Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 listopada 2015 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXIII Wydział Gospodarczy Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 listopada 2015 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G.

przeciwko Przedsiębiorstwu Państwowe (...) w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie

z dnia 31 marca 2015 r., sygn. akt XV GC 3495/14

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od Przedsiębiorstwa Państwowe (...) w W. na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. 967 zł (dziewięćset sześćdziesiąt siedem złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt XXIII Ga 969/15

UZASADNIENIE

Powód (...) spółka z o.o. w G. wniósł o zasądzenie od pozwanego Przedsiębiorstwa Państwowego (...) w W. kwoty 17.330,97 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów postępowania.

Pozwany złożył sprzeciw wnosząc o oddalenie powództwa w zakresie roszczenia o zapłatę 7.995,10 zł oraz o zasądzenie kosztów postępowania. Równocześnie pozwany wskazał, iż uznaje roszczenie powoda o zapłatę kwoty 9.365,87 zł bez odsetek ustawowych oraz w tym zakresie wnosi o nie obciążanie go kosztami postępowania, gdyż nie dał podstaw do wytoczenia powództwa.

Wyrokiem z 31 marca 2015 r. Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 17.330,97 wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 31 października 2013 r. do dnia zapłaty. Nadto zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 3.284 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 12 października 2012 r. generalny wykonawca (...) sp. z o.o. w (...) sp. z o.o. w G. prowadziły negocjacje w celu zawarcia umowy o wykonanie i montaż blach dylatacyjnych stalowych na poziomie „0” budowy Hotelu (...). W dniu 16 października 2012 r. (...) sp. z o.o. jako generalny wykonawca zawarł z podwykonawcą spółką (...) umowę na wykonanie robót określonych w protokole negocjacji z 12 października 2012 r. ze wszystkimi wymienionymi w nim dokumentami i załącznikami na warunkach określonych w ofercie, protokole negocjacji i Ogólnych Warunkach Umowy w zamian za wynagrodzenie kosztorysowe w wysokości 79.951,00 zł netto. Strony określiły, iż przedmiotem umowy będzie kompleksowa realizacja wylewek pianobetonowych wraz z warstwami izolacyjnymi. Następnie aneksem z 21 grudnia 2012 r. strony dokonały zmiany umowy, ustalając przedmiotem umowy będzie kompleksowa realizacja dylatacji stalowych na poziomie „0”.

W dniu 17 grudnia 2012 r. strony umowy sporządziły protokół rzeczowo-finansowy nr 2 potwierdzający wykonanie robót zgodnie z umową stron. 21 grudnia 2012 r. spółka (...) wystawiła fakturę VAT nr (...) na rzecz (...) spółki z o.o. na kwotę 71.955,90 zł netto z tytułu montażu blach dylatacyjnych na poziomie „0’. Zgodnie z postanowieniem zawartym w pkt 10.1.1 A. (...) Polska jako wykonawcy przysługiwało zatrzymanie w wysokości 10% kwoty wynagrodzenia z faktury VAT tytułem zabezpieczenia należytego wykonania umowy. W dniu 16 maja 2013 r. spółka (...) wstawiła fakturę VAT nr (...) na rzecz spółki (...) na kwotę 7.995.10 zł z tytułu montażu blach dylatacyjnych na poziomie „0”. Kwota zatrzymania w wysokości 5% wartości faktury VAT nr (...) tytułem zabezpieczenia roszczeń z tytułu rękojmi i gwarancji. Z tytułu obciążenia kosztami (...) spółka (...) wystawiła w dniu 31 maja 2013 r. na rzecz spółki (...) fakturę VAT na kwotę 98,34 zł brutto, która to kwota podlegała potrąceniu z kwoty 9.833,97 zł stanowiącej wynagrodzenie wynikające z faktury VAT nr (...).

