Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 października 2016 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 października 2016 r. w Olsztynie na rozprawie

sprawy z powództwa D. K.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki od wyroku Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia
11 maja 2016 r., sygn. akt I C 571/15,

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od powódki na rzecz pozwanego kwotę 1.200 zł (jeden tysiąc dwieście złotych) tytułem kosztów procesu za instancję odwoławczą.

Dorota Ciejek Beata Grzybek Krystyna Skiepko

Sygn. akt IX Ca 535/16

UZASADNIENIE

Powódka D. K. wniosła o zasądzenie od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 20.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 14 listopada 2014 r. do dnia zapłaty wraz z kosztami procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazała, że pozwany ponosi odpowiedzialność z tytułu umowy ubezpieczenia łączącej go ze sprawcą wypadku komunikacyjnego, do którego doszło w dniu 25 lipca 1998 r., w którym śmierć poniosła między innymi wnuczka powódki. Wskutek wypadku naruszone zostało dobre osobiste powódki w postaci prawa do życia w pełnej rodzinie. Do chwili obecnej powódka nie może pogodzić się ze stratą wnuczki, odczuwa ból i żal.
W związku z tym domaga się zapłaty od pozwanego wskazanej kwoty tytułem zadośćuczynienia.

Pozwany (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu podniósł, że uznaje co do zasady swoją odpowiedzialność za zdarzenie wskazane w pozwie i z tego tytułu wypłacił już uprawnionej stosowne świadczenia, które wyczerpuje jej roszczenia.

Wyrokiem z dnia 11 maja 2016 r. w sprawie I C 571/15 Sąd Rejonowy w Giżycku zasądził od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powódki D. K. kwotę 10.000zł z ustawowymi odsetkami od dnia 14 listopada 2014 r. do dnia zapłaty. Oddalił powództwo w pozostałym zakresie. Koszty postępowania pomiędzy stronami wzajemnie zniósł.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne. W dniu 25 lipca 1998 r. około godziny 18:10 na skrzyżowaniu dróg O.-O. – L. - L. doszło do wypadku drogowego, wskutek którego śmierć poniosła kierująca pojazdem marki F. (...), nr rej. (...) - E. K. oraz pasażerowie tego pojazdu A. K. i P. K., przy czym P. K. zmarła kilka dni po zdarzeniu. W toku dochodzenia ustalono, iż sprawcą wypadku była E. K.. Postępowanie umorzono wobec śmierci sprawcy.

Sprawca wypadku posiadał zawartą umowę obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z pozwanym (...) S.A w W..

Powódka D. K. jest matką A. K. i babką P. K.. Oprócz A. K. ma jeszcze troje dzieci oraz sześcioro wnucząt. Dzieci nie mieszkają z nią. Od 2013 r. jest wdową. Mieszka w U..

Syn powódki A. K. wraz z żoną i córką mieszkał w G., gdzie wraz z żoną pracował, a córka uczęszczała do szkoły. Kilka razy w tygodniu widywali się z powódką, spędzali u niej weekendy. A. K. pomagał jej w prowadzonym gospodarstwie rolnym, zaś powódka pilnowała wnuczki, gdy rodzice byli w pracy. Powódkę łączyły z wnuczką bliskie relacje. Spędzały razem dużo czasu, w tym na działce powódki. Powódka aktywnie uczestniczyła w wychowaniu wnuczki, która nie sprawiała problemów wychowawczych. W momencie wypadku P. K. miała 8 lat, zaś powódka 60 lat.

O wypadku powódka dowiedziała się bezpośrednio po zdarzeniu.
W początkowym okresie w codziennych obowiązkach pomagał jej syn i synowa, mieszkający w tym samym budynku oraz sąsiedzi. Powódka pogrążona była w smutku i rozpaczy. Miała trudności w zmotywowaniu się do jakiejkolwiek aktywności. Kilka razy w tygodniu jeździła na cmentarz. Taki stan trwał ok. 1 roku. Powódka nigdy nie korzystała z pomocy psychiatrycznej, ani psychologicznej, jednak do tej pory przyjmuje leki uspokajające, które przepisuje jej lekarz rodzinny.

