Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 listopada 2013 r.

Sąd Okręgowy w Białymstoku II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 2013 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa R. L.

przeciwko Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim

z dnia 20 maja 2013 r. sygn. akt I C 733/12

I. zmienia zaskarżony wyrok:

1. w punktach I i II o tyle, że zasądzoną w punkcie I kwotę podwyższa do wysokości 30.000 (trzydzieści tysięcy) złotych,

2. w punkcie III w ten sposób, że zasądzoną kwotę podwyższa do wysokości 2.717 złotych,

3. uchyla punkt IV;

II. zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1.950 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu odwoławczym.

UZASADNIENIE

Powód R. L. w dniu 18 września 2012 r. wniósł pozew przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W. o zapłatę zadośćuczynienia za doznaną krzywdę z powodu tragicznej śmierci siostry K. L. w wysokości 30.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 13 lutego 2012 r. do dnia zapłaty.

Pozwany wnosząc o oddalenie powództwa w całości kwestionował fakt, iż R. L. należy do kręgu najbliższych członków rodziny, którym można przyznać zadośćuczynienie na podstawie art. 446 § 4 kc. W dalszej kolejności kwestionował wysokość dochodzonego roszczenia, podnosząc, że siostra powoda przyczyniła się do powstania szkody co najmniej w 50%, poprzez niezapięcie pasów bezpieczeństwa.

W dniu 20 maja 2013 r. Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim I Wydział Cywilny w sprawie sygn. akt I C 733/12 wydał wyrok i zasądził na rzecz powoda kwotę 15.000 zł tytułem zadośćuczynienia z odsetkami ustawowymi w wysokości 13% w stosunku rocznym od dnia 13 lutego 2012 r. do dnia zapłaty, a w pozostałym zakresie oddalił powództwo i rozstrzygnął o kosztach procesu.

Podstawą powyższego wyroku były następujące ustalenia sądu:

1.  W dniu 2 czerwca 2011 r. na drodze S.- B. doszło do wypadku komunikacyjnego, w którym zginęła K. L. – siostra powoda. Przeciwko sprawcy zdarzenia K. T. wszczęto postępowanie i skierowano akt oskarżenia, sygn. akt VII K 65/11

2.  Bezsporny był fakt odpowiedzialności pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W. z tytułu odpowiedzialności cywilnej K. T. poruszającego się samochodem osobowym marki A. (...) nr rej. (...), w wyniku którego śmierć poniosła siostra powoda. – zgodnie z zasadami określonymi w art. 822 k.c., art. 34 ust. 1 i 36 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczyciel Komunikacyjnych.

3.  W rezultacie postępowania likwidacyjnego ubezpieczyciel odmówił wypłaty na rzecz powoda R. L. jakichkolwiek świadczeń, gdyż nie należy on według pozwanego do kręgu najbliższych członków rodziny zmarłej K. L..

4.  Materiał dowodowy, zarówno z zeznań świadków, jak i opinii biegłej pozwolił ustalić, że więzi pomiędzy powodem a zmarłą tragicznie siostrą były silne, a stopień cierpień w związku z tym doznanych – znaczny. Powód doznał urazu psychicznego, skutkującego wystąpieniem zespołu ostrego stresu pourazowego oraz współwystępujących zaburzeń adaptacyjnych w stopniu nieznacznym (5%).

Sąd w uzasadnieniu wskazał, że z prawnego punktu widzenia – zadośćuczynienie z art. 446 § 4 k.c. pełni funkcję kompensacyjną i powinno wynagradzać pokrzywdzonemu członkowi najbliższej rodziny cierpienia związane z utratą bliskiej osoby.

Ponadto Sąd uznał, iż zadośćuczynienie z art.446 §4 jest odrębną instytucją w stosunku do instytucji przewidzianej w art. 445 §1 k.c. i w związku z tym brak jest podstaw do przyjęcia, że przyczynienie się poszkodowanego do powstania szkody musi wpłynąć na zmniejszenie zadośćuczynienia należnego osobom najbliższym.

W związku z powyższym Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim uznał powództwo R. L. za uzasadnione w części, zasądzając wyrokiem z dnia 20 maja 2013 r. na rzecz powoda R. L. zadośćuczynienie w wysokości 15.000zł, a w pozostałej części oddalił jako zbyt wygórowane.

