Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 września 2014 roku

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie Wydział III Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Elżbieta Wiatrzyk-Wojciechowska

Protokolant: Kinga Kosicka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 września 2014 roku w Warszawie

sprawy z powództwa Banku (...) S.A. w W.

przeciwko K. B.

o uznanie czynności za bezskuteczną

I.  uznaje za bezskuteczną w stosunku do Banku (...) S.A. w W. umowę darowizny nieruchomości położonej w N. przy ulicy (...) stanowiącej lokal o numerze (...), dla której Sąd Rejonowy w Nowym Dworze Mazowieckim prowadzi Księgę wieczystą o numerze (...) zawartą w N. w dniu 26 października 2010 roku przed notariuszem J. L. za numerem aktu Repertorium (...), dokonanej na rzecz K. B. przez R. B., będącą dłużniczką Banku (...) S.A. w W. z tytułu umowy nr (...) o linię skupu wierzytelności handlowych z dnia 14 lutego 2001 r. ze zmianami, objętej tytułem wykonawczym w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...) z dnia 08 grudnia 2003 r. opatrzonego klauzulą wykonalności postanowieniem z dnia 23 kwietnia 2004 r. wydanym przez Sąd Rejonowy w Nowym Dworze Mazowieckim w sprawie pod sygnaturą akt I Co 314/04;

II.  zasądza od K. B. na rzecz Banku (...) S.A. kwotę 10.162,00 zł (dziesięć tysięcy sto sześćdziesiąt dwa złote) tytułem kosztów procesu, w tym kwotę 3.600,00 zł (trzy tysiące sześćset złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

III C 543/13

UZASADNIENIE

Powód - Bank (...) S.A. z siedzibą w W. w pozwie z dnia 8 kwietnia 2013 roku wniesionym przeciwko K. B. wniósł o uznanie za bezskuteczną w stosunku do powodowego Banku (...) S.A. w W. umowy darowizny nieruchomości położonej w N. ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Nowym Dworze Mazowieckim, IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), dokonanej na rzecz pozwanej K. B. przez R. B., będącą dłużniczką powoda z tytułu Umowy Nr (...) o linię skupu wierzytelności handlowych z dnia 14 lutego 2001 roku, wraz z późniejszymi zmianami, objętej tytułem wykonawczym w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego Nr (...) z dnia 8 grudnia 2003 roku opatrzonego klauzulą wykonalności przez Sąd Rejonowy w Nowym Dworze Mazowieckim z dnia 21 czerwca 2004 roku (sygn. akt I Co 314/04). Wniósł także o zasądzenie zwrotu kosztów procesu. Uzasadniając żądanie powód wskazał, iż jest wierzycielem R. B. (matki pozwanej) z tytułu Umowy Nr (...) o linię skupu wierzytelności handlowych z dnia 14 lutego 2001 roku wraz z późniejszymi zmianami, objętej tytułem wykonawczym w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego Nr (...) za dnia 8 grudnia 2003 roku, opatrzonego klauzulą wykonalności przez Sąd Rejonowy w Nowym Dworze Mazowieckim z dnia 21 czerwca 2004 roku. R. B. nie spłaciła wierzytelności, a prowadzone wobec niej postępowanie egzekucyjne okazało się bezskuteczne. Jedynym majątkiem dłużniczki, z jakiego jako wierzyciel mógł dojść zaspokojenia, była nieruchomość, którą dłużniczka darowała córce. R. B. z zamiarem pokrzywdzenia banku w dniu 26 października 2010 roku dokonała na rzecz swojej córki K. B. darowizny nieruchomości położonej w N. ul. (...). W związku z dokonaną darowizną R. B. stała się niewypłacalna, a powód stracił możliwość zaspokojenia swoich roszczeń (k.1-2).

W piśmie procesowym z dnia 21 marca 2013 r. pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesowych. Wskazała, iż matka była kredytowana przez powodowy bank, w związku z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą pod nazwa (...). Na wniosek powodowego banku A. L. komornik przy Sądzie Rejonowym w Nowym Dworze Mazowieckim wszczął przeciwko R. B. postępowanie egzekucyjne o sygn. akt 1252/04, które skierowano m.in. do przedmiotowej nieruchomości. Postępowanie to zostało umorzone postanowieniem z dnia 8 lipca 2009 r. Umorzenie prowadzonego postępowania nastąpiło z mocy prawa na podstawie art. 823 k.p.c. w dniu 15 kwietnia 2009 r bowiem w tej dacie upłynął rok od daty zawieszenia postępowania, co nastąpiło postanowieniem datowanym na dzień 14 kwietnia 2008 r. Z powyższego pozwana wywodzi, iż roszczenie powoda w stosunku do R. B. uległo przedawnieniu w dniu 15 kwietnia 2012 roku tj. z upływem trzyletniego terminu przewidzianego dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej przewidzianego w art. 118 k.c., co oznacza, iż powodowy bank po raz pierwszy skierował swoje roszczenia do pozwanej w piśmie z dnia 22 stycznia 2013 r., a więc po upływie terminu przedawnienia.