Obecnie powódka w dalszym ciągu odczuwa żal i smutek po stracie bliskich, a wspomnienia o nich wywołują u niej płacz i tęsknotę, szczególnie w okresie świąt. Stan ten jednak nie wpływa w sposób istotny na funkcjonowanie społeczne i rodzinne powódki, nie dezorganizuje jej życia i nie ogranicza w pełnieniu ról społecznych. Powódka zaadaptowała się do zmiany swojego życia.

W ocenie Sądu Rejonowego pozwany ponosi odpowiedzialność za skutki wypadku z dnia 25 lipca 1998 r. na podstawie art. 822 § 1 k.c. w zw. z § 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 1992 r. w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów. Wysokość odpowiedniego zadośćuczynienia Sąd ustalił na kwotę 10.000 zł uwzględniając silną więź emocjonalną, która łączyła powódkę ze zmarłą wnuczką, żal oraz utratę możliwości uczestniczenia w kolejnych etapach życia wnuczki jak również nagły i nieprzewidziany charakter śmierci. Sąd uwzględnił także, iż doznana przez powódkę krzywda spowodowana została również przez śmierć syna i synowej. Dodatkowo wskazał, że obecnie w sposób istotny na funkcjonowanie społeczne i rodzinne powódki, nie dezorganizują jej życia i nie ograniczają jej w pełnieniu ról społecznych.

Powódka w apelacji w zakresie oddalającym powództwo i orzeczeniu o kosztach zarzuciła wyrokowi:

1.naruszenie prawa materialnego:

- art. 448 w zw. z art. 24 k.c. przez jego błędną wykładnię, a co za tym idzie błędne przyjęcie, że rozmiar krzywdy i cierpienia powódki oraz całokształt negatywnych następstw zdarzenia z dnia 25 lipca 1998 r. jakich doznała w swoim życiu powódka uzasadnia przyznanie zadośćuczynienia na poziomie wskazanym w zaskarżonym wyroku, co skutkowało rażącym zniżeniem wysokości odpowiedniego i należnego powódce zadośćuczynienia,

2. naruszenie przepisów prawa procesowego:

- art. 233 § 1 k.p.c. przez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zebranego w niniejszej sprawie co miało istotny wpływ na treść orzeczenia przez pobieżną ocenę rozmiaru krzywdy powódki D. K.,

- art. 100 k.p.c. w zw. z § 6 ust. 6 rozporządzenia z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności Radców Prawnych (…) Dz.U. nr 163 poz. 1349 ze zm. przez jego niezastosowanie w sytuacji istnienia przesłanek do zasądzenia powódce zwrotu pełnej kwoty tytułem zastępstwa procesowego wobec istnienia krzywdy na skutek utraty osoby najbliższej, a niewłaściwe w to miejsce wzajemne zniesienie kosztów procesu.

Wskazując na powyższe zarzuty powódka wniosła o zmianę wyroku i orzeczenie zgodnie z żądaniem pozwu.

W odpowiedzi na apelację pozwany domagał się oddalenia apelacji wskazując w uzasadnieniu na trafność orzeczenia Sądu Rejonowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Przede wszystkim należy wskazać, iż uprawnienia w zakresie ustalania wysokości należnego zadośćuczynienia sądu odwoławczego są ograniczone. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 lipca 1970 r. ( III PRN 39/70 ) wyraził pogląd, iż określenie wysokości zadośćuczynienia za doznaną krzywdę stanowi istotny atrybut sądu merytorycznie rozstrzygającego sprawę w pierwszej instancji, Sąd drugiej instancji może je zaś korygować wtedy, gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy mających na to wpływ jest ono niewspółmiernie nieodpowiednie, jako rażąco wygórowane lub rażąco niskie. Podobne wnioski wynikają z analizy późniejszych orzeczeń Sądu Najwyższego, które przyjmują, że zarzut zawyżenia (zaniżenia) wysokości zadośćuczynienia może być uwzględniony w instancji odwoławczej tylko wówczas, gdyby nie zostały uwzględnione wszystkie okoliczności istotne dla ustalenia tej wysokości, chyba że wymiar zadośćuczynienia byłby rażąco niewłaściwy ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1998 r., I CKN591/97 ).

