Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Poznań, dnia 20 lipca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu IX Wydział Gospodarczy w następującym składzie:

Przewodniczący:SSO Jarosław Marczewski

Protokolant:p.o. stażysty Jolanta Wenzel

po rozpoznaniu w dniu 15 lipca 2016 r. w Poznaniu

sprawy z powództwa J. S.

przeciwko Gminie B.

- o zapłatę

1.  Zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 559.537,91 zł ( pięćset pięćdziesiąt dziewięć tysięcy pięćset trzydzieści siedem złotych 91/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 23 lutego 2016 roku do dnia zapłaty.

2.  Zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 42394 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO Jarosław Marczewski

UZASADNIENIE

Pozwem z 30 marca 2016 r. powód – J. S. domagał się od pozwanego – Gminy B. zapłaty kwoty 559.537,91 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 23 lutego 2016 do dnia zapłaty oraz kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód podał, że w dniu 18 listopada 2013 r. zawarł z pozwanym umowę, której przedmiotem było wykonanie robót budowlanych na budowie stadionu sportowego oraz budynku zaplecza w B.. Zgodnie z aneksem nr (...), z 31 sierpnia 2015r., termin wykonania umowy został przedłużony do 7 września 2015 r.

Przedmiot umowy został przez powoda wykonany, a następne odebrany przez pozwanego. W związku z tym powód w dniu 16 października 2015 r. wystawił zamawiającemu fakturę końcową na kwotę 2.997.500 zł brutto. Z uwagi na uregulowanie przez pozwanego względem podwykonawcy powoda – (...) Sp. z o.o. kwoty 2.437.962,09 zł, do zapłaty pozostała kwota dochodzona pozwem. Dokument zawierający ostatnie oświadczenie tego podwykonawcy został dostarczony pozwanemu 23 grudnia 2015 r. Od tego dnia zaczął biec 60-dniowy termin płatności faktury, który upłynął 22 lutego 2016 r.

W dniu 7 kwietnia 2016 tut. Sąd wydał w sprawie nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym w całości zgodny z żądaniem pozwu.

W ustawowym terminie pozwany złożył od w/w orzeczenia sprzeciw, którym zaskarżył nakaz zapłaty w całości, domagając się oddalenia powództwa.

Uzasadniając swoje stanowisko w sprawie pozwany wskazał, że wbrew twierdzeniom powoda, nie był on uprawniony do wystawienia faktury końcowej ani żądania zapłaty. Powód nie załączył - w myśl postanowienia § 6 ust. 2 umowy stron w zw. z § 6 ust. 4 umowy - do faktury końcowej, której domaga się zapłaty, bezusterkowego protokołu odbioru robót. Z załączonego protokołu odbioru końcowego przedmiotu umowy wynika, że inwestycja dotknięta jest wadą istotną, nieusuwalną, dotyczącą ścian oporowych. W związku z powyższym pozwany gotowy był zapłacić powodowi pozostałą część wynagrodzenia pod warunkiem, że odchylenia muru oporowego nie będę postępowały. Z ekspertyzy opracowanej na zlecenie pozwanego wynika jednak, że zjawisko to nie zostało zahamowane.

Strony na dalszym etapie postępowania podtrzymywały swoje dotychczasowe, a wyżej opisane, stanowiska; powód nie kwestionował istnienia wad murów oporowych.

Powód wskazał, że w związku z ujawnioną wada murów oporowych strony umówiły się, że pozwany wypłaci powodowi całość przewidzianego umową wynagrodzenia, w zamian za przedłużenie przez powoda rękojmi do 120 miesięcy, z czego strona powodowa się wywiązała.

Z uwagi na powyższe, ewentualne dalsze wady murów oporowych, jakie ujawniłyby się po odbiorze prac, winny być zgłaszane i usuwane w trybie przepisów o rękojmi.

Powód zaprzeczył by odchylenia murów od pionu nadal postępowały.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód jest przedsiębiorcą prowadzącym działalność m.in. w zakresie robót budowlanych. Pozwany jest jednostką samorządu terytorialnego.

Bezsporne, a nadto dowód – wypis z CEIDG powoda (k. 11).

W dniu 18 listopada 2013 r. w B. strony zawarły umowę nr RF.023.289.2013.ZP, której przedmiotem było wykonanie przez powoda robót budowlanych na budowie stadionu sportowego oraz budynku zaplecza w B.. Zawarcie umowy było rezultatem wyboru oferty powoda w trybie przetargu nieograniczonego. Strony ustaliły pierwotny termin zakończenia robót na 30 czerwca 2015r. Za wykonanie przedmiotu umowy zamawiający (pozwany) zapłacić miał wykonawcy (powodowi) wynagrodzenie brutto w formie ryczałtu w kwocie 11.990.000 zł.

