Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 czerwca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach, Wydział X Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Leszek Guza

Protokolant: Anna Rogal

po rozpoznaniu w dniu 21 maja 2015 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa M. K. (1) i S. K.

przeciwko (...) S.A. w (...) S.A. w P.

o zapłatę

1) oddala powództwo;

2) zasądza od powodów M. K. (1) i S. K. na rzecz pozwanej (...) S.A. w R. kwotę 7 217,00 (siedem tysięcy dwieście siedemnaście 00/100) zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

3) zasądza od powodów M. K. (1) i S. K. na rzecz pozwanej (...) S.A. w P. kwotę 7 217,00 (siedem tysięcy dwieście siedemnaście 00/100) zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO Leszek Guza

Sygn. akt X GC 272/14

UZASADNIENIE

Powodowie M. K. (2) i S. K., jako podwykonawcy wnieśli o zasądzenie od pozwanych, jako dłużników solidarnych: (...) Spółki Akcyjnej w R., jako generalnego wykonawcy i (...) Spółki Akcyjnej w P., jako inwestora kwoty 521.178,68 zł wraz z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu tytułem zapłaty części wynagrodzenia należnego powodom za prace wykonane
w ramach realizacji inwestycji – budowy elektrowni w K..

Powodowie wskazali, że prace zostały wykonane w terminie i odebrane.

Jako podstawę prawną roszczenia powodowie wskazali przepis art. 647 ¹ § 5 k.c.

Solidarną odpowiedzialność pozwanych oparli powodowie na przesłankach zawarcia umowy o podwykonawstwo robót budowlanych i zgody inwestora lub generalnego wykonawcy na zawarcie tej umowy z powodami, jako dalszymi podwykonawcami.

Powodowie wskazali, że zawarta umowa nie była umową zlecenia ani umową
o dzieło, lecz umową o roboty budowlane.

Zdaniem powodów pozwani wyrazili zgodę na zawarcie umowy z powodami, jako podwykonawcami, a zgoda ta miała charakter dorozumiany.

W odpowiedzi na pozew pozwana (...) Spółka Akcyjna w R. wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania.

W uzasadnieniu pozwana podniosła, że zawarta umowa, na podstawie której powodowie domagają się należności został zawarta pomiędzy podwykonawcą a dalszym podwykonawcą, a nie pomiędzy wykonawcą a podwykonawcą. Ponadto zgoda
na zawarcie takiej umowy powinna być wyrażona przez inwestora i wykonawcę.

Zdaniem pozwanej żadna z powyższych przesłanek nie została spełniona.

Pozwana wskazała także, że zawarta umowa nie była umową o roboty budowlane.

Według pozwanej nie zostały spełnione przesłanki warunkujące powstanie odpowiedzialności solidarnej na podstawie przepisu art. 647 ¹ § 5 k.c.

Pozwana zaznaczyła, że wiedza o istnieniu podwykonawcy po stronie pozwanej pojawiła się dopiero w chwili zaległości płatniczej po stronie (...) Spółka Akcyjna w K..

W odpowiedzi na pozew pozwana (...) Spółka Akcyjna w P. wniosła
o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powodów solidarnie na rzecz pozwanej kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwana podniosła, że wbrew twierdzeniom powódki, nie była inwestorem w ramach inwestycji i nie była stroną jakiejkolwiek umowy, która mogłaby rodzić odpowiedzialność solidarną z wykonawcą, a więc nie jest legitymowana biernie
w niniejszej sprawie. Pozwana wskazała, że nie jest właścicielem przedsiębiorstwa energetycznego, w skład którego wchodzi Elektrownia (...). Pozwana wskazała,
że Elektrownia (...) to odrębny podmiot prawny, za którego działania nie może ponosić odpowiedzialności.

Pozwana zarzuciła powódce brak wykazania, iż pozwany (...) Spółka Akcyjna w R. oraz (...) Spółka Akcyjna w K. byli uprawnieni do zlecania prac podwykonawcom.

