V CZ 21/15
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:07-07-2015
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CZ 21/15
POSTANOWIENIE
Dnia 15 maja 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Marta Romańska (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku J. S.
przy uczestnictwie Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w L. w likwidacji
i Skarbu Państwa - Starosty R.
o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 15 maja 2015 r.,
zażalenia wnioskodawczyni na postanowienie Sądu Okręgowego w G.
z dnia 4 grudnia 2014 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie, pozostawiając Sądowi
Okręgowemu w G. rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania zażaleniowego w orzeczeniu kończącym
postępowanie w sprawie.
2
UZASADNIENIE
Postanowieniem z 4 grudnia 2014 r. Sąd Okręgowy w G., po rozpoznaniu
apelacji uczestnika Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w L. w likwidacji od
postanowienia Sądu Rejonowego w R. z 4 czerwca 2014 r., uchylił to
postanowienie i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu do ponownego
rozpoznania. W uzasadnieniu stwierdził, że rozważania Sądu Rejonowego
dotyczące przesłanek zasiedzenia nieruchomości przez wnioskodawczynię J. S. i
jej zmarłą matkę, zarówno w aspekcie ustaleń faktycznych jak i prawnych, mają
charakter fragmentaryczny. Uwagi Sądu Rejonowego koncentrowały się bowiem na
części zabudowanej nieruchomości, ogródku i siedlisku, nie zaś na całej
nieruchomości obejmującej również 40 arów o charakterze rolnym.
W zażaleniu od postanowienia Sądu Okręgowego z 4 grudnia 2014 r.
wnioskodawczyni zarzuciła, że zapadło ono z naruszeniem przepisów prawa
procesowego, w tym art. 386 § 4 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Zdaniem
wnioskodawczyni Sąd Rejonowy rozpoznał istotę sprawy oraz przeprowadził
kompleksowe postępowanie dowodowe odnoszące się do przesłanek zasiedzenia
całej nieruchomości, a zebrany przezeń materiał dowodowy i ustalenia faktyczne są
dostateczne do wydania orzeczenia merytorycznego w sprawie.
Wnioskodawczyni wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 386 § 2 i 4 k.p.c. uchylenie wyroku (w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. -
postanowienia co do istoty sprawy) i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania sądowi pierwszej instancji może nastąpić w razie stwierdzenia
nieważności postępowania przed tym sądem i zniesienia postępowania w zakresie
dotkniętym nieważnością, nierozpoznania istoty sprawy przez sąd pierwszej
instancji oraz gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania
dowodowego w całości. Zażalenie na orzeczenie kasatoryjne sądu drugiej instancji
(art. 3941
§ 11
k.p.c.) ma służyć skontrolowaniu, czy zostało ono prawidłowo
wydane w jednej z wymienionych wyżej sytuacji. Ten środek odwoławczy, przy
całej swojej specyfice, pozostaje zażaleniem i nie służy ocenie prawidłowości
3
czynności procesowych sądu podjętych w celu wydania rozstrzygnięcia co do istoty
sprawy ani także zaprezentowanego przez ten sąd poglądu na temat wykładni
prawa materialnego mającego zastosowanie w sprawie. Sąd Najwyższy przy jego
rozpoznawaniu nie bada tego, co w świetle zgłoszonego żądania i jego podstawy
faktycznej stanowiło przedmiot postępowania, lecz jedynie ocenia, czy okoliczności
powołane przez sąd odwoławczy jako przyczyny wydania orzeczenia kasatoryjnego
są tymi, które w świetle art. 386 § 4 k.p.c. usprawiedliwiały jego wydanie, zamiast -
co powinno być regułą - orzeczenia reformatoryjnego.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że do nierozpoznania
istoty sprawy dochodzi wówczas, gdy rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji nie
odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, gdy zaniechał on zbadania
materialnej podstawy żądania albo oceny merytorycznych zarzutów strony,
bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa
unicestwiająca roszczenie (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 9 stycznia 1936 r.,
C 1839/36, Zb. Orz. 1936, poz. 315; postanowienia Sądu Najwyższego
z 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999 nr 1, poz. 22; z 15 lipca 1998 r.
II CKN 838/97, nie publ.; z 3 lutego 1999 r., III CKN 151/98, nie publ.; wyroki Sądu
Najwyższego z 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00, OSP 2003 nr 3, poz. 36;
z 21 października 2005 r., III CK 161/05, nie publ.; z 12 listopada 2007 r., I PK
140/07, OSNP 2009, nr 1-2, poz. 2).
Przedmiotem niniejszego postępowania jest nieruchomość stanowiąca
działkę ewidencyjną nr 69/2 o powierzchni 0,4628 ha, dla której Sąd Rejonowy w R.
prowadzi księgę wieczystą nr […]. Wnioskodawczyni domagała się stwierdzenia, że
nabyła przez zasiedzenie własność całej tej nieruchomości i o takim przedmiocie
żądania wypowiedział się Sąd Rejonowy w R. w postanowieniu z 4 czerwca 2014 r.
Niewątpliwie Sąd ten orzekł o istocie sprawy. Niewątpliwie też nie da się temu
Sądowi zarzucić, że wydał rozstrzygnięcie w sprawie bez przeprowadzenia w niej
jakiegokolwiek postępowania dowodowego. O ile w ocenie Sądu Okręgowego
istnieje konieczność uzupełnienia ustaleń faktycznych dokonanych w sprawie,
obojętne czy na podstawie materiału dowodowego już w niej zebranego, czy na
podstawie materiału dowodowego, który zebrany zostanie w postępowaniu
4
apelacyjnym, to obowiązkiem tego Sądu jest dokonanie takich uzupełniających
ustaleń oraz wydanie w sprawie orzeczenia merytorycznego.
Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. w zw. z art.
