orzeczenia,
zmieniającego wyrok Sądu pierwszej instancji i decyzję Prezesa Urzędu w zakresie
wysokości kary pieniężnej nałożonej na powoda. Zaskarżonemu orzeczeniu
zarzucił naruszenie art. 106 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 6 ust. 1 pkt 1 uokik;
art. 111 uokik, art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. oraz art. 479(31a) § 3
k.p.c. Wnosząc o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania Prezes Urzędu
wskazał na potrzebę rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego, czy przy miarkowaniu
wysokości kar pieniężnych nakładanych na przedsiębiorców za naruszenie art. 6
uokik przesłanki i czynniki warunkujące wysokość kar wskazane w art. 106 ust. 1
pkt 1, art. 111 oraz art. 1 ust. 1 uokik można stosować z pominięciem zasad
równości i proporcjonalności w stosunku do poszczególnych uczestników
porozumienia ograniczającego konkurencję, dając prymat zasadzie indywidualizacji
kary w oparciu o pozaustawowe kryterium odbioru społecznego kwotowego
wymiaru kary, czy też podobieństwo działań podejmowanych przez
przedsiębiorców będących stronami zakazanego porozumienia powinno być
przesłanką do wymierzenia im kary na podobnym poziomie procentowym w
stosunku do całości uzyskanych przychodów w roku poprzedzającym rok nałożenie
kary?
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Skarga kasacyjna Prezesa Urzędu nie kwalifikowała się do przyjęcia celem
jej merytorycznego rozpoznania, ponieważ sformułowany w niej problem prawny
nie jest w ocenie Sądu Najwyższego istotnym zagadnieniem prawnym w
rozumieniu art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c. Problem, który zdaniem Prezesa Urzędu ma
uzasadniać przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania dotyczy zasad oceny
wysokości kar pieniężnych wymierzanych przez Prezesa Urzędu na tych
uczestników cenowego porozumienia wertykalnego, którzy są odsprzedawcami
towarów objętych porozumieniem. Konkretnie zaś dotyczy tego, czy Sądy
orzekające w sprawie z odwołania jednego uczestnika porozumienia od decyzji
Prezesa Urzędu mają obowiązek przyznać - przy ocenie proporcjonalności sankcji
nałożonej na odwołującego się - pierwszeństwo zasadzie równości karanych
przedsiębiorców rozumianej w ten sposób, że wszyscy uczestnicy porozumienia o
takim samym statusie (w niniejszej sprawie odsprzedawcy) powinni być ukarania
karą ustaloną zasadniczo w ten sam sposób, to jest poprzez ustalenie wspólnego
dla nich (ewentualnie podobnego) procentowego poziomu przychodów w roku
poprzedzającym rok nałożenia kary. Odpowiedzi na to pytanie Sąd Najwyższy
udzielił już w wyroku z 15 maja 2014 r., III SK 44/13, zgodnie z którym w przypadku
wertykalnych porozumień ograniczających konkurencję z udziałem wielu
przedsiębiorców zasada równego traktowania nie wymaga bezwzględnie, by kary
pieniężne wymierzano członkom sieci dystrybucji na jednakowym poziomie
odpowiadającym określonemu procentowi przychodów ze sprzedaży. W ten sposób
Sąd Najwyższy opowiedział się za pierwszeństwem zasady indywidualizacji
wymiaru kary na etapie sądowego postępowania odwoławczego w sprawach z
zakresu porozumień ograniczających konkurencję. Nie stoi to na przeszkodzie
kierowaniu się przez Prezesa Urzędu pojmowaną przez niego zasadą równego
traktowania w znaczeniu formalnym, zgodnie z którą każdemu karanemu
przedsiębiorcy uczestniczącemu w niedozwolonym porozumieniu w tym samym
charakterze należy wymierzyć karę w wysokości odpowiadającej takiemu samemu
procentowemu poziomowi jego przychodów. Jednakże kierowania się tak
rozumianą zasadą równego traktowania może prowadzić do nierównego
traktowania przedsiębiorców uczestniczących w porozumieniu, jeżeli źródła
uzyskiwanych przez nich przychodów są zróżnicowane. Podczas gdy powiązanie
4
maksymalnej wysokości kary pieniężnej wymierzanej przez Prezesa Urzędu z
wysokością przychodów przedsiębiorcy umożliwia wymierzenia sankcji na takim
poziomie, który niezależnie od rzeczywistej kondycji finansowej przedsiębiorcy,
służyć będzie realizacji poszczególnych funkcji kar pieniężnych, praktyka
wymierzania każdemu uczestnikowi porozumienia (zawsze) kary w takiej samej (a
nawet podobnej) procentowo określonej wysokości jego przychodu, będzie
powodować – w braku dodatkowych okoliczności – że przedsiębiorcy uzyskujący
przychody ze sprzedaży towarów innych niż towary objęte porozumieniem będą
znacznie bardziej dotknięci karą wymierzoną w takiej wysokości, od
przedsiębiorców zajmujących się sprzedażą wyłącznie lub przede wszystkim
towarów objętych porozumieniem. Takie działanie Prezesa Urzędu, a pośrednio
Sądów orzekających w sprawach z zakresu konkurencji, w których wymierzono
kary pieniężne, stałoby zaś w sprzeczności z zasadą równego traktowania
zachowujących się tak samo uczestników porozumienia.
Sąd Najwyższy ma także na względzie, że w przypadku zaskarżenia decyzji
Prezesa Urzędu przez przedsiębiorcę, choćby w sprawie z udziałem wielu
przedsiębiorców, Sądy obu instancji rozpatrują spór między odwołującym się
przedsiębiorcą i Prezesem Urzędu co do wysokości nałożonej na tego
przedsiębiorcę kary pieniężnej. Dokonując weryfikacji sposobu zastosowania przez
Prezesa Urzędu przepisów dotyczących wysokości kary pieniężnej w odniesieniu
do konkretnego skarżącego się podmiotu oraz okoliczności relewantnych dla oceny
jego odpowiedzialności, sąd nie ma obowiązku kierować się wyłącznie, a nawet
nadawać szczególnego znaczenia, procentowej wysokości kar pieniężnych
nałożonych na pozostałych uczestników porozumienia, którzy nie skorzystali z
możliwości skierowania sprawy na drogę sądową. Natomiast naruszenie przez
Prezesa Urzędu zasady równego traktowania przedsiębiorców karanych za udział
w porozumieniu może prowadzić do obniżenia wymierzonej kary względem
skarżącego.
Mając na względzie, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego jest już
prejudykat, w którym rozstrzygnięto problem prawny objęty zagadnieniem prawnym
skargi Prezesa Urzędu oraz uznając wydane w niniejszej sprawie przez Sąd
Apelacyjny rozstrzygnięcie sprawy za zbieżne z przywołanym powyżej
5
stanowiskiem Sądu Najwyższego, nie ma publicznoprawnej potrzeby przyjęcia do
rozpoznania skargi kasacyjnej Prezesa Urzędu, dlatego z mocy art. 3989
§ 2 k.p.c.
należało orzec jak w sentencji.