Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

12 maja 2016 roku

Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący SSO Dominika Romanowska

Protokolant: Anna Gniwek

po rozpoznaniu na rozprawie 28 kwietnia 2016 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa Stowarzyszenia (...) z siedzibą w W., Stowarzyszenia (...)z siedzibą w W. oraz Związku (...) z siedzibą w W.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą we W.

o zobowiązanie do udzielenia informacji

I.  zobowiązuje pozwaną (...) S.A. z siedzibą we W. do udzielenia powodom – Stowarzyszeniu (...) z siedzibą w W., Stowarzyszeniu (...) z siedzibą w W. oraz Związkowi (...) z siedzibą w W. – w terminie 14 dni od uprawomocnienia się wyroku – informacji w formie papierowej lub elektronicznej w postaci pełnego zestawienia wszystkich produkowanych, importowanych i sprzedawanych przez stronę pozwaną (zarówno samodzielnie, jak też jako urządzenie multifunkcyjne lub jako część innego urządzenia), w okresie od dnia 15 października 2005 r. do dnia 15 października 2015 r., magnetofonów, magnetowidów i innych podobnych urządzeń oraz czystych nośników służących do utrwalania, w zakresie własnego użytku osobistego, utworów lub przedmiotów praw pokrewnych, przy użyciu magnetofonów, magnetowidów lub innych podobnych urządzeń, z wyszczególnieniem łącznej liczby sprzedanych egzemplarzy urządzeń i czystych nośników, w ramach poszczególnych kategorii urządzeń i czystych nośników, w poszczególnych kwartałach kalendarzowych, liczby sprzedanych egzemplarzy poszczególnych urządzeń (ze wskazaniem ich nazw i symboli) i czystych nośników (ze wskazaniem ich nazw i symboli), jednostkowej ceny sprzedaży poszczególnych urządzeń (ze wskazaniem ich nazw i symboli) i czystych nośników (ze wskazaniem ich nazw i symboli) oraz numerów fabrycznych poszczególnych sprzedanych urządzeń;

II.  zobowiązuje pozwaną (...) S.A. z siedzibą we W. do udzielenia powodom – Stowarzyszeniu (...) z siedzibą w W., Stowarzyszeniu (...)z siedzibą w W. oraz Związkowi (...) z siedzibą w W. – w terminie 14 dni od uprawomocnienia się wyroku – informacji w formie papierowej lub elektronicznej w zakresie przychodów uzyskanych przez stronę pozwaną w związku ze sprzedażą przez stronę pozwaną (zarówno samodzielnie, jak też jako urządzenie multifunkcyjne lub jako część innego urządzenia), w okresie od dnia 15 października 2005 r. do dnia 15 października 2015 r., magnetofonów, magnetowidów i innych podobnych urządzeń oraz czystych nośników służących do utrwalania, w zakresie własnego użytku osobistego, utworów lub przedmiotów praw pokrewnych, przy użyciu magnetofonów, magnetowidów lub innych podobnych urządzeń, z wyszczególnieniem przychodów ze sprzedaży poszczególnych kategorii urządzeń i czystych nośników w poszczególnych kwartałach kalendarzowych oraz przychodów ze sprzedaży poszczególnych urządzeń (ze wskazaniem ich nazw, symboli i numerów fabrycznych) i czystych nośników (ze wskazaniem ich nazw i symboli) w poszczególnych kwartałach kalendarzowych;

III.  zobowiązuje pozwaną (...) S.A. z siedzibą we W. do udzielenia powodom – Stowarzyszeniu (...) z siedzibą w W., Stowarzyszeniu (...) z siedzibą w W. oraz Związkowi (...) z siedzibą w W. – w terminie 14 dni od uprawomocnienia się wyroku – dokumentacji księgowej, w postaci dokumentów magazynowych, faktur sprzedażowych, deklaracji podatkowych, deklaracji SAD, INTRASTAT i bilansów sprzedaży, dotyczącej produkowanych, importowanych i sprzedawanych przez stronę pozwaną (zarówno samodzielnie, jak też jako urządzenie multifunkcyjne lub jako część innego urządzenia), w okresie od dnia 15 października 2005 r. do dnia 15 października 2015 r. magnetofonów, magnetowidów i innych podobnych urządzeń oraz czystych nośników służących do utrwalania, w zakresie własnego użytku osobistego, utworów lub przedmiotów praw pokrewnych, przy użyciu magnetofonów, magnetowidów lub innych podobnych urządzeń;