Pozwana wskazała, iż od wielu lat przebywa stale we Włoszech i nie wiedziała o długach matki, zaś sama czynność darowizny została dokonana bez jej obecności przez R. B. na podstawie pełnomocnictwa, zaś R. B. od 2008 roku była świadoma, że nie są wobec niej podejmowane żadne czynności egzekucyjne. Okoliczności te, w ocenie pozwanej, świadczą o braku świadomego działania na szkodę wierzyciela, zarówno darczyńcy jak i obdarowanej.

Nadto według pozwanej przysporzenie majątkowe po stronie pozwanej nie jest przysporzeniem nieodpłatnym, gdyż przedmiotowa nieruchomość była obciążona na rzecz pozwanej służebnością bezpłatnego dożywotniego mieszkania, które w razie egzekucji umieszczone byłoby w planie podziału sumy uzyskanej z egzekucji z pierwszeństwem przed wierzycielem egzekwującym, gdyż w chwili dokonania darowizny w księdze wieczystej przedmiotowej nieruchomości brak było wpisów o toczącej się lub możliwej egzekucji. Pozwana podnosiła nadto, iż wartość przedmiotowej darowizny jest dwukrotnie niższa od wartości służebności osobistej przysługującej pozwanej. W związku z powyższym pozwana wskazała, iż powodowy bank prowadząc egzekucję skierowaną do podmiotowego mieszkania nie uzyskałby żadnego zaspokojenia wobec pierwszeństwa praw pozwanej i wierzycieli, których prawa ujawniono w księdze wieczystej.

Zdaniem pozwanej w zaistniałej sytuacji uznanie darowizny za bezskuteczną naruszałoby istotę przepisów o egzekucji poprzez zwiększenie ochrony wierzyciela z uwagi na możliwość skierowania egzekucji przeciwko osobie nie będącej dłużnikiem i jej majątku bez istniejących dotychczas obciążeń. W związku z powyższym pozwana podnosiła konieczność oddalenia powództwa na mocy art. 5 k.c. z uwagi na fakt, iż działania wierzyciela są sprzeczne ze społeczno – gospodarczym przeznaczeniem tego prawa a także z zasadami współżycia społecznego i jako takie nie zasługują na ochronę prawną (k.62-64).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 14 lutego 2001 r. Bank (...) w W. zawarł z R. B. prowadzącą działalność gospodarczą pod nazwą (...) Umowę Nr (...) o linię skupu wierzytelności handlowych z dnia 14 lutego 2001 roku ( bezsporne). W chwili zawarcia przedmiotowej umowy R. B. przysługiwało spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ul. (...) w N., dla którego Sąd Rejonowy w Nowym Dworze Mazowieckim, Wydział IV Ksiąg Wieczystych prowadził księgę wieczystą Nr (...) ( k.4 akt i dokumentów księgi wieczystej Nr (...) ).

W dniu 8 grudnia 2003 r. powodowy bank wystawił bankowy tytuł egzekucyjny Nr (...) celem prowadzenia egzekucji wymagalnego roszczenia banku wynikającego z umowy zawartej z R. B. ( k. 7 – bankowy tytuł egzekucyjny nr 6 z dnia 8 grudnia 2008 roku). Postanowieniem z dnia 23 kwietnia 2004 roku Sąd Rejonowy w Wołominie nadał klauzulę wykonalności wystawionemu przez powodowy bank tytułowi egzekucyjnemu ( k.8 – Postanowienie Sądu Rejonowego w Nowym Dworze Mazowieckim z dnia 23 kwietnia 2004 roku, sygn. akt. I Co 314/04).

Na wniosek powodowego banku z dnia 6 lipca 2004 roku Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Nowym Dworze Mazowieckim A. L. wszczął postępowanie egzekucyjne przeciwko R. B. ( k.1- 2 akt Komornika Sądowego Km1252/04). W toku postępowania egzekucyjnego prowadzonego pod sygn. akt. Km 1252/04 komornik dokonał zajęcia egzekucyjnego spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu przysługującego pozwanej ( k. 37 – zawiadomienie Sądu o wszczęciu egzekucji z nieruchomości z dnia 5 lipca 2006 roku). Na podstawie wniosku Komornika Sądowego z dnia 5 lipca 2007 roku wpisano w dziale III księgi wieczystej nr KW (...), prowadzonej dla ograniczonego prawa rzeczowego, które przysługiwało pozwanej, ostrzeżenie o prowadzonej egzekucji z nieruchomości na podstawie wydanych przez Sąd Rejonowy w Nowym Dworze Mazowieckim tytułów wykonawczych w sprawie o sygn. I Co 314/04 – klauzula wykonalności z dnia 21 czerwca 2004 roku oraz w sprawie I Co 315/04 – klauzula wykonalności z dnia 24 czerwca 2004 roku ( k.12,14 – odpis zupełny księgi wieczystej KW nr (...) ).