Zgodnie z aneksem nr (...) z 31 sierpnia 2015r. termin wykonania umowy został przedłużony do 7 września 2015 r.

Rozliczenie wynagrodzenia za wykonanie umowy nastąpić miało na podstawie faktur wystawianych przez wykonawcę, w terminach określonych harmonogramem rzeczowo – finansowym za poszczególne etapy wskazane w §1 ust. 3 umowy, których podstawę miał stanowić protokół odbioru etapu robót, podpisany przez upoważnionych przedstawicieli stron, stwierdzający bezusterkowe wykonanie prac, a w razie wystąpienia usterek lub wad – potwierdzający ich usunięcie.

Termin płatności należności określono następująco: zapłata za wynagrodzenia nastąpi w terminie 60 dni od dnia doręczenia prawidłowo wystawionej faktury VAT za wykonane roboty wraz z bezusterkowym protokołem odbioru robót lub protokołem stwierdzającym usunięcie usterek ujawnionych podczas odbioru robót, przedstawieniu powykonawczego kosztorysu oraz podpisanych przez podwykonawców oświadczeń potwierdzających zapłatę przez wykonawcę przysługujących im wynagrodzeń.

Faktura końcowa obejmująca ostatni etap umowy miała być wystawiona przez wykonawcę po dokonaniu przyjęcia i odbioru końcowego oraz podpisania Protokołu Przekazania-Przyjęcia przedmiotu umowy.

Bezsporne, a nadto dowód – p oświadczona za zgodność z oryginałem przez pełn . powoda będącego adw. kserokopia: umowy nr RF.023.289.2013.ZP wraz z aneksami nr (...) (k. 13 i n.).

W dniu 5 października 2015 r. został dokonany odbiór końcowy przedmiotu umowy. Stwierdzono w nim, że usterki ujęte w protokole z rozpoczęcia odbioru z 25 września 2015r. zostały usunięte lecz inwestycja posiada wadę trwałą, niedającą się usunąć. Dotyczy ona ścian oporowych, które wykazują odchylenia od pionu większe od założeń technologicznych, co jednak nie grozi bezpośrednio awarią lub katastrofą. Zalecono monitoring geodezyjny geometrii ścian oporowych na koszt powoda na 9 miesięcy od października 2015 r. Powód do dnia zamknięcia rozprawy cały czas wykonywał ten monitoring, zgodnie z zaleceniami - na swój koszt.

W protokole odbioru komisja odbiorowa pozytywnie zaopiniowała propozycję wykonawcy, aby w zamian za wydłużenie obowiązujących go terminów rękojmi za wady i gwarancji jakości w odniesieniu do murów oporowych oraz wszelkich innych elementów przedmiotu umowy, na który mogą mieć wpływ wady murów oporowych, odstąpić od obniżenia wynagrodzenia wykonawcy ze względu na wystąpienie wad nieusuwalnych.

Osoby biorące udział w odbiorze uznały inwestycję za odebraną końcowo od powoda oraz stwierdziły, że inwestycja odpowiada przeznaczeniu i jest gotowa do użytkowania; pozwany przejął inwestycję.

Aneksem nr (...) z 5 października 2015 r. powód przedłużył pozwanemu gwarancję i rękojmię na przedmiot zamówienia, w tym na mury oporowe do 120 miesięcy.

Strony ustaliły, że w zamian za przedłużenie gwarancji i rękojmi wynagrodzenie powoda nie zostanie obniżone.

W dniu 16 października 2015 został spisany protokół przekazania-przyjęcia przedmiotu umowy, w którym stwierdzono, że odbiór końcowy wykonanych robót nastąpił 5.10.2015 r. Wykonany przez powoda obiekt uzyskał również pozwolenie na użytkowanie i jest użytkowany.

Bezsporne, a nadto dowód – p oświadczona za zgodność z oryginałem przez pełn . powoda będącego adw. kserokopie: aneksu nr (...) z 5.10.2015 do umowy RF.023.289.2013.ZP (k. 22) i protokołu odbioru z 5.10.2015 (k. 24-28), protokołu przekazania-przyjęcia przedmiotu umowy z 16.10.2015 (k. 29-30), zeznania burmistrza pozwanego (protokół elektroniczny z rozprawy z 15 lipca 2016), zeznania powoda (protokół elektroniczny z rozprawy z 15 lipca 2016).

Pomimo ustaleń co do braku obniżenia wynagrodzenia powoda ze względu na stwierdzone nieusuwalne wady, pozwany nie wypłacił powodowi z tego tytułu należności dochodzonej pozwem. Plan naprawczy zaproponowany przez powoda przewiduje monitoring stanu murów i podjęcie działań w sytuacji przekroczenia wartości krytycznych, których dotąd nie odnotowano. Pozwany odmówił zapłaty wynagrodzenia powodowi celem zabezpieczenia ewentualnych wydatków związanych z pracami naprawczymi.

Dowód - zeznania burmistrza pozwanego (protokół elektroniczny z rozprawy z 15 lipca 2016).

Z tytułu wykonanych prac powód wystawił pozwanemu fakturę VAT nr (...) z 16.10.2015r., na kwotę 2.997.500 zł brutto, płatną do 15.12.2015r.

Bezsporne, a nadto dowód – p oświadczona za zgodność z oryginałem przez pełn . powoda będącego adw. kserokopia ww. faktury (k. 23).

Pismem z 23 grudnia 2015 r. powód przedstawił pozwanemu oświadczenie podwykonawcy – (...) Sp. z o.o. we W., w którym stwierdzono, że nie zalega z zapłatą należności głównej w wysokości 2.437.962,09 zł. Dokument zawierający ostatnie oświadczenie tego podwykonawcy został dostarczony pozwanemu 23 grudnia 2015 r.

W odpowiedzi na to pismo powoda pozwany wskazał, że to pozwany uregulował wobec (...) Sp. z o.o. we W. należności, a termin płatności faktury VAT nr (...) będzie się liczył od momentu otrzymania oświadczenia, tj. od 23.12.2015 r.

bezsporne, a nadto dowód – pismo powoda z 23.12.2015 (k. 32), kserokopia oświadczenia (...) Sp. z o.o. z 22.12.2015 (k. 33)

Przegląd konstrukcji ścian oporowych w kompleksie sportowo- rekreacyjnym w B. dokonany 6 kwietnia 2016 r. doprowadził do stwierdzenia, że zmierzone wartości w znacznej części mieszczą się w granicach błędu urządzenia pomiarowego. Jednakże część ścian oporowych wykazuje przekroczenie tolerancji pomiaru w okresie obserwacji – od października 2015 do marca 2016r.

Zbiorczy raport okresowy stanu technicznego ścian oporowych na obiekcie stadionu miejskiego w B. w okresie grudzień 2015 – luty 2016 wykazał odchylenia ścian oporowych i postępowanie odchyleń.

dowód – kserokopia protokołu nr (...) Przegląd konstrukcji ścian oporowych w kompleksie sportowo- rekreacyjnym w B. dokonany 6 kwietnia 2016 r. (k. 75-82); kserokopia Zbiorczego raportu okresowego stanu technicznego ścian oporowych na obiekcie stadionu miejskiego w B. w okresie grudzień 2015 – luty 2016 z marca 2016 (k. 86 -89).

Z uwagi na uregulowanie przez pozwanego względem podwykonawcy powoda – (...) Sp. z o.o. kwoty 2.437.962,09 zł, do zapłaty pozostała kwota dochodzona pozwem. Do czasu zamknięcia rozprawy pozwany nie uczynił zadość żądaniu powoda, mimo wcześniejszych wezwań do zapłaty.

Bezsporne, a nadto dowód - p oświadczone za zgodność z oryginałem przez pełn . powódki będącego r. pr. kserokopie: wezwań do zapłaty wraz z ZPO (k. 46 i n.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów.

Sąd uznał za wiarygodne wszystkie zgromadzone w sprawie dokumenty, albowiem ich wiarygodność, a tym samym i moc dowodowa, nie została przez żadną ze stron skutecznie zakwestionowana. Dokumenty prywatne korzystały z domniemania określonego w art. 245 k.p.c., natomiast dokumenty urzędowe – w myśl przepisu art. 244 § 1 k.p.c. - stanowiły dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Strony nie kwestionowały ich prawdziwości ani tego, że zawarte w nich oświadczenia osób, które je podpisały od nich nie pochodzą, a Sąd nie znalazł podstaw, aby czynić to z urzędu.

