Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 14 grudnia 2016 r.

  Sąd Okręgowy w Bydgoszczy, VIII Wydział Gospodarczy

  w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Elżbieta Kala

Sędziowie: SO Wiesław Łukaszewski

SR del. Artur Fornal (sprawozdawca)

po rozpoznaniu w dniu 14 grudnia 2016 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy upadłościowej M. S. nie prowadzącego działalności gospodarczej

w przedmiocie umorzenia zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli

na skutek zażalenia wierzyciela (...) S.A. z siedzibą w B. na postanowienie Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 3 sierpnia 2016 r., sygn. akt XV GUp 50/15

p o s t a n a w i a:

oddalić zażalenie.

Artur Fornal Elżbieta Kala Wiesław Łukaszewski

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 3 sierpnia 2016 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy umorzył w całości wszystkie zobowiązania M. S. powstałe przed dniem ogłoszenia jej upadłości, tj. przed dniem 28 maja 2015 r., bez ustalania planu spłaty wierzycieli.

W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia Sąd upadłościowy wskazał, że z wnioskiem o umorzenie zobowiązań wystąpiła upadła, a przychylił się do niego syndyk. W przedstawionej na tą okoliczność opinii syndyk zwrócił uwagę na bardzo trudną sytuację majątkową i osobistą upadłej. Sąd pierwszej instancji ustalił, że upadła ma 45 lat i nie posiada żadnego wartościowego majątku, z zawodu jest ekspedientką (wykształcenie zawodowe). Na utrzymaniu ma uczącą się córkę (na którą z Funduszu Alimentacyjnego wypłaca jest miesięcznie kwota 500 zł), z którą zamieszkuje w lokalu socjalnym przyznanym przez gminę. Upadła jest osobą niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym – cierpi na depresję lękową, pozostaje pod stałą opieką psychiatry oraz psychologa, a poprzednio okresowo przebywała także w szpitalu. Nadto upadła ma problemy z nerkami, leczy się również u neurologa oraz cierpi na anemię. Sąd upadłościowy ustalił, że w związku z tymi dolegliwościami upadłej trudno jest znaleźć pracę. Obecnie upadłej udało się znaleźć zatrudnienie w charakterze pracownika ochrony – za wynagrodzeniem w stawce najniższej krajowej, tj. w kwocie 1300 zł miesięcznie. Otrzymywany dochód niejednokrotnie nie wystarcza upadłej na pokrycie bieżących kosztów utrzymania upadłej oraz jej córki, co zmusza ją do zaciągania doraźnych pożyczek. Na leki upadła wydaje w skali miesiąca ok. 100 zł, za gaz płaci ok. 450 zł (za dwa miesiące), za czynsz średnio 300 zł miesięcznie, za energię elektryczną ok. 60 zł, za telewizję i internet ok. 120 zł – miesięcznie. Do niezbędnych stałych wydatków należą też koszty : wyżywienia, odzieży oraz środków czystości. Z uwagi na braków środków nie wykonuje natomiast niezbędnych remontów w lokalu, w którym zamieszkuje. Nadto upadła może w najbliższym czasie utracić prawo do zajmowanego lokalu socjalnego. Sąd pierwszej instancji ustalił również, że w przedmiotowym postępowaniu sędzia-komisarz zatwierdził listę wierzytelności, na której została umieszczone wierzytelności w łącznej wysokości 59 231,50 zł. Z uwagi na brak funduszów masy upadłości nie został sporządzony plan podziału, a Skarb Państwa tymczasowo pokrył koszty postępowania.

Sąd upadłościowy zważył, że zgodnie z art. 491 ^l6 ust. 1 ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze zobowiązania upadłego umarza się bez ustalania planu spłaty wierzycieli, jeżeli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Sąd zwrócił uwagę, że jedynym warunkiem zastosowania tego przepisu jest osobista sytuacja upadłego, bez znaczenia jest natomiast wysokość niezaspokojonych zobowiązań, przyczyna powstania trudnej sytuacji osobistej upadłego czy też inne okoliczności. Sama obiektywnie istniejąca sytuacja osobista upadłego wykluczająca jakiekolwiek spłaty w ramach planu jest wystarczającą podstawą do umorzenia zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli.

