Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 21 listopada 2016 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie VI Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Anna Harmata

Protokolant: asyst. sędziego Joanna Gołąbek

po rozpoznaniu w dniu 21 listopada 2016 r. w Rzeszowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa: (...) S.A. w R.

przeciwko: (...) Sp. z o. o. w R.

o zapłatę

w przedmiocie nałożenia grzywny w trybie art. 251 kpc

na skutek zażalenia notariusza M. G. na postanowienie Sądu Rejonowego w Rzeszowie V Wydziału Gospodarczego z dnia 26 sierpnia 2016r., sygn. akt V GC 539/14

postanawia:

1.  zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że:

skazać M. G. na grzywnę w kwocie 3.000 zł ( trzy tysiące złotych) za nieuzasadnioną odmowę wydania dokumentu,

2.  oddalić zażalenie w pozostałym zakresie.

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Rzeszowie skazał notariusza M. G. na grzywnę w kwocie 5.000 zł za nieuzasadnioną odmowę wydania dokumentu. W uzasadnieniu postanowienia Sąd Rejonowy wskazał, że w dniu 22 czerwca 2016 r. doręczono notariuszowi M. G. wezwanie do przedłożenia aktu notarialnego z dnia 18 kwietnia 2014r. Rep. A (...) w terminie trzech dni pod rygorem nałożenia grzywny z jednoczesnym zaznaczeniem, iż z przedmiotowego obowiązku notariusz może się zwolnić poprzez przedłożenie wypisu przedmiotowego aktu. W piśmie z dnia 25 czerwca 2016 r. M. G. odmówił wydania dokumentu powołując się na treść art. 95 prawa o notariacie. W ocenie Sądu Rejonowego notariusz nie miał prawa odmówić wydania żądanego dokumentu. Powołując się na treść art. 111 § 2 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie oraz art. 248 kpc Sąd Rejonowy wskazał, że notariusz nie może odmówić wydania na żądanie Sądu, będącego w jego posiadaniu dokumentu lub jego wypisu, jeżeli dokument ten ma znaczenie w konkretnym postępowaniu sądowym. Na potwierdzenie swego stanowiska Sąd przywołał wydaną w przedmiotowej sprawie uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 2015 r., sygn. akt III CZP 69/15. Konsekwencją odmowy wydania dokumentu, względnie jego wypisu było skazanie M. G. na grzywnę na podstawie art. 251 kpc w zw. z art. 163 § 1 kpc. Ustalając wymiar grzywny Sąd Rejonowy wziął pod uwagę postawę notariusza, w szczególności uporczywe lekceważenie obowiązujących przepisów oraz konsekwencje odmowy dla toczącego się postępowania.

Na powyższe postanowienie notariusz M. G. złożył zażalenie, zaskarżając postanowienie to w całości i zarzucając :

1.  błąd w ustaleniach faktycznych, mający istotny wpływ na treść wydanego postanowienia, a to:

- błędne ustalenie, że skarżący odmówił przedstawienia dokumentu, podczas gdy notariusz wprost wskazał, że dokument przedstawi do wglądu, jednak z uwagi na treść art. 95 Pr. o not. może to nastąpić w siedzibie kancelarii, skarżący odmówił jedynie dokonania czynności notarialnej, jaką jest sporządzenie i wydanie wypisu aktu notarialnego;

- błędne i bezpodstawne ustalenie, że skarżący znajduje się w posiadaniu wypisu żądanego aktu notarialnego, który mógłby przedłożyć w sądzie w celu wypełnienia żądania Sądu, podczas gdy notariusz nie znajduje się w posiadaniu wypisu, a wyłącznie oryginału tego aktu;

2. naruszenie przepisów prawa materialnego i przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na treść wydanego orzeczenia, a to:

a) art. 111 § 2 Pr. o not. w zw. z art. 248 § 1 kpc poprzez ich wadliwą wykładnię polegającą na:

- błędnym przyjęciu, iż notariusz może się zwolnić z obowiązku przedstawienia (okazania) oryginału aktu notarialnego, którego żąda sąd cywilny w trybie art. 248 § 1 kpc poprzez wydanie wypisu tego aktu, podczas gdy taka możliwość nie istnieje, a obie regulacje normują odmienne sytuacje prawne i faktyczne;

b) błędnym przyjęciu, iż przedstawienie dokumentu w trybie art. 248 § 1 kpc jest jedną z sytuacji określonych jako „przypadek prawem przewidziany" w art. 111 § 2 Pr. o not., podczas gdy przepis ten odwołuje się do ściśle określonych sytuacji, gdy przepis prawa wprost stanowi o tym, że notariusz z urzędu przesyła (wydaje) wypis aktu notarialnego do sądu lub innego organu państwowego, a z całą pewnością przepis art. 248 § 1 kpc taką sytuacją nie jest, bowiem przepis art. 248 § 1 kpc dotyczy oryginałów dokumentów oraz ich przedstawienia sądowi (a zatem okazania), a nie wydania;

