Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 października 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 października 2012 r. w Poznaniu

sprawy z odwołania B. H.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

o wysokość świadczenia i wysokość kapitału początkowego

na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego- Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu

z dnia 9 lutego 2012 r. sygn. akt VIII U 3470/10

1.  oddala apelację;

2.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Poznaniu na rzecz adwokata D. B. kwotę 120 zł powiększoną o podatek VAT tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 30 sierpnia 2010 r. pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. ustalił B. H. kapitał początkowy przyjmując za podstawę jego wymiaru kwotę 990,75 zł. Do obliczenia przyjęto wskaźnik wysokości podstawy wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy na poziomie 81,15%; okresy składkowe w wymiarze 11 lat 11miesięcy 3 dni (143 miesiące).Współczynnik proporcjonalny oszacowano na 65,74%. Ostatecznie kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniósł 72167,70 zł.

Decyzją z dnia 11 października 2010 r. pozwany ponownie ustalił prawidłową wysokość świadczenia korygując okresy składkowe na 11 lat. W załączniku do tej decyzji datowanym na 19.10.2010 r. pozwany wskazał, że początkowo błędnie zaliczono okres opieki nad członkiem rodziny od 1 sierpnia 1980 r. do 15 maja 1983 r.

Decyzją z dnia 25 października 2010 r. ZUS I Oddział w P. przyznał B. H. emeryturę z urzędu poczynając od dnia 16 września 2010 r. (osiągnięcie wieku emerytalnego).

Od przywołanych decyzji ( w tym także załącznika do decyzji) B. H. odwołała się do Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu.

Wyrokiem z dnia 9 lutego 2012 r. odrzucono odwołanie od załącznika z dnia 19.10.2010 r. (punkt 1.), zmieniono zaskarżoną decyzję z dnia 30 sierpnia 2010 r. o tyle, że do wartości kapitału początkowego odwołującej przyjęto okres opieki nad babką A. S. od dnia 1 sierpnia 1980 r. do dnia 15 maja 1983 r. (punkt 2.), zmieniono zaskarżoną decyzję z dnia 25 października 2010 r. o tyle, że kwota kapitału początkowego stanowiąca podstawę obliczenia emerytury odwołującej uwzględnia zaliczony w punkcie 2 wyroku do wartości tego kapitału okres opieki nad babką A. S. od dnia 1 sierpnia 1980 r. do dnia 15 maja 1983 r. (punkt 3.), zasądzono od pozwanego na rzecz odwołującej kwotę 120 zł. tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu (punkt 4.).

U podstaw powołanego orzeczenia legły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

B. H. urodziła się (...) r. Do dnia 31 lipca 1980 r. zatrudniona była (...) Ośrodku (...) w P.. W okresie od 1 sierpnia 1980 r. do 15 maja 1983 r. opiekowała się swoją chorą babką A. S. – inwalidką I grupy. Zamieszkiwała z nią we wspólnym pokoju, w mieszkaniu tym przebywała dodatkowo obca rodzina , z którą nie utrzymywano kontaktów. Wcześniej wspólnie w pokoju mieszkała także siostra A. S. zmarła w 1979 r. W okresie od 1 sierpnia 1980 r. do 15 maja 1983 r. odwołująca nie pracowała zawodowo. Od 16 maja 1983 r. podjęła zatrudnienie w (...), od 9 czerwca 1991 r. była uprawniona do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Decyzją z dnia 13.12.1991 r. pozwany odmówił B. H. zaliczenia do stażu pracy okresu opieki nad A. S..

W dalszej kolejności wydano powołane na wstępie decyzje, przy czym decyzją z 1 września 2010 r. pozwany zaliczył sporny okres jako nieskładkowy.

W tak ustalonym – na podstawie dokumentów zebranych w aktach pozwanego oraz zeznań odwołującej – stanie faktycznym sąd uznał zasadność odwołań.

Sąd uznał za wiarygodne dokumenty przedstawione w sprawie wobec niekwestionowania ich prawdziwości, za wiarygodne uznał także zeznania odwołującej korespondujące z dokumentami.

