Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 września 2016 r.

Sąd Rejonowy w Olsztynie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 sierpnia 2016 r. w O.

sprawy J. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o zasiłek chorobowy

na skutek odwołania J. R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 26 lutego 2016 nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję i orzeka, iż odwołujący J. R.nie jest zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego wraz z odsetkami.

IV U 215/16

UZASADNIENIE

Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.z dnia 26.02.2016r. odwołujący J. R. został zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego wraz z odsetkami w łącznej kwocie 6311,34 zł.

Od powyższej decyzji odwołanie wywiódł J. R. wnosząc o uchylenie, ewentualnie zmianę przedmiotowej decyzji. W uzasadnieniu wskazał na obszerne orzecznictwo dotyczące kwestii domagania się przez ZUS zwrotu nienależnie pobranego świadczenia.

W odpowiedzi na odwołanie ZUS wniósł o oddalenie odwołania. Wskazano, iż decyzją z dnia 29.01.2016r. przyznano ubezpieczonemu prawo do emerytury od dnia 01.06.2015r.. Za okres od 01.06.2015r. do 09.09.2015r. oraz od 27.10.2015r. do 07.11.2015r. organ rentowy wypłacił ubezpieczonemu zasiłek chorobowy. We wniosku o emeryturę z dnia 22.06.2015r. ubezpieczony nie poinformował, iż pobiera zasiłek chorobowy.

Sąd ustalił co następuje:

OdwołującyJ. R. w okresie od 01.06.2015r. do 09.09.2015r. oraz od 27.10.2015r. do 07.11.2015r. pobierał zasiłek chorobowy.

( bezsporne, potwierdzone: akta zasiłkowe k. 21)

W zaświadczeniach płatnika składek składanych w związku z ubieganiem się przez odwołującego o zasiłek chorobowy brak było pouczenia o wyłączeniu prawa do zasiłku w związku z ustaleniem wobec ubezpieczonego emerytury. Brak było także w drukach stosownej rubryki, w której ubezpieczony wskazywałby swoje ewentualne uprawnienie do emerytury.

( dowód: akta zasiłkowe k. 21- w całości)

W dniu 22.06.2015r. J. R. złożył do ZUS wniosek o emeryturę. We wniosku tym wskazał, iż nie pobiera lub nie składał wniosków o świadczenia z ubezpieczenia chorobowego, w tym dotyczących zasiłku chorobowego. Podał jedynie, iż pobierał z ZUS rentę wypadkową. Wniosek był wypełniany przez odwołującego z pomocą księgowej ( bezsporne k. 24v).

W związku z odmową przyznania przez ZUS ubezpieczonemu emerytury, J. R.odwołał się od tej decyzji do Sądu. Sąd Okręgowy w O. wyrokiem z dnia 18.11.2015r. przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od dnia 01.06.2015r.. Wyrok uprawomocnił się z dniem 25.12.2015r. W wykonaniu przedmiotowego wyroku ZUS w dniu 29.01.2016r. wydał decyzję o przyznaniu emerytury.

( dowód: akta ZUS- wniosek k. 1-6, wyrok Sądu Okręgowego w O. w sprawie (...), decyzja ZUS k. 8)

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu , odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z przepisem art. 84 ust 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z 13.10.1998r. osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11. Za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Przepis ten, ustanawiając obowiązek zwrotu świadczenia przez osobę, która pobrała nienależne świadczenie, wskazuje istotną cechę nienależnie pobranego świadczenia w ujęciu u.s.u.s. (podobnie jak w ustawie emerytalnej), którą I. Jędrasik-Jankowska i K. Jankowska określają jako differentia specifica, tj. świadomość (złą wiarę) osoby pobierającej świadczenie co do nieprzysługiwania tego świadczenia w całości lub w części od początku albo w następstwie później zaszłych zdarzeń . Obowiązek zwrotu świadczenia obciąża więc tylko tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze, mając świadomość jego nienależności. Dotyczy to zarówno osoby, która została pouczona o okolicznościach dotyczących braku prawa do pobierania świadczenia (art. 84 ust. 2 pkt 1 u.s.u.s.), jak i osoby, która uzyskała świadczenie na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd organu wypłacającego świadczenie (art. 84 ust. 2 pkt 2 u.s.u.s.). Świadomość nienależności świadczenia może mieć źródło w pouczeniu udzielonym przez organ rentowy co do okoliczności powodujących konieczność zwrotu świadczenia bądź też może wynikać z zawinionego działania osoby, która spowodowała wypłatę świadczeń. (L.Ramlo, Komentarz do art.84 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Stan prawny:2014.10.01, LEX)

Jednoznaczne jest w tym zakresie orzecznictwo sądowe, i tak Sąd Apelacyjny w Krakowie w uzasadnieniu wyroku z dnia 11 września 1996 r., III AUr 105/96, OSA 1997, z. 7-8, poz. 21, wskazał, że "pojęcie nienależnego świadczenia definiowane jest w art. 106 u.z.e.p. z punktu widzenia osoby, która je pobrała stawiając - dla ustalenia obowiązku zwrotu po jej stronie - wymóg świadomości i premedytacji w pobraniu świadczenia nienależnego. Obowiązek zwrotu obciąża zatem tego - i tylko tego - kto przyjął świadczenie w złej wierze wiedząc, że mu się nie należy".

Z powyższego wynika, że podstawowym warunkiem uznania świadczenia za nienależne jest wypłacenie świadczenia wobec osoby, która pobrała świadczenia mając świadomość, że świadczenie jej nie przysługuje, a tym samym działała w złej wierze. Jak wynika, z niekwestionowanych przez ZUS okoliczności podanych przez odwołującego na rozprawie, J. R. zaznaczył we wniosku o rentę, że nie pobiera zasiłku chorobowego. Podniósł, że „ nie wie jak to wyszło, czy omyłkowo”. Wskazał, że ZUS wiedząc, iż odwołujący jest na zwolnieniu lekarskim nie poinformował go o zasadności wstrzymania zasiłku chorobowego w związku ze złożonym wnioskiem o emeryturę. Faktem jest, że powód wskazał w dacie 22.06.2015r. nieprawdziwą informację na temat pobierania zasiłku chorobowego. Nie mniej jednak nie można przypisać ubezpieczonemu złej woli, świadomości bezprawności jego postępowania. Odwołujący nie zaznaczył faktu pobierania zasiłku chorobowego we wniosku o emeryturę i pobierał zasiłek, nie w związku z działaniem w złej wierze, ze świadomością , że mu się prawo to nienależny. Z poczynionych w sprawie ustaleń jednoznacznie wynika, że odwołujący nie wiedział, że świadczenia te wykluczają się. należy bowiem wskazać, że odwołujący nie został prawidłowo pouczony przez organ o okolicznościach wyłączających prawo do zasiłku chorobowego. Obok bowiem oceny czy zachowaniu ubezpieczonego można przypisać złą wiarę czy nie, kolejnym istotnym elementem uznania, że zachodzą podstawy do żądania zwrotu nienależnie wypłaconego świadczenia jest prawidłowe pouczenie osoby zobowiązanej o okolicznościach powodujących ustanie prawa do świadczenia albo wstrzymania wypłaty świadczenia.

Pouczenie osoby pobierającej świadczenie o okolicznościach powodujących ustanie prawa do świadczenia albo wstrzymania wypłaty świadczenia w całości lub części ma doniosły charakter z uwagi na fakt, iż przesądza o świadomości ubezpieczonego pobrania świadczenia bez podstawy prawnej. „Powinno ono zawierać informację o okolicznościach, których wystąpienie spowoduje brak prawa do świadczenia lub wstrzymanie jego wypłaty w całości lub części oraz zobowiązanie powiadomienia organu rentowego o zajściu ww. okoliczności. Obowiązek udzielenia pouczenia obciąża organ rentowy, który w przypadku sporu zobowiązany jest do wykazania skutecznego doręczenia prawidłowego pouczenia adresatowi. W ocenie I. Jędrasik-Jankowskiej i K. Jankowskiej pouczenie jest elementem konstrukcyjnym pojęcia nienależnego świadczenia, a jego brak czyni świadczenie wypłacone bez podstawy prawnej niezwracalnym. Obowiązek udzielenia pouczenia organ rentowy realizuje na różne sposoby, wśród których najbardziej rozpowszechnioną formę stanowi zamieszczanie szczegółowych pouczeń na drukach wniosków o świadczenia, bądź decyzji organu rentowego, w szczególności przyznających prawo do świadczenia. Zapoznanie się z właściwym co do treści i formy pouczeniem jest obowiązkiem świadczeniobiorcy. (…)Pouczenie nie może być abstrakcyjne i niekonkretne. Musi się odnosić do pobieranego przez uprawnionego świadczenia. Za należyte pouczenie można uznać tylko takie, które jest wyczerpujące i wyraźne. Pouczenie musi być zgodne z aktualnie obowiązującymi przepisami i zrozumiałe dla osoby, do której jest kierowane. O właściwym pouczeniu w zakresie braku prawa do pobierania świadczenia, w myśl art. 84 ust. 2 pkt 1 u.s.u.s., można mówić dopiero wówczas, gdy organ rentowy poprawił i doprecyzował treść pouczenia w sposób czyniący je jasnym, czytelnym i zrozumiałym dla ubezpieczonego.” ( (L.Ramlo, Komentarz do art.84 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Stan prawny:2014.10.01, LEX)

W tym kontekście, jak wynika z poczynionych w sprawie ustaleń, w szczególności na podstawie zaoferowanych przez organ dokumentów dotyczących postępowania zasiłkowego oraz ubiegania się o emeryturę, wynika, iż odwołujący w zakresie wyłączenia prawa do zasiłku w związku z przyznaniem prawa do emerytury nie został pouczony. Treść zaświadczeń płatnika składek z 18.03.2015r. i 02.11.2015r. nie nasuwa wątpliwości co do ograniczonego zakresu pouczenia ubezpieczonych. Pouczenia te nie zawierają w szczególności informacji o sytuacjach wyłączających prawo do otrzymywania przez ubezpieczonych zasiłku chorobowego. Jak wskazano powyżej, prawidłowe pouczenie jest niezbędnym warunkiem do uznania nienależności świadczenia i powstania podstawy do jego zwrotu ( por. wyrok SN z dnia 11 sierpnia 2010 r. II UK 79/10). W związku z tym, nie można uznać, aby odwołujący został prawidłowo pouczony o okolicznościach wyłączających prawo do zasiłku chorobowego co uprawniałoby ZUS w niniejszej sprawie do dochodzenia wypłaconych świadczeń. Pouczenia zawarte w omówionych zaświadczeniach są lakoniczne i nie zawierają niezbędnych treści dających podstawy do dokonania przeciwnych ustaleń.

Mając na uwadze powyższe, w oparciu o materiał dowodowy niekwestionowany przez żadną ze stron, Sąd uznał, iż odwołujący nie jest zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia zgodnie z zaskarżoną decyzją ( art. 477 (14) par. 1 kpc w zw. z art. 84 ust 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z 13.10.1998r., Dz.U.2016.963 j.t. ).

SSR Grażyna Giżewska-Rozmus