Pełny tekst orzeczenia

Sygnatura akt VIII Ga 294/13

VIII Ga 295/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 października 2013 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie VIII Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący:SSO Anna Budzyńska (spr.)

Sędziowie:SO Agnieszka Woźniak

SR del. Patrycja Baranowska

Protokolant:stażysta Patrycja Predko

po rozpoznaniu w dniu 25 października 2013 roku w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa D. D. (1)

przeciwko J. M. (1), K. O. (1) i M. B.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych od wyroku Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 18 czerwca 2013 roku, sygnatura akt V GC 566/11

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

SSR del. Patrycja Baranowska SSO Anna Budzyńska SSO Agnieszka Woźniak

Sygn. akt VIII Ga 294/13

VIII Ga 295/13

UZASADNIENIE

W dniu 21 stycznia 2010r. powód D. D. (1) wniósł pozew żądając zasądzenia od pozwanego J. M. (2) kwoty 13.740 z ustawowymi odsetkami od dnia 28 lipca 2009 r. oraz kwoty 1.464,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 27.10.2009 r. oraz kosztami procesu.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że strony zawarły umowę, której przedmiotem było wykonanie remontu pomieszczeń. Powód wykonywał remont pomieszczenia mieszkalnego oraz pomieszczenia gospodarczego. Pozwany nadzorował prace, nie zgłaszając uwag. Z czasem pozwany przestał dostarczać materiał i doszło do przestojów. Powód wskazał, że nie dokończył pracy z przyczyn leżących po stronie pozwanego, za wykonane zaś prace remontowe przedłożył pozwanemu fakturę, która nie została opłacona, nadto pozwany podniósł, że pozwany nie zapłacił należności z faktury za wywóz gruzu na kwotę 1.464,00 zł.

Nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 10 lutego 2010 r. w sprawie o sygn. akt V GNc 268/10 Sąd Rejonowy w Gorzowie Wielkopolskim orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

Pozwany zaskarżył nakaz w całości, wnosząc o jego uchylenie w całości i oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu zarzutów podnosił, że powód nie wykonał zleconego zadania w całości, zaś wykonany zakres prac był w znacznej mierze wadliwy. Dodał także, że roszczenie powoda jest przedwczesne albowiem rozliczenie miało nastąpić po sporządzeniu kosztorysu powykonawczego, a taki nie został sporządzony. Zakwestionował także zasadność żądania zapłaty za wywóz gruzu wskazując, że nie umawiał się na zwrot kosztów uporządkowania terenu, nadto strony nie sporządziły w tym zakresie aneksu. Podniósł także, że uiścił już na rzecz powoda kwotę łącznie 12.000 zł, z czego 11.000 zł tytułem zapłaty należności z wcześniejszej faktury VAT wystawionej przez powoda o numerze (...) z dnia 13.06.2009 roku oraz kwotę 1.000 zł zaliczkowo na poczet kosztów związanych z wynajęciem przez powoda rusztowań.

Postanowieniem z dnia 11 września 2012r. Sąd Rejonowy w Gorzowie Wielkopolskim na podstawie art. 174 §1 pkt. 1 k.p.c. zawiesił postępowanie w sprawie wobec śmierci pozwanego J. M. (2).

Postanowieniem z dnia 28 stycznia 2013 r. podjęto zawieszone postępowanie z udziałem spadkobierców zmarłego pozwanego J. M. (2): żony J. M. (1), córki K. O. (1) i córki M. B..

Wyrokiem z dnia 18 czerwca 2013 r. Sąd Rejonowy w Gorzowie Wielkopolskim w sprawie o sygn. akt V GC 566/11 utrzymał w całości nakaz zapłaty z dnia 10 lutego 2010 r. z tą zmianą, że w miejsce zmarłego pozwanego J. M. (2) solidarnie ponoszą odpowiedzialność J. M. (1), K. O. (1), M. B..

Powyższe rozstrzygnięcie zostało oparte na następującym stanie faktycznym:

D. D. (1) prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą Kompleksowe Wykańczanie Wnętrz D. (...). D. w M..

W dniu 18.05.2009r. J. M. (2) zawarł z D. D. (1) umowę o roboty budowlane, której przedmiotem było wykonanie remontu pomieszczenia mieszkalnego oraz gospodarczego, stanowiących własność zamawiającego. Termin zakończenia prac określono na 30 czerwca 2009r. Szacunkową wartość robót określono na 32.087,50 zł. Szczegółowy zakres prac określał kosztorys ofertowy Wykonawcy stanowiący integralną część umowy. Kosztorys zawierał wartość robocizny i sprzętu – bez wartości materiałów. Szczegółowe – Końcowe rozliczenie prac miało odbyć się kosztorysem powykonawczym sporządzonym na podstawie faktycznie wykonanych ilości i cen jednostkowych zawartych w kosztorysie. W kosztorysie ofertowym do umowy wskazano, iż stanowi wartość szacunkową R + S (bez M – materiałów). Obie strony umowy podpisały zarówno umowę, jak i kosztorys ofertowy do umowy. Strony również ustaliły, iż może dochodzić do płatności częściowych.