Jeżeli więc mimo posiadania przez upadłego zdolności zarobkowych którekolwiek z jego zobowiązań jest na poziomie tak znacznie przekraczającym te możliwości, że nie będzie on w stanie realizować jakiegokolwiek planu spłaty na rzecz wierzycieli w okresie przewidzianym na realizację tego planu (3 lata), to w takiej sytuacji będzie mógł mieć zastosowanie art. 491 ^l6 ust. 1 ww. ustawy.

W ocenie Sądu pierwszej instancji w przedmiotowej sprawie oczywistym jest, że sytuacja osobista upadłej jednoznacznie wskazuje, że nie jest ona i nie będzie ona zdolna do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. W takiej bowiem sytuacji, w jakiej znajduje się aktualnie upadła – osoba niepełnosprawna, schorowana, bez majątku, mająca na utrzymaniu córkę i osiągająca dochód w wysokości 1 300 zł miesięcznie, należy stwierdzić, że z uwagi na stan zdrowia, wiek i posiadane wykształcenie brak jest jakichkolwiek podstaw do przyjęcia aby nie wykorzystywała ona w pełni swoich możliwości zarobkowych. Zdaniem tego Sądu nie jest ona w stanie osiągać dochodów, które pozwoliłyby jej na realizację jakiegokolwiek planu spłaty. Upadła nie posiada żadnych zobowiązań określonych w art. 491 ²¹ ust. 2 ww. ustawy (tj. takich, które z mocy prawa nie podlegają umorzeniu).

Zażalenie na powyższe postanowienie złożył wierzyciel – (...) S.A. w B. domagając się jego zmiany poprzez ustalenie planu spłaty wierzycieli, w ten sposób, aby upadła obowiązana była przekazać część uzyskiwanego dochodu na zaspokojenie swoich wierzycieli. Skarżący zarzucił przedmiotowemu rozstrzygnięciu naruszenie art. 491 ¹⁶ ust. 1 Prawa upadłościowego poprzez brak należytego rozważenia możliwości zarobkowych upadłej oraz błędne ustalenie, iż upadła nie jest w stanie dokonywać jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli.

W uzasadnieniu zażalenia podniesiono, iż przedmiotowe orzeczenie zostało wydane bez wystarczającego rozważenia możliwości zarobkowych upadłej i wysokości niezaspokojonej wierzytelności skarżącego, Sąd pierwszej instancji nie wziął bowiem pod uwagę faktu, iż upadła nie posiada na swoim utrzymaniu żadnych osób przez co nie ponosi dodatkowych kosztów oraz uzyskuje stały periodyczny dochód. Umorzenie postępowania bez ustalenia planu spłat dokonane byłoby w tej sytuacji z pokrzywdzeniem wierzycieli. Podkreślono, że interes upadłej nie może być uznawany za nadrzędny nad interesem wierzycieli.

W odpowiedzi na zażalenie upadła wniosła o jego nieuwzględnienie. Potwierdziła fakt uzyskiwania stałego dochodu, zwróciła jednak uwagę, że jest on bardzo niski, a ona sama – wraz z córką – nie jest w stanie pokryć wszystkich koniecznych wydatków. Upadła przedłożyła ponadto dokument w postaci orzeczenia o stopniu jej niepełnosprawności z dnia 13 marca 2014 r. (istniejącej od roku 2003 - na okres do dnia 17 marca 2017 r.), jak również pismo A. Sp. z o.o. z dnia 9 czerwca 2016 r. dotyczące braku zgody na zawarcie umowy najmu lokalu socjalnego na kolejny okres, a ponadto kolejne skierowanie do szpitala z dnia 14 września 2016 r. (wyjaśniła, że w związku z tym będzie otrzymywać zasiłek chorobowy w wysokości 80 % wynagrodzenia).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Zażalenie wierzyciela nie było uzasadnione.

Na wstępie zaznaczenia wymaga, że instytucja upadłości konsumenckiej ma w założeniu przeciwdziałać negatywnemu i narastającemu zjawisku społecznemu nadmiernego zadłużania się osób fizycznych. Jej celem jest umożliwienie oddłużenia tym osobom fizycznym, które są zadłużone w stopniu uniemożliwiającym samodzielną spłatę długów. Powyższe ma w założeniu ograniczyć wykluczenie społeczne - umożliwiając ponowny udział dłużnika w legalnym obrocie gospodarczym, a w dłuższej perspektywie umożliwić także ponowne skorzystanie z usług instytucji finansowych.