Przedsiębiorstwo Państwowe (...) w W. było inwestorem przedsięwzięcia inwestycyjnego – Budowa hotelu pięciogwiazdkowego w Porcie Lotniczym im. (...) w W., które było realizowane przez generalnego wykonawcę spółkę (...). Wobec niedokonania zapłaty wynagrodzenia w kwocie 9.335,87 wynikającego z faktury VAT nr (...) oraz zwrotu kwoty 7.995,10 zł, stanowiącej 10% wynagrodzenia zatrzymanego z faktury nr (...), spółka (...) zwróciła się do Przedsiębiorstwa Państwowego (...) w W. jako inwestora o zapłatę tych należności.

Dnia 6 sierpnia 2013r. w drodze korespondencji mailowej pozwany wystąpił do powoda z propozycją zawarcia ugody, na podstawie której zobowiązało się do zapłaty jedynie części roszczenia w kwocie 9.434,22 zł. Pomiędzy stronami nie doszło do zawarcia ugody, z uwagi na odmowe jej zawarcia przez spółkę (...). Pismem z 28 sierpnia 2013 r. powód wezwała pozwanego do zapłaty kwoty 17.330,97 zł. W treści pisma wskazała, iż umowa została należycie wykonana i obecnie wymagalny jest zwrot tej kwoty.

Sąd Rejonowy zważył, że powództwo w niniejszej sprawie zasługiwało na uwzględnienie w całości.

W niniejszym postępowaniu powód jako podwykonawca dochodził od pozwanego jako inwestora zapłaty części zatrzymanego wynagrodzenia przez generalnego wykonawcę spółką (...). Powód załączył do pozwu fakturę VAT, protokół negocjacji oraz umowę o podwykonawstwo zawartą ze spółką (...), której integralna część stanowił protokół negocjacji z 12 października 2012 r. oraz Ogólne Warunki Umowy (OWU). Podkreślenia wymaga przy tym, iż pozwany nie kwestionował faktu zawarcia umowy z generalnym wykonawcą spółką (...) oraz jej należytego wykonania przez powoda, ani też wysokości należnego podwykonawcy wynagrodzenia. W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany uznał roszczenie powoda w zakresie kwoty 9.335,87 zł.

Spór między stronami koncentrował się wokół oceny prawnej zgłoszonego żądania. Powód wskazał, iż dochodzona w niniejszym postępowaniu kwota stanowi część wynagrodzenia zatrzymanego przez generalnego wykonawcę tytułem zabezpieczenia należytego wykonania umowy. Z kolei pozwany podniósł, iż dochodzona przez powoda kwota nie jest elementem wynagrodzenia, lecz stanowi kaucję gwarancyjną. W ocenie Sądu Rejonowego zatrzymana przez generalnego wykonawcę – spółkę (...) kwota dochodzona przez powoda w niniejszym postępowaniu, stanowi część wynagrodzenia powoda jako podwykonawcy i nie ma - wbrew twierdzeniom pozwanego - charakteru kaucji, zatrzymanej w celu zabezpieczenia roszczenia niepieniężnego. Z treści pkt 10.1.1. protokołu negocjacji, stanowiącego załącznik do umowy pomiędzy powodem, a spółką (...), wynika iż podwykonawca nie wpłacał żadnych kwot tytułem zabezpieczenia na rzecz wykonawcy, a jedynie wyraził zgodę na zatrzymanie pewnej części swojego wynagrodzenia za roboty budowalne, na pokrycie ewentualnych wad. Zatem Sąd uznał, iż takie zabezpieczenie nie ma charakteru prawnego kaucji gwarancyjnej. Jakkolwiek umowa kaucji nie została zdefiniowana ustawowo, przyjmuje się, że winny ją cechować: kauzalność, posiadanie cech depozytu nieprawidłowego oraz realność (faktyczne przekazanie określonej ilości pieniędzy), w której kaucjodawca przekazuje określoną ilość pieniędzy, a kaucjobiorca może z nich korzystać i zobowiązuje się do ich zwrotu. Następuje przeniesienie własności przedmiotu kaucji, które jest połączone z władztwem, czyli konieczne jest przeniesienie posiadania rzeczy. Kaucja ma również charakter akcesoryjny, jest ściśle bowiem związana ze stosunkiem prawnym, który zabezpiecza. Takich cech nie posiada w ocenie Sądu zabezpieczenie w postaci zatrzymania wynagrodzenia, nie dochodzi tu bowiem do przeniesienia własności środków pieniężnych przez podwykonawcę na generalnego wykonawcę. Ponadto Sąd podzielił pogląd wyrażony w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego, zgodnie z którym w kontraktach o roboty budowlane pojęcie "kaucji gwarancyjnej" jest powszechnie używane i funkcjonuje w obrocie w sensie udzielenia zabezpieczenia należytego wykonania robót przez przyzwolenie generalnemu wykonawcy na niewypłacanie podwykonawcy części wynagrodzenia przez pewien czas. Roszczeniom tym odpowiadają niepieniężne zobowiązania podwykonawcy do usunięcia wad oraz pieniężne do obniżenia ceny ( V CSK 204/100).