W dniu 16 października 2007 r. dokonano opisu i oszacowania przedmiotowego lokalu ( k.64-65 akt sprawy egzekucyjnej Km 1252/04– protokół opisu i oszacowania nieruchomości z dnia 16 października 2007 roku), a na dzień 8 maja 2014 roku został wyznaczony pierwszy termin licytacji spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu ( k.74 akt sprawy egzekucyjnej Km 1252/04- obwieszczenie o pierwszej licytacji nieruchomości nr KW (...) z dnia 19 marca 2008 roku).

W dniu 14 kwietnia 2008 r. powodowy bank zawarł z R. B. umowę ugody regulującą spłatę zobowiązań z tytułu kredytu nr (...) z dnia 27 marca 2000 roku wraz z późniejszymi zmianami oraz umowy o linię skupu wierzytelności handlowych nr (...) z dnia 14 lutego 2001 roku wraz z późniejszymi zmianami, udzielonych przez I Oddział Banku (...) S.A. w W.. W § 2 pkt. 1 podpunkt 1 ugody strony umowy ustaliły, iż umowa ugody zostaje zawarta w I etapie na 10 miesięcy od maja 2008 roku do lutego 2009 roku. W podpunkcie 2 punktu 1 powołanego paragrafu ugody strony ustaliły, iż R. B. będzie uiszczać spłaty miesięczne w kwocie co najmniej 800 zł miesięcznie, płatnej do ostatniego dnia roboczego każdego kolejnego miesiąca. Zgodnie z pkt 2 § 2 powołanej ugody harmonogram dalszych spłat po terminie obowiązania zawartej umowy ugody miał zostać ustalony w oparciu o wniosek R. B., złożony w okresie obowiązywania umowy ugody – etap I. W myśl zaś § 3 umowy niedotrzymanie przez R. B. któregokolwiek z warunków umowy uprawniało dłużnika do natychmiastowego jej rozwiązania wraz z pisemnym powiadomieniem i postawienia całej należności w stan natychmiastowej wymagalności, a następnie w razie braku spłaty zadłużenia, przystąpienia do działań windykacyjnych. W § 5 umowy, strony postanowiły, iż zawarta ugoda nie stanowi odnowienia zobowiązań R. B. z tytułu umów kredytowych w rozumieniu art. 506 § 1 k.c. ( k.75-76 – umowa ugody – I etap z dnia 14 kwietnia 2008 roku).

W dniu zawarcia ugody powodowy bank złożył wniosek do Komornika Sądowego przy Sądzie w Nowym Dworze Mazowieckim o zawieszenie na mocy art. 820 k.p.c. egzekucji prowadzonej przeciwko R. B. Postanowieniem z dnia 14 kwietnia 2008 r. postępowanie egzekucyjne w sprawie Km 1252/04 zostało zawieszone zgodnie z wnioskiem wierzyciela. Postanowieniem z dnia 8 lipca 2009 r. postępowanie egzekucyjne w tej sprawie zostało umorzone w oparciu o przepis art. 823 k.p.c. ( k.97, k. 98 i k. 111 – akt dołączonych Km 1252/04 ).

R. B. uiszczała regularnie kwoty należności wynikające z ugody zawartej z bankiem od kwietnia 2008 do grudnia 2008 roku ( k.104 – zeznania świadka R. B. ). W piśmie z dnia 29 grudnia 2008 r. R. B. zwróciła się do powoda o przedłużenie umowy – ugody zawartej w dniu 14 kwietnia 2008 r. na kolejne 12 miesięcy na tych samych warunkach, tj. ze spłatą rat miesięcznych w wysokości 800 zł miesięcznie ( k.78 – wniosek R. B. z dnia 29 grudnia 2008 roku). Powodowy bank nie ustosunkował się na piśmie do wniosku R. B.. Mimo to, R. B. uznawała nadal własne zadłużenie wobec banku, gdyż po grudniu 2008 r. dokonywała nieregularnie spłat należności ( k.103-104 – zeznania świadka R. B. ). Ostatniej wpłaty raty kredytu według umowy ugody z dnia 14 kwietnia 2008 r. R. B. dokonała w dniu 28 kwietnia 2011 r. ( k.123 – potwierdzenie wpłaty).

Umową z dnia 17 grudnia 2009 r., zawartą przed J. L. – notariuszem w N., A. M. i D. Z. ustanowili na rzecz R. B. odrębną własność lokalu nr (...) przy ul. (...) w N.. Zawierając przedmiotową umowę R. B. ustanowiła na rzecz pozwanej służebność osobistą polegającą na dożywotnim i bezpłatnym zamieszkiwaniu w przedmiotowym lokalu ( k.37-40 akt księgi wieczystej (...) – akt notarialny z dnia 17 grudnia 2009 roku, Rep. (...) ).