Założenia powyższe znajdują swój wyraz w regulacji art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jednolity Dz.U. z 2015 r., poz. 233 ze zm. - dalej jako „p.u.n.”), znajdującej w niniejszej sprawie zastosowanie w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2016 r., skoro wniosek o ogłoszenie upadłości wpłynął w niej przed tą datą (art. 449 ustawy z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne [Dz.U. z 2015 r., poz. 978 ze zm.]). Powołana regulacja przesądza o tym, że postępowanie upadłościowe wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej należy prowadzić tak, aby umożliwić umorzenie zobowiązań upadłego niewykonanych w postępowaniu upadłościowym, a dopiero jeśli jest to możliwe - zaspokoić roszczenia wierzycieli w jak najwyższym stopniu.

Należy w konsekwencji uznać, że pierwszoplanowym celem tzw. upadłości konsumenckiej jest oddłużenie osoby fizycznej (por. A. J. Witosz, Przesłanki ogłoszenia upadłości konsumenckiej, [w:] Przegląd prawa handlowego, 2015, Nr 2). Na uwadze należy mieć także liberalizację dostępu konsumentów do ogłoszenia ich upadłości wobec wyłączenia zastosowania do postępowania w sprawie ogłoszenia upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej przepisów dotyczących m.in. konieczności posiadania środków wystarczających co najmniej na koszty postępowania upadłościowego (art. 491 ² ust. 1 p.u.n.).

Odnosząc się w świetle powyższych uwag do stanowiska skarżącego należy podkreślić, że chociaż umorzenie zobowiązań jest wyjątkiem od zasady, który należy interpretować zwężająco, to Sąd upadłościowy słusznie zwrócił uwagę, że decydujące znaczenie będą miały w tej kwestii ustalenia dotyczące sytuacji osobistej upadłego. Jeśli więc na podstawie takich ustaleń okaże się oczywiste, że upadły nie jest zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat na rzecz wierzycieli zastosowanie powinien znaleźć przepis art. 491 ¹⁶ ust. 1 p.u.n. przewidujący umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalania planu spłaty.

W ocenie Sądu Okręgowego słusznie ocenił Sąd upadłościowy, że sytuacja osobista i majątkowa upadłej jednoznacznie wskazuje, że nie będzie ona zdolna do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Odnośnie zarzutu wydania orzeczenia bez wystarczającego rozważenia możliwości zarobkowych upadłej i braku osób na utrzymaniu stwierdzić należało, że twierdzenia skarżącego w tym zakresie nie znajdują żadnego oparcia w materiale dowodowym znajdującym się w aktach przedmiotowej sprawy. Zarówno bowiem z wysłuchania upadłej – co nastąpiło na posiedzeniu w dniu 3 sierpnia 2016 r. ( k. 123-123 v. akt sprawy), jaki i z opinii syndyka ( zob. k. 77-78 akt sprawy) wynika w sposób jednoznaczny, że ma ona na utrzymaniu uczącą się córkę w wieku 19 lat, a osiągany przez upadłą stały dochód z tytułu wynagrodzenia w kwocie 1 300 zł – powiększony jedynie o alimenty należne jej córce w kwocie 500 zł miesięcznie – służy w całości zaspakajaniu bieżących wydatków niezbędnych do utrzymania (opłata za mieszkanie, media, lekarstwa i jedzenie). Należy zatem zgodzić się z poglądem, że nie jest możliwe ograniczenie powyższych wydatków bez popadnięcia w ubóstwo, tym bardziej, że sytuacja upadłej – jak wynika z dokumentów załączonych do jej odpowiedzi na zażalenie ( k. 152 i 154-154 v.) może jeszcze ulec pogorszeniu.

Wobec braku podstaw do podważenia prawidłowości wydanego przez Sąd Rejonowy orzeczenia, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. zażalenie wierzyciela podlegało oddaleniu.

Artur Fornal Elżbieta Kala Wiesław Łukaszewski