Pozwana podniosła także, że powodowie nie przedstawili środków dowodowych, z których wynikać mogłoby, że pozwana został poinformowana o fakcie rzekomego wykonywania przez powodów jakichkolwiek prac, które pozwalałyby na traktowanie ich, jako podwykonawców.

Sąd ustalił, co następuje:

Powodowie współpracowali z (...) Spółką Akcyjną
w K. oraz pozwaną (...) Spółką Akcyjną w R. w ramach wielu inwestycji, w tym również zagranicznych. Współpraca pomiędzy podmiotami trwała przez okres około trzech lat (dowód: zeznania powoda – protokół rozprawy z dnia 5 marca 2015 r. – czas nagrania: 00:38:18-00:56:07).

Od 2010 r. pozwana (...) Spółka Akcyjna w R. współpracowała
z (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością realizując na jej rzecz określone inwestycje (dowód: zeznania świadka P. P. – protokół rozprawy z dnia 21 maja 2015 r. – czas nagrania: 00:01:31-00:12:44).

W dniu 13 lutego 2012 r. pozwana (...) Spółka Akcyjna w R. zawarła z (...) Spółką Akcyjną w K. umowę, której przedmiotem było wykonanie „pod klucz” kompletnego demontażu, montażu części mechanicznej elektrofiltru i kanałów spalin dla wymiany elektrofiltra bloku nr 3
w Elektrowni (...) za wynagrodzeniem umownym netto w kwocie 4.449.196,98 zł
w okresie od dnia 28 lutego 2012 r. do 10 lipca 2012 r. (dowód: umowa
nr (...) – k. 152-174; zeznania świadka M. O. – protokół rozprawy z dnia 5 marca 2015 r. – czas nagrania: 00:21:53-00:32:20; zeznania powoda – protokół rozprawy z dnia 5 marca 2015 r. – czas nagrania: 00:38:18-00:56:07; zeznania świadka P. P. – protokół rozprawy z dnia 21 maja 2015 r. – czas nagrania: 00:01:31-00:12:44).

W dniu 26 marca 2012 r. (...) Spółka Akcyjna w K. zawarła z powodami umowę cywilnoprawną, w ramach której powodowie zobowiązali się do świadczenia usług spawalniczych za pomocą swoich pracowników, w terminie
od 12 marca 2012 r. do 31 grudnia 2012 r., za wynagrodzeniem w kwocie 42 zł
za godzinę pracy spawacza metodą S_141, 34 zł za godzinę pracy spawacza metodą S_111 i metodą S_135/136 oraz 25 zł za godzinę pracy montera. Pracownicy powodów, stanowiący 80% pracowników pracujących na inwestycji rozpoczęli prace równocześnie z pracownikami (...) Spółki Akcyjnej w K.. Pracownicy powodów wykonywali prace montażowe wskazywane przez pracowników (...) Spółki Akcyjnej w K. w ramach wskazanej powyżej inwestycji. Pracownicy powodów, których dane umieszczono na stosownych wykazach, posiadali imienne przepustki do wejścia na teren inwestycji, byli włączeni w skład grup pracowników (...) Spółki Akcyjnej w K.. Brali oni udział
w obowiązkowych szkoleniach BHP w ramach inwestycji. Byli wynajmowani
od powodów, ich zadaniem było wspomaganie pracowników (...) Spółki Akcyjnej w K.. Bez udziału pracowników powodów ukończenie inwestycji byłoby niemożliwe (dowód: umowa nr (...) wraz z aneksem – k. 32-45; zeznania świadka P. L. – protokół rozprawy z dnia 5 marca 2015 r. – czas nagrania: 00:10:54-00:21:53; zeznania świadka M. O. – protokół rozprawy z dnia 5 marca 2015 r. – czas nagrania: 00:21:53-00:32:20; zeznania świadka A. M. – protokół rozprawy z dnia 5 marca 2015 r. – czas nagrania: 00:32:20-00:38:18; zeznania powoda – protokół rozprawy z dnia 5 marca 2015 r. – czas nagrania: 00:38:18-00:56:07; zeznania świadka S. P. – protokół rozprawy z dnia 21 maja 2015 r. – czas nagrania: 00:19:19-00:34:29).