Powyższy wyrok powód zaskarżył apelacją w części:

1.  dotyczącej pkt. I w zw. z pkt. II wyroku w zakresie, w jakim Sąd I instancji oddalił powództwo ponad kwotę 15.000 zł

2.  dotyczącej pkt. III i IV wyroku w zakresie orzeczenia o kosztach procesu w całości,

zarzucając naruszenie prawa materialnego, w szczególności:

1.  art. 446 § 4 k.c. poprzez :

1.  przyznanie powodowi zadośćuczynienia za krzywdę w wysokości rażąco zaniżonej w stosunku do doznanej przez niego krzywdy oraz cierpień psychicznych oraz uznania, że żądana kwota jest rażąco wygórowana

2.  nieuwzględnienie przy określaniu wysokości zadośćuczynienia części okoliczności mających istotny wpływ na rozmiar krzywdy, w tym młodego wieku powoda w chwili utraty siostry i destrukcyjnego wpływu nagłej śmierci siostry na zdrowie psychiczne powoda, a w rezultacie na jego funkcjonowanie w społeczeństwie, następstw na życie powoda

3.  naruszenie zasad zupełności zadośćuczynienia za krzywdę tj. jego jednorazowego i kompleksowego charakteru, objawiającej się nieuwzględnieniem skutków naruszenia dobra osobistego, jakim jest prawo do życia w pełnej rodzinie.

2.  naruszenie prawa procesowego, a w szczególności:

a.  art. 100 zd. 2 k.p.c. poprzez jego błędne zastosowanie i zniesienie wzajemne kosztów zastępstwa procesowego w sytuacji, gdy ustalenie samej wysokości zadośćuczynienia – głównego czynnika decydującego o stopniu wygrania przez powoda procesu - zależało wyłącznie od oceny Sądu, zaś co do zasady Sąd uznał, iż powództwo było uzasadnione co do roszczenia powoda, zaś postępowanie pozwanego jako zakładu ubezpieczeń, który niewłaściwie ocenił zakres krzywdy powoda, był nieprawidłowe.

Powód w apelacji wniósł o

1. zmianę zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części poprzez:

a.  podwyższenie zasądzonej w punkcie I kwoty do wysokości 30.000 zł

b.  zmianę orzeczenia o kosztach, poprzez zasądzenie na rzecz powoda od pozwanego pełnych kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego

3.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa za II instancję.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Sąd podziela ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim. Powód i jego siostrę, bez wątpienia łączyła silna więź. Rodzeństwo w miarę możliwości utrzymywało stały kontakt, mieli wspólne plany zawodowe. Śmierć młodszej siostry powoda niewątpliwie wpłynęła na niego negatywnie, co potwierdza opinia biegłej, jak i zeznania świadków. Cierpi on na zespół ostrego stresu oraz zespół stresu pourazowego oraz współwystępujących zaburzeń adaptacyjnych w stopniu nieznacznym. Ponadto nieoczekiwana, tragiczna śmierć siostry powoda sprzyjała powikłaniu i przedłużaniu żałoby u osoby o obronnym styl radzenia sobie w sytuacjach traumatycznych.

Dokonane przez sąd I instancji ustalenia powodują, zdaniem Sądu Okręgowego, że uzasadniony był zarzut naruszenia art. 446 § 4 kc przez zasądzenie nieodpowiedniego, w rozumieniu tego przepisu, zadośćuczynienia za krzywdę. Należy wskazać, że niewymierny i ocenny charakter kryteriów mających wpływ na ustalenie wysokości zadośćuczynienia sprawia, że sąd przy orzekaniu ma pewną swobodę. Daje to podstawę do sformułowania tezy, według której zarzut zaniżenia lub zawyżenia zadośćuczynienia pieniężnego może być uwzględniony tylko w razie oczywistego naruszenia tych kryteriów. Innymi słowy ingerencja przez sąd odwoławczy w rozstrzygnięcie sądu rozpoznającego sprawę w pierwszej instancji dopuszczalna jest jedynie razie rażącego zaniżenia lub zawyżenia zasądzonej kwoty (por. wyrok Sądu Najwyższego z 9 lipca 1970 r., III PRN 39/70, OSNCP 1971/3/53 oraz z 7 stycznia 2000 r., II CKN 651/98, Lex nr 51063). Niewątpliwie o rażącym zaniżeniu zadośćuczynienia można mówić wówczas, gdy sąd uwzględnia jedynie połowę żądanego zadośćuczynienia, które było w całości zasadne. W niniejszej sprawie oddalając częściowo powództwo Sąd I instancji zasądził na rzecz powoda kwotę 15.000 zł w miejsce żądanej – 30.000 zł. Różnica tych sum jest na tyle znaczna, żeby uznać, że pierewsza z nich jest rażąco niska w porównaniu do drugiej.