Sąd I instancji przywołał treść art.477 ⁹k.p.c. par.1 , zgodnie z którym odwołania od decyzji organów rentowych wnosi się na piśmie do organu, który wydał decyzję, lub do protokołu sporządzonego przez ten organ, w terminie miesiąca od doręczenia odpisu decyzji. W myśl § 3 Sąd odrzuci odwołanie wniesione po upływie terminu, chyba że przekroczenie terminu nie jest nadmierne i nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego się.

Powyższe brzmienie przepisu stanowić musi o odrzuceniu odwołania od decyzji z dnia 11.10.2010 r. wraz z załącznikiem albowiem decyzję wysłano odwołującej 19.10.2010 r., zaś odwołanie wniesione zostało 1.12.2010 r. a więc z przekroczeniem ustawowego terminu.

Odnosząc się do pozostałych zaskarżonych w terminie decyzji sąd przywołał brzmienie art.7 ust.7 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.z 2004, Nr 39 poz.353 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem okresami nieskładkowymi są także przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresy niewykonywania pracy, w granicach do 6 lat, spowodowane koniecznością opieki nad innym niż dziecko członkiem rodziny zaliczonym do I grupy inwalidów lub uznanym za całkowicie niezdolnego do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo uznanym za osobę niepełnosprawną w stopniu znacznym, sprawowanej przez członka jego rodziny w wieku powyżej 16 lat, który w okresie sprawowania opieki nie osiągnął przychodu przekraczającego miesięcznie połowę najniższego wynagrodzenia.

Odwołująca – mając na uwadze powołane brzmienie przepisu – spełnia zdaniem Sądu I instancji warunki zaliczenia do okresów nieskładkowych okresu opieki sprawowanej nad swoją babcią od 1 sierpnia 1980 r. do 15 maja 1983 r.

Sąd argumentował także, że powołana wyżej ustawa emerytalna znajduje zastosowanie także do ustalenia kapitału początkowego oraz wysokości emerytury przyznanej z urzędu.

Sąd wyjaśniał także kwestie związane z ustaleniem daty końcowej sprawowania opieki przez odwołującą. Z akt rentowych odwołującej wynika, że sporny okres zaczyna się z dniem 1 sierpnia 1980 r., tego okresu dotyczą też zaskarżone decyzje oraz treść odwołania . Podczas przesłuchania w miejscu zamieszkania natomiast wnioskodawczyni 3-krotnie podała odmienną datę. W ocenie sądu ta niedokładność wynikała ze znacznego upływu czasu, stanu zdrowia odwołującej oraz niecodziennej dla niej trudnej emocjonalnie sytuacji (przesłuchanie osoby leżącej w domu ). Również z dokumentacji przedłożonej do akt sprawy wynika przerwa w pracy właśnie od 1 sierpnia 1980 r. do 15 maja 1983 r. wobec czego zmieniono decyzję na podstawie art.477 ¹⁴ par.2 k.p.c., o kosztach orzeczono na podstawie art.98 k.p.c.

Apelację od powołanego orzeczenia w zakresie punktów2,3,4 wniósł pozwany organ rentowy, domagając się zmiany wyroku i oddalenia odwołania, ewentualnie – uchylenia orzeczenia i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Zarzuty apelacji objęły naruszenie prawa materialnego to jest art.7 pkt 7 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS w związku z art.67 tejże ustawy poprzez przyjęcie, że A. S. należy do kręgu członków rodziny a tym samym uznanie opieki nad nią jako okres nieskładkowy.

W uzasadnieniu wniesionego środka zaskarżenia apelujący naprowadzał, że kwestia odmowy zaliczenia spornego okresu jako nieskładkowy została już przesądzona w decyzji z dnia 13 grudnia 1991 r. z uwagi na treść art.13 ust.3 pkt 1 lit.b i ust.4 ustawy z dnia 14.12.1982 r. o zapatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin. W kręgu ujętych tam członków rodziny brak babci czy dziadka. Krąg osób jest tożsamy z wynikającym z brzmienia art.67 ustawy emerytalnej.

B. H. wniosła o oddalenie apelacji pozwanego organu rentowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie Sąd Apelacyjny wskazuje, że w całej rozciągłości aprobuje ustalenia faktyczne poczynione na etapie postępowania pierwszo instancyjnego co czyni zbędnym ponowne ich w tym miejscu szczegółowe przytaczanie.