W ocenie Sądu Okręgowego nawet gdyby przyjąć, iż Sąd Rejonowy nieprawidłowo określił wysokość zadośćuczynienia to nie ma podstaw do zmiany wyroku w tym zakresie, gdyż nie jest ono rażąco zawyżone w stosunku do całokształtu następstw wypadku i okoliczności sprawy.

Dla porządku należy wskazać, iż zgodnie z utrwalonym orzecznictwem za krzywdę powstałą wskutek śmierci poszkodowanego spowodowanej czynem niedozwolonym popełnionym przed dniem 3 sierpnia 2008 r. najbliższemu członkowi rodziny przysługuje zadośćuczynienie na podstawie art. 448 w związku z art. 24 § 1 k.c. ( postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2014 r., III CZP 2/14 ).

Stosownie do art. 448 k.c. w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepis art. 445 § 3 stosuje się. Natomiast art. 24 § 1 k.c. stanowi, że ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych dobro osobiste podlegające ochronie, którego naruszenie uzasadnia żądanie zapłaty zadośćuczynienia w razie śmierci osoby bliskiej, ujmowane jest jako więź rodzinna ( uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2010 r., III CZP 76/10), prawo do życia w rodzinie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2012 r., I CSK 314/11), więź emocjonalna łącząca osoby bliskie, jednak z kręgu najbliższych członków rodziny (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2010 r., II CSK 248/10).

Niewątpliwie śmierć wnuczki powódki naruszała jej dobro osobiste w postaci więzi rodzinnych łączących te osoby, w związku z zaistniała podstawa do żądania zapłaty zadośćuczynienie od podmiotu odpowiedzialnego, którym w niniejszej sprawie jest zakład ubezpieczeń.

Na podstawie art. 448 k.c. kompensowana jest krzywda, a więc szkoda niemajątkowa wywołana naruszeniem dobra osobistego, polegająca na fizycznych dolegliwościach i psychicznych cierpieniach pokrzywdzonego. Kompensata majątkowa ma na celu przezwyciężenie przykrych doznań pokrzywdzonego. Przejawia się ona nie tylko w uznaniu wyrokiem sądowym jego krzywdy lecz przede wszystkim w przyznaniu świadczenia pieniężnego, które umożliwi pełniejsze zaspokojenie potrzeb i pragnień pokrzywdzonego.

Zadośćuczynienie powinno być określone na poziomie odpowiednim. Nie ma ono zatem funkcji w pełni kompensacyjnej. Wynika to z trudności uchwycenia stopnia uszczerbku mającego przede wszystkim charakter cierpień psychicznych. Ustalając jego wysokość należy kierować się całokształtem okoliczności sprawy.

Nie ulega wątpliwości, iż w wyniku śmierci P. K., doszło do zerwania więzi, która łączyła powódkę ze zmarłym. Sąd Rejonowy oceniając rozmiar krzywdy, której doznała powódka uwzględnił nie tylko charakter i intensywność tej szczególnej więzi. Wziął również pod uwagę skutki jakie wywołała w życiu powódki śmierć wnuczki. Ustalenia te zostały poczynione na podstawie dowodów zgromadzonych w sprawie w tym dowodu z opinii biegłego.

W ocenie Sądu odwoławczego, niezasadny jest zarzut, iż ustalenia Sądu Rejonowego zostały poczynione z naruszeniem zasady wszechstronnej oceny dowodów wynikającej z art. 233 § 1 k.p.c.

Aby zarzucić skutecznie naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. skarżąca powinna przede wszystkim wskazać, jaki konkretnie dowód mający istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy sąd uznał za wiarygodny i mający moc dowodową albo za niewiarygodny i niemający mocy dowodowej, i w czym przy tej ocenie przejawia się naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów ( wyrok Sądu Najwyższego z 18 stycznia 2002r. sygn. I CKN 132/01 ). Kwestionowanie dokonanej przez sąd oceny dowodów nie może polegać jedynie na zaprezentowaniu własnych, korzystnych dla skarżącego ustaleń stanu faktycznego, dokonanych na podstawie własnej, korzystnej dla skarżącego oceny materiału dowodowego ( postanowienie Sądu Najwyższego z 10 stycznia 2002 r. sygn. II CKN 572/99). Stwierdzić także należy, iż jeżeli z materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona ( wyrok Sądu Najwyższego z 27 września 2002 r. sygn. II CKN 817/00 ). Apelacja tak wymaganych zarzutów nie przedstawia i nie wykazuje, aby ocena dowodów oraz oparte na niej wnioski były dotknięte powyższymi uchybieniami. Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do zakwestionowania dokonanej przez Sąd pierwszej instancji oceny dowodów. Powódka nie kwestionuje oceny Sądu Rejonowego w zakresie żadnego z dowodów, przedstawia jedynie własną, odmienną oceną ustaleń faktycznych. Nie jest to jednak wystarczające do skutecznego zakwestionowania oceny dowodów.