Sąd Rejonowy ustalił, że pracownicy powoda podjęli prace na budynku pozwanego przy ulicy (...) w M.. Co do zakresu prac Sąd Rejonowy ustalił, że powód wykonał docieplenie ściany styropianem, obróbkę okien, wtopiono siatkę, wykuto płytki na tarasie.

Wedle ustaleń Sądu I instancji prace trwały około miesiąca. Sąd Rejonowy ustalił, że w dużej mierze prace zostały wykonane. W trakcie wykonywania prac doszło do konfliktu pomiędzy stronami. Pozwany prosił o ciszę w czasie wykonywania prac i nie dostarczał materiału do robót. Powód zabrał z placu robót swoich pracowników.

W dniu 13 czerwca 2009 r. powód wystawił pozwanemu fakturę VAT nr (...) za usługę budowlaną na kwotę 11.000 zł.

Pismem z dnia 09 lipca 2009 r. powód wzywał pozwanego do rozliczenia prac wykonanych w ramach umowy łączącej strony.

W dniu 13 lipca 2009 r. powód wystawił pozwanemu fakturę VAT nr (...) za docieplenie budynku mieszkalnego i remont pomieszczenia gospodarczego na kwotę 13.740 zł. dochodzoną pozwem z terminem zapłaty do dnia 20 lipca 2009 roku.

Pozwany odmówił zapłaty żądając jednocześnie zwrotu kwoty 11.000 zł i 1.000 zł. Pismem z dnia 24 lipca 2009 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 13.740 zł w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania.

W dniu 06 sierpnia 2009 r. pozwany zwrócił powodowi fakturę VAT nr (...), kwestionując jej wartość w całości.

Pismem z dnia 02 października 2009 r. pozwany wezwał pełnomocnika powoda do przybycia w dniu 08 października 2009 r. o godzinie 10:00 na miejsce wykonywania robót w celu dokonania oględzin wykonanych prac i oceny ich jakości. Następnie pismem z dnia 08 października 2009 r. pozwany informował, iż w wyznaczonym terminie doszło do spotkania, w którym uczestniczył on oraz S. J. i Z. D. (1).

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 12 października 2009 r. powód wystawił pozwanemu fakturę VAT nr (...) za usługi transportowe na kwotę 1.464,00 zł. – wywiezienie gruzu. Powód wywiózł gruz za pozwanego i zapłacił za to wywiezienie G. W. – (...)w M..

Następnie Sąd Rejonowy wskazał, że w kwietniu 2012 r. biegły sądowy z dziedziny budownictwa opracował na zlecenie Sądu opinię, w której opracował kosztorys na faktycznie wykonane przez powoda roboty. Na podstawie tej opinii Sąd ustalił, że wykonane przez powoda roboty wyniosły: budynek mieszkalny na kwotę netto 20.320,67 zł, w tym rusztowania 3.804,36 zł netto, budynek gospodarczy 3.756,20 zł netto.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał powództwo w całości za uzasadnione. Wskazał, że rozstrzygnięcie oparł na złożonej do akt umowie, która nie była kwestionowana przez strony. Faktycznie została zawarta i była realizowana. W ocenie Sądu Rejonowego - umowa zawarta pomiędzy stronami jest wiarygodna i zakreśla wraz z kosztorysem przedmiot prac. Z umowy wynikało, iż jest możliwa częściowa zapłata za wykonane prace. Sąd Rejonowy wskazał, że po zejściu powoda z placu robót chciał się on rozliczyć i temu służyła wystawiona faktura VAT. Zeznania świadków z uwagi na upływ czasu nie były bardzo precyzyjne, lecz można było z nich – jak wskazano w pisemnych motywach wyroku - wywieźć ducha realizacji zawartej umowy. Zdaniem Sądu Rejonowego - świadek P. W. (1) oraz R. C. (1) potwierdził, iż prace były wykonywane do czasu dostarczania przez pozwanego materiałów, że prace były odbierane – ocieplenie elewacji, obrobienie okien, prace przy pomieszczeniu gospodarczym. Świadek wskazał, iż prace trwały około miesiąca. Świadek J. G. zeznał, iż elewacja została wykonana do momentu wtopienia siatki, obrobiono okna. Świadek podał też przyczynę wyproszenia i zakończenia robót, że faktycznie wynikały one z postawy pozwanego, który chciał mieć ciszę i nadużywał alkoholu. Świadek S. J. potwierdził, iż prace trwały nawet kilka miesięcy, ilość pracowników powoda, nadto że wykonawca został wyproszony. Świadek A. M. przy składaniu swoich zeznań podawał bardzo ocennie fakty, lecz jednak przyznał jakie roboty zostały wykonane i że nie widział wypowiedzenia umowy. Świadek Z. D. (2) zaznaczał niestaranność wykonanych prac, lecz oceniał przede wszystkim budynek gospodarczy. Wskazał jednak, że była położona siatka. K. D. to wykonawca, który kontynuował prace po powodzie i wskazał, iż robił dach. W ocenie Sądu I instancji zeznał on szczerze, jakie prace wykonywał i wykonał powód. W ocenie Sądu I instancji świadek nie miał interesu w składaniu zeznań o określonej treści, czy przemawiających za powodem, albowiem sam wykonywał prace i mógł w swoim interesie zeznawać, iż je wykonał.