Sąd Rejonowy wskazał, iż niewątpliwie z treści pkt 10.1.1 protokołu negocjacji z 12 października 2012 r. stanowiącego integralną część umowy z 16 października 2012 r. wynika, iż niewątpliwie celem stron było ustanowienie swoistej formy zabezpieczenia. Wprawdzie, strony umów posługują się różnymi określeniami normatywnymi, takimi jak kaucja gwarancyjna, poręczenie, zabezpieczenie czy wreszcie potrącenie, nie zawsze w sposób zgodny z ich znaczeniem wynikającym z przepisów prawa, jednakże kwestia nomenklatury nie ma ostatecznie znaczenia dla rozstrzygnięcia. Podkreślić bowiem trzeba, że w drodze wykładni postanowień umowy sąd może, rekonstruując treści myślowe wyrażone w oświadczeniu woli, ustalić właściwy sens tego oświadczenia, niekiedy odmienny od dosłownego jego brzmienia. Niezależnie więc od użytych przez strony określeń, z wykładni postanowień umów łączących powoda ze spółką (...) niewątpliwie wynika, iż wolą stron było uregulowanie sposobu zapłaty powodowi jako podwykonawcy wynagrodzenia za wykonane prace, ale także ustanowienie swoistego zabezpieczenia – najpierw należytego wykonania umowy, następnie należytego wykonania przez powoda jako podwykonawcy obowiązków wynikających z gwarancji i rękojmi.

W świetle zgromadzonego materiału dowodowego w niniejszej sprawie Sąd uznał za zasadne roszczenie powoda w zakresie zasądzenia kwoty 7.995,10 zł. Sąd zgodził się z argumentacją powołaną przez powoda, iż dochodzona należności nie stanowi kaucji gwarancyjnej. Wprawdzie Sąd uznał, iż kwota ta została zatrzymana na poczet ewentualnych roszczeń z tytułu nienależytego wykonania umowy, jednakże takie sformułowanie nie pozbawia jej charakteru wynagrodzenia. Należy wskazać, iż nie doszło do przeniesienia własności wierzytelności, a jedynie do nie wypłacenia części należnego powodowi jako podwykonawcy przez jej zatrzymanie.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany zaskarżając go w części, co do kwoty 7 995,10 zł. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

1. art. 65 § 2 k.c. w zw. z art. 10.3. ogólnych warunków kontraktu dla podwykonawców (OWK) poprzez błędną wykładnię oświadczeń woli prowadzącą do nieuwzględnienia skutków potrącenia umownego, a co za tym idzie błędnym przyjęciu, że pozwany odpowiedzialny jest za zapłatę kwoty 7.995,10 zł, która to została umorzona przez potrącenie;

2. art. 647 ¹ § 5 k.c. poprzez jego błędnie zastosowanie i uznanie, że pozwany ponosi solidarną odpowiedzialność za zapłatę powodowi kwoty 7.995,10 zł, podczas gdy ww. kwota ze względu na jej potrącenie, na podstawie art. 10.3. OWK, na poczet ustanowienia kaucji gwarancyjnej, nie stanowi wynagrodzenia, za którego wypłatę odpowiedzialny byłby pozwany.

