Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 65/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 3 czerwca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tomasz Artymiuk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Rafał Malarski
SSA del. do SN Stanisław Stankiewicz
Protokolant Jolanta Włostowska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Jerzego Engelkinga
w sprawie M. P.
ukaranego z art. 87 § 1 k.w.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 3 czerwca 2015 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść ukaranego
od wyroku Sądu Rejonowego w P.
z dnia 12 grudnia 2014 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania Sądowi Rejonowemu w P.
UZASADNIENIE
M. P. został obwiniony o to, że „w nocy z 19/20 września 2013 r. na drodze
publicznej w miejscowości Ł., kierował pojazdem marki Mitsubishi Pajero o nr rej.
[…] znajdując się w stanie po użyciu alkoholu”, tj. o czyn z art. 87 § 1 k.w., oraz o to
że „w miejscu i czasie j.w. kierował wyżej wymienionym pojazdem, nie posiadając
uprawnień do kierowania”, tj. o czyn z art. 94 § 1 k.w.
2
Sąd Rejonowy w P., w uwzględnieniu złożonego na rozprawie wniosku
obwinionego, o którym mowa w art. 73 k.p.s.w., o wydanie wyroku skazującego bez
przeprowadzenia postępowania dowodowego i wymierzenie mu kary miesiąca
ograniczenia wolności polegającej na wykonywaniu nieodpłatnej kontrolowanej
pracy na cele społeczne w wymiarze 40 godzin w stosunku miesięcznym oraz
orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres 6 miesięcy,
przy braku sprzeciwu oskarżyciela publicznego (w tym wypadku funkcjonariusza
policji), wyrokiem z dnia 12 grudnia 2014 r., sygn. akt […]:
I. „obwinionego M. P. uznał za winnego popełnienia zarzucanych mu czynów,
ustalając przy tym, iż czyn z 1 punktu wniosku o ukaranie wyczerpuje dyspozycję
art. 87 § 1 k.w., zaś czyn z 2 punktu wniosku o ukaranie wyczerpuje dyspozycję art.
94 § 1 k.w. i za to na podstawie art. 9 § 2 k.w. w zw. z art. 87 § 1 k.w. w zw. z art.
39 § 1 i 2 k.w. skazał go na karę miesiąca ograniczenia wolności polegającą na
wykonywaniu nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 40
(czterdziestu) godzin miesięcznie,
II. na podstawie art. 87 § 3 k.w. orzekł wobec obwinionego zakaz
prowadzenia pojazdów osobowych na okres 6 (sześciu) miesięcy,
III. zwolnił obwinionego od ponoszenia kosztów sądowych, którymi obciążył Skarb
Państwa”.
Wyrok ten, nie został zaskarżony przez strony postępowania i uprawomocnił
się w dniu 20 grudnia 2014 r.
Orzeczenie powyższe zaskarżył w całości na niekorzyść obwinionego
wniesioną w dniu 5 marca 2015 r. kasacją Prokurator Generalny. Zarzucił w niej
„rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisu prawa
procesowego – art. 64 § 2 k.p.s.w., polegające na uwzględnieniu sprzecznego z
wymogami prawa wniosku obwinionego o skazanie go bez przeprowadzenia
postępowania dowodowego i wydaniu wyroku skazującego zgodnego z tym
wnioskiem, co w konsekwencji doprowadziło do rażącego naruszenia prawa
materialnego – art. 87 § 1 k.w., poprzez wymierzenie oskarżonemu, za popełnienie
wykroczeń z art. 87 § 1 k.w. i art. 94 § 1 k.w. na podstawie art. 9 § 2 k.w. w zw. z
art. 87 § 1 k.w. w zw. z art. 39 § 1 i 2 k.w. kary miesiąca ograniczenia wolności z
zobowiązaniem do wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele
3
społeczne w wymiarze 40 godzin miesięcznie pomimo tego, że wykroczenie
określone w art. 87 k.w. zagrożone jest karą aresztu albo grzywny nie niższej niż 50
złotych”. Przy tak sformułowanym zarzucie wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w P. do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja, wniesiona na niekorzyść ukaranego, z zachowaniem terminu
określonego w art. 110 § 2 k.p.s.w., jest zasadna, wobec czego podlegała
uwzględnieniu w całości.