Za wiarygodne Sąd uznał zeznania stron, albowiem były one wzajemnie spójne, logiczne i konsekwentne, a ponadto korespondowały z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym – dowodami z dokumentów. Strony potwierdziły wykonanie przedmiotu umowy przez pozwanego, wystąpienie wad nieusuwalnych, których stan monitoruje powód. Żadna ze stron nie wskazywała jednak na podnoszenia przez pozwaną roszczeń z rękojmi lub gwarancji czy innych roszczeń niweczących żądanie pozwu.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo okazało się zasadne w całości.

Na gruncie ustalonego stanu faktycznego stwierdzić należy, że strony łączyła umowa o roboty budowlane.

Zgodnie z art. 647 k.c. wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i z zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia.

Bezsporne było, że strony łączyła umowa z 18 listopada 2013 r. nr RF.023.289.2013.ZP, zgodnie z którą powód miał wykonać dla pozwanego obiekt budowlany – stadion sportowy z koniecznym zapleczem, za wynagrodzeniem ryczałtowym.

Umowę o roboty budowlane należy zaliczyć do umów wzajemnych, gdyż świadczenia powoda (wykonanie robót budowlanych) było odpowiednikiem świadczenia pozwanego (zapłaty wynagrodzenia za wykonane roboty) – art. 487 § 2 k.c.

Zgodnie z art. 488 § 1 k.c. świadczenia będące przedmiotem zobowiązań z umów wzajemnych winny być spełnione jednocześnie, chyba że z umowy, z ustawy albo z orzeczenia Sądu lub decyzji innego właściwego organu wynika, iż jedna ze stron jest zobowiązana do wcześniejszego świadczenia.

Jeżeli świadczenia wzajemne powinny być spełnione jednocześnie, każda ze stron może powstrzymać się ze spełnieniem świadczenia, dopóki druga strona nie zaoferuje świadczenia wzajemnego (art. 488 § 2 k.c.).

Analizując treść powyższych przepisów należy stwierdzić, że strony zmodyfikowały w postanowieniach umowy dyspozycje przepisu art. 488 § 1 k.c. Zgodnie bowiem z §6 ust. 1 umowy stron zapłata wynagrodzenia za wykonanie umowy nastąpić miała na podstawie faktur wystawianych przez wykonawcę, w terminach określonych harmonogramem rzeczowo – finansowym za poszczególne etapy wskazane w §1 ust. 3 umowy, których podstawą będzie protokół odbioru etapu robót podpisany przez upoważnionych przedstawicieli stron stwierdzający bezusterkowe wykonanie robót, a w razie wystąpienia usterek lub wad – potwierdzający ich usunięcie. Przy czym strony w §6 ust. 4 umowy stron zmodyfikowały sposób zapłaty ostatniej transzy wynagrodzenia należnego powodowi. Ustalono bowiem wówczas, że faktura końcowa obejmująca ostatni etap umowy miała być wystawiona przez wykonawcę po dokonaniu przyjęcia i odbioru końcowego oraz podpisania Protokołu Przekazania-Przyjęcia przedmiotu umowy. Z ustalonego stanu faktycznego, niekwestionowanego wszak przez stronę pozwaną, wynika, że powód wykonał całość zleconych prac. Co prawda roboty te mają nieusuwalną w obecnej chwili wadę, niemniej 5 października 2015 r. został dokonany odbiór końcowy przedmiotu umowy, a 16 października 2015r. strony spisały protokół przekazania-przyjęcia przedmiotu umowy, w którym stwierdzono, że odbiór końcowy wykonanych robót nastąpił 5.10.2015 r. Tym samym strony dokonały czynności, o których mowa w §6 ust. 4 umowy.

Wbrew twierdzeniom pozwanego, podstawy do uchylenia się przez niego od zapłaty faktury końcowej, nie może stanowić postanowienie § 6 ust. 1 umowy stron. Podstawą wystawienia faktury był bowiem protokół z 5 października 2015 r., którym dokonano odbioru końcowego przedmiotu umowy. W dokumencie tym stwierdzono, że usterki ujęte w protokole z rozpoczęcia odbioru z 25 września 2015 zostały usunięte oraz, że inwestycja posiada wadę trwałą, niedającą się usunąć. Oznacza to, że w myśl postanowienia §6 ust. 1 umowy potwierdzono usunięcie usterek, które nadawały się do usunięcia. Skoro stwierdzono, że inwestycja posiada wadę niemożliwą do usunięcia, to przy literalnej wykładni tego postanowienia umownego, lansowanej przez pozwanego, zasadniczo pozwany nie uzyskałby nigdy zapłaty za fakturę końcową. Byłoby to sprzeczne z wyżej cytowanymi przepisami kodeksowymi dotyczącymi umowy wzajemnej oraz postanowieniem §6 ust. 4 umowy stron, zgodnie z którym podstawą do wystawienia faktury końcowej było wyłącznie dokonanie przyjęcia i odbioru końcowego i podpisania protokołu przekazania-przyjęcia przedmiotu umowy. Z ustalonego stanu faktycznego sprawy wynika, że wszystkie te czynności nastąpiły w październiku 2015 roku. Co więcej – przedmiot umowy uzyskał administracyjne pozwolenie na użytkowanie i jest faktycznie użytkowany przez pozwanego.