R. B. w dniu 22 grudnia 2009 r. złożyła wniosek o wykreślenie wpisu w III dziale księgi wieczystej w postaci ostrzeżenia o wszczętej egzekucji w sprawie Km 1252/04 załączając postanowienie komornika z dnia 08.07.2009 r. ( k.41 akt księgi wieczystej KW nr (...)).

Aktem notarialnym z dnia 26 października 2010 r. R. B. działająca w imieniu własnym oraz w imieniu pozwanej na podstawie udzielonego jej przez pozwaną pełnomocnictwa szczególnego z dnia 15 października 2010 r. darowała jej przedmiotowy lokal i oświadczyła w imieniu pozwanej, iż darowiznę tę przyjmuje. R. B. zawierając powyższą umowę oświadczyła, iż przedmiotowy lokal mieszkalny jest wolny od ograniczonych praw rzeczowych, długów i ograniczeń w rozporządzaniu, poza opisaną w dziale III księgi wieczystej służebnością osobistą. R. B. ustaliła wartość darowizny na kwotę 250 000 zł. W związku z nabyciem lokalu przysługująca pozwanej służebność osobista wygasła (56-58 – akt księgi wieczystej (...) – akt notarialny z dnia 26 października 2009 roku, Rep. (...)).

W dniu 03 grudnia 2012 r. na wniosek powodowego banku Komornik Sądowy przy Sadzie Rejonowym w Nowym Dworze Mazowieckim A. L. wszczął postępowanie egzekucyjne przeciwko R. B. na podstawie bankowego tytułu wykonawczego nr (...) z 8 grudnia 2003 roku opatrzonego klauzulą wykonalności przez Sad Rejonowy w Nowym Dworze Mazowieckim, sygn. akt I Co 314/04. Prowadzona przeciwko R. B. egzekucja okazała się nieskuteczna. Postanowieniem z dnia 2 października 2013 r. postępowanie egzekucyjne w sprawie Km 1835/12 zostało umorzone wobec bezskuteczności egzekucji (k. 1 i k. 66 akt sprawy egzekucyjnej Km 1835/12).

Pismem z dnia 22 stycznia 2013 r. powodowy bank wezwał pozwaną do zapłaty należności z tytułu umowy Nr (...) o linię skupu wierzytelności handlowych z dnia 14 lutego 2001 roku, z uwagi na fakt uzyskania korzyści majątkowej wskutek darowizny lokalu mieszkalnego uczynionej na rzecz pozwanej przez R. B., będącej zobowiązaną do zapłaty należności z ww. tytułu w stosunku do powodowego banku ( k.17).

Matka pozwanej obecnie nie pracuje, utrzymuje się ze świadczeń opieki społecznej w kwocie 150 zł i pomocy córki. Od momentu darowania córce nieruchomości nie posiada żadnego wartościowego majątku ( k.102 – 106 – zeznania świadka R. B.).

Pozwana jest córką R. B.. Pozostaje z matką w dobrych relacjach i regularnie się z nią kontaktuje, pomimo iż od 2006 roku mieszka na stałe we Włoszech. Wspiera finansowo matkę, opłaca wszelkie koszty związane z utrzymaniem lokalu mieszkalnego ( k. 106-107 – zeznania pozwanej).

Ustalając powyższy stan faktyczny sąd oparł się na powołanych wyżej dokumentach prywatnych i urzędowych. Autentyczności, ani treści przedstawionych w sprawie dokumentów żadna ze stron postępowania nie kwestionowała mimo, że niektóre z nich zostały złożone w formie kserokopii. Sąd także nie miał wątpliwości, co do ich wartości dowodowej, gdyż okoliczności zawarte w tych powołanych dokumentach były pomiędzy stronami bezsporne. Zatem w świetle art. 229 i 230 k.p.c. mogą stanowić wiarygodny materiał dowodowy. Powyższe ustalenia faktyczne Sąd oparł także na zeznaniach świadka R. B. i pozwanej, w zakresie w jakim uzupełniały zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, przy czym Sąd nie dał wiary zeznaniom świadka i pozwanej w zakresie podnoszonych przez powódkę okoliczności dotyczących braku wiedzy pozwanej o toczącej się egzekucji wobec matki.

W ocenie Sądu powoda potwierdzenia wpłat (k.114 – 122 v) stanowiące jedynie wydruk z systemu transakcyjnego banku nie może stanowić wiarygodnego dowodu w sprawie. Wszystkie złożone do akt sprawy wydruki nie zostały opatrzone podpisem uprawnionego pracownika banku, jedynie podpisem pełnomocnika, nie mogą one zatem stanowić dokumentu prywatnego w myśl art. 245, a więc nie posiadają w istocie wartości dowodowej, zwłaszcza iż ich treść była kwestionowana przez stronę pozwaną.