IV.  oddala dalej idące powództwo;

V.  zasądza od pozwanej na każdego z powodów po 977 zł tytułem kosztów procesu.

UZASADNIENIE

Powodowie Stowarzyszenie (...), Stowarzyszenie (...) oraz Związek (...) domagali się od strony pozwanej (...) S.A. przedstawienia informacji dotyczącej produkowanych, importowanych i sprzedawanych przez stronę pozwaną magnetofonów, magnetowidów i innych podobnych urządzeń oraz czystych nośników służących do utrwalania, w zakresie własnego użytku osobistego, utworów lub przedmiotów praw pokrewnych, przy użyciu wskazanych urządzeń, przychodów uzyskanych z tego tytułu przez stronę pozwaną oraz udostępnienia stosownej dokumentacji księgowej. W uzasadnieniu swojego żądania powodowie wyjaśnili, iż działają w formie organizacji zbiorowego zarządzania w rozumieniu przepisów prawa autorskiego i działają na rzecz twórców ( (...)), artystów wykonawców ( (...)) oraz producentów fonogramów i wideogramów ( (...)). Natomiast strona pozwana jest jednym z największych dystrybutorów sprzętu i oprogramowania IT w Polsce i w związku ze sprzedażą urządzeń i czystych nośników jest zobowiązana do uiszczania stosownych opłat na rzecz organizacji zbiorowego zarządzania. Pozwana spółka nie reguluje jednak na rzecz powodowych organizacji opłat z tytułu sprzedaży urządzeń i czystych nośników w oparciu o art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej - prawo autorskie).

Powodowie jako podstawę prawna powództwa wskazali przepis art. 105 ust. 2 prawa autorskiego, na podstawie którego organizacja zbiorowego zarządzania może w zakresie swojej działalności domagać się udzielenia informacji oraz udostępnienia dokumentów niezbędnych do określenia wysokości dochodzonych przez nią wynagrodzeń i opłat. Podali, że roszczenie informacyjne wprowadzone przez ten przepis stanowi samodzielną podstawę Dowództwa, która nie pozostaje w związku z faktem naruszenia praw autorskich, a którego celem jest jedynie sprawdzenie, czy zobowiązany podmiot przestrzega prawa autorskiego. Calem tego roszczenia jest uzyskanie efektywnej ochrony praw ustawowo gwarantowanych. Oparte jest ono na założeniu, że poszkodowany może natrafić na istotne trudności w uzyskaniu koniecznych informacji, pozwalających na dochodzenie roszczeń z tytułu naruszenia majątkowych praw autorskich. Powodowie wskazali, że wnioskowanymi w niniejszym postępowaniu informacjami dysponuje jedynie pozwana spółka a dane te są niezbędne do kontroli przestrzegania przepisów prawa autorskiego oraz wyliczenia opłat należnych na podstawie art. 20 ust. 1 pkt 1 i 3 prawa autorskiego.

Strona pozwana (...) S.A. z siedzibą we W. wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu swojego stanowiska strona pozwana podała, że powodowe organizacje swoim roszczeniem obejmują wszystkie urządzenia i nośniki, o których mowa w art. 20 ust. 1 pkt 1 i 3 prawa autorskiego, bez rozróżnienia, z jakich krajów zostały sprowadzone oraz czy zostały sprzedanie na terenie kraju, czy też za granicą. Tymczasem spod opłat powinny być wyłączone te urządzenia i nośniki, które po ich sprowadzeniu z zagranicy w ogóle nie trafiają do sprzedaży na rynku polskim. Wątpliwości budzi również, czy obowiązek opłaty powstaje w każdym przypadku zbycia urządzenia zwielokratniajacego oraz czystego nośnika, czy tylko w przypadku transakcji prowadzącej do korzystania z tych urządzeń i nośników na potrzeby użytku osobistego. Tymczasem pozwana spółka, w ogóle nie prowadzi sprzedaży dla użytkowników detalicznych, którzy mogliby wykorzystywać zakupione urządzenia do kopiowania chronionych prawem autorskim utworów do celów użytku osobistego. Strona powodowa wskazała nadto, że w zakresie urządzeń reprograficznych sprowadzonych z terenu Unii Europejskiej pozwana spółka nie powinna być uważana za importera w rozumieniu prawa autorskiego. W takim wypadku mamy bowiem do czynienia z wewnątrzspólnotowym nabyciem a nie importem.