O ile bezspornie przedmiot umowy ma wadę trwałą i nieusuwalną, o tyle okoliczność ta, w ocenie Sądu, nie mogła automatycznie prowadzić do uznania roszczenia powoda o zapłatę wynagrodzenia za wykonane prace za bezzasadne. Z uwagi na fakt, że pozwany nie podniósł w tym procesie żadnych zarzutów oraz nie przedstawił jakichkolwiek roszczeń (np. z rękojmi czy gwarancji) przeciwko żądaniu pozwu roszczenie powoda należało uznać za wymagalne i zasadne. Przedstawiciel pozwanego potwierdził, że w dalszym ciągu trwa monitoring wykonanego obiektu w zakresie geodezyjnym na koszt powoda i nie doszło dotąd do przekroczenia wartości krytycznych odchyleń murów oporowych, co prawdopodobnie wpłynęło na brak roszczeń pozwanego.

Godnym podkreślenia jest też to, że mimo istnienia wady nieusuwalnej pozwany odebrał przedmiot umowy, kwitując powoda z wykonania ciążącego na nim zobowiązania. Co więcej pozwany przyznał w trakcie przesłuchania, że był gotowy zapłacić powodowi całość wynagrodzenia gdyby wady murów oporowych nie postępowały.

Strony wyraźnie umówiły się bowiem, że pozwany zapłaci powodowi wynagrodzenie w pełnej wskazanej w umowie wysokości w zamian za przedłużenie przez powoda czasu trwania rękojmi i gwarancji. Powód wywiązał się z tych postanowień przedłużając rękojmię i gwarancję na prace związane z murami oporowymi do 120 miesięcy.

Z uwagi na to brak jest podstaw do skutecznego uchylania się przez pozwanego od zapłaty powodowi wynagrodzenia za zrealizowane roboty.

Wbrew twierdzeniom przedstawiciela pozwanego odmowa wypłaty całości wynagrodzenia wykonawcy nie może być motywowana chęcią zabezpieczeniem ewentualnych wydatków zamawiającego na prace naprawcze. Po pierwsze celowi temu służą określone przez strony szczegółowo, uprawnienia zamawiającego z rękojmi lub gwarancji. Po wtóre te ewentualne roszczenia pokrywać ma pozostała w gestii zamawiającego część wniesionego przez powoda zabezpieczenia należytego wykonania umowy. Zgodnie bowiem z postanowieniem §16 ust. 4 zd. II umowy stron pozostała część zabezpieczenia 30% zostanie zwrócona lub zwolniona w ciągu 15 dni po upływie okresu rękojmi za wady. Bezspornie zaś ten okres rękojmi został przez powoda przedłużony do 120 miesięcy.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł w całości zgodnie z żądaniem pozwu w punkcie I sentencji wyroku.

Powód dochodził zapłaty odsetek od pozwanego od upływu 60 dni od doręczenia ostatniego oświadczenia podwykonawcy, w myśl postanowienia § 6 ust.2 umowy stron, co nie było kwestionowane przez stronę przeciwną. Zgodnie z art. 481 § 1 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Zgodnie z obecnie obowiązującym art. 481 § 2 k.c., jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w punkcie II sentencji wyroku na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. art. 99 k.p.c. i art. 108 § 1 k.p.c., obciążając nimi pozwanego, jako stronę przegrywającą sprawę w całości. Sąd obciążył pozwanego poniesionymi przez powoda kosztami opłaty skarbowej od dokumentu pełnomocnictwa w kwocie 17 zł, kosztami zastępstwa procesowego radcy prawnego w kwocie 14400 zł oraz opłatą od pozwu w kwocie 27977 zł. Wysokość kosztów zastępstwa procesowego radcy prawnego Sąd ustalił na podstawie § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za adwokackie.

SSO Jarosław Marczewski