Natomiast zestawienie wpłat (wydruk z systemu) złożonych przez powoda z k. 79-80v w związku z treścią zeznań świadka R. B., która nie zaprzeczyła by po grudniu 2008 rł dokonywała wpłat na rzecz banku (k.104) oraz dowodu wpłaty w dniu 28.04.2011 r. (k.123) stanowią dowód tego, że matka pozwanej dokonywała wpłat z tytułu zawartej ugody z bankiem po 29.12.2009 r.

Postanowieniem z dnia 16 września 2014 r. Sąd oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z dokumentu znajdującego się w aktach Księgi Wieczystej w postaci aktu notarialnego z dnia 17 grudnia 2009 roku k.37-40 na okoliczność jaki był stan prawny nieruchomości objętej sporem bezpośrednio przed umową darowizny oraz jak były zabezpieczone interesy pozwanej. Okoliczność ta nie była przedmiotem sporu pomiędzy stronami, zatem przeprowadzenie powyższego dowodu należało uznać za zbędne i nieistotne ze względu na rozstrzygnięcie sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jest zasadne. Zgodnie z art. 527 § 1 kc jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

Z treści powołanego przepisu wynika, iż wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli wykaże, iż dłużnik dokonał czynności na skutek której osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, co doprowadziło do pokrzywdzenia wierzycieli, dłużnik w momencie dokonania tej czynności był świadomy faktu pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia wiedziała o fakcie pokrzywdzenia wierzycieli lub miała możliwość uzyskania tej wiedzy przy zachowaniu należytej staranności. Stosownie do treści § 2 powołanego przepisu pokrzywdzenie wierzycieli następuje, gdy czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli jeżeli wskutek tej czynności stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu niż był przed dokonaniem czynności. Co do zasady obowiązek wykazania wszystkich przesłanej wskazanych w art. 527 § 1 k.c. spoczywa na wierzycielu zgodnie z dyspozycja art. 6 k.c. Z art. 527 § 3 wynika jednak domniemanie, przenoszące ciężar dowodu na osobę trzecią, która dokonała spornej czynności. Domniemanie to może obalić osoba trzecia, jeżeli udowodni, że pomimo stosunku bliskości z dłużnikiem nie wiedziała o tym, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się o tym dowiedzieć. Z kolei art. 528 k.c. stanowi najdalej idące ułatwienie w realizacji skargi paulińskiej przez wierzyciela. Zgodnie z tym przepisem okoliczność, że osoba trzecia wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła dowiedzieć się o tym, że dokonując czynności prawnej dłużnik działał z pokrzywdzeniem wierzycieli, istotną zgodnie z art. 527 § 1 k.c. dla możliwości uznania czynności dłużnika za bezskuteczną, nie mam znaczenia w sytuacji gdy osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie. Wówczas wierzyciel nie musi wykazywać wymienionej okoliczności a osoba trzecia nie może bronić się udowadniając, że nie wiedziała lub nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła dowiedzieć się, że dłużnik działał z pokrzywdzeniem wierzycieli.

Odnosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy stwierdzić, iż materiał dowodowy zgromadzony w sprawie wskazuje, że zostały spełnione wszystkie przesłanki przewidziane w art. 527 § 1 k.p.c. Pozwana na skutek dokonanej darowizny uzyskała nieodpłatnie korzyść majątkową. Nie wyłącza uzyskania takiej korzyści fakt, iż pozwanej w dacie zawarcia umowy przysługiwała służebność osobista w postaci nieodpłatnego korzystania z mieszkania, która jednak na skutek umowy darowizny z dnia 26 października 2010 roku wygasła. Podnieść należy, iż istotą darowizny jest brak świadczenia wzajemnego obdarowanego, który otrzymuje przysporzenie z majątku należącego do darczyńcy. Pozwana otrzymała nieruchomość lokalową o znacznej wartości, w momencie przekazania nieobciążoną żadnymi obciążeniami obniżającymi jej wartości w postaci ostrzeżenia o toczącym się postępowaniu egzekucyjnym w sprawie Km 1252/04. Wniosek o wykreślenie tego wpisu matka pozwanej (darczyńca) złożyła w dniu 22 grudnia 2009 r., a więc kilka miesięcy przed zawarciem umowy darowizny.