Powodowie zawarli umowę dostawy pracowników z (...) Spółką Akcyjną w K. na zasadzie umowy ramowej na wszystkie prowadzone budowy (dowód: zeznania świadka A. M. – protokół rozprawy z dnia
5 marca 2015 r. – czas nagrania: 00:32:20-00:38:18; zeznania powoda – protokół rozprawy z dnia 5 marca 2015 r. – czas nagrania: 00:38:18-00:56:07; zeznania świadka S. P. – protokół rozprawy z dnia 21 maja 2015 r. – czas nagrania: 00:19:19-00:34:29).

Podczas wykonywania prac na terenie inwestycji pracownicy pozwanej (...) Spółki Akcyjnej w R. byli obecni na budowie. Powodowie nie informowali
na piśmie o wykonywaniu prac, jako podwykonawcy. Pozwana (...) Spółka Akcyjna w R. nie wnosiła zastrzeżeń do wykonywania prac przez pracowników powodów (dowód: zeznania świadka P. L. – protokół rozprawy z dnia 5 marca 2015 r. – czas nagrania: 00:10:54-00:21:53; zeznania świadka M. O. – protokół rozprawy z dnia 5 marca 2015 r. – czas nagrania: 00:21:53-00:32:20; zeznania powoda – protokół rozprawy z dnia 5 marca 2015 r. – czas nagrania: 00:38:18-00:56:07; zeznania świadka M. W. – protokół rozprawy z dnia 21 maja 2015 r. – czas nagrania: 00:34:29-00:46:58).

Pracownicy powodów wykonali zlecane im zadania bez zastrzeżeń. Były podpisywane protokoły odbiorów robót. W przypadku zastrzeżeń do konkretnych pracowników byli oni usuwani z budowy (dowód: zeznania świadka P. L. – protokół rozprawy z dnia 5 marca 2015 r. – czas nagrania: 00:10:54-00:21:53; zeznania świadka M. O. – protokół rozprawy z dnia 5 marca 2015 r. – czas nagrania: 00:21:53-00:32:20; zeznania świadka A. M. – protokół rozprawy z dnia 5 marca 2015 r. – czas nagrania: 00:32:20-00:38:18; zeznania powoda – protokół rozprawy z dnia 5 marca 2015 r. – czas nagrania: 00:38:18-00:56:07; zeznania świadka M. W. – protokół rozprawy z dnia 21 maja 2015 r. – czas nagrania: 00:34:29-00:46:58).

W okresie od 2 lipca 2012 r. do 7 września 2012 r. powodowie obciążyli (...) Spółkę Akcyjną w K. należnością w łącznej kwocie 521.785,68 zł za wykonane na jej rzecz usługi spawalnicze i monterskie na podstawie zestawień przepracowanych godzin pracowników w okresie czerwiec-sierpień 2012 (dowód: faktury VAT – k. 46-58).

Informacja umowie powodów z (...) Spółką Akcyjną w K. dotarła do pozwanej (...) Spółki Akcyjnej
w R. w okresie powstania problemów z płatnościami na rzecz powodów. Problemy z płatnościami pojawiły się dwa miesiące przez zejściem (...) Spółki Akcyjnej w K. z budowy. Wcześniej płatności były dokonywane terminowo, a nawet przedterminowo. Wobec problemów z płatnościami powód zagroził zejściem pracowników z budowy na co zareagowała pozwana (...) Spółka Akcyjna w R., która poprosiła powoda o pozostawienie tych pracowników na budowie
ze względu na wysokie kary umowne za uchybienie terminowi wykonania inwestycji (dowód: zeznania świadka M. O. – protokół rozprawy z dnia 5 marca 2015 r. – czas nagrania: 00:21:53-00:32:20; zeznania powoda – protokół rozprawy z dnia 5 marca 2015 r. – czas nagrania: 00:38:18-00:56:07 i z dnia 21 maja 2015 r. – czas nagrania: 00:49:17-00:59:08; zeznania świadka S. P. – protokół rozprawy z dnia 21 maja 2015 r. – czas nagrania: 00:19:19-00:34:29; zeznania świadka M. W. – protokół rozprawy z dnia 21 maja 2015 r. – czas nagrania: 00:34:29-00:46:58).