Określając zasady ciężaru dowodowego w rozpoznawanej sprawie - Sąd Rejonowy podniósł, że skoro powód złożył pozwanemu faktury – w oparciu o umowę to, pozwany powinien dowieść, że nie było podstaw do ich wystawienia – umowa została zawarta. Nie zostało to – zdaniem Sądu Rejonowego - udowodnione. Pozwany też w żaden sposób nie dowiódł, że zapłacił za wcześniejszą fakturę VAT z 13 czerwca 2009 r.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że dał wiarę powodowi. Jego przesłuchanie potwierdziło zasadność roszczenia i opisany stan faktyczny. Zeznawał zbieżnie z dokumentami prywatnymi oraz zeznaniami świadków – jego pracowników. Ponadto jego zeznania były logiczne, nie starał się zeznawać jednostronnie, nie konfabulował, nie dodawał oczywiście nieprawdziwych informacji. Jego zeznania potwierdziły słowa świadków – jego pracowników, zarówno obecnych jak i byłych.

Za wiarygodną uznał także Sąd I instancji opinię biegłego sądowego A. S. (1). W ocenie Sądu Rejonowego istotne kwestie, konieczne dla merytorycznego rozpoznania sprawy wystarczająco zostały wyjaśnione w opinii biegłego A. S. (1). Przeprowadzona w sprawie opinia jest wiarygodna i rzetelna, zaś zawarte w niej wnioski są zgodne z rzeczywistością. Podniósł, iż opinia biegłego miała na celu ułatwienie sądowi należytej oceny zebranego materiału, gdyż potrzebne były do tego wiadomości specjalne. Sąd podkreślił, że biegły wskazał, iż wartość robót wynosi 21.448,74 zł czyli 23.461,74 zł brutto. Sąd Rejonowy zarzucił jednocześnie, że biegły w swoim uzasadnieniu przyjął bezprawnie, iż doszło do zapłaty częściowo za wykonane prace. Nic jednak – w ocenie Sądu - nie potwierdziło, iż pozwany zapłacił już w części za prace. Złożona kserokopia faktury VAT (...) z 13 czerwca 2009 r. nie została potwierdzona za zgodność z oryginałem. Ponadto faktura VAT nie jest dowodem, a jedynie wypełnieniem obowiązku publicznoprawnego – skarbowego.

Sąd Rejonowy dodał, że o ewentualnym dopuszczeniu dowodu z opinii innego biegłego tej samej specjalności nie może decydować wyłącznie wniosek strony, lecz zawarte w tym wniosku konkretne uwagi i argumenty podważające miarodajność dotychczasowej opinii lub co najmniej miarodajność tę poddające w wątpliwość.

W ocenie Sądu Rejonowego - wobec braku zapłaty za wykonane roboty powodowi należało się wynagrodzenie i dlatego w oparciu o wystawioną fakturę VAT dochodził zapłaty.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji powoda z pozwanym łączyła umowa o dzieło, gdyż pozwany przyjął obowiązek wykonania określonego dzieła opisanego w kosztorysie (art. 627 k.c.). Pozwany miał osiągnąć konkretny wskazany przez strony rezultat. Wykonanie obróbki okien, wykończenia, położenia elewacji stanowi to przykład umowy o dzieło.

Powołując się na art. 637 § 1 k.c. Sąd Rejonowy wskazał, że pozwany nie wykazał istnienia wad. Zgodnie z kodeksem cywilnym pozwany nie dokonał zgłoszenia formalnego wad. Pozwany nie wyznaczył terminu do usunięcia wad, nie dał nawet możliwości ich usunięcia.

Sąd pierwszej instancji orzekł o obowiązku zapłaty za wywiezienie gruzu, który – jak wskazał - obciąża właściciela posesji. O odsetkach orzeczono na podstawie przepisu art. 481 k.c., zaś o kosztach procesu na podstawie art. 98 k.p.c. oraz § 6 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Z powyższym wyrokiem nie zgodziła się strona pozwana.

Pozwana M. B. wniosła apelację od wyroku, zaskarżając go w całości oraz zarzucając mu:

1) błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, iż

- powód wykonał na rzecz pozwanego prace o wartości faktycznie wykonanych przez powoda prac przy budynku mieszkalnym w kwocie 20.320,67 zł netto, w tym rusztowania 3.804,36 zł netto oraz przy budynku gospodarczym o wartości 3.756,20 zł netto, podczas gdy ustalenie to oparte jest wyłącznie na błędnej opinii biegłego, która nie odzwierciedla rzeczywistego zakresu i ilości prac, jak również wycenia te prace na podstawie niewłaściwych (niezgodnych z umową) stawek;

- powodowi należna jest kwota 1.464,00 zł tytułem zwrotu kosztów wywozu gruzu, podczas gdy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie wskazuje na to, aby faktura ta była związana z działaniami powoda podejmowanymi w związku z pracami na rzecz strony pozwanej, a także aby powód poniósł koszty związane z tą fakturą, jak również w sytuacji gdy łącząca strony umowa nie przewidywała dodatkowego wynagrodzenia za wywóz śmieci;

