Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 września 2016 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie IV Wydział Cywilny Odwoławczy

w następującym składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Paulina Wawrzynkiewicz

Sędzia SO Anna Wrembel-Woźniak

Sędzia SO Małgorzata Truskolaska-Żuczek (spr.)

Protokolant protokolant sądowy-stażysta Magdalena Wierzchowska

po rozpoznaniu w dniu 29 września 2016 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa R. S. (1)

przeciwko R. S. (2)

o alimenty

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie

z dnia 25 lutego 2016 r., sygn. akt V RC 801/14

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I. w ten sposób, że kwotę 500 (pięćset) złotych zastępuje kwotą 700 (siedemset) złotych;

2.  w pozostałym zakresie oddala apelację powoda;

3.  oddala apelację pozwanego;

4.  znosi wzajemnie między stronami koszty postępowania apelacyjnego.

Małgorzata Truskolaska-Żuczek Paulina Wawrzynkiewicz Anna Wrembel-Woźniak

Sygn. akt IV Ca 1305/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy zasądził alimenty od pozwanego R. S. (2) na rzecz jego syna R. S. (1) w kwocie po 500 zł miesięcznie płatne do rąk powoda R. S. (1) do 10-go dnia każdego miesiąca z góry wraz z ustawowymi odsetkami w wypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat, poczynając od dnia 23 października 2014 r. (punkt I), w pozostałym zakresie oddalił powództwo (punkt II), nadał wyrokowi w punkcie I rygor natychmiastowej wykonalności (punkt III) oraz obciążył pozwanego kosztami postępowania i nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 300 zł tytułem nieuiszczonej opłaty sądowej (punkt IV).

Sąd Rejonowy ustalił, że powód urodzony (...) jest synem R. S. (2) i S. S., którzy zawarli związek małżeński w dniu 03 sierpnia 1998 r. W dniu 26 września 2011 r. R. S. (2) wniósł pozew o separację. W toku postępowania S. S. wniosła o udzielenie zabezpieczenia poprzez zobowiązanie męża do łożenia na rzecz syna alimentów w kwocie po 1.500 zł miesięcznie. Miesięczne koszty utrzymania syna oszacowała na kwotę ok. 2.056 zł. Nadto wskazała, że ponosi w ciągu roku również wydatki jednorazowe na syna (na wakacje, wyprawkę szkolną), które podzielone na 12 miesięcy dają kwotę 333 zł miesięcznie oraz wydatki kwartalne (zakup odzieży oraz obuwia), które w skali miesiąca wynoszą łącznie 130 zł.

Postanowieniem z dnia 12 września 2012 r. (II C 1095/11) Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie w trybie zabezpieczenia zobowiązał R. S. (2) do łożenia na rzecz R. S. (1) kwoty po 700 zł miesięcznie tytułem alimentów na czas trwania postępowania o separację. Wyrokiem z dnia 30 września 2014 r. Sąd orzekł rozwód związku małżeńskiego R. S. (2) i S. S., bez orzekania o winie. Sąd nie orzekł o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania, ani o alimentach na rzecz R. S. (1) z uwagi na osiągnięcie przez niego pełnoletności. Postanowieniem z dnia 11 czerwca 2015 r. (I ACz 1213/15) Sąd Apelacyjny w Warszawie stwierdził upadek zabezpieczenia z dniem 22 października 2014 r.

Pozwany wspiera finansowo córkę L. S., która ma obecnie 21 lat, przekazując jej przelewem bankowym ok. 600 zł miesięcznie. Na jej rzecz zostały zasądzone alimenty od matki, których ta jednak nie płaci, wyrok nie jest jeszcze prawomocny, w apelacji L. S. domaga się od matki alimentów w kwocie 600 zł. L. S. jest zdrowa, studiuje stacjonarnie wychowanie fizyczne w G.. W weekendy i wakacje pracuje jako sprzedawca w sklepie (...), uzyskując z tego tytułu dochód w kwocie 400-500 zł miesięcznie. Od 2 lat nie utrzymuje kontaktu z matką i bratem. Odwiedza swojego ojca przeważnie raz na miesiąc. Rodzice powoda wraz z innymi osobami są współwłaścicielami nieruchomości przy ul. (...) w W., w której znajdują się 4 mieszkania. S. S. wyprowadziła się z synem od męża w 2012 r. W jednym z lokali zamieszkuje powód wraz z matką, jeden z pokoi jest zagospodarowany do jego wyłącznej dyspozycji. Inne dwupokojowe mieszkanie zajmuje pozwany, kolejne zajmuje siostra przyrodnia powoda. Jedno z mieszkań nie jest użytkowane.