Wobec powyższego należało uznać, że pozwana uzyskała w drodze czynności prawnej korzyść majątkową nieodpłatnie. O tym, że umowa darowizny z dnia 26.10.2010 r. jest umową nieodpłatną świadczą poszczególne jej zapisy, w tym § 2. W myśl art. 888 k.c. przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Zasadniczą cechą darowizny jest zatem jej nieodpłatność, należy przez nią rozumieć brak ekwiwalentu ekonomicznego jako odpowiednika świadczenia darczyńcy. Nie ma znaczenia dla oceny charakteru prawnego umowy darowizny konkretny, zindywidualizowany motyw dokonanego nieodpłatnie przysporzenia. Przyczyna prawna (causa donandi) jest bowiem stypizowana i identyczna dla wszystkich wchodzących w grę przypadków (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 22.01.2014 r., I ACa 957/13). Świadczenie darczyńcy musi być subiektywnie i obiektywnie bezpłatne, tj. niezależne od uzyskania korzyści lub ekwiwalentu od obdarowanego. Czyniąc darowiznę, darczyńca realizuje zamiar przysporzenia obdarowanemu korzyści kosztem własnego majątku (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 20.10.2006 r., IV CSK 172/06). Sąd nie podziela stanowiska pozwanej, by fakt ustanowienia służebności osobistej mieszkania istniejący w dacie zawarcia umowy darowizny zmieniał charakter tej umowy na odpłatny, czy też przekształcał ją na „umowę zamiany”, jak twierdzi pozwana w załączniku do protokołu.

Nie ulega wątpliwości, iż w związku z dokonaniem przez R. B. przedmiotowej darowizny doszło do pokrzywdzenia wierzycieli. Przedmiotowy lokal jako jedyny wartościowy składnik majątku R. B. został darowany córce. Wobec faktu, iż R. B. nie osiąga żadnych dochodów stała się ona niewypłacalna, co zresztą także wynika z treści dokumentów w sprawie Km 1835/12 oraz umorzenia postępowania ze względu na bezskuteczność egzekucji. O niewypłacalności dłużnika w rozumieniu art. 527 k.c. świadczy m.in. bezskuteczność przeprowadzonej przeciwko niemu egzekucji, która może być prowadzona z różnych, a zatem także tylko z niektórych, składowych części majątku dłużnika. Nie jest zatem konieczne prowadzenie egzekucji z kolejno poszczególnych składników majątku dłużnika, aż do skutku, gdyż narażałoby to wierzyciela na zbędne koszty, niepotrzebną przewlekłość i oznaczało przejmowanie na siebie skutków niepowodzeń kolejnych egzekucji, których przyczyny mogą być różne (zob. wyrok SA w Szczecinie z dnia 30.04.2014 r., I ACa 153/14). Dowodem niewypłacalności dłużnika może być nieskuteczność egzekucji prowadzonej przeciwko dłużnikowi wykazana postanowieniem o jej umorzeniu (wyrok SA w Poznaniu z dnia 27.03.,2014 r., I ACa 101/14). Podzielając powołane tezy, Sąd uznał, że powód wykazał istnienie związku przyczynowego między zaskarżoną czynnością prawną dłużnika a jego niewypłacalnością w chwili orzekania.

Strona pozwana podniosła w odpowiedzi na pozew zarzut przedawnienia roszczenia powołując się na fakt, iż powód skierował roszczenie w stosunku do pozwanej w dniu 22.01.2013 r., co nastąpiło po upływie terminu przedawnienia roszczenia wobec matki pozwanej- R. B.. Roszczenie powoda wobec matki pozwanej, według pozwanej, uległo przedawnieniu w dniu 15.04.2012 r. tj. z upływem 3 lat od umorzenia postępowania z mocy prawa w sprawie Km 1252/04.

