Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 lutego 2015 r.

Sąd Okręgowy Warszawa Praga w Warszawie II Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 lutego 2015r. w Warszawie

sprawy z powództwa (...) S.A. z w W.

przeciwko Skarbowi Państwa - Jednostka Wojskowa (...) w W.

o zapłatę

I.  zasądza o pozwanego Skarbu Państwa- Jednostki Wojskowej (...) w W. na rzecz (...) S.A. w W. kwotę 340 740 (trzysta czterdzieści tysięcy siedemset czterdzieści) zł z odsetkami umownymi w wysokości 0,5% miesięcznie od następujących kwot:

- 68 148 (sześćdziesiąt osiem tysięcy sto czterdzieści osiem) zł od dnia 31 sierpnia 2011 do dnia zapłaty

- 68 148 (sześćdziesiąt osiem tysięcy sto czterdzieści osiem) zł od dnia 1 października 2011 do dnia zapłaty

- 68 148 (sześćdziesiąt osiem tysięcy sto czterdzieści osiem) zł od dnia 31 października 2011 do dnia zapłaty

- 68 148 (sześćdziesiąt osiem tysięcy sto czterdzieści osiem) zł od dnia 1 grudnia 2011 do dnia zapłaty

- 68 148 (sześćdziesiąt osiem tysięcy sto czterdzieści osiem) zł od dnia 31 grudnia 2011 do dnia zapłaty

II.  oddala powództwo w pozostałej części

III.  ustala, że koszty postępowania strony ponoszą w częściach- powód w 7/10 (siedem dziesiątych), a pozwany w 3/10 (trzy dziesiąte); pozostawiając szczegółowe wyliczenie kosztów obciążających strony referendarzowi sądowemu

Sygn. akt II C 1439/13

UZASADNIENIE

Powód (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. w pozwie z dnia 20 grudnia 2013 roku (data prezentaty) wniósł o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa – Jednostki Wojskowej nr (...) z siedzibą w W. na swoją rzecz kwoty 340.740,00 złotych wraz z umownymi odsetkami w wysokości 0,5% miesięcznie za każdy miesiąc kalendarzowy zwłoki liczonymi: od kwoty 68.148,00 złotych od dnia 31 sierpnia 2011 roku do dnia zapłaty, od kwoty 68.148,00 złotych od dnia 1 października 2011 roku do dnia zapłaty, od kwoty 68.148,00 złotych od dnia 31 października 2011 roku do dnia zapłaty, od kwoty 68.148,00 złotych od dnia 1 grudnia 2011 roku do dnia zapłaty, od kwoty 68.148,00 złotych od dnia 31 grudnia 2011 roku do dnia zapłaty. Powód wniósł nadto o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych /pozew, k. 2-4/.

W odpowiedzi na pozew pozwany Skarb Państwa Jednostka Wojskowa nr (...) reprezentowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego od powoda na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa według norm przepisanych /odpowiedź na pozew, k.100-113/.

W dniu 6 października 2014 roku Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie wydał postanowienie, w którym sprawę o sygn. akt II C 256/14 połączył do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą o sygn. akt II C 1439/13 /k. 238 akt sprawy II C 256/14/.

W sprawie o sygn. akt II C 256/14 powód (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. domagał się zasądzenia od pozwanego Skarbu Państwa – Jednostki Wojskowej nr (...) z siedzibą w W. na swoją rzecz kwoty 817.776,00 złotych wraz z odsetkami umownymi liczonymi w wysokości 0,5 % miesięcznie za każdy miesiąc kalendarzowy zwłoki liczonymi: od kwoty 68.148,00 złotych od dnia 31 stycznia 2012 roku do dnia zapłaty, od kwoty 68.148,00 złotych od dnia 2 marca 2012 roku do dnia zapłaty, od kwoty 68.148,00 złotych od dnia 31 marca 2012 roku do dnia zapłaty, od kwoty 68.148,00 złotych od dnia 1 maja 2012 roku do dnia zapłaty, od kwoty 68.148,00 złotych od dnia 31 maja 2012 roku do dnia zapłaty, od kwoty 68.148,00 złotych od dnia 1 lipca 2012 roku do dnia zapłaty, od kwoty 68.148,00 złotych od dnia 31 lipca 2012 roku do dnia zapłaty, od kwoty 68.148,00 złotych od dnia 31 sierpnia 2012 roku do dnia zapłaty, od kwoty 68.148,00 złotych od dnia 1 października 2012 roku do dnia zapłaty, od kwoty 68.148,00 złotych od dnia 31 października 2012 roku do dnia zapłaty, od kwoty 68.148,00 złotych od dnia 1 grudnia 2012 roku do dnia zapłaty oraz od kwoty 68.148,00 złotych od dnia 31 grudnia 2012 roku do dnia zapłaty, a nadto o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych /k. 3-3 v. akt sprawy II C 256/14/.

Na rozprawie w dniu 09 października 2014 roku powód poparł oba powództwa /protokół rozprawy, k. 213 v./. Pozwany natomiast wniósł o ich oddalenie w całości /protokół rozprawy, k. 213 v./.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany Skarb Państwa Jednostka Wojskowa nr (...) w 2010 roku w oparciu przepisy ustawy z dnia 29 stycznia 2004 roku – Prawo zamówień publicznych (D. U. z 2012 r. , Nr 113, poz. 759 ze zm.), dalej także jako u.p.z.p., ogłosił przetarg ograniczony na wynajem pasma satelitarnego /bezsporne/.

W toku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego pozwany wybrał jako najkorzystniejszą ofertę innego podmiotu niż powódka, a mianowicie (...) Zakładów (...) S.A. w Z.. Powódka wniosła odwołanie od tej decyzji. Krajowa Izba Odwoławcza wyrokiem z dnia 16 grudnia 2010 roku, uwzględniając odwołanie powódki, nakazała pozwanemu unieważnienie wyboru oferty (...) Zakładów (...) S.A. w Z., powtórzenie czynności badania i oceny ofert /bezsporne/.

W związku z orzeczeniem Krajowej Izby Odwoławczej pozwany po ponownej ocenie ofert wybrał ofertę powoda jako najkorzystniejszą, czego skutkiem było zawarcie przez strony w dniu 3 stycznia 2011 roku umowy Nr (...) na wynajem pasma satelitarnego. Zgodnie z postanowieniami umowy okres świadczenia usługi ustalono na dwa lata, to jest do 31 grudnia 2012 roku. Wynagrodzenie powódki za cały okres świadczenia wynosiło 1.622.112,00 złotych brutto i miało być płatne w poszczególnych miesiącach kalendarzowych. Stosownie do pkt 6 do dnia 15 grudnia każdego roku w czasie trwania umowy Zamawiający będzie potwierdzać przydział środków finansowych na kolejny rok budżetowy w okresie trwania przedmiotowej umowy. Nie potwierdzenie przez Zamawiającego posiadania środków finansowych na kolejny rok skutkować będzie rozwiązaniem poniższej umowy z dniem 31 grudnia danego roku. /umowa, 12-16/.

Zgodnie z umową powódka wystawiła pozwanemu faktury VAT za wykonaną usługę. Każda faktura opiewała na kwotę 68.142,00 złotych /faktury VAT, k. 26, 28, 30, 34, 36/. Pozwany natomiast na bieżąco regulował należności wynikające z tych faktur za okres od stycznia 2011 roku do czerwca 2011 roku włącznie /polecenie przelewu, k. 25, 27, 29, 33, 35, 37/.

Na skutek skargi (...) Zakładów (...) S.A. w Z. Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie wyrokiem z dnia 4 kwietnia 2011 roku zmienił wyrok Krajowej Izby Odwoławczej w ten sposób, że oddalił odwołanie wniesione przez powódkę /wyrok Sądu Okręgowego Warszawa - Praga w Warszawie z dnia 4 kwietnia 2011 roku w sprawie IV Ca 51/11, k. 21/.

Następnie w dniu 29 czerwca 2011 roku pozwany powołując się na wyrok Sądu Okręgowego Warszawa - Praga z dnia 4 kwietnia 2011 roku na podstawie art. 145 ust. 1 u.p.z.p. złożył powódce oświadczenie o odstąpieniu od umowy z dnia 3 stycznia 2011 roku ze skutkiem rozwiązania umowy na dzień 17 lipca 2011 roku /oświadczenie, k. 32/. Powódka kwestionowała skuteczność odstąpienia, podnosząc, iż oświadczenie pozwanego zostało złożone po upływie 30-dniowego terminu zawitego wskazanego w art. 145 ust. 1 u.p.z.p. /pismo powódki z dnia 1 lipca 2011 roku, k. 31; zeznania świadka L. M., k. 219v.-220v./. Pozwany ustosunkowując się do stanowiska powódki, w piśmie z dnia 5 lipca 2011 roku podtrzymując złożone oświadczenie o odstąpieniu od umowy, wskazywał jako podstawę art. 16.9 tej umowy, zgodnie z którym zamawiający zastrzega sobie możliwość odstąpienia od realizacji umowy, w przypadkach szczególnych, podyktowanych interesem Sił Zbrojnych /pismo pozwanego z dnia 5 lipca 2011 roku, k. 39; umowa, 16 v./. Powódka nie uznała też tej podstawy rozwiązania z nią umowy Nr (...) i wystawiła na pozwanego fakturę VAT nr (...) na kwotę 68.142,00 złotych /faktura VAT, 40/. W dniu 6 września 2011 roku pozwany dokonał częściowej zapłaty za tę fakturę, to jest 38.613,80 złotych, wskazując, że uiszcza wynagrodzenie tylko za okres od 1 lipca 2011 roku do 17 lipca 2011 roku, gdyż w jego ocenie umowa przestała wiązać strony z dniem 17 lipca 2011 roku /pismo pozwanego z dnia 22 sierpnia 2011 roku, k. 41; polecenie przelewu, 42/.

W dniu 18 listopada 2011 roku powódka wystąpiła przeciwko pozwanemu z pozwem o zapłatę pozostałej kwoty 29.529,00 złotych. Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi - Południe w Warszawie wyrokiem z dnia 29 lutego 2012 roku w sprawie II C 647/11 powództwo oddalił. Na skutek wniesionej przez powódkę apelacji Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie w sprawie IV Ca 978/12 zmienił wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi - Południe w Warszawie, uwzględniając żądanie powódki w całości. W uzasadnieniu Sąd Okręgowy stwierdził, iż oświadczenie pozwanego o odstąpieniu od umowy Nr (...) było nieskuteczne /pozew, k. 43-47; wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi - Południe w Warszawie, k. 50; wyrok Sądu Okręgowego Warszawa - Praga w Warszawie z uzasadnieniem, 65-67/.

W dniu 2 stycznia 2013 roku powódka wezwała pozwanego do zapłaty kwoty 11.158.516,00 złotych stanowiącej wynagrodzenie za świadczenie usługi w okresie od 1 sierpnia 2011 roku do 31 grudnia 2012 roku wraz z odsetkami liczonymi według art. 6 pkt 6.3 umowy /wezwanie do zapłaty, k. 68/. Wezwanie to pozwany otrzymał 7 stycznia 2013 roku /potwierdzenie odbioru, k. 69/.

W odpowiedzi na wezwanie do zapłaty pozwany w piśmie z dnia 10 stycznia 2013 roku wskazał, że stron nie wiąże umowa, a usługa wynajmu pasma satelitarnego nie była zamawiana i wykonywana /pismo, k. 70/.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie niespornych twierdzeń stron oraz wyżej wymienionych dokumentów, albowiem nie były one kwestionowane przez żadną ze stron pod względem ich prawdziwości i autentyczności, a w wypadku kserokopii – ich zgodności z oryginałem. Sąd również nie znalazł podstaw do ich podważenia ze wskazanych wyżej względów.

Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły również zeznania świadka L. M., składane na okoliczność, że powód nigdy nie akceptował odstąpienia od umowy przez pozwanego, domagał się wykonania umowy oraz dostępu pozwanego do pasma satelitarnego przez cały czas trwania umowy. Zeznania te Sąd ocenił jako wiarygodne, albowiem były spójne i korespondowały z zebranym w sprawie materiałem dowodowym.

Jeśli chodzi o zeznania świadków M. F. i A. G., to nie było podstaw do kwestionowania ich prawdomówności. Sąd pominął jednak te dowody, gdyż okoliczności na które były składane pozostawały bez znaczenia dla sprawy, o czym w dalszej części poświęconej rozważaniom prawnym.

Sąd oddalił wniosek pełnomocnika pozwanego o dopuszczenie dowodu z odpisu umowy jaka została zawarta przez pozwanego na dostarczenie pasma satelitarnego z innym podmiotem jako spóźniony /protokół rozprawy, k. 211v./.

Wobec cofnięcia wniosku pełnomocnika powódki o przesłuchanie w charakterze strony Prezesa powodowej spółki, Sąd zasadnym było pominiecie tego dowodu /k. 213 v./.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie jedynie w części.