Wskazane okoliczności podkreślone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku dają podstawę do stwierdzenia, że ocena Sądu Rejonowego okoliczności mających wpływ na stopień uszczerbku była wszechstronna i obejmowała zarówno przesłanki wpływające na podwyższenie ale również limitująco na wysokość zadośćuczynienia. Sąd I instancji nie tylko wskazał te okoliczności ale również dokonał analizy ich wpływu na rozmiar krzywdy powódki, a w konsekwencji na wysokość zadośćuczynienia.

Jedynie nieznajomością treści uzasadnienia strony powodowej należy tłumaczyć zarzut nieuwzględnienia przez Sąd Rejonowy wszystkich okoliczności mających wpływ na stopień krzywdy powódki. Wynikając one wprost z uzasadnienia zaskarżonego wyroku. Tytułem przykładu należy wskazać, że Sąd Rejonowy uwzględnił m.in. bliskość łączącą poszkodowanego ze zmarłą wnuczką, czy skutki jakie spowodowała śmierć małoletniej P. na życie powódki. Jednocześnie należy wskazać, iż wystąpienie określonych okoliczności mających wpływ na stopień krzywdy poszkodowanego zależy od ich udowodnienia, a obowiązek ten zgodnie z art. 6 k.c. spoczywał w niniejszej sprawie na powódce. Jeżeli zatem powódka nie udowodniła określonego faktu, który wpływał na zakres uszczerbku, Sąd nie był uprawniony do jego uwzględniania.

Biorąc pod uwagę wskazane okoliczności uznać należało, iż Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił stopień uszczerbku powódki. Odpowiednio do tego uszczerbku ustalił również wysokość zadośćuczynienia.

Nie jest trafny zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 100 k.p.c. Powódka reprezentowana była w niniejszej sprawie przez profesjonalnego pełnomocnika, na którym spoczywał szczególny obowiązek prawidłowego sformułowania żądania w odniesieniu do kwoty odpowiedniego zadośćuczynienia należnego powódce. Wymóg ten jest tym bardziej zasadny, iż pomimo trudności z dokładnym określeniem wysokości zadośćuczynienia, wszystkie okoliczności sprawy mające wpływ na tę wysokość mogły być przez stronę powodową z łatwością zidentyfikowane między innymi dlatego, że szkoda, którą poniosła powódka wystąpiła wiele lat temu. W tej sytuacji określenie żądania w dwukrotnej wysokości niż należne należy uznać za rażąco wygórowane. W konsekwencji nie było podstaw do uznania zasadności zwrotu przez pozwanego kosztów ustanowienia pełnomocnika przez powódkę.

Z powyższych względów orzeczono jak w sentencji wyroku na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach procesu za instancję odwoławczą orzeczono na postawie art. 98 § 1 w zw. z art. 99 i art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 4 i § 10 ust 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( tekst jednolity: Dz.U.2016.623 ). Powódka jest stroną przegrywającą sprawę w postępowaniu apelacyjnym i dlatego powinna ponieść koszty procesu, które stanowiła opłata za czynności radcy prawnego przed Sądem II instancji w wysokości 1.200 zł, poniesione przez pozwanego. Z uwagi na rażąco wygórowaną wysokość żądania w stosunku do końcowego orzeczenia Sądu Okręgowego oraz fakt reprezentacji powódki przez profesjonalnego pełnomocnika, który powinien był prawidłowo określić wysokość żądania, nie było podstaw do odmiennego orzeczenia o kosztach.

Dorota Ciejek Beata Grzybek Krystyna Skiepko