3941
§ 3 k.p.c., Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
Dnia 15 maja 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Marta Romańska (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku J. S.
przy uczestnictwie Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w L. w likwidacji
i Skarbu Państwa - Starosty R.
o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 15 maja 2015 r.,
zażalenia wnioskodawczyni na postanowienie Sądu Okręgowego w G.
z dnia 4 grudnia 2014 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie, pozostawiając Sądowi
Okręgowemu w G. rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania zażaleniowego w orzeczeniu kończącym
postępowanie w sprawie.
2
UZASADNIENIE
Postanowieniem z 4 grudnia 2014 r. Sąd Okręgowy w G., po rozpoznaniu
apelacji uczestnika Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w L. w likwidacji od
postanowienia Sądu Rejonowego w R. z 4 czerwca 2014 r., uchylił to
postanowienie i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu do ponownego
rozpoznania. W uzasadnieniu stwierdził, że rozważania Sądu Rejonowego
dotyczące przesłanek zasiedzenia nieruchomości przez wnioskodawczynię J. S. i
jej zmarłą matkę, zarówno w aspekcie ustaleń faktycznych jak i prawnych, mają
charakter fragmentaryczny. Uwagi Sądu Rejonowego koncentrowały się bowiem na
części zabudowanej nieruchomości, ogródku i siedlisku, nie zaś na całej
nieruchomości obejmującej również 40 arów o charakterze rolnym.
W zażaleniu od postanowienia Sądu Okręgowego z 4 grudnia 2014 r.
wnioskodawczyni zarzuciła, że zapadło ono z naruszeniem przepisów prawa
procesowego, w tym art. 386 § 4 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Zdaniem
wnioskodawczyni Sąd Rejonowy rozpoznał istotę sprawy oraz przeprowadził
kompleksowe postępowanie dowodowe odnoszące się do przesłanek zasiedzenia
całej nieruchomości, a zebrany przezeń materiał dowodowy i ustalenia faktyczne są
dostateczne do wydania orzeczenia merytorycznego w sprawie.
Wnioskodawczyni wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 386 § 2 i 4 k.p.c. uchylenie wyroku (w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. -
postanowienia co do istoty sprawy) i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania sądowi pierwszej instancji może nastąpić w razie stwierdzenia
nieważności postępowania przed tym sądem i zniesienia postępowania w zakresie
dotkniętym nieważnością, nierozpoznania istoty sprawy przez sąd pierwszej
instancji oraz gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania
dowodowego w całości. Zażalenie na orzeczenie kasatoryjne sądu drugiej instancji
(art. 3941
§ 11
k.p.c.) ma służyć skontrolowaniu, czy zostało ono prawidłowo
wydane w jednej z wymienionych wyżej sytuacji. Ten środek odwoławczy, przy
całej swojej specyfice, pozostaje zażaleniem i nie służy ocenie prawidłowości
3
czynności procesowych sądu podjętych w celu wydania rozstrzygnięcia co do istoty
sprawy ani także zaprezentowanego przez ten sąd poglądu na temat wykładni
prawa materialnego mającego zastosowanie w sprawie. Sąd Najwyższy przy jego
rozpoznawaniu nie bada tego, co w świetle zgłoszonego żądania i jego podstawy
faktycznej stanowiło przedmiot postępowania, lecz jedynie ocenia, czy okoliczności
powołane przez sąd odwoławczy jako przyczyny wydania orzeczenia kasatoryjnego
są tymi, które w świetle art. 386 § 4 k.p.c. usprawiedliwiały jego wydanie, zamiast -
co powinno być regułą - orzeczenia reformatoryjnego.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że do nierozpoznania
istoty sprawy dochodzi wówczas, gdy rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji nie
odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, gdy zaniechał on zbadania
materialnej podstawy żądania albo oceny merytorycznych zarzutów strony,
bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa
unicestwiająca roszczenie (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 9 stycznia 1936 r.,
C 1839/36, Zb. Orz. 1936, poz. 315; postanowienia Sądu Najwyższego
z 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999 nr 1, poz. 22; z 15 lipca 1998 r.
II CKN 838/97, nie publ.; z 3 lutego 1999 r., III CKN 151/98, nie publ.; wyroki Sądu
Najwyższego z 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00, OSP 2003 nr 3, poz. 36;
z 21 października 2005 r., III CK 161/05, nie publ.; z 12 listopada 2007 r., I PK
140/07, OSNP 2009, nr 1-2, poz. 2).
Przedmiotem niniejszego postępowania jest nieruchomość stanowiąca
działkę ewidencyjną nr 69/2 o powierzchni 0,4628 ha, dla której Sąd Rejonowy w R.
prowadzi księgę wieczystą nr […]. Wnioskodawczyni domagała się stwierdzenia, że
nabyła przez zasiedzenie własność całej tej nieruchomości i o takim przedmiocie
żądania wypowiedział się Sąd Rejonowy w R. w postanowieniu z 4 czerwca 2014 r.
Niewątpliwie Sąd ten orzekł o istocie sprawy. Niewątpliwie też nie da się temu
Sądowi zarzucić, że wydał rozstrzygnięcie w sprawie bez przeprowadzenia w niej
jakiegokolwiek postępowania dowodowego. O ile w ocenie Sądu Okręgowego
istnieje konieczność uzupełnienia ustaleń faktycznych dokonanych w sprawie,
obojętne czy na podstawie materiału dowodowego już w niej zebranego, czy na
podstawie materiału dowodowego, który zebrany zostanie w postępowaniu
4
apelacyjnym, to obowiązkiem tego Sądu jest dokonanie takich uzupełniających
ustaleń oraz wydanie w sprawie orzeczenia merytorycznego.
Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. w zw. z art.
3941
§ 3 k.p.c., Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.