c) art. 110 § 1 i 2 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie poprzez wadliwe uznanie, iż przepis ten nie ma zastosowania w sytuacji, gdy wypisu aktu notarialnego żąda Sąd, do którego notariusz z urzędu wypisu nie przesyła, podczas gdy ma on kluczowe znaczenie w kwestii możliwości zwrócenia się przez Sąd do notariusza z żądaniem wydania wypisu aktu notarialnego w wypadku, gdy notariusz nie przesyła do tego sądu wypisu konkretnego aktu notarialnego z urzędu;

d) art. 95 Pr. o not. poprzez jego niezastosowanie i pomięcie, że notariusz nie może wydać oryginału dokumentu poza swą kancelarię, a zatem przedstawienie oryginału aktu notarialnego może nastąpić wyłącznie w siedzibie kancelarii, w trybie oględzin tegoż oryginału przez sąd wezwany, w drodze pomocy sądowej;

3. przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na treść wydanego rozstrzygnięcia, a to:

- art. 248 § 1 kpc poprzez jego wadliwą wykładnię polegającą na uznaniu, iż każdy, a zatem i notariusz w myśl wykładni tego przepisu przedstawionej przez Sąd Najwyższy, może zwolnić się od obowiązku okazania oryginału dokumentu poprzez wydanie jego wypisu, podczas gdy zgodnie z wykładnią dokonaną przez Sąd Najwyższy przy rozpoznaniu pytania prawnego, a następnie przez Sąd Okręgowy w Rzeszowie, zgodnie z art. 248 § 1 kpc każdy (m.in. notariusz) obowiązany jest przedstawić, a zatem okazać oryginał dokumentu (a nie jego wypis); wskazać z kolei należy, że wypis aktu notarialnego nie jest oryginałem (choć ma moc oryginału), nadto notariusz nie znajduje się w posiadaniu wypisu żądanego aktu, ma tylko oryginał tego aktu, a zatem z jednej strony nie może wydać oryginału dokumentu, a jedynie przedstawić go (okazać), ani nie może przedstawić, ani tym bardziej wydać wypisu tego aktu, bowiem nie znajduje się w jego posiadaniu; jednak z uwagi na treść art. 95 Pr. o not, przedstawienie (okazanie) dokumentu może nastąpić wyłącznie w siedzibie kancelarii;

- art. 251 kpc poprzez jego wadliwe zastosowanie i skazanie skarżącego na grzywnę, podczas gdy notariusz nie odmówił przedstawienia dokumentu w trybie art. 248 § 1 kpc, bowiem zarówno w piśmie z dnia 16.05.2016 r., jak i w piśmie z dnia 25.06.2016 r. jednoznacznie wskazał, że nie odmawia przedstawienia oryginału aktu notarialnego, jednak nie może wydać oryginału poza kancelarię, zatem okazanie może nastąpić w siedzibie prowadzonej kancelarii.

W oparciu o powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Zażalenie co do zasady, zważywszy na treść merytorycznych zarzutów, nie zasługuje na uwzględnienie.

W rozpoznawanej sprawie M. G. ponownie wezwany przez Sąd Rejonowy w Rzeszowie do przedłożenia aktu notarialnego sporządzonego dnia 18 kwietnia 2014 r. Rep A.(...) dotyczącego nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników pozwanej spółki (...) Sp. z o. o. w R., bądź wydania wypisu tego aktu odmówił wykonania tego wezwania. Powołując się na uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 18.listopada 2015r. sygn. akt III CZP 69/15 oraz treść art. 248§1 kpc skarżący stanął na stanowisku, że jego obowiązkiem wynikającym z przepisu art. 248 §1 kpc jest jedynie przedstawienie - ,,okazanie’’ sądowi aktu notarialnego do wglądu, co z uwagi na treść art. 95 ustawy Prawo o notariacie może nastąpić wyłącznie w siedzibie kancelarii notarialnej. Według skarżącego w świetle przepisu art. 248 §1 kpc oraz ustawy Prawo o notariacie nie jest on obowiązany do dokonywania odrębnej czynności notarialnej jaką jest sporządzenie wypisu aktu notarialnego, w przypadku gdy wezwanie do przedstawienia dokumentu zostało wystosowane przez Sąd z urzędu.

Przyjęta przez skarżącego argumentacja nie znajduje uzasadnienia zarówno w treści obowiązujących przepisów jak i w/w uchwały Sądu Najwyższego.

Zgodnie z art. 248 §1 kpc każdy obowiązany jest przedstawić na zarządzenie sądu w oznaczonym terminie i miejscu dokument znajdujący się w jego posiadaniu i stanowiący dowód faktu istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy, chyba że dokument zawiera informacje niejawne ( § 1).