Nietrafne są podniesione w apelacji zarzuty naruszenia przepisów prawa ubezpieczeń społecznych.

Sąd I instancji prawidłowo przywołał i zinterpretował przepisy prawa materialnego stanowiące podstawę zaskarżonych decyzji.

Zgodnie z brzmieniem art.7 ust.7 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.z 2004, Nr 39 poz.353 ze zm.) okresami nieskładkowymi są także przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresy niewykonywania pracy, w granicach do 6 lat, spowodowane koniecznością opieki nad innym niż dziecko członkiem rodziny zaliczonym do I grupy inwalidów lub uznanym za całkowicie niezdolnego do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo uznanym za osobę niepełnosprawną w stopniu znacznym, sprawowanej przez członka jego rodziny w wieku powyżej 16 lat, który w okresie sprawowania opieki nie osiągnął przychodu przekraczającego miesięcznie połowę najniższego wynagrodzenia.

Słusznie argumentuje apelujący, że pojęcie „członek rodziny” użyte w przepisie odpowiada definicji członka rodziny z art.67 ustawy emerytalnej. W tej ostatniej normie ustawodawca ujął (jako osoby uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym ) dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione; przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletniości wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka; małżonka (wdowę i wdowca) oraz rodziców.

Zdaniem Sądu przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe ( których wyników apelujący nie neguje odstępując od jakichkolwiek zarzutów prawa procesowego) dowiodło, że odwołująca jako wnuczka A. S. została przyjęta na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletniości a więc mieści się w kręgu członków rodziny,

o jakich mowa wyżej.

W tym miejscu cenne zdaje się przywołanie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2009 r. I UK 142/09, zgodnie z którym (teza 2 i 3 ) podstawową przesłankę nabycia prawa do renty rodzinnej przez wnuki stanowi przyjęcie na wychowanie i utrzymanie. Obydwa elementy muszą zachodzić łącznie. Nie wystarcza spełnienie jedynie przesłanki przyjęcia na utrzymanie. Przyjęcie na wychowanie oznacza, że nie ma rodziców, którzy realizowaliby wychowanie, bądź też rodzice (rodzic) nie realizują obowiązku wychowywania i obowiązek ten, łącznie z dostarczaniem utrzymania, przejmują dziadkowie. Przez przyjęcie na wychowanie należy rozumieć stałe sprawowanie pieczy na dzieckiem, polegające na opiece nad nim, przekazywaniu mu wiedzy, zapewnieniu osiągnięcia rozwoju fizycznego i psychicznego oraz doprowadzeniu do samodzielności. Sam stały kontakt jest niewystarczający. LEX nr 564770.

Postępowanie dowodowe przeprowadzone w sprawie wykazało, że rodzice odwołującej rozwiedli się 8 czerwca 1959 r. , kiedy to odwołująca miała zaledwie 8 lat, od urodzenia jednak wobec braku czynności opiekuńczych ze strony matki i ojca , została przyjęta na wychowanie przez babkę A. S.. Mieszkała z nią i pozostawała na jej utrzymaniu do wyjazdu na studia w roku 1970 . Wskazują na to : orzeczenie rozwodowe, własnoręczne oświadczenia A. S., zeznania odwołującej.

Co do statusu inwalidki I grupy po stronie A. S. Sąd II instancji uznaje tę okoliczność za dostatecznie udowodnioną.

Mając na względzie upływ czasu od spornego okresu opieki uznać należy zeznania odwołującej poparte przedstawionymi dowodami pisemnymi (kartoteka medyczna odwołującej z zapisem z dnia 28 kwietnia 1983 r. ujmującym fakt sprawowania opieki nad babką inwalidką I grupy) za wystarczające.

Mając na uwadze całość przedstawionej argumentacji orzeczono o oddaleniu apelacji

pozwanego organu rentowego jako bezzasadnej w oparciu o treść art.385 k.p.c.

del.SSO Sylwia Dembska SSA Dorota Goss-Kokot SSA Marta Sawińska