Wobec powyższego wniósł o zmianę wyroku poprzez oddalenie powództwa, co do kwoty 7.995,10 zł oraz zasądzenie na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu za obie instancje według norm przepisanych. Ewentualnie wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonym zakresie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji wraz z pozostawieniem Sądowi I instancji rozstrzygnięcia o kosztach postępowania przed Sądem II instancji.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie kosztów postępowania na jego rzecz.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego nie zasługuje na uwzględnienie.

Ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy są prawidłowe i Sąd Okręgowy uznaje je za własne. Właściwa jest również dokonana przez Sąd Rejonowy ocena prawna, którą Sąd Okręgowy w całości aprobuje. Żaden z zarzutów podniesionych przez pozwanego nie zasługuje na uwzględnienie.

Odnosząc się do naruszenia art. 65 § 2 k.c. w związku z art. 10.3 OWK wskazać należy, że Sąd Rejonowy dokonał prawidłowej wykładni zapisów umowy. Zastosowana przez niego wykładnia językowa jest w pełni uzasadniona w niniejszym przypadku. Jak wynika bowiem wprost z treści umowy, rozumianej całościowo jako protokoły negocjacji wraz z OWK, strony umówiły się, że dokonają zabezpieczenia jego wykonania. Zapis umowy 10.1.1 protokołu negocjacji, wskazuje na możliwość zastosowania kaucji gwarancyjnej, instytucja tam zastosowana spełnia, bowiem wszelkie przesłanki dla uznania ów zabezpieczenia za kaucję gwarancyjną. Natomiast art. 10.2 protokołu negocjacji wprowadza alternatywne zabezpieczenie w sytuacji gdy podwykonawca nie złoży gwarancji. W tym przypadku Generalny Wykonawca miał prawo zatrzymywania płatności (wynagrodzenia) do momentu osiągnięcia kwoty gwarancji. Podkreślić należy, że drugi zapis jest również formą zabezpieczenia umowy, nie mniej jednak jak prawidłowo wskazał Sąd Rejonowy, nie ma już charakteru prawnego kaucji gwarancyjnej, bowiem nie spełnia przesłanki realności. W konsekwencji nie zmienił się również charakter zatrzymywanych płatności. Z całą pewnością, posiadają one charakter wynagrodzenia. Wynika to również wprost z przepisu. Uwypuklić przy tym należy, że z samej istoty zabezpieczenia wynika, iż stanowi ono gwarancję wykonania umowy i uprawnia do zatrzymania go do czasu należytego wykonania umowy, po czym podlega zwrotowi z samej swej definicji. Nie jasne jest zatem na jakiej zasadzie i z czym miały by ulegać potrąceniu zatrzymane płatności.

Nadto wyjaśnić należy, że pozwany zarzuca naruszenie zasad wykładni oświadczeń woli budując konstrukcję, iż niejako zatrzymywane kwoty miały ulegać umorzeniu. Jednak w toku postępowania nie wykazał, że właśnie taki był cel umowy strony, aby pomiędzy stronami miało dochodzić do potrącania wzajemnych należności. Dla skutecznego zakwestionowania wykładni umowy, wymagane jest przedstawienie dowodów na poparcie prezentowanej wykładni. W niniejszym przypadku pozwany przedstawiał jedynie polemiczne stanowisko, które w ocenie Sądu Okręgowego nie jest całkowicie jasne i spójne.

W konsekwencji powyższego nie zasługuje również na akceptację zarzut naruszenia art. 647 ¹ § 5 k.p.c., z ów przepisu wynika bowiem solidarna odpowiedzialność pozwanego wraz z generalnym wykonawcą za zapłatę wynagrodzenia. Nadmienić jedynie należy, że w niniejszym stanie faktycznym strony stworzyły taką konstrukcję zabezpieczenia, która opierała się na zatrzymywaniu wynagrodzenia do czasu osiągnięcia określonej kwoty. Samo zatrzymanie środków na zabezpieczenie nie powoduje zmiany ich charakteru, w dalszym ciągu pozostają one wynagrodzeniem. A jak już zostało wspomniane z samej istoty zabezpieczenia wynika konieczność jego zwrotu. W konsekwencji uzasadnione jest roszczenie powoda w stosunku do pozwanego jako odpowiedzialnego solidarnie wraz z wykonawcą generalnym.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację. o kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c.