Strona pozwana wskazała, że wobec niejasności i nieprecyzyjności przepisów prawnych dotyczących opłat reprograficznych nie kalkulowała tych opłat w ramach osiąganej marży na obrocie tymi urządzeniami. Nadto w toku postępowania strona pozwana powołała się na niemożność przedstawienia dokumentacji za cały okres czasu objęty żądaniem pozwu oraz trudności związane z udostępnieniem informacji i dokumentów w tak szerokim zakresie, jak domagają się tego powodowe organizacje.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Stowarzyszenie (...) z siedzibą w W., Stowarzyszenie (...)z siedzibą w W. oraz Związek (...) z siedzibą w W. są organizacjami zarządzania prawami autorskimi.

Okoliczności bezsporne, nadto dowód:

-

decyzje Ministra Kultury i Sztuki, k. 43

-

odpisy pełne z KRS dot. powodowych organizacji, k. 17 -. 35

Pozwana spółka akcyjna (...) z siedzibą we W. prowadzi działalność w zakresie handlu, telekomunikacji, reprodukcji komputerowych nośników informacji, informatyki. Spółka jest wiodącym dystrybutorem IT w Polsce, autoryzowanym dystrybutorem takich firm jak M., A., L., P. czy A.. Spółka oferuje m.in. urządzenia mobilne, rozwiązania sieciowe, elektronikę użytkową oraz sprzęt AGD i RTV. (...) współpracuje z ponad 10 tysiącami partnerów handlowych (głównie sklepami internetowymi, salonami sprzedaży i integratorami oferującymi usługi w zakresie IT).

Dowód:

-

informacja odpowiadająca odpisowi aktualnemu z KRS pozwanej spółki, k. 54 - 60

-

informacja „o firmie" ze strony (...), k. 61

-

informacja o produktach o ofercie (...), wydruk ze strony internetowej, k. 66 - 95

Pismami z dnia 10 lipca 2013 r., 19 sierpnia 2013 r., 21 października 2013 r, oraz 17 czerwca 2014 r. powodowe organizacje zwracały się do pozwanej (...) S.A. z siedzibą we W. o udzielenie informacji o produkowaniu bądź importowaniu urządzeń i czystych nośników, o których mowa w art. 20 prawa autorskiego oraz o umożliwienie przeprowadzenia audytu przez jednostkę działającą na zlecenie powodowych organizacji. Strona pozwana nie uczyniła zadość temu żądaniu.

Częściowo bezsporne, a nadto dowód:

- pisma stron powodowych oraz spółki (...)-Ekspertyzy, k. 98-105

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w przeważającej części.

Podstawę żądania stanowił art. 105 ust. 2 prawa autorskiego, zgodnie z którym w zakresie swojej działalności organizacja zbiorowego zarządzania może się domagać udzielenia informacji oraz udostępnienia dokumentów niezbędnych do określenia wysokości dochodzonych przez nią wynagrodzeń i opłat. Powodowe organizacje wykazały swoją legitymację czynną do występowania w niniejszym postępowaniu poprzez przedstawienie decyzji Ministra Kultury i Sztuki w przedmiocie zezwolenia na zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi. Sąd miał na uwadze, że powodowe Stowarzyszenie (...)zaoferowało decyzję datowaną na dzień 9 lipca 2010 r., a żądanie pozwu obejmuje okres czasu od 15 października 2005 r., tym niemniej w niniejszym postępowaniu powodowa organizacja dochodzi jedynie przedstawienia informacji w zakresie prowadzonej przez stronę pozwaną działalności, a same opłaty, o których mowa w art. 20 prawa autorskiego, mają w ostatecznym<rozrachunku przypadać twórcom oraz innym podmiotom reprezentowanym przez organizacje zbiorowego zarządzania. Nadto strona pozwana nie kwestionowała legitymacji czynnej Stowarzyszenia (...) w okresie przed uprawomocnieniem się decyzji z dnia 9 lipca 2010 r., a z treści samej decyzji wynika, że zmienia cna jedynie treść wcześniejszej decyzji Ministra Kultury i Sztuki z dnia 11 lutego 1995 r.

Przywoływany art. 105 ust. 2 prawa autorskiego nie przesądza, wobec jakich podmiotów organizacje zbiorowego zarządzania mogą kierować swoje roszczenia informacyjne. Wskazany przepis należy jednak interpretować w ścisłym powiązaniu z art. 20 ust.1 prawa autorskiego, zgodnie z którym opłaty z tytułu sprzedaży urządzeń służących do powielania utworów oraz czystych nośników należne są od producentów oraz importerów wskazanych urządzeń i czystych nośników. W ocenie Sądu powodowie wykazali legitymację bierną pozwanej spółkę poprzez zaoferowanie dokumentów wskazujących na zakres działalności spółki, który obejmuje ofertę sprzedaży sprzętu i oprogramowania IT na szeroką skalę (vide wydruk z KRS oraz wydruki ze strony internetowej pozwanej spółki).