2) naruszenie prawa procesowego - art. 233 § 1 k.p.c. - poprzez dokonanie niewłaściwej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a w szczególności zeznań świadków P. W. i R. C., a także zeznań powoda oraz opinii biegłego sądowego A. S., które są niewiarygodne oraz nieprzydatne dla rozstrzygnięcia niniejszego sporu;

3) naruszenie prawa materialnego art. 6 k.c. poprzez nieuprawnione przyjęcie, iż:

- powód wykazał, że ilość oraz wartość wykonanych przez niego prac uzasadnia roszczenie dochodzone w niniejszym postępowaniu;

- powód poniósł koszty w kwocie 1.464 zł związane z fakturą VAT nr (...) wystawioną przez (...) Sprzęt Prace (...) G. W. oraz że kwota ta jest związana z wykonywaniem zawartej z pozwanym umowy;

- strona pozwana nie dowiodła, iż uiściła na rzecz powoda kwotę 11.000,00 zł brutto tytułem zapłaty za fakturę VAT (...) z dnia 13.06.2009 r., podczas gdy fakt ten został przyznany przez stronę powodową oraz nie był przez nią w toku postępowania kwestionowany.

Wskazując na powyższe zarzuty pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu pozwana podniosła, że w niniejszej sprawie niesporne było, że umowa nie została wykonana w całości a powodowi należy się wynagrodzenie jedynie za prace rzeczywiście i niewadliwie wykonane.

Skarżąca wskazała, że w oparciu o treść zeznań P. W. i R. C., przesłuchania powoda oraz opinii biegłego sądowego nie da się ustalić zakresu oraz wartości rzeczywiście wykonanych prac. Z treści tych dowodów nie wynika precyzyjna ilość wykonanych prac wyrażonych w m ( 2), która to jednostka powinna zgodnie z umową służyć za podstawę wszelkich rozliczeń. Co prawda biegły w swojej opinii podaje ilość wykonanych prac wyrażonych w m ( 2), jednak są one wyłącznie odbiciem danych wynikających z kosztorysu ofertowego stanowiącego załącznik do umowy zawierającego dane wstępne, nie są natomiast wynikiem własnych ustaleń biegłego. Powyższe świadczy także o tym, że biegły sądowy przeprowadzając wizję lokalną nie dokonał własnych obmiarów. W konsekwencji opinia ta – zdaniem skarżącej - nie może stanowić podstawy do ustaleń odnoście ilości wykonanych przez powoda prac. Wadliwie było także zaakceptowanie przez Sąd Rejonowy, pomimo zgłoszonych przez pozwanych zastrzeżeń, przyjętych przez biegłego sądowego stawek za wykonanie poszczególnych prac. Pozwana podniosła, że kosztorys ofertowy wyraźnie wskazywał ceny jednostkowe należne powodowi za wykonanie zleconych prac. Tymczasem biegły sądowy przyjął stawki z cenników (...)oraz (...) i to w dodatku z 2012 r. Sąd Rejonowy w ogóle nie odniósł się natomiast do tej kwestii. Pozwana zaakcentowała, że treść faktury VAT musi być zgodna z umową, powód tymczasem nie wykazał istnienia swego roszczenia co do wysokości.

Wskazała również, że Sąd Rejonowy błędnie uznał, że pozwany nie wykazał zapłaty na rzecz powoda kwoty 11.000,00 zł brutto tytułem zapłaty za fakturę VAT (...) z dnia 13.06.2009 roku – podczas, gdy powód już w pozwie przyznał, iż otrzymał od pozwanego kwotę 11.000 zł brutto. Powyższe wynikało także zdaniem skarżącej z treści faktury VAT nr (...) z dnia 13.06.2009 r. na której widnieje zapis ,, zapłacono”.

W odniesieniu do żądania zapłaty przez stronę pozwaną należności z tytułu wywozu gruzu skarżąca podała, że faktura VAT nr (...) została wystawiona nie na pozwanego lecz na powoda, nie z tytułu wywozu gruzu lecz z tytułu usługi transportowej i to na długo po tym, jak strony zaprzestały współpracy. Z treści tej faktury nie wynika przy tym – jak przyjął to Sąd Rejonowy aby została zapłacona powoda. Niezależnie od tego obowiązek zapłaty przez pozwanego należności z tytułu ,,posprzątania” terenu nie wynikał z treści umowy.