W ocenie Sądu podniesiony zarzut przedawnienia roszczenia jest niezasadny. Powód w dniu 13.07.2004 r. skierował do Komornika Sądowego w N. wniosek egzekucyjny wobec R. B. w oparciu bankowy tytuł egzekucyjny o nr 5 z dnia 08.12.2003 r. i o nr 6 z dnia 08.12.2003 r. Sprawa została zarejestrowana pod sygn. Km 1252/04. Z akt tych wynika, że wierzyciel w piśmie z dnia 14.04.2008 r. wniósł o zawieszenie postępowania w oparciu o przepis art. 820 k.p.c. (k.97 dołączonych akt egzekucyjnych), gdyż strony (powód i R. B.) zawarły ugodę także w dniu 14.04.2008 r. (k.75-77). Postanowieniem z dnia 14.04.2008 r. komornik zawiesił postępowanie egzekucyjne (k.98). Wobec zaś braku wniosku wierzyciela o podjęcie postępowania, postanowieniem z dnia 08.07.2009 r. postępowanie egzekucyjne zostało umorzone (k. 111). Jednakże mając na uwadze art. 823 k.p.c., stwierdzić należy, iż brak wniosku wierzyciela o podjęcie postępowania oznaczało, że postępowanie egzekucyjne w tej sprawie z dniem 14.04.2009 r. uległo umorzeniu z mocy prawa. Zatem 3-letni termin przedawnienia upłynąłby z dniem 15.04.2012 r. (art.118 k.c.), gdyby nie został przerwany. Dłużniczka banku-matka pozwanej – R. B. w okresie biegu przedawnienia dokonywała wpłat na rzecz banku w oparciu o ugodę zawartą w dniu 14.04.2008 r. Z zeznań złożonych w charakterze świadka przez R. B. wynika, że po grudniu 2008 r., a więc po złożeniu pisma do banku zawierającego prośbę o przedłużenie możliwości spłat na warunkach określonych w ugodzie z 14.04.2008 r. (k.78) płaciła na rzecz powodowego banku jakieś kwoty, których wysokości nie pamiętała. Dodała, że wpłacała po 700, 800 zł (k.104). Z akt sprawy wynika, że R. B. wpłaciła na rzecz banku kwotę 700 zł w dniu 28.04.2011 r. wskazując jako tytuł wpłaty „rata kredytu wg. umowy ugody z dnia 14.04.2008 r., kwiecień 2011 r. ( k. 123). Pozwana w toku procesu w żaden sposób nie zaprzeczyła tej wpłacie, ani co do zasady, ani co do wysokości ani co do tytułu. Wpłatą tą matka pozwanej-dłużniczka banku spowodowała przerwę biegu przedawnienia. Uznała bowiem, że jest dłużniczką banku, zaś kwota wpłaty odnosiła się do treści ugody z dnia 14.04.2008 r. R. B. dokonując tej wpłaty nie miała wątpliwości, że jest dłużniczką banku, określiła tytuł wpłaty (ugoda z dnia 14.04.2008 r.), wskazała okres (kwiecień 2011 r.), co pozwala przyjąć, że dokonywała wpłat cyklicznie w różnych wysokościach w zależności od stanu środków. Zresztą w piśmie złożonym do powoda w dniu 29.12.2008 r. wskazywała na chęć kontynuowania spłaty w kwotach nie większych niż 800 zł (k.78), co oczywiście nie wyklucza wpłatę mniejszych kwot. Tym samym potwierdziła wolę spłaty zadłużenia wobec banku, czego miała świadomość dokonując te wpłaty oraz innych poprzednich, których dowody znajdują się na k. 79-80v.. Wprawdzie wpłaty te są w różnych kwotach, na różne konta ale pozwana nie wykazała w niniejszym procesie, że na rzecz powodowego banku wpłacała równolegle, niezależnie od treści ugody z dnia 14.04.2008 r. inne kwoty z innych tytułów. Sposób zarachowania przez powoda tych wpłat ma drugorzędne znaczenie w sprawie dla oceny przerwy biegu przedawnienia roszczenia. Kwestia ta może mieć znaczenie dla ewentualnego obliczenia wysokości zadłużenia R. B. wobec powodowego banku a nie dla oceny spełnienia przesłanek z art. 527 k.c.

Reasumując stwierdzić należy, iż w ocenie Sądu już sam fakt wpłaty kwoty 700 zł w dniu 28.04.2011 r. (k.123) świadczy o przerwie biegu przedawnienia rozpoczętego w dniu 15.04.2008 r., stosownie do art. 123 § 1 pkt 2 k.p.c. Zauważyć należy, iż wpłata tej kwoty nastąpiła na ten sam numer konta, jak kwoty wpłacane przez R. B. w okresie od 08.08.2010 r. do 29.04.2011 r. (k.80-80v.), które także potwierdzały wolę dłużnika spłaty zadłużenia, potwierdzały jego istnienie, wysokość i tytuł. Zatem z pewnością od tej daty, a więc od 28.04.2011 r. (k.123) 3-letni termin przedawnienia rozpoczął bieg nowo zgodnie z art. 124 § 1 k.c. Z tej więc przyczyny wszczęcie kolejnego postępowania egzekucyjnego w sprawie Km 1835/12 w dniu 03.12.2012 r. (akta dołączone Km 1835/12) było w okresie, gdy zobowiązanie darczyńcy – matki pozwanej wobec powoda nie było przedawnione. Również wezwanie do zapłaty z dnia 22.01.2013 r. skierowane do pozwanej (k.17) dotyczyło wezwania do zapłaty należności, która nie uległa przedawnieniu.

Jedynie na marginesie zauważyć należy, iż nawet przyjmując hipotetycznie, że wpłata dokonana przez R. B. na rzecz powoda w dniu 28.04.2011 r. oraz jej wpłaty w okresie od 08.08.2010 r. do 29.04.2011 r. (k.80-80v.) byłyby dokonane po upływie przedawnienia roszczenia, to i tak wpłaty te należy oceniać jako uznanie niewłaściwe (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 08.10.1982, I Cz 106/82).