Bezsporne na gruncie niniejszej sprawy było to, że strony postępowania zawarły w dniu 3 stycznia 2011 roku umowę na wynajem pasma satelitarnego na okres dwóch lat do 31 grudnia 2012 roku oraz, że wynagrodzenie za tę usługę należne powódce wynosiło 1.622.112,00 złotych i miało być płatne przez pozwanego w kolejno następujących po sobie miesiącach kalendarzowych. Spór pomiędzy stronami ogniskował się natomiast wokół kwestii skuteczności dokonanego przez pozwanego odstąpienia od umowy Nr (...), co w istocie przekładało się na zasadność roszczenia dochodzonego w niniejszym postępowaniu (zapłatę łącznej kwoty 1.158.516,00 złotych wraz odsetkami umownymi), a także kwestii rozwiązania umowy Nr (...) wobec ziszczenia się przesłanek z pkt 6 tej umowy.

Mając powyższe ma uwadze w pierwszej kolejności należało zatem odpowiedzieć na pytanie, czy w okolicznościach niniejszej sprawy wystąpiły przesłanki umożliwiające pozwanemu skuteczne odstąpienie od umowy z dnia 3 stycznia 2011 roku.

Zgodnie z art. 395 § 1 k.c. można zastrzec, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy. Prawo to wykonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie.

Powyższy przepis reguluje umowne prawo odstąpienia od umowy. Jest to dodatkowe zastrzeżenie umowne pozwalające stronom umowy na oddziaływanie na trwałość łączącego ich stosunku zobowiązaniowego i osłabiające więź obligacyjną. Co istotne, dla skutecznego zastrzeżenia prawa odstąpienia kontrahenci muszą zawrzeć ważną umowę i ograniczyć przyznaną kompetencję terminem końcowym. Określenie terminu końcowego na skorzystanie z uprawnienia od odstąpienia od umowy ma charakter bezwzględnie obowiązujący. Może być on określony w różny sposób (nawet poprzez odwołanie się do czasu trwania samej umowy), może mieć różną długość, być dość odległy i upływać w czasie, gdy świadczenie powinno być wykonywane. Pamiętać jednak należy, iż termin końcowy musi być zawsze objęty porozumieniem stron. Brak jego oznaczenia powoduje, że zastrzeżenie prawa odstąpienia jest nieważne (art. 58 k.c.).

Odnosząc się do zapisu art. 16.9 umowy Nr (...), należy stwierdzić, że zawarte w nim sformułowania nie mogą stanowić umownego prawa odstąpienia od umowy. Przede wszystkich należy zwrócić uwagę, iż brak jest w nim odwołania do czasu trwania umowy. Przy braku jakichkolwiek przesłanek, że strony zamierzały w tym zapisie wprowadzić termin na realizację umownego uprawnienia do odstąpienia od umowy, terminu tego nie można z całą pewnością domniemywać. Termin w jakim zamawiający (pozwany) był uprawniony do odstąpienia od umowy nie wynikał również z innych postanowień umownych Powyższe oznacza zatem, że zastrzeżenie uprawnienia do odstąpienia od umowy było nieważne. Tym samym pozwany powołując się na zapis art. 16.9 umowy Nr (...) nie mógł skutecznie odstąpić od tej umowy.

W ocenie Sądu nie ma racji pozwany twierdząc, że zapis o możliwości odstąpienia od umowy z uwagi na interes Sił Zbrojnych należy uznać za zastrzeżenie terminu do odstąpienia od umowy. Odwołując się w tej kwestii do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2012 roku (V CSK 417/11, LEX nr 1311854) wskazać trzeba, że o ile wskazanie terminu może polegać na odwołaniu się przez strony do zdarzenia przyszłego, acz pewnego, choć niedającego się jednoznacznie umiejscowić w czasie (dies cetrus an, incertus quando), nie jest jednak skuteczne określenie tego terminu przez wskazanie zdarzenia przyszłego, które nie daje się umiejscowić w czasie i którego wystąpienie nie jest według rozsądnych, obiektywnych oczekiwań ludzkich niewątpliwe (dies incertus an, incertus quando) - co zachodzi w niniejszej sprawie (interes Sił Zbrojnych). W takim zastrzeżeniu brak jest bowiem elementu pewności co do wystąpienia zdarzenia wyznaczającego kres terminu (skutek ad quem).