Także J. M. (1) oraz K. O. (2) wniosły apelację od powyższego wyroku, zaskarżając go w całości oraz zarzucając mu:

1) błędne zastosowanie art. 485 k.p.c. poprzez wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym w sytuacji braku któregokolwiek z dokumentów wymienionych w tym przepisie, stanowiących podstawę do wydania takiego orzeczenia oraz wydanie takiego nakazu zapłaty na podstawie załączonych do pozwu kserokopii dokumentów, niepoświadczonych za zgodność z oryginałem ani przez powoda ani przez jego profesjonalnego pełnomocnika,

2) błędne ustalenie stanu faktycznego wskutek:

- niezastosowania art. 230 k.p.c. co do faktu podniesionego przez pozwanego, iż zapłacił powodowi 12.000 zł za wykonane roboty, któremu to faktowi powód nie zaprzeczył, a który potwierdzały inne zgromadzone w sprawie dowody,

- niezastosowania art. 231 k.p.c. co do faktu wystawienia faktury VAT nr (...) z 13.0.2009 r. przez powoda i jej zapłaty gotówką przez pozwanego, chociaż z innych faktów udowodnionych w sprawie wynikało, że taka faktura została wystawiona i zapłacona,

- błędne zastosowanie art. 233§ 2 k.p.c. poprzez dowolną ocenę zgromadzonych w sprawie dowodów,

- niezastosowanie art. 232 zd. 2 k.p.c. poprzez nieprzeprowadzenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego, pomimo zgłoszenia przez pozwanego szeregu zarzutów do jego opinii oraz poprzez nieprzeprowadzenie dowodu z przesłuchania pozwanych spadkobierców na okoliczność działu spadku po zmarłym J. M. (2),

- błędne zastosowanie art. 302 k.p.c. poprzez przeprowadzenie dowodu z przesłuchania powoda, chociaż niemożliwe było już przesłuchanie pozwanego wobec jego śmierci i przeprowadzenie przesłuchania powoda w sposób wybiórczy,

3) sporządzenie uzasadnienia zaskarżonego wyroku z naruszeniem treści art. 328 § 2 k.p.c.

4) naruszenie prawa materialnego poprzez:

- błędne zastosowanie art. 6 k.c. poprzez przyjęcie, że to pozwany winien udowodnić, że nie było podstaw do wystawienia przez powoda faktury VAT, a nie powód winien udowodnić że takie podstawy były,

- błędne zastosowanie art. 1034 § 1 kc. poprzez zasądzenie solidarnie od pozwanych kwoty 15.204 zł, choć nie są one dłużnikami solidarnymi, a to wobec dokonania działu spadku po zmarłym J. M. (2),

- niezastosowanie art. 1034 § 2 kc. pomimo dokonania przez pozwane spadkobierczynie działu spadku po zmarłym J. M. (2),

- zasądzenie od pozwanych kwoty 1.464 zł, chociaż żądanie pozwu jest w tym zakresie oparte na fakturze VAT wystawionej G. W. na rzecz powoda (w fakturze on jest wskazany jako kupujący), a zatem w sytuacji braku legitymacji po stronie powoda do domagania się zapłaty tej kwoty,

- niezastosowanie art. 658 k.c., poprzez błędne zakwalifikowanie umowy łączącej strony jako umowy o dzieło, podczas gdy w rzeczywistości była to umowa o remont budynku, do której stosuje się odpowiednio przepisy o umowie o roboty budowlane,

- niezastosowanie art. 635 k.c. w zw. z art. 656 § 1 w zw. z art. 658 k.c., zgodnie z którym zlecającemu przysługuje prawo odstąpienia od umowy bez wyznaczania terminu dodatkowego dla wykonawcy, w sytuacji gdy ten opóźnia się z ukończeniem robót tak dalece, że nie jest prawdopodobne, by zdołał je ukończyć w umówionym czasie.

Wskazując na powyższe zarzuty pozwane wniosły o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I Instancji. Nadto wniosły o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania.

Pozwane zarzuciły, że Sąd Rejonowy nie ustalił jakie prace i o jakiej wartości zostały wykonane, a zatem w jakim stopniu powód wykonał umowę. Wskazały na dowolną ocenę opinii biegłego sądowego. Podniosły, że opinia ta została sporządzona w oderwaniu od postanowień umowy. Biegły sądowy zastosował bowiem nie ceny określone przez strony w kosztorysie ofertowym lecz ceny z cenników budowlanych i to nie z 2009 r., kiedy roboty były wykonywane, lecz z roku 2012. Ponadto każdą pracę ,,rozbił” na odrębne pozycje kosztorysowe, podczas gdy strony ustaliły konkretne stawki za m 2. Na powyższe nieprawidłowości pozwany J. M. (2) powoływał się w swym piśmie z dnia 24 kwietnia 2012 r., zawierającym zarzuty do opinii biegłego - jednakże Sąd Rejonowy w żaden sposób nie odniósł się do tych zastrzeżeń. Biegły ponadto nie ustalił zakresu wykonanych przez powoda prac – w tym, w jakim procencie zostały wykonane przez powoda poszczególne prace. Skarżące podniosły, że powód w sposób dowolny ustalił wartość wykonanych przez siebie prac. Zarzuciły, że powód nie wykazał by wystawił fakturę VAT nr (...) zgodnie z umową.

Wskazały także, że powód nie zaprzeczył temu, że otrzymał od powoda kwotę 11.000 zł na poczet faktury VAT nr (...) oraz zaliczkę w wysokości 1.000 zł, wobec czego w świetle regulacji art. 230 k.p.c. fakt ten należało uznać za przyznany.

Podniosły, że z treści faktury VAT nr (...) wynika, wbrew ustaleniom sądu, iż została ona wystawiona przez p. W. powodowi. Sąd Rejonowy zaś błędnie ustalił, że faktura ta została wystawiona przez powoda na rzecz pozwanego. Ponadto faktura ta została wystawiona w październiku 2009 r., zaś powód zakończył prace w czerwcu 2009 r. Faktura ta nie wskazuje na usługi wywiezienia gruzu, lecz usługę transportową. Nie wiadomo przy tym jakiej nieruchomości dotyczy. Nadto brak jest dowodu, że została opłacona przez powoda. Wreszcie powód nie wykazał, że umówił się, że pozwany poniesienie koszty wywozu gruzu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacje pozwanych okazały się zasadne i jako takie doprowadziły do uchylenia zaskarżonego rozstrzygnięcia i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd drugiej instancji na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania w razie nierozpoznania istoty sprawy przez sąd pierwszej instancji. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego rozpoznanie istoty sprawy wymaga odniesienia się przez Sąd (dokonania oceny w świetle materiału procesowego) nie tylko co do żądań i twierdzeń zgłaszanych w pozwie ale również do przyjętej przez pozwanego linii obrony. Uchylenie wyroku ma charakter fakultatywny i sąd drugiej instancji może orzec merytorycznie w razie nierozpoznania istoty sprawy przez sąd pierwszej instancji.

W doktrynie i orzecznictwie zwraca się uwagę na związane z taką sytuacją ryzyko pozbawienia stron jednej instancji merytorycznej (zob. wyrok SN z dnia 13 listopada 2002 r., I CKN 1149/00, Lex, nr 75293). Na podstawie poglądów dominujących w doktrynie i orzecznictwie przyjąć należy, że nierozpoznanie istoty sprawy odnosi się do roszczenia będącego podstawą powództwa i zachodzi, gdy sąd pierwszej instancji nie orzekł w ogóle merytorycznie o żądaniach stron, zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania pozwu albo pominął merytoryczne zarzuty pozwanego.

W przedmiotowej sprawie apelacje zasługiwały na uwzględnienie, trafnie wskazywały bowiem na uchybienia przepisom prawa procesowego poprzez zaniechanie przeprowadzenia w sposób prawidłowy postępowania dowodowego w zakresie wskazywanym przez pozwanego, co skutkowało pominięciem zarzutów pozwanego. Niewyjaśnienie i pozostawienie poza oceną okoliczności faktycznych stanowiących przesłanki zastosowania norm prawa materialnego, będących podstawą rozstrzygnięcia – jak przyjmuje się w orzecznictwie oznacza nierozpoznanie istoty sprawy. Ponadto podkreśla się, że sąd I instancji jest zobowiązany do wyjaśnienia motywów swojego rozstrzygnięcia w sposób umożliwiający przeprowadzenie kontroli instancyjnej zaskarżonego orzeczenia ( por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26.07.2007, V CSK 115/07, LEX 291767).

Co do zasady zatem przez pojęcie „nierozpoznania istoty sprawy” należy rozumieć nierozstrzygnięcie żądań stron, czyli niezałatwienie sporu.

W niniejszej sprawie taka sytuacja miała miejsce. Podnieść należy, że istota sporu między stronami sprowadzała się do oceny zasadności roszczenia powoda z tytułu wykonania za rzecz pozwanego części prac wynikających z umowy z dnia 18 maja 2009 r. Powód w pozwie sam przyznał, że nie zrealizował umowy w całości. W zakreślonej przez siebie w pozwie tezie dowodowej wniósł o powołanie biegłego sądowego z dziedziny budownictwa m.in. na okoliczność ustalenia zakresu wykonanych prac przez powoda oraz wyceny kosztorysowej każdej ze zleconych prac (k. 2). Także pozwany w zarzutach od nakazu zapłaty wskazał, że powód nie wykonał zleconego zadania w całości (k. 106). Stwierdził także, że przyjęte przez powoda w wystawionej fakturze, objętej żądaniem pozwu ,,kwoty po 6.000 zł netto odnoszące się zarówno do budynku mieszkalnego jak i gospodarczego zostały ustalone przez powoda bezpodstawnie i w żadnym razie nie odpowiadają wartości wykonanych prac” (k. 107).

Rolą Sąd rozpoznającego sprawę było zatem ustalenie jakiego rodzaju prace i w jakim zakresie zostały wykonane przez powoda w pomieszczeniu mieszkalnym i gospodarczym, jak również ustalenie wysokości należnego powodowi wynagrodzenia z tytułu realizacji poszczególnych prac. Wskazać należy, że zgodnie z treścią kosztorysu ofertowego strony ustaliły stawki jednostkowe za metr kwadratowy konkretnych robót, których wykonanie było konieczne do przeprowadzenia remontu pomieszczenia mieszkalnego i gospodarczego. Przy czym stawki te były różne w zależności od rodzaju prac, nadto ustalono je odrębnie dla pomieszczenia mieszkalnego i gospodarczego (k. 8).