Pewne zastrzeżenia wzbudza wprawdzie powołanie w jej zarzucie jako
naruszonego art. 87 § 1 k.w. Prawdą jest, że w przepisie tym przyjęto, iż
wykroczenie polegające m.in. na prowadzeniu pojazdu mechanicznego w ruchu
lądowym przez osobę znajdującą się w stanie po użyciu alkoholu (a więc takie jakie
przypisane zostało w tej sprawie M. P. i stanowiło, zgodnie z art. 9 § 2 k.w.,
podstawę wymiaru kary), zagrożone jest karą aresztu oraz grzywny nie niższej niż
50 zł, zaś wyrokujący w niniejszej sprawie sąd orzekł nieprzewidzianą w art. 87 § 1
k.w. karę w postaci miesiąca ograniczenia wolności z zobowiązaniem do
wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 40
godzin miesięcznie. Rzecz w tym, że kara ta ukształtowana została przez sąd meriti
przy uwzględnieniu – co wprost wynika (pomimo braku uzasadnienia) z sentencji
zaskarżonego orzeczenia – instytucji nadzwyczajnego złagodzenia kary określonej
w art. 39 § 1 i 2 k.w. W związku z tym, przepisem prawa materialnego, który
dotknięty został wadą (o czym w dalszej części uzasadnienie), był w pierwszym
rzędzie art. 39 § 2 k.w., regulujący zasady wymiaru kary w wypadku jej
nadzwyczajnego złagodzenia.
Trafnie natomiast podniesiono, że w niniejszej sprawie nie było możliwe
uwzględnienie wniosku skazanego, o którym mowa w art. 73 k.p.s.w., bowiem nie
spełniał on, w zakresie proponowanej kary, wymogów prawa materialnego – w tym
wypadku zarówno art. 87 § 1 k.w. (nie przewidującej za popełnienie takiego czynu
kary ograniczenia wolności), jak i wskazanego wyżej art. 39 § 2 k.w., który w tym
wypadku został przez sąd rejonowy przy wymiarze kary zastosowany. Zgodnie z
treścią tego ostatniego przepisu nadzwyczajne złagodzenia kary, przewidzianej za
4
wykroczenie, polega na wymierzeniu jej poniżej dolnej granicy ustawowego
zagrożenia albo kary łagodniejszego rodzaju. Kara ograniczenia wolności jest zaś
karą surowszą od kary grzywny (a taka jest przewidziana w sankcji art. 87 § 1 k.w.),
natomiast karą łagodniejszą jest w takim wypadku kara nagany, co wynika wprost z
katalogu kar sformułowanych przez ustawodawcę w art. 18 k.w. (zob. w tym
przedmiocie wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 7 kwietnia 2006 r., III KK 97/06,
OSNKW 2006, z. 6, poz. 63; z dnia 16 listopada 2011 r., III KK 280/11, LEX nr
1055029; z dnia 25 czerwca 2014 r., II K 121/14, Prok. i Pr. – orzecz. 2014, nr 10,
poz. 10). Wobec powyższego, stosując art. 39 § 1 i 2 k.w. możliwe było co najwyżej
orzeczenie właśnie kary nagany, a nie kary ograniczenia wolności, surowszej od
kary grzywny.
Zasadnie więc Prokurator Generalny wskazał w uzasadnieniu kasacji, że
uwzględniając, w oparciu o przepis art. 64 § 2 k.p.s.w., wniosek obwinionego Sąd
Rejonowy w P. naruszył jednocześnie art. 63 § 2 k.p.s.w. (stosowany w takim
przypadku odpowiednio – arg. art. 73 k.p.s.w. w zw. z art. 64 § 1 in fine k.p.s.w.),
ponieważ w sytuacji, gdy treść wniosku w zakresie wymiaru kary nie spełniała
wymogów prawa materialnego, powinien uzależnić jego uwzględnienie od
dokonania w nim określonych przez siebie zmian.
Trafność podniesionego w kasacji zarzutu rażącego naruszenia prawa
procesowego, mającego przy tym istotny wpływ na treść orzeczenia (wymierzenie
kary nie przewidzianej za przypisane wykroczenie i sprzecznej z regulacją art. 39 §
2 k.w.), implikowała wydanie przez Sąd Najwyższy rozstrzygnięcia o charakterze
kasatoryjnym. Uchylono w związku z tym – zgodnie z wnioskiem autora kasacji –
cały wyrok, bowiem w sytuacji, gdy zakończenie sprawy nastąpiło w trybie
konsensualnym, obwiniony powinien mieć możliwość wypowiedzenia się w zakresie
zarówno podtrzymania zgłoszonego przez siebie wniosku o skazanie go w
określony sposób bez przeprowadzania postępowania dowodowego, jak i przede
wszystkim innego ukształtowania proponowanej kary.
Procedując ponownie sąd meriti uniknie stwierdzonych uchybień
uwzględniając kierunek wniesionej kasacji, który pozostawia otwartą kwestię
wymiaru kary.
Z tych względów orzeczono jak w części dyspozytywnej wyroku.
5