Sąd Rejonowy ustalił, że powód ma 19 lat, urodził się z arytmią serca, zapaleniem mięśnia sercowego i anemią. Od 12 kwietnia 2011 r. jest pacjentem Poradni Rehabilitacyjnej (...) w Instytucie (...) w W.. Rozpoznano u niego zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi i wzmożoną impulsywnością, a następnie Zespół (...). W dniu 04 czerwca 2012 r. wobec powoda wydano orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego na czas szkoły ponadgimnazjalnej z uwagi na Zespół (...). Powód pozostaje pod opieką lekarza psychiatry w ramach państwowej służby zdrowia. Uczęszcza do psychologa do poradni przy ul. (...) w W.. Konsultacje odbywają się co dwa miesiące, ostatnia odbyła się w styczniu 2016 r. Przyjmuje leki na stałe, jedno z lekarstw przyjmuje codziennie, koszt jego zakupu wynosi ponad 120 zł miesięcznie, inne lekarstwo zażywa w zależności od potrzeby, jego koszt wynosi ok. 30 zł miesięcznie. Uczęszczał do (...) Liceum Ogólnokształcącego (...) przy ul. (...) w W.. W roku szkolnym 2015/2016 rozpoczął naukę w Policealnej Szkole Zawodowej (...) w W. na kierunku Technik administracji, na którym nauka trwa 2 lata. W tym samym roku szkolnym rozpoczął naukę w Zaocznej Policealnej Szkole (...) w W. na kierunku Technik bezpieczeństwa i higieny pracy, na którym nauka będzie trwała do stycznia 2017 r. Zajęcia w jednej szkole odbywają się co dwa tygodnie od poniedziałku do środy, zaś w drugiej szkole co dwa tygodnie w weekendy. Twierdzi, że nie podjął zatrudnienia w związku z obowiązkami edukacyjnymi, zamiarem zdania matury, do egzaminu maturalnego będzie podchodził po raz trzeci. Zamierza podjąć studia historyczne. Nigdy nie wykonywał pracy zarobkowej. Nie utrzymuje relacji z ojcem, nie rozmawiał z nim od 3 lat. Swoje miesięczne wydatki oszacował na kwotę 1.640 zł (opłata za energię elektryczną – 100 zł, opłata za gaz – 200 zł, wyżywienie – 600 zł, odzież i obuwie – 100 zł, środki higieniczne i inne – 100 zł, leki – 150 zł, rachunek telefoniczny – 70 zł, wydatki związane z edukacją – 200 zł, bilet miesięczny – 100 zł, rozrywka – 20 zł). Powód i jego matka na wyżywienie przeznaczają ok. 20 zł dziennie. Alimenty orzeczone na jego rzecz tytułem zabezpieczenia egzekwowane były przez komornika, przeznaczał je m.in. na korepetycje.

Sąd Rejonowy ustalił, że pozwany ma 55 lat, z zawodu jest kierowcą. Ma nadciśnienie, zażywa 4 rodzaje leków (ok. 80 zł miesięcznie). Od dnia 23 czerwca 2008 r. zatrudniony jest w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) m. st. (...) Sp. z o.o. na stanowisku kierowcy. W maju 2015 roku jego wynagrodzenie wyniosło 3.523,98 zł brutto, zaś w czerwcu 2015 roku 3.466,16 zł brutto. W roku 2014 uzyskał dochód w kwocie 51.565,46 zł. Z uwagi na ograniczony dopuszczalny czas pracy kierowców zawodowych nie szukał innego zatrudnienia. Do jego wydatków zaliczają się m.in.: alimenty na córkę – 600 zł, alimenty na syna – 400 zł, paliwo – 100 zł, węgiel przeznaczony na ogrzewanie mieszkania – ok. 740 zł w okresie zimowym. Jest współwłaścicielem domu po swoich rodzicach. Poza alimentami egzekwowanymi przez komornika nie przekazywał na syna żadnych środków. Pożyczył od siostry pieniądze na bieżące wydatki w kwocie 20.000 zł. W połowie roku zaciągnął w pracy pożyczkę na ok. 3.000 zł. Pieniądze z pożyczki przeznaczył dla córki L. na opłacenie obowiązkowych zaliczeń na studiach.