W dniu 16 lipca 2012 r. (...) Spółka Akcyjna w K. zobowiązała pozwaną (...) Spółkę Akcyjną w R. do przelewu na jej rzecz kwoty 69.394,14 zł w związku z wydaną przez powodów fakturą za wykonane usługi monterskie i spawalnicze. W dniu 16 lipca 2012 r. wskazana kwota wraz z kwotą 6.122,94 zł została przelana na rachunek bankowy powodów (dowód: oświadczenie –
k. 59; faktura VAT – k. 60; polecenie przelewu – k. 61-62; zeznania świadka M. O. – protokół rozprawy z dnia 5 marca 2015 r. – czas nagrania: 00:21:53-00:32:20; zeznania powoda – protokół rozprawy z dnia 5 marca 2015 r. – czas nagrania: 00:38:18-00:56:07; zeznania świadka S. P. – protokół rozprawy z dnia 21 maja 2015 r. – czas nagrania: 00:19:19-00:34:29).

W dniu 26 listopada 2012 r. powodowie wezwali pozwaną (...) Spółkę Akcyjną w R. do zapłaty kwoty 521.178,68 zł wraz z ustawowymi odsetkami (dowód: wezwanie do zapłaty – k. 63-65).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o złożone i wskazane powyżej dokumenty, zeznania świadków oraz powoda, uznając zgromadzony w ten sposób materiał dowodowy za wystarczający, a przeprowadzone postępowanie dowodowe
za pozwalające na wyjaśnienie i rozstrzygnięcie sprawy i nie wymagające uzupełnienia.

Sąd nie znalazł podstaw, by kwestionować wiarygodność treści dokumentów zwłaszcza, że ich autentyczność nie była kwestionowana przez strony. Sąd nie dopatrzył się żadnych okoliczności, które pozwoliłyby na podważenie ich wiarygodności i dlatego uwzględnił fakty z nich wynikające w całości.

Sąd uznał zeznania świadków w zakresie przytoczonych ustaleń za wiarygodne
i przekonywujące, gdyż okazały się spójne, logiczne i konsekwentne. Zeznania te
w znacznej mierze znalazły poparcie w pozostałym materiale dowodowym i nie wymagały uzupełnienia.

Sąd nie uwzględnił zeznań świadka G. P., gdyż wskazany świadek nie miał wiedzy na temat wskazanej inwestycji. Świadek zajmował się
u pozwanej (...) Spółki Akcyjnej w R. sprzedażą obiektów gotowych, nie miał wiedzy na temat realizacji inwestycji.

Sąd ograniczył dowód z przesłuchania stron do przesłuchania powoda, gdyż pełnomocnicy strony pozwanej zrzekli się dowodu z przesłuchania strony pozwanej.

Sąd zważył, co następuje:

Bezspornym w sprawie okazało się to, że (...) Spółka Akcyjna w K., w ramach umowy z (...) Spółka Akcyjna w R., realizowała inwestycję której przedmiotem było wykonanie „pod klucz” kompletnego demontażu, montażu części mechanicznej elektrofiltru i kanałów spalin dla wymiany elektrofiltra bloku nr 3 w Elektrowni (...). Realizacja tej inwestycji odbywała się przy udziale pracowników powodów, którzy stanowili znaczną część załogi na inwestycji.

Wykazane w sprawie zostało również to, że powodowie zawarli umowę z (...) Spółką Akcyjną w K., w ramach której powodowie udostępnili wskazanej spółce pracowników – spawaczy, monterów, celem wykonywania pracna inwestycji.