W ocenie Sądu nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy takie okoliczności, jak ewentualne zawężenie kręgu odbiorców asortymentu pozwanej spółki do przedsiębiorców i instytucji, z wyłączeniem klientów detalicznych czy sprowadzanie urządzeń reprograficznych z terenu państw Unii Europejskiej (co nie stanowi importu w świetle przepisów celnych i podatkowych), czy dalszej wysyłki sprowadzonych urządzeń poza granice Polski. Sąd nie jest władny przesądzić w niniejszym postępowaniu, w jakim zakresie okoliczności te mogą wpłynąć na wysokość należnych opłat, których domagać się mogą ewentualnie powodowe organizacje w odrębnym procesie. W niniejszym postępowaniu organizacje zbiorowego zarządzania występują jedynie z roszczeniem o charakterze informacyjnym, które ma służyć kontroli zakresu działalności prowadzonej przez pozwaną spółkę oraz ma umożliwić tym organizacjom ustalenie, czy pozwana jednostka prowadzi działalność w zakresie produkcji oraz importu urządzeń, o których mowa w art. 20 ust. 1 prawa autorskiego (magnetofonów, magnetowidów i innych podobnych) oraz czystych nośników, a jeżeli tak to w jakim zakresie.

Niezależnie od tego, w ocenie Sądu fakt ewentualnego sprowadzania urządzeń reprograficznych z terenu Unii Europejskiej nie oznacza, że pozwana spółka nie jest importerem w rozumieniu przepisów prawa autorskiego, gdyż regulacje te mają charakter autonomiczny wobec przepisów podatkowych i celnych o wewnątrzwspólnotowym nabyciu towarów. Za importera w rozumieniu art. 20 prawa autorskiego należy rozumieć zarówno podmiot sprowadzający urządzenia reprograficzne spoza terenów Unii Europejskiej, jak również z terenów Unii, o ile podmiot ten oferuje urządzenia do sprzedaży na rynku polskim (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2013 r., V CSK 366/12, Lex nr 1375503 - uchylający wyrok SA we Wrocławiu z dnia 21 lutego 2012 r., sygn. akt I ACa 11/12, na który powołuje się strona pozwana w swojej odpowiedzi na pozew). Również ewentualna sprzedaż urządzeń czy nośników podmiotom profesjonalnym nie wyłącza (a w każdym razie nie w sposób jednoznaczny) zobowiązania strony pozwanej do wnoszenia stosownych opłat na rzecz organizacji zbiorowego zarządzania. Wskazywany problem był już analizowany w orzecznictwie, gdzie dostrzeżono, że zobowiązanie do opłaty tylko producentów i importerów urządzeń pozwala obciążyć opłatą transakcje dotyczące wszystkich urządzeń reprograficznych, a jednocześnie nie ma ryzyka ponoszenia opłaty kilkakrotnie. Dlatego też na stronie pozwanej ciąży obowiązek udzielenia właściwej organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi informacji oraz udostępniania dokumentów, dotyczących wszystkich umów sprzedaży tych urządzeń, a nie jedynie tych zawieranych z klientami detalicznymi (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 października 2011 r., III CZP 61/11, OSNC 2012, nr 4, poz. 46).

W ocenie Sądu wnioskowane przez stronę pozwaną dowody z przesłuchania świadków na okoliczność wskazania krajów, z których pozwana sprowadza urządzenia określone w art. 20 prawa autorskiego, faktu dalszej wysyłki tych towarów za granicę Polski oraz wysokości osiąganych marż dotyczyły okoliczności niemających znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy z powodów wyżej podanych, a przeprowadzenie wnioskowanych dowodów prowadziłoby jedynie przedłużenia czasu trwania postępov,/ania. Dlatego też na rozprawie w dniu 28 kwietnia 2016 r. Sąd postanowił pominąć dowód z zeznań świadków A. K., E. A. oraz K. C.. Sąd miał przy tym na uwadze, że weryfikacja wskazywanych okoliczności co do ewentualnego eksportu czy wysyłki towarów poza granice Polski oraz co do osiąganych przez pozwaną spółkę marż nie jest możliwa bez zweryfikowania stosownych dokumentów, co jest właśnie przedmiotem żądania powodowych organizacji. Przy tym strona pozwana nie zaoferowała w toku -niniejszego postępowania żadnych dowodów o charakterze pisemnych, z których miałoby chociażby wynikać, jaka część asortymentu strony pozwanej jest oferowana poza granicami kraju.