Sąd Rejonowy tymczasem zaniechał dokonania powyższych ustaleń, w szczególności z uzasadnienia Sądu I instancji nie wynika jakie prace, gdzie (w pomieszczeniu mieszkalnym czy w pomieszczeniu gospodarczym) zostały wykonane i w jakim zakresie ( stopień realizacji w procentach). Wymogu tego nie spełnia jednozdaniowe ustalenie, że wykonano docieplenie ściany styropianem, obróbkę okien, wtopiono siatkę i wykuto płytki na tarasie, czy też wskazanie że prace „ w dużej mierze zostały wykonane” (k.446). Sąd Rejonowy pominął też całkowicie treść kosztorysu ofertowego. Poczynione przy tym przez Sąd w tym zakresie ustalenia nie zostały skonfrontowane z treścią zarzutów pozwanego zawartych w piśmie z dnia 24 kwietnia 2012 r., w którym pozwany wniósł zastrzeżenia i zarzuty do opinii biegłego A. S. (1), załączając jednocześnie pismo nazwane ,,rzeczywisty pomiar powykonawczy” (k. 346), w którym pozwany wskazywał, że w jego ocenie powód wykonał jednie całość prac przy wykuwaniu wnęk okiennych pomieszczenia mieszkalnego, zrealizował 40 % prac przy ociepleniu budynku, wykonał zaledwie 20 % prac w odniesieniu do remontu schodów, tarasu, cokołów, nie wykonał natomiast w ogóle prac w pomieszczeniu gospodarczym. Pozwany wskazywał w tym załączniku również na własną ocenę wartości tych robót. Sąd Rejonowy w ogóle nie odniósł się do powyższych zarzutów ani do wskazywanego przez pozwanego zakresu robót powoda czy też ich wartości.

Niezależnie od powyższego należy wskazać, że analiza treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku wskazuje, że ustalenie Sądu do wartości robót wykonanych przez powoda nie zostały poczynione także w oparciu o przeprowadzoną w sprawie opinię biegłego sądowego. Co prawda Sąd pierwszej instancji w cześć dotyczącej ustaleń faktycznych odwołał się do tego dowodu jednakże ograniczył się jedynie do przytoczenia konkluzji opinii biegłego sądowego w zakresie należnych powodowi kwot za wykonane prace (k. 449). Wskazane zresztą w uzasadnieniu kwoty nie odpowiadały tym ujętym w opinii. Sąd Rejonowy stwierdził bowiem, że ze sporządzonego przez biegłego kosztorysu wynikało, że prace przy budynku mieszkalnym zostały wycenione na kwotę 20.320,67 zł netto, zaś przy budynku gospodarczym na kwotę 3.756,20 zł netto (k. 449), gdy tymczasem biegły w swojej opinii oszacował wynagrodzenie powoda za prace przy budynku mieszkalnym na kwotę 18.038,06 zł netto, a przy budynku gospodarczym na kwotę 2.210,68 zł netto (k. 298). Sąd pierwszej instancji nie dokonał zatem wnikliwej analizy treści tej opinii, o czym świadczy także fakt, że w dalszej części swojego uzasadnienia podał, iż ,,biegły wskazał, iż wartość robót wynosi 21.448,74 zł czyli 23.461,74 zł brutto” (k. 452), nie dostrzegając, że do kwoty tej biegły sądowy doliczył koszty z tytułu usługi transportowej (k. 299).

Mając na uwadze powyższe okoliczności należy stwierdzić, że zasadnie skarżący podnieśli, iż Sąd Rejonowy nie odniósł się do treści zgłoszonych w piśmie z dnia 24 kwietnia 2012 r. zastrzeżeń do opinii biegłego A. S. (k. 343-345). Co prawda jak wynika z protokołu rozprawy dnia 30 kwietnia 2013 r. pełnomocnik pozwanych oświadczył, że ,,cofa wniosek o przesłuchanie biegłego, kwestionując w całości zastrzeżenia do opinii biegłego sądowego” (k. 435). Niemniej jednak w ocenie Sądu Okręgowego niejasne zapisy protokołu z tej rozprawy nie zwalniały Sądu pierwszej instancji z obowiązku ustosunkowania się do tych zastrzeżeń. Wyjaśnienia wymaga, że dowód z opinii biegłego sądowego podlega tak jak inne dowody ocenie w kontekście całokształtu okoliczności sprawy, stąd też nieuprawnione jest bezkrytyczne podzielenie wniosków wypływających z tej opinii z pominięciem pozostałych dowodów oraz stanowisk stron.

Stosowanie do treści art. 286 k.p.c. Sąd może zażądać ustnego wyjaśnienia opinii złożonej na piśmie, może też w razie potrzeby zażądać dodatkowej opinii od tych samych lub innych biegłych. Przepis ten przewiduje uprawnienie nie zaś obowiązek zażądania ustnych wyjaśnień. Wskazać jednak należy, że jeżeli występuje niezupełność lub niejasność opinii, a materiał dowodowy nie daje podstawy do oparcia się wyłącznie na pisemnej opinii jednego biegłego, sąd powinien skorzystać z możliwości, jaką przewiduje przepis art. 286 k.p.c.