Nie można zgodzić się z twierdzeniem pozwanego, iż zastrzeżenie z art. 16.9 należy traktować jako warunek rozwiązujący. Nie wskazuje na to ani treść spornego zapisu ani wola stron (art. 65 k.c.). W ocenie Sądu za innym stanowiskiem nie przemawiają także okoliczności sprawy, które wskazują, że głównym motywem złożonych przez pozwanego oświadczeń był wyrok Sądu Okręgowego Warszawa - Praga w Warszawie z dnia 4 kwietnia 2011 roku. W tej sytuacji sugerowanie przez pozwanego jakoby owym warunkiem było powstanie sytuacji, w której dalsze wykonywanie umowy byłoby niezgodne z interesami Sił Zbrojnych SP, jest nielogiczne.

Oświadczenie pozwanego z dnia 29 czerwca 2011 roku nie wywołało skutków odstąpienia od umowy także z uwagi na przekroczenie terminu określonego w art. 145 ust. 1 u.p.z.p.. 30 - dniowy termin, o którym mowa w tym przepisie, - wbrew twierdzeniom pozwanego - nie może być liczony od dnia doręczenia wyroku Sądu Okręgowego Warszawa - Praga w Warszawie w sprawie IV Ca 51/11 wraz z uzasadnieniem, to jest od dnia 1 czerwca 2011 roku, ale od 4 kwietnia 2011 roku, czyli od dnia wydania orzeczenia, jako, że w tym dniu treść wyroku była pozwanemu znana, a wyrok w tej dacie się uprawomocnił.

Reasumując, skoro oświadczenie pozwanego nie wywołało skutków prawnych zarówno w oparciu o art. 16.9. jak i o art. 145 ust. 1 u.p.z.p., nie doszło tym samym do skutecznego odstąpienia od umowy Nr (...).

Zdaniem Sądu z okoliczności sprawy nie wynika by doszło do rozwiązania umowy z dnia 3 stycznia 2011 roku z woli obu stron. O ile wola pozwanego zakończenia wykonywania umowy z powódką nie budzi wątpliwości, o tyle strony powodowej już tak. Przeprowadzone postępowanie dowodowe nie wykazało bowiem, aby powódka swym zachowaniem wyraziła wolę rozwiązania umowy z pozwanym w sposób dorozumiany. W sposób jednoznaczny dawała wyraz chęci współpracy z pozwanym, konsekwentnie też podnosiła nieskuteczność odstąpienia od umowy przez pozwanego. Nadto nie został potwierdzony zarzut, że w okresie obowiązywania umowy nie świadczyła swojej usługi, do której się zobowiązała.

Zdaniem Sądu w okolicznościach niniejszej sprawy doszło natomiast do rozwiązania umowy Nr (...) z dniem 31 grudnia 2011roku, wobec ziszczenia się przesłanki, o jakiej mowa w pkt 6 tej umowy. Niezłożenie powódce oświadczenia o posiadaniu środków finansowych na rok 2012 przez pozwanego skutkowało rozwiązaniem umowy z dnia 3 stycznia 2011 roku z dniem 31 grudnia 2011 roku. Wskazać w tym miejscu należy, iż powódka pomimo ciążącego na niej ciężaru dowodzenia (art. 6 k.c.) nie wykazała, że takie oświadczenie o posiadaniu środków na dalszą realizację umowy pozwany złożył.

W świetle powyższego stwierdzić trzeba, że powódce należy się wynagrodzenie jedynie za okres od dnia 31 sierpnia 2011 roku do 31 grudnia 2011 roku w łącznej kwocie 340.740,00 złotych. Wobec czego powództwo w pozostałym zakresie należało oddalić.

Powódce należą się również odsetki umowne w wysokości określonej w art. 6.3 umowy, liczone od kwot płatności nie uregulowanych w terminie w wysokości 0,5 % miesięcznie za każdy dzień zwłoki.

Mając na uwadze, iż powództwo zostało uwzględnione w części, Sąd ustalił, iż udział powódki w kosztach postępowania wynosi siedem dziesiątych, a pozwanego trzy dziesiąte (art. 100 k.p.c) proporcjonalnie do zasądzonej kwoty i kwoty co do której nastąpiło oddalenie pozwu, pozostawiając szczegółowe rozliczenie tych kosztów referendarzowi sądowemu (art. 108 ust. 1 k.p.c.)