Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SW 44/15
POSTANOWIENIE
Dnia 11 czerwca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Jolanta Frańczak (sprawozdawca)
SSN Józef Iwulski
w sprawie z protestu W. P.
przeciwko wyborowi Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,
przy udziale:
1) Przewodniczącego Państwowej Komisji Wyborczej,
2) Prokuratora Generalnego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 11 czerwca 2015 r.,
postanawia:
wyraża opinię, że zarzut protestu jest uzasadniony oraz
przedstawia ocenę, że naruszenie przepisów Kodeksu
wyborczego nie miało wpływu na wynik wyborów.
UZASADNIENIE
W. P. złożył protest przeciwko wyborowi Prezydenta Rzeczypospolitej
Polskiej, wnosząc o unieważnienie wyborów w pierwszej i drugiej turze na terenie
całego kraju albo na terenie miasta Ś. W uzasadnieniu protestu wskazał, że w dniu
12 kwietnia 2015 r. złożył wraz z małżonką w Urzędzie Miasta w Ś. drogą
elektroniczną wniosek o doręczenie pakietu wyborczego wraz z kartą do
głosowania w związku z planowanym pobytem w Szpitalu […], ale powyższy
2
wniosek został nierozpoznany, co stanowi niedopełnienie obowiązków służbowych i
naruszenie art. 231 § 1 k.k. oraz uniemożliwiło jego udział w głosowaniu w
wyborach na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Ponadto wnoszący protest
podniósł, że w drugiej turze wyborów był ujęty w spisie wyborców w Szpitalu […],
co nastąpiło bez jego zgody i wiedzy, a przewodniczący komisji wyborczej w
miejscu zamieszkania oświadczył na cały głos przy wszystkich obecnych w tej
komisji, iż aby wziąć udział w głosowaniu musi udać się do […], ponieważ tam jest
wpisany na listę wyborców. W ocenie W. P. działanie takie było nieprofesjonalne,
gdyż informacja powyższa powinna zostać przekazana przy zachowaniu
maksymalnej dyskrecji ze względu na negatywne skojarzenia wynikające już z
samej nazwy miejscowości […]. Wnoszący protest stwierdził ponadto, że konieczne
jest sprawdzenie, czy faktycznie odbyło się wszystko zgodnie z prawem, bo być
może okaże się, że wszyscy pacjenci Szpitala […] brali udział w głosowaniu, co też
może być nieprawdą, gdyż istnieje ryzyko podrobienia podpisów takich pacjentów.
W jego ocenie taki problem może dotyczyć wszystkich szpitali […] w kraju.
Ustosunkowując się do powyższego protestu Państwowa Komisja Wyborcza
wyraziła opinię, że jest on bezzasadny. W uzasadnieniu swojego stanowiska
Państwowa Komisja Wyborcza wskazała, że zgodnie z art. 29 § 1 Kodeksu
wyborczego m. in. w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej spis
wyborców w zakładach opieki zdrowotnej, domach pomocy społecznej, zakładach
karnych i aresztach śledczych oraz w oddziałach zewnętrznych takich zakładów i
aresztów, sporządza się na podstawie wykazów osób, które będą w nich
przebywać w dniu wyborów, przekazywanych do urzędu gminy przez osobę
kierującą daną jednostką. Z uwagi na powyższe osoba przebywająca w dniu
wyborów w zakładzie opieki zdrowotnej jest z urzędu wpisywana do spisu
wyborców w celu umożliwienia jej głosowania. Państwowa Komisja Wyborcza
podniosła, że zgodnie z art. 53a § 4 Kodeksu wyborczego głosowanie
korespondencyjne jest wyłączone w przypadku głosowania w obwodach
głosowania utworzonych m. in. w szpitalach.
W ocenie Państwowej Komisji Wyborczej z okoliczności przedstawionych w
proteście wynika, że wnoszący go W. P. był ujęty w spisie wyborców w szpitalu, w
którym przebywał w dniu pierwszego głosowania, a zatem mógł wziąć tam udział w
3
głosowaniu. Natomiast w ponownym głosowaniu wyborca, który opuścił szpital po
dniu pierwszego głosowania mógł być dopisany do spisu wyborców przez
obwodową komisję wyborczą w miejscu stałego zamieszkania i wziąć udział w
głosowaniu, jeżeli udokumentował, że opuścił tę placówkę w okresie pomiędzy
dniem pierwszego głosowania, to jest 10 maja 2015 r., a dniem ponownego
głosowania, które miało miejsce 24 maja 2015 r. (np. przedstawiając wypis).
Komisja stwierdziła ponadto, że nawet gdyby w sprawie wskazanej przez
wnoszącego protest doszło do naruszenia prawa, to nie miało ono wpływu na wynik
wyborów.
Odnosząc się do powyższego protestu Prokurator Generalny wyraził pogląd,
zgodnie z którym protest powinien zostać pozostawiony bez dalszego biegu na
podstawie art. 323 § 1 i § 3 w związku z art. 323 § 2 Kodeksu wyborczego. W
uzasadnieniu swojego stanowiska Prokurator Generalny skonstatował, że zgodnie
z art. 322 § 1 i 2 Kodeksu wyborczego Sąd Najwyższy pozostawia bez dalszego
biegu protest wniesiony przez osobę nieuprawnioną lub niespełniający wymogów
określonych w art. 321 Kodeksu wyborczego oraz protest dotyczący sprawy, co do
której w Kodeksie wyborczym przewiduje się możliwość wniesienia przed dniem
głosowania skargi lub odwołania do sądu lub do Państwowej Komisji Wyborczej.
Zdaniem Prokuratora Generalnego, zważywszy na treść zarzutów protestu należy
przyjąć, iż dotyczą one spisu wyborców, a skarżący oczekiwał wydania
zaświadczenia w rozumieniu art. 32 § 1 Kodeksu wyborczego, a kwestie powyższe
nie mogą stanowić skutecznego zarzutu protestu wyborczego, bowiem podlegają
one rozpatrzeniu w drodze skargi do sądu rejonowego, którą można wnieść w razie
nieuwzględnienia reklamacji w sprawie nieprawidłowości sporządzenia spisu
wyborców (art. 37 § 1 i 2 Kodeksu wyborczego).
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Zgodnie z art. 82 § 1 w związku z art. 321 § 1 ustawy z dnia 5 stycznia
2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz.U. Nr 21, poz. 112 ze zm.) protest przeciwko
wyborowi Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej może być wniesiony z powodu:
4
1) dopuszczenia się przestępstwa przeciwko wyborom, określonego w
rozdziale XXXI Kodeksu karnego, mającego wpływ na przebieg głosowania,
ustalenie wyników głosowania lub wyników wyborów lub
2) naruszenia przepisów kodeksu dotyczących głosowania, ustalenia
wyników głosowania lub wyników wyborów, mającego wpływ na wynik wyborów.
Stosownie natomiast do art. 321 § 3 Kodeksu wyborczego wnoszący protest
powinien sformułować w nim zarzuty oraz przedstawić lub wskazać dowody, na
których opiera swoje zarzuty.
W związku z zarzutami sformułowanymi przez wnoszącego protest w
pierwszej kolejności należy zauważyć, że art. 12 § 1 ustawy z dnia 5 stycznia
2011 r. - Kodeks wyborczy (Dz.U. Nr 21, poz. 112, ze zm.) stanowi, że w wyborach
głosowanie przeprowadza się w stałych i odrębnych obwodach głosowania
utworzonych na obszarze gminy, zgodnie natomiast z § 4 powyższego przepisu
rada gminy, w drodze uchwały, na wniosek wójta, tworzy odrębny obwód
głosowania w zakładzie opieki zdrowotnej, domu pomocy społecznej, zakładzie
karnym i areszcie śledczym oraz w oddziale zewnętrznym takiego zakładu i
aresztu, jeżeli w dniu wyborów będzie w nim przebywać co najmniej 15 wyborców.