Matka powoda S. S. ma wykształcenie zawodowe. Pracuje jako sprzątaczka w jednostce wojskowej w W. R., jej wynagrodzenie wynosi ok. 1.700 zł netto. W dniu 09 kwietnia 2015 r. zawarła z Jednostką Wojskową umowę pomocy mieszkaniowej na kwotę 11.700 zł. Pomoc ta wraz z odsetkami podlega spłacie w 36 ratach miesięcznych po 330,01 zł każda, począwszy od dnia 30 kwietnia 2015 r. do dnia 31 marca 2018 r. W dniu 16 stycznia 2015 r. S. S. zawarła umowę pożyczki konsumpcyjnej na okres od dnia 16 stycznia do dnia 02 listopada 2016 r. na kwotę 5.100 zł. Pożyczki przeznaczyła na remont mieszkania.

Oszacowany przez powoda na kwotę 1.640 zł koszt jego utrzymania Sąd uznał za nieco zawyżony, w szczególności w odniesieniu do wydatków na wyżywienie, albowiem w zestawieniu kosztów powód określił je na kwotę 600 zł miesięcznie, a zeznając na rozprawie wskazał, że na wyżywienie dla niego i matki wydawana jest kwota 20 zł dziennie, co daje kwotę 300 zł miesięcznie na jedną osobę.

Sąd Rejonowy przytoczył treść art. 133 § 1 krio, art. 135 § 1 i § 2 krio i uznał, że powództwo w niniejszej sprawie zasługuje na częściowe uwzględnienie. W ocenie Sądu pozwany winien łożyć na syna alimenty w kwocie 500 zł miesięcznie, zatem w wysokości o 100 zł wyższej niż uznana przez niego. Pozwany łoży na studiującą w G. córkę kwotę w wysokości ok. 600 zł miesięcznie, a w przeciwieństwie do powoda jest ona osobą zdrową, mającą już pewne doświadczenie zawodowe i wyższe wykształcenie niż powód. Zatem pozwany tym bardziej winien alimentować chorego syna, który nie wykonuje pracy zarobkowej, zażywa na stałe leki. W ocenie Sądu zasądzona kwota leży w zakresie możliwości zarobkowych pozwanego. Jest on osobą zdrową, w wieku produkcyjnym, a wykonywany przez niego zawód kierowcy zawodowego pozwala na uzyskiwanie dochodów w granicach 3.000 zł netto. Uzyskiwane przez niego obecnie wynagrodzenie w wysokości ok. 2.500 zł netto miesięcznie pozwala mu na partycypowanie w kosztach utrzymania syna we wskazanej wysokości. Gdyby były w tym zakresie trudności winien rozważyć zmniejszenie środków przekazywanych córce lub też poszukać dodatkowego zatrudnienia. Nadto pozwany mógłby wynająć wraz z matką powoda jedno z mieszkań w nieruchomości, której są współwłaścicielami. W pozostałym zakresie w kosztach utrzymania powoda winna uczestniczyć jego matka, która pracuje zarobkowo, osiągając wynagrodzenie w kwocie ok. 1.700 zł netto. Sąd wskazał, że w przyszłości powód mógłby się zatroszczyć o podjęcie pracy dorywczej, z której uzyskiwałby choćby niewielkie środki na swoje utrzymanie.

Sąd zasądził alimenty od dnia 23 października 2014 r., nie zaś od dnia 01 września 2014 r., jak tego żądał powód, bowiem do dnia 22 października 2014 r. obowiązywało postanowienie z dnia 12 września 2012 r. wydane w trybie zabezpieczenia. Na mocy art. 333 § 1 pkt 1 kpc Sąd nadał wyrokowi w zakresie orzeczonych alimentów rygor natychmiastowej wykonalności. O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 100 kpc w zw. z art. 113 ust. 1 ukse.

Apelacje od powyższego rozstrzygnięcia wniosły obie strony.

Powód zaskarżył wyrok w części oddalającej powództwo, tj. w zakresie punktu II sentencji.

Zarzucił sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego wskutek naruszenia przepisów postępowania, która mogłaby mieć wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 § 1 kpc poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i ustalenie faktu, że pozwany pożyczył od siostry na bieżące wydatki kwotę 20.000 zł, w sytuacji gdy okoliczność ta nie znajduje oparcia w zebranym materiale dowodowym, wynika jedynie z twierdzeń pozwanego, które zważywszy na interes pozwanego w rozstrzygnięciu sprawy na jego korzyść nie mogą zostać uznane za wiarygodne w tym zakresie; ustalenie, że pozwany zaciągnął w pracy pożyczkę na ok. 3.000 zł i przeznaczył ją na opłacenie obowiązkowych zaliczeń na studiach z jazdy na nartach i snowboardzie, w sytuacji gdy okoliczności te nie znajdują oparcia w zebranym materiale dowodowym, wynikają jedynie z twierdzeń pozwanego, które nie mogą być uznane za wiarygodne; ustalenie, że pozwany przekazuje córce co miesiąc przelewem kwotę 600 zł, w sytuacji gdy okoliczność ta nie znajduje oparcia w zebranym materiale dowodowym, mimo zobowiązania pozwanego przez Sąd do dostarczenia potwierdzeń przelewów bankowych. Zarzucił ponadto obrazę prawa materialnego tj. art. 135 § 1 i 2 krio poprzez uznanie, że kwota alimentów w wysokości 500 zł odpowiada usprawiedliwionym potrzebom powoda oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym pozwanego.

Wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda alimentów w kwocie 800 zł miesięcznie począwszy od dnia 23 października 2014 r. oraz o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów procesu I i II instancji, z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Pozwany zaskarżył wyrok w części tj. w punkcie I w zakresie uwzględniającym powództwo ponad kwotę 400 zł miesięcznie. Zarzucił naruszenie przepisów prawa procesowego, które to naruszenie miało wpływ na treść rozstrzygnięcia, a mianowicie art. 233 § 1 kpc poprzez brak wszechstronnego rozważenia i oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, co skutkowało pominięciem przez Sąd I instancji okoliczności świadczących o istotnej zmianie sytuacji finansowej i majątkowej pozwanego, która wskazuje na zasadność zasądzenia na rzecz powoda alimentów w wysokości 400 zł miesięcznie oraz pominięciem okoliczności świadczących o spełnianiu przez pozwanego obowiązku alimentacyjnego wobec powoda w wysokości 700 zł miesięcznie. Zarzucił także naruszenie art. 328 § 2 kpc poprzez odstąpienie od wnikliwej analizy sytuacji życiowej i finansowej matki powoda, tj. S. S., co skutkowało niepełnym jej obrazem, a także naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 135 § 1 krio poprzez uznanie, że zarobkowe i majątkowe możliwości pozwanego oraz usprawiedliwione potrzeby powoda kształtują się na poziomie alimentów w wysokości 500 zł miesięcznie.

Wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie I poprzez obniżenie kwoty zasądzonych alimentów z 500 zł do 400 zł miesięcznie oraz o zmianę terminu początkowego płatności alimentów z 23 października 2014 r. na dzień 11 czerwca 2015 r. lub inną datę wynikającą z informacji uzyskanej od Komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym dla warszawy Pragi-Południe w Warszawie I. G..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda zasługiwała na częściowe uwzględnienie, apelacja pozwanego podlegała zaś oddaleniu, jako nieuzasadniona.

Zgodnie z art. 133 § 1 krio rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba, że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Zakres należnych świadczeń alimentacyjnych jest określony w art. 135 § 1 krio, według którego zależy on od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego oraz od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego. Obie przesłanki są od siebie zależne i powinny być rozpatrywane łącznie.

Zdaniem Sądu Okręgowego dochód osiągany przez pozwanego umożliwia mu partycypowanie w kosztach utrzymania syna w zakresie większym niż ustalony przez Sąd Rejonowy.

Z akt sprawy wynika, że średnie wynagrodzenie uzyskiwane przez pozwanego wynosi ok. 2.500 zł netto miesięcznie. Sąd Rejonowy słusznie wskazał, że pozwany w celu zwiększenia miesięcznego dochodu ma możliwość wynajęcia nieużytkowanego lokalu położonego w budynku, którego jest współwłaścicielem.

Pozwany wskazał nadto, że córce, mieszkającej i studiującej w trybie dziennym w G., przekazuje miesięcznie kwotę 600 zł. Córka powoda jest osobą zdrową, podejmuje dorywcze zatrudnienie, a tym samym jest w stanie częściowo samodzielnie przyczyniać się do zaspokojenia swoich potrzeb. Pozwany tym bardziej zatem winien partycypować w większym zakresie w kosztach utrzymania syna, który jest osobą chorą, przyjmuje codziennie leki i wymaga opieki lekarzy specjalistów.

Należało mieć także na uwadze, że pozwany, na mocy postanowienia zabezpieczającego z dnia 12 września 2012 r. wydanego w sprawie o separację, zobowiązany był do łożenia na rzecz syna kwoty 700 zł miesięcznie. Alimenty w tej wysokości egzekwowane były przez Komornika – potrącane z wynagrodzenia pozwanego za pracę. Pozwany dysponował zatem środkami umożliwiającymi spełnianie obowiązku alimentacyjnego wobec syna w kwocie 700 zł miesięcznie.

Jednocześnie przy ustalaniu kwoty alimentów należało uwzględnić usprawiedliwione potrzeby uprawnionego, na zaspokojenie których nie jest wystarczająca kwota 500 zł zasądzona przez Sąd Rejonowy. U powoda zdiagnozowano Zespół (...), pozostaje pod opieką lekarza psychiatry. Przyjmuje stale lek, którego koszt wynosi miesięcznie 120 zł oraz w razie potrzeby inne leki. Podejmuje naukę w dwóch szkołach policealnych. Wskazał, że będzie poprawiać maturę, w związku z czym winien uczęszczać na korepetycje, co również wiąże się z dodatkowymi wydatkami.

Udział pozwanego w kosztach utrzymania syna ustalić należało zatem na kwotę 700 zł. Kwota 400 zł, której zasądzenia domagał się pozwany, nie odpowiada w pełni usprawiedliwionym potrzebom powoda oraz nie jest adekwatna do możliwości zarobkowych pozwanego, który może uzyskiwać dochód pozwalający mu partycypować w kosztach utrzymania syna w wyższym zakresie. W pozostałym zakresie koszty utrzymania powoda powinna zaspokajać jego matka, z którą powód zamieszkuje. Powód zaś, po zdaniu egzaminu maturalnego, może w czasie wolnym od zajęć i nauki podjąć w miarę możliwości próby znalezienia pracy dorywczej, w celu uzyskania choćby niewielkiego dochodu i częściowego usamodzielnienia się.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Okręgowy na mocy art. 386 § 1 kpc postanowił jak w pkt 1 wyroku, uznając apelację powoda za częściowo uzasadnioną i podwyższając kwotę alimentów do 700 zł miesięcznie.

Apelacja powoda w pozostałym zakresie (w jakim powód żądał zasądzenia kwoty 800 zł miesięcznie) podlegała oddaleniu na mocy art. 385 kpc (pkt 2).

Apelacja pozwanego podlegała oddaleniu w całości na mocy art. 385 kpc (pkt 3).

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na mocy art.100 kpc z uwagi na częściowe tylko uwzględnienie apelacji powoda (pkt 4).

Małgorzata Truskolaska-Żuczek Paulina Wawrzynkiewicz Anna Wrembel-Woźniak