Z kolei w myśl art. 111 ust 2 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie notariusz w przypadkach prawem przewidzianych przesyła sądom i innym organom państwowym informacje pisemne o sporządzonych dokumentach i wypisy tych dokumentów.

Przepis art. 248 kpc dotyczy ustawowego obowiązku przedstawienia na żądanie sądu wszelkiego rodzaju dokumentów dotyczących okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, a nie jedynie oryginałów dokumentów, przy czym przyjmuje się, że obowiązek przedstawienia dokumentu obejmuje również wymóg jego złożenia do akt sądowych, a nie tylko jego okazania, udzielenia do wglądu. (komentarz do art. 248 kpc, Andrzej Jakubecki (red.), Joanna Bodio, Tomasz Demendecki, Olimpia Marcewicz, Przemysław Telenga, Mariusz P. Wójcik, wyd. V 2012.07.01 i powołane tam orzeczenia, komentarz do art. 248 KPC red. Marszałkowska-Krześ 2016, wyd. 16/E. Rudkowska-Ząbczyk, Legalis). Okazanie dokumentu Sądowi jedynie do wglądu, bez złożenia go do akt, nie odpowiada wymaganiom przepisów kpc i nie zapewnia warunków należytego zapoznania się z dokumentami przez sąd. (orzecz. SN z 26.6.1963 r. II PR 282/62).

Kwestię wzajemnej relacji przepisów art. 110 – 111 ustawy Pr. o notariacie oraz art. 248 kpc rozstrzygnął Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 18 listopada 2015r. sygn. akt III CZP 69/15, przyjmując w powyższej uchwale, że obowiązek przedstawienia dokumentów wynikający z art. 248 kpc dotyczy także notariusza. Sąd Najwyższy nie wskazał aby z zakresu dokumentów podlegających obowiązkowi przedstawienia wyłączone były akty notarialne. Stwierdził, że ustawodawca nie ogranicza zakresu dokumentów podlegających obowiązkowi przedstawienia zatem art. 248 § 1 KPC obejmuje wszystkie rodzaje dokumentów (urzędowe i prywatne), bez względu na ich stan fizyczny oraz rodzaj nośnika.

W świetle powyższego nie ma racji skarżący zarzucając, że przepis art. 248 kpc dotyczy jedynie oryginałów dokumentów oraz ich przedstawienia Sądowi tj. okazania dokumentów, co nie obejmuje ich wydania. Chybione jest również stanowisko skarżącego, że nie może się on zwolnić z obowiązku przedstawienia oryginału aktu notarialnego , którego żąda sąd cywilny w trybie art. 248 kpc przez wydanie mu wypisu tego aktu. Podstawą sporządzenia tego wypisu jest przepis art. 248 kpc oraz art. 111 § 2 PrNot.

W powołanej uchwale III CZP 69/15 Sąd Najwyższy wskazał, że, art. 111 § 2 PrNot wynika określona w sposób generalny powinność współpracy notariusza - w przypadkach prawem przewidzianych - z sądami jako organami wymiaru sprawiedliwości oraz innymi organami władzy publicznej. Takim „przypadkiem prawem przewidzianym” jest art. 248 KPC, obok innych przepisów kodeksu przewidujących podobną powinność współpracy (uzasadnienie uchwały).

Skarżący powołując się na treść uchwały III CZP 69/15 w sposób nieuzasadniony przyjmuje, że obowiązek ,,przedstawienia’’ dotyczy jedynie okazania dokumentu – udzielenia do wglądu, bezpodstawnie pomijając drugą część zdania, która wiąże z przedstawieniem dokumentu, dopuszczającym obowiązek jego późniejszego zwrotu.

W świetle powyższego stwierdzić należy, że w rozpoznawanej sprawie mamy do czynienia z nieuzasadnioną odmową wykonania zarządzenia Sądu Rejonowego, czego konsekwencję stanowiło zastosowanie przez Sąd ten sankcji w postaci grzywny. Istnienie wynikającego z w/w zarządzenia obowiązku po stronie notariusza jednoznacznie potwierdził Sąd Najwyższy w powołanej powyżej uchwale.

Sąd Okręgowy dokonał zmiany zaskarżonego orzeczenia w zakresie wysokości nałożonej grzywny zważywszy na fakt , iż zastosowana przez Sąd Rejonowy grzywna w - jak wskazał maksymalnej wysokości - stosownie do treści art. 163 par. 1 kpc wynosi nie pięć, ale trzy tysiące. Zmiana brzmienia powołanej normy prawnej nastąpiła bowiem ustawą z dnia 11 marca 2016r.

( Dz.U. poz. 437).

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji w zakresie pkt 1. na zasadzie art. 386 § 1 kpc, pkt 2 na zasadzie art. 385; w zw. z art. 397 § 2 kpc.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...) .