Sąd pominął również dowód z przesłuchania prezesa pozwanej spółki, który miał zeznawać na okoliczność nieuwzględnienia przez stronę pozwaną w ramach swej marży kosztów opłat określonych na podstawie art. 20 prawa autorskiego. Nie negując arbitralnie możliwości podnoszenia tego zarzutu w ewentualnym postępowaniu o zapłatę, zdaniem Sądu wskazana okoliczność nie ma żadnego znaczenia na gruncie niniejszego procesu, którego przedmiotem jest jedynie roszczenie informacyjne przysługujące organizacjom zbiorowego zarządzenia. Nadto wskazać należy, że konieczność ponoszenia opłat na rzecz organizacji zbiorowego zarządzania stanowi obowiązek mający źródło w ustawie, a z zaoferowanej przez strony powodowej korespondencji wynika, że pozwana spółka była w przeszłości wielokrotnie wzywana do udzielenia informacji w zakresie sprzedaży urządzeń lub czystych nośników podlegających ustawowej opłacie.

Sąd co do zasady uwzględni! zakres informacji oraz dokumentów, których udostępniania domagały się powodowe organizacje. Szczegółowość żądania uzasadniona jest rozmiarem prowadzonej przez stronę pozwaną działalności i oferowanego przez nią asortymentu. Przy tym strona pozwana nie kwestionowała samego sposobu sformułowania żądania (w sensie technicznym), poza kwestią zakresu żądanych do udostępnienia dokumentów, o czym będzie mowa w dalszej części uzasadnienia. Z uwagi na szczegółowość żądania Sąd odrębnie orzekł w punkcie I. sentencji wyroku o obowiązku udostępniania informacji dotyczącej produkowanych, importowanych i sprzedawanych urządzeń oraz czystych nośników, w punkcie II. o obowiązku ujawnienia uzyskiwanych z tego tytułu przychodów, a w punkcie trzecim o obowiązku przekazania powodowym organizacjom stosownej dokumentacji. W ocenie Sądu zbyt daleko idące byio jednak żądanie udostępniania informacji w formie pisemnej i elektronicznej, gdyż stosowne informacje mogą być przekazane w wystarczającym zakresie w jednej z tych form. Nadto nie było potrzeby zawężania sposobu elektronicznego udzielenia informacji poprzez wskazanie konkretnego programu komputerowego, przy użyciu którego miałaby ona zostać opracowana (Microsoft Excel).

Zbyt daleko idące było również żądanie udostępnienia pełnej dokumentacji księgowej, bez wskazania konkretnych dokumentów, które miałyby podlegać udostępnieniu. Stąd też zobowiązano stronę pozwaną do ujawnienia dokumentów magazynowych, faktur sprzedażowych, deklaracji podatkowych, deklaracji SAD, INTRASTAT i bilansów sprzedaży - w takim zakresie, w jakim dotyczą spornych urządzeń i nośników. Sąd miał przy tym na uwadze, że przepisy podatkowe i rachunkowe wprowadzają ograniczenia czasowe obowiązku przechowywania dokumentacji księgowej. Tym niemniej należy zważyć, że opłaty o których mowa w art. 20 prawa autorskiego przedawniają się w terminie 10-letnim. W związku z tym strona pozwana jest obowiązana do udostępnienia wszelkiej dokumentacji, o której mowa w punkcie III. sentencji wyroku za okres od 15 października 2005 r. do dnia 15 października 2015 r. - w takim zakresie, w jakim strona pozwana tę dokumentację posiada.

Orzeczenie o kosztach procesu znajduje podstawę w art. 98 § 1 oraz art. 100 k.p.c. Zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c, strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). W razie częściowego tylko uwzględniania żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu (art. 100 k.p.c). W okolicznościach niniejszej sprawy powodowe organizacje uległy jedynie co do nieznacznej części swego żądania, co uzasadniało obciążenie strony pozwanej obowiązkiem zwrotu wszystkich kosztów. Na koszty te w kwocie '.011 zł składa się opłata od pozwu w wysokości 600 zł (art. 26 ust. 1 pkt 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych), wynagrodzenia pełnomocnika w wysokości 360 zł oraz opłaty skarbowe od pełnomocnictw w wysokości 51 zł.