Roszczenie powoda, tj. o zadośćuczynienie z art. 446 § 4 k.c., ma charakter wybitnie ocenny, do czego trafnie nawiązał Sąd Rejonowy wskazując na posłużenie się przez ustawodawcę terminem „odpowiednie”. W odniesieniu do apelacji powoda trzeba wskazać, że w orzecznictwie przyjmuje się, że rażąco nieadekwatne jest zadośćuczynienie, które nie odzwierciedla prawidłowo wszystkich elementów składających się na doznaną krzywdę, przypisując znaczenie faktom i zdarzeniom nie dowiedzionym, bądź takim, których związek przyczynowy ze zdarzeniem nie został wykazany, lub odmawiając znaczenia takim okolicznościom, które wykazane zostały i pozostają ze zdarzeniem w związku, bądź którego kwota rażąco odbiega od tej, która byłaby adekwatna do rozmiarów doznanej krzywdy.

Strona powodowa, kwestionująca wysokość przyznanego przez Sąd I instancji zadośćuczynienia, przedstawiła argumenty, które skłoniły do oceny przyznanego świadczenia jako nieadekwatnego w stopniu rażącym. Zadośćuczynienie winno złagodzić ogół cierpień powoda po stracie najbliższej osoby. Negatywne zjawiska potwierdziła w pełni opinia biegłego psychologa. Cierpienie powoda jest długotrwałe, przy czym należy uwzględnić młody wiek powoda, czyli konieczność dalszego życia w poczuciu osamotnienia po stracie jedynej siostry. Powód w dużym stopniu utracił możliwość czerpania przyjemności z życia rodzinnego na wiele lat. Również okoliczności zdarzenia – tragiczny wpadek właściwie na początku drogi życiowej – powoduje wiekszą niż zwykle traumę. Zadośćuczynienie ma charakter jednorazowy i powinno być kompleksowe. Żądana w pozwie kwota 30 000 zł, zdaniem Sądu Okręgowego, jest w realiach niniejszej sprawy odpowiednia i złagodzi cierpienia powoda i to zarówno już doznane, jak i te, które zapewne wystąpią w przyszłości. Powyższa, umiarkowana wysokość zadośćuczynienia łączy się z wysokością stopy życiowej społeczeństwa. Stanowi około 8-krotność średniego miesięcznego wynagrodzenia czy też można ją porównać do ceny najniższej klasy nowego samochodu. W zestawieniu z krzywdą po śmierci siostry należy ją uznać w tej sprawie za sumę odpowiednią.

Konsekwencją zmiany orzeczenia w zakresie kwoty głównej i uwzględnienia zarzutów apelacji musiała być również zmiana rozstrzygnięcia o kosztach. Zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu wyrażoną w art. 98 kpc strona przegrywająca obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw. W niniejszej sprawie pozwany ostatecznie przegrał spór w całości, a więc powinien zwrócić powodowi poniesione przez niego koszty na które składają się opłata od pozwu w wysokości 300 zł oraz koszty zastępstwa radcy prawnego wraz z opłatą od pełnomocnictwa w wysokości 2417 zł.

Z podanych wyżej względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 kpc orzekł jak w sentencji. O kosztach procesu za drugą instancje postanowił zaś w oparciu o art. 98 § 1 kpc i art. 108 § 1 kpc, obciążając nimi w całości przegrywającego pozwanego. Strona powodowa poniosła w instancji odwołwczej koszty procesu w wysokości 1950 zł (opłata od apelacji – 750 zł i koszty zastępstwa procesowego – 1200 zł).