Wskazać dodatkowo trzeba, że Sąd Rejonowy nie odniósł się do kwestii zaprzestania przez powoda realizacji dalszych prac, co w konsekwencji rzutowało na przeprowadzenie niepełnej oceny prawnej żądania pozwu. W ocenie Sądu Okręgowego zachowanie powoda należy zakwalifikować jako częściowe odstąpienie od umowy w zakresie prac jeszcze nie realizowanych (art. 491 § 2 k.c.), w pozostałej zaś części (a zatem w odniesieniu do prac wykonanych) zastosowanie znajdują postanowienia umowy, w tym stawki wynikające z kosztorysu ofertowego.

Podnieść trzeba, że pozwany w sporządzonym przez siebie ,,rzeczywistym kosztorysie powykonawczym” (k. 346) sam wskazał jaki zakres prac został realizowany przez powoda, a tym samym przyznał, że umowa ta została częściowo wykonana, stąd też brak było podstaw do uwzględnienia wniosku o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości.

Co do zarzutu naruszenia art. 6 k.c. należy stwierdzić, że co do zasady Sąd prawidłowo zastosował art. 6 k.c. stwierdzając – jak można wywnioskować z treści uzasadnienia – że to powód winien wykazać zasadność roszczenia, błędnie natomiast – w realiach sprawy – uznał, że samo wystawienie przez powoda faktur na rzecz pozwanego oznacza wykazanie zasadności roszczenia.

Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że sytuacja, która zaistniała w niniejszej sprawie uzasadnia uchylenie – na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. – zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. Na podstawie art. 108 § 2 k.p.c. orzeczenie o kosztach za instancję odwoławczą pozostawiono Sądowi pierwszej instancji.

Wobec powyższego szczegółowe odnoszenie się do dalszych argumentów zawartych w apelacjach jest bezcelowe i byłoby przedwczesne, gdyż ocena wielu z nich mogłaby ukształtować się zupełnie inaczej, gdyby Sąd Rejonowy należycie przeanalizował okoliczności sprawy i prawidłowo uzasadnił swoje stanowisko.

Wskazać jednakże należy, że Sąd Okręgowy podziela zarzuty skarżących odnośnie żądania powoda co do kosztów wywozu gruzu. Zgodzić się należy w szczególności z tym, że Sąd Rejonowy wadliwie przyjął, że to powód wystawił pozwanemu fakturę VAT nr (...) na kwotę 1.464 zł (k. 448), podczas gdy z treści tej faktury wynika, że została ona wystawiona przez (...) G. W. na rzecz powoda (k. 10). Sąd pierwszej instancji nie uzasadnił przy tym w sposób wyczerpujący swojego stanowiska co do zasądzenia tej kwoty. W tym zakresie ograniczył się bowiem jedynie do stwierdzenia, że wywiezienie gruzu obciąża właściciela posesji (k. 454) i to w sytuacji gdy sporna faktura odnosiła się do bliżej nieokreślonych ,,usług transportowych”, nie zaś wywozu gruzu z nieruchomości pozwanego.

Dodać także trzeba, że powód już w pozwie wskazał, że otrzymał od pozwanego zaliczkę za część wykonanych prac (k. 3). Następnie zaś nie odniósł się do twierdzeń pozwanego zawartych w sprzeciwie od nakazu zapłaty o przekazaniu mu łącznie kwoty 12.000 zł, wobec czego na gruncie art. 230 k.p.c. fakt ten należało uznać za przyznany. Z treści faktury VAT nr (...) z dnia 13.06.2009 wprost zresztą wynika, że pozwany zapłacił na rzecz powoda kwotę w wysokości 11.000 zł (k. 126).

Sąd Rejonowy ponownie rozpoznając sprawę przeprowadzi postępowanie dowodowe zgodnie z regułami wynikającymi z Kodeksu postępowania cywilnego, w szczególności zajmie stanowisko co do zakreślonej przez powoda tezy dowodowej dotyczącej opinii biegłego sądowego jak również co do zastrzeżeń strony przeciwnej odnośnie sporządzonej w sprawie opinii biegłego. W zależności od powyższego rozważy uzupełnienie dowodu z opinii biegłego sądowego, mając na względzie poczynione przez Sąd Okręgowy uwagi co do konieczności ustalenia zakresu rzeczywiście wykonanych przez powoda prac, ich rodzaju w odniesieniu do poszczególnych pomieszczeń (mieszkalnego i gospodarczego) oraz wartości. Następnie rolą Sądu będzie ocena zasadności żądania pozwu oraz jego wysokości w kontekście zarzutów podniesionych przez pozwanych.

Dodać należy, że Sąd powinien - bez względu na to, jakiej oceny prawnej żądania powoda dokona - swoje stanowisko w sposób wyczerpujący uzasadnić. Uzasadnienie to nie może sprowadzać się do przytoczenia w przeważającej części teoretycznych wywodów czy też poglądów judykatury, lecz powinno odnosić się do realiów sprawy i uwzględniać stanowiska stron wyrażane w toku procesu.

del. SSR P. Baranowska SSO A. Budzyńska SSO A. Woźniak

Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13