Wobec twierdzeń powodów zawartych już w pozwie, popartych wskazaniem podstawy prawnej roszczenia (art. 647 ¹ § 5 k.c.), istota sporu sprowadzała się
do rozstrzygnięcia czy powodowie wykazali przesłanki odpowiedzialności solidarnej pozwanych.

Analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oraz obowiązujących przepisów prawa doprowadziła Sąd do rozstrzygnięcia, iż powództwo nie zasługiwało
na uwzględnienie.

Powództwo opierało się na twierdzeniu powodów, iż jako podwykonawcy wykonywali prace na rzecz wykonawcy w związku z umową zawartą pomiędzy generalnym wykonawcą (...) Spółką Akcyjną w R., a inwestorem (...) Spółka Akcyjna w P. oraz ich przekonaniu o odpowiedzialności wskazanych spółek na zasadzie wyrażonej w przepisie art. 647 ¹ § 5 k.c., zgodnie z którym zawierający umowę z podwykonawcą oraz inwestor i wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę.

W świetle niniejszej sprawy i materiału dowodowego przedstawionego przez strony, w ocenie Sądu budzi wątpliwości to czy w ogóle znajduje tutaj zastosowanie przepis art. 647 ¹ § 1 k.c. a w szczególności to czy umowa łącząca powodów z ich zleceniodawcą była umową, spełniającą przesłanki umowy wskazanej w tym przepisie.

W myśl przepisu art. 647 ¹ § 1 k.c. w umowie o roboty budowlane, zawartej między inwestorem a wykonawcą (generalnym wykonawcą), strony ustalają zakres robót, które wykonawca będzie wykonywał osobiście lub za pomocą podwykonawców.

Wskazane przepisy wymienionego artykułu należy uznać za wyjątkowe dla polskiego ustawodawstwa.

Ich celem jest eliminacja niektórych niekorzystnych zjawisk występujących
w budownictwie. Mają w założeniu eliminować sytuacje, w których podwykonawcy robót budowlanych, zleconych przez generalnego wykonawcę, pozbawieni zostają zapłaty wynagrodzenia, zaś inwestor pozostając w stosunku prawnym z wyłącznie tym ostatnim podmiotem, nie ma ku temu żadnego tytułu prawnego. Przyjęte rozwiązania są ryzykowne i niekorzystne dla inwestora. W związku z tym powinny być interpretowane, jak najbardziej ściśle.

Wskazane przepisy stanowią wprost o umowie o roboty budowlane.

Analiza orzecznictwa doprowadziła Sąd do wniosku, że zakresem wskazanego przepisu objęto także umowę o dzieło w toku procesu inwestycyjnego (por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 sierpnia 2014 r., sygn. akt
IV CSK 733/13).

W niniejszej sprawie ze zgromadzonego materiału dowodowego, w szczególności z zeznań świadków, popartych treścią umowy powodów z (...) Spółką Akcyjną w K. wynika, że umowa ta nie miała charakteru umowy o roboty budowlane ani umowy o dzieło.

Powodowie ani ich pracownicy nie wykonywali samodzielnie żadnych zadań na budowie. Nie powierzono im na tej inwestycji takiego zadania. Obowiązki powodów sprowadzały się do udostępniania wykonawcy swoich pracowników. Następnie pracownicy ci byli włączani w brygady tego wykonawcy i wykonywali zadania pod kierunkiem pracowników owego wykonawcy. Pracownicy powodów nie odróżniali się od innych choćby ubiorem, oznaczeniami. Nie sposób było ich zidentyfikować, jako pracowników powoda. Pracownicy ci wykonywali czynności zlecone w ramach czynności owego wykonawcy. Pracownicy ci nie wypełniali żadnych samodzielnych zadań i żadnego zadania na tej budowie. Ich czynności sprowadzały się do wykonywania wskazanych im zadań – prac spawalniczych czy też montażowych, a nie na realizacji przedmiotu umowy, np. obiektu budowlanego w całości, tj. takiego, który uzasadniałby twierdzenie, iż powodowie zawarli umowę o roboty budowlane, czy też ewentualnie umowę o dzieło.

Powyższe doprowadziło Sąd do wniosku, że zawarta przez powodów umowa miała charakter nienazwanej umowy dostawy pracowników.

Potwierdza to zebrany w sprawie materiał dowodowy, w szczególności dokument w postaci oświadczenia (...) Spółki Akcyjnej w K.,
w którym jest mowa o dostawcy, a nie podwykonawcy - firmie (...) w P.
(k. 59).

Orzecznictwo Sądu Najwyższego, które Sąd w tym składzie w pełni popiera,
nie pozostawia wątpliwości co do tego, że nie są umowami o podwykonawstwo,
w rozumieniu przepisu art. 647 ¹ § 5 k.c., umowy dostawy (por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 października 2008 r., sygn. akt I CSK 106/08).

Sąd zważył ponadto, że z przepisów art. 647 ¹ (§ 2 i 3) k.c. wynika jednoznacznie, iż skorzystanie z podwykonawców wymaga zgody inwestora lub inwestora i wykonawcy.

Sąd stanął na stanowisku, iż powodowie, a to na nich zgodnie z przepisem art. 6 k.c. spoczywał ciężar dowodowy w niniejszej sprawie nie wykazali, aby którakolwiek
z pozwanych wiedziała o tym, że powodowie wykonują prace na tej budowie. Przede wszystkim powodowie, wbrew obowiązkowi wynikającemu z przepisu art. 647 ¹ § 2 k.c., nie wykazali, aby którakolwiek z pozwanych był a wzywana do wyrażenia zgody na ich uczestnictwo w procesie budowlanym i taką zgodę wyraziła, nawet w sposób dorozumiany. Wskazany przepis wprowadza szczególny tryb, w jakim może być wyrażona zgoda na zawarcie umowy z podwykonawcą. Aby ją uzyskać wykonawca zobowiązany jest przedstawić inwestorowi ową umowę albo jej projekt obejmujący zasadniczo wszystkie postanowienia przyszłej umowy, nie tylko jej essentialia negotii,
w każdym wypadku z częścią dokumentacji dotyczącej zlecanych robót. Powodowie nie udowodnili, iż wypełnili powyższe obowiązki.

Biorąc pod uwagę powyższe powództwo zasługiwało na oddalenie.

Należy również zwrócić uwagę na fakt, że w przypadku pozwanej (...) Spółki Akcyjnej w P. ta pozwana zaprzeczyła jakoby miała jakikolwiek związek z tym procesem inwestycyjnym, w szczególności, aby była inwestorem na tej budowie. Wskazana okoliczność nie została w żaden sposób przez powodów wykazana, mimo ciążącego na nich obowiązku.

Na rozprawie w dniu 5 marca 2015 r. pełnomocnik powodów zobowiązał się
do ustosunkowania co do twierdzeń o braku legitymacji biernej pozwanej (...) Spółki Akcyjnej w P.. Mimo tego zobowiązania pełnomocnik powodów do dnia dzisiejszego nie wypowiedział się na ten temat.

Zatem powyższa okoliczność jest kolejną, która powoduje, że powództwo
w stosunku do tej pozwanej musiało być oddalone.

Biorąc powyższe pod uwagę oraz fakt, iż powodowie nie wykazali, aby zaszły przesłanki ze wskazanego przepisu, uzasadniające uwzględnienie ich roszczenia, Sąd powództwo oddalił.

Orzeczenie o kosztach procesu okazało się konsekwencją rozstrzygnięcia głównego. Oparto je na przepisie art. 98 k.p.c.

Powodowie przegrali proces, zobowiązani są zatem zwrócić pozwanym ich koszty.

Na koszty poniesione przez każdą z pozwanych złożyły się:

- opłata skarbowa od pełnomocnictwa = 17 zł (art. 1 ust. 2 Ustawy o opłacie skarbowej),

- wynagrodzenie adwokata i radcy prawnego = 7.200 zł (§ 2 ust. 1 i 2 i § 6 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat
za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu i Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu).

SSO Leszek Guza