Nie ma przy tym znaczenia, iż umowa ugody na podstawie której matka pozwanej dokonywała wpłat nie została przedłużona na piśmie, zgodnie z prośbą wyrażoną w piśmie z dnia 29.12.2008 r. (k.78). Należy zwrócić uwagę, że ugoda z dnia 14.04.2008 r. jak wynika z § 5 tej ugody, nie stanowi odnowienia zobowiązań zgodnie z art. 506 k.c. Oznacza to, że matka pozwanej – R. B. także po lutym 2009 r. (tj. terminie na jaki opiewała ugoda zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 1 – k. 75) nadal była zobowiązana do uiszczania należności z tytułu tego samego zobowiązania tj. umów kredytowych zawartych z powodowym bankiem. Zatem wpłaty R. B. po lutym 2009 r. nie dowodzą o spłacie innego zobowiązania, o spłacie należności z innej podstawy prawnej. Przeciwnie są to wpłaty tego samego zobowiązania wobec powoda, z tej samej podstawy prawnej, które została wskazana w ugodzie z 14.04.2008 r.

W ocenie Sądu, dłużnika powoda - R. B. w chwili darowania córce przedmiotowej nieruchomości miała zatem świadomość, iż wierzycielowi nadal przysługuje wobec niej roszczenie o zapłatę nieuiszczonej pozostałej części należności z tytułu zawartej z bankiem umowy, gdyż należności z tego tytułu spłacała jeszcze po zawarciu umowy darowizny (28.10.2010 r.), o czym świadczy potwierdzenie zapłaty z dnia 28.04.2011 r. opatrzone jej własnoręcznym podpisem. R. B. wiedziała, więc iż przekazanie mieszkania córce uniemożliwi egzekucję roszczeń przysługujących powodowemu bankowi.

Stosownie do treści art. 527 § 3 w zw. z art. 528 k.c. na powodzie nie ciążył obowiązek wykazania, iż pozwana wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć o pokrzywdzeniu wierzycieli, a okoliczność ta nie miała znaczenia dla oceny zasadności przedmiotowego powództwa. Jedynie na marginesie należy zaznaczyć, iż pozwana nie udowodniła, co byłoby konieczne w przypadku braku podstaw do zastosowania art. 528 k.c., iż nie miała wiedzy o postępowaniu egzekucyjnym toczącym się w stosunku do matki, bądź możliwości zdobycia tej wiedzy. Pozwana pomimo faktu, iż nie mieszka z matką od 2006 roku, pozostaje z nią w regularnym, dobrym kontakcie, a wzajemne relacje obu kobiet pozostają poprawne. Wobec powyższego mając na uwadze chociażby podstawowe zasady doświadczenia życiowego, wątpliwym wydaje się, aby jedyna córka, wspierająca matkę w chorobie nie była informowana przez matkę o toczących się postępowaniach egzekucyjnych, w szczególności tego, że komornik podejmował w 2008 roku bezpośrednie czynności w celu zbycia przedmiotowego lokalu, w związku z czym matka pozwanej mogłaby stracić jedyny wartościowy majątek i miejsce zamieszkania. Pozwana nie wykazała zatem żadnych okoliczności, które mogłyby być podstawą do obalenia domniemania wynikającego z art. 527 § 3 k.c.

Sąd nie znalazł również żadnych przesłanek uzasadniających uwzględnienie podnoszonego przez pozwaną zarzutu nadużycia prawa. W chwili złożenia pozwu roszczenie banku było wymagalne, a termin przedawnienia roszczenia nie upłynął. Zatem pozwana nie mogła skutecznie uchylić się od spełnienia świadczenia. Skorzystanie ze skargi paulińskiej w niniejszej sprawie nie prowadzi, wbrew twierdzeniom strony pozwanej, do zwiększenia ochrony wierzyciela, lecz jedynie do zachowania możliwości wykonania przysługującego jemu roszczenia, gdyż bez skorzystania z uprawnienia jakie przewiduje art. 527 § 1 k.c. wierzyciel istocie nie mógłby prowadzić skutecznej egzekucji wymagalnych i nieprzedawnionych roszczeń z tytułu umów z R. B., które zostały zawarte niemal 15 lat wcześniej (2000 r. i 2001 r.) Przyjęcie w takiej sytuacji prymatu ochrony dłużnika stanowiłoby właśnie nadużycie prawa przez dłużnika a nie przez wierzyciela.

Podnoszona przez pozwaną w odpowiedzi na pozew kwestia obciążenia nieruchomości służebnością dożywotniego mieszkania i ewentualnej kolejności zaspokojenia wierzyciela nie ma znaczenia dla oceny istnienia przesłanek z art. 527 § 1 k.c.

Rozstrzygnięcie w zakresie kosztów procesu wynika z zasady odpowiedzialności za wynik sprawy określonej art. 98 § 1 k.p.c. Na zasądzoną kwotę 10.162,00 zł składa się koszt zastępstwa procesowego w kwocie 3.600 zł (§ 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, tj. Dz. U z 2013 r. Nr 490), koszt opłaty od dokumentu pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł oraz opłaty od pozwu w kwocie 6.546 zł.