Nieutworzenie obwodu jest możliwe wyłącznie w uzasadnionych przypadkach na
wniosek osoby kierującej daną jednostką. Spis wyborców w powyższych
jednostkach sporządza się na podstawie wykazów osób, które będą w nich
przebywać w dniu wyborów, a wykazy takowe osoba kierująca daną jednostką
przekazuje do urzędu gminy najpóźniej w 5 dniu przed dniem wyborów, co wynika z
art. 29 § 1 i 3 Kodeksu wyborczego. Bardziej precyzyjne reguły co do tworzenia
spisu wyborców w takich obwodach określono w § 6 rozporządzenia Ministra Spraw
Wewnętrznych z dnia 29 grudnia 2014 r. w sprawie spisu wyborców (Dz.U. z
2015 r., poz. 5). Z § 6 ust. 5 powyższego rozporządzenia wynika wyraźnie, że
kierujący zakładem, w którym utworzono obwód głosowania, powiadamia osoby
objęte wykazem, że zostaną skreślone ze spisu wyborców w miejscu stałego
zamieszkania i będą mogły głosować w wyborach wyłącznie w obwodzie
głosowania utworzonym w zakładzie, a w innym obwodzie głosowania - po
uprzednim uzyskaniu zaświadczenia o prawie do głosowania z urzędu gminy, na
której terenie położony jest zakład. Przepisy Kodeksu wyborczego przewidują, że
5
głosować może tylko wyborca wpisany do spisu wyborców, jego pełnomocnik albo
wyborca dopisany do spisu wyborców, a jedną z kategorii osób w stosunku do
których przewidziano możliwość dopisania do spisu wyborców jest osoba skreślona
ze spisu dla danego obwodu głosowania w związku z wpisaniem tej osoby do spisu
wyborców w jednostce, o której mowa w art. 12 § 4 Kodeksu wyborczego, czyli np.
zakładzie opieki zdrowotnej, jeśli udokumentuje, iż opuściła tę jednostkę przed
dniem wyborów (art. 51 § 2 pkt 3 Kodeksu wyborczego).
Przenosząc powyższe na grunt rozpoznawanej sprawy należy stwierdzić, że
W. P. zgodnie z przepisami Kodeksu wyborczego został z mocy prawa ujęty w
spisie wyborców w Szpitalu […], co oznaczało jednocześnie skreślenie go ze spisu
wyborców w miejscu stałego zamieszkania, czyli w Ś. Wnoszący protest, który
przed dniem drugiej tury wyborów opuścił szpital, w którym utworzono odrębny
obwód głosowania i tam był umieszczony w spisie wyborców, miał jednak prawo do
dopisania w dniu wyborów do spisu wyborców w obwodzie wyborczym właściwym
dla miejsca jego stałego zamieszkania, w którym zgłosił się w celu oddania głosu,
co wynika wprost z regulacji przepisu art. 51 § 2 pkt 3 Kodeksu wyborczego. Z tych
względów, Sąd Najwyższy w niniejszym składzie, podziela stanowisko zajęte w
postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 25 października 2011 r. (III SW 43/11,
OSNP 2012 nr 11-12, poz. 154), w którym przyjęto w analogicznym stanie
faktycznym zasadność zarzutów protestu, ale bez wpływu na wynik wyborów. W
uzasadnieniu powyższego postanowienia Sąd Najwyższy podkreślił, że Obwodowa
Komisja Wyborcza właściwa dla miejsca zamieszkania wnoszącego protest,
zamiast utrudniać mu głosowanie przez skierowanie go do oddania głosu w innym
obwodzie głosowania, powinna powiadomić o możliwości dopisania go w dniu
wyborów do spisu wyborców oraz oddania głosu w tej Komisji właściwej ze względu
na stałe miejsce zamieszkania, pod warunkiem udokumentowania opuszczenia
przezeń szpitala, w którym był umieszczony w spisie wyborców, zwłaszcza że
przeprowadziła postępowanie wyjaśniające, z którego wynikało, że był on dopisany
do spisu wyborców szpitala.
Sumując powyższe podnoszone przez wnoszącego protest okoliczności
potwierdziły naruszenie art. 51 § 2 pkt 3 Kodeksu wyborczego w związku z § 6 ust.
6
5 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 29 grudnia 2014 r. w
sprawie spisu wyborców (Dz.U. z 2015 r. poz. 5).
Równocześnie wnoszący protest nie wykazał, że niedopuszczenie go do
głosowania na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej "miało wpływ na wynik
głosowania”, bo w treści protestu zabrakło argumentacji, że nieoddanie przezeń
głosu miało konkretny wpływ, choćby na wyniki głosowania w Obwodowej Komisji
Wyborczej, w której pozbawiono go prawa wybierania oraz, że wpływało na wyniki
wyborów.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy na podstawie art. 323 § 2
Kodeksu wyborczego orzekł jak w sentencji postanowienia.