Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 grudnia 2016 r.

Sąd Rejonowy Gdańsk-Północ w Gdańsku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 30 listopada 2016 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa (...) (...)

przeciwko B. K.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

1.  uznaje za bezskuteczną w stosunku do powoda (...)umowę darowizny (...)roku udziału wynoszącego ¼ części w prawie własności nieruchomości - lokalu mieszkalnego nr (...), znajdującego się na piątej kondygnacji budynku nr (...) przy ul. (...) w G., dla której Sąd Rejonowy Gdańsk-Północ w Gdańsku prowadzi księgę wieczystą nr (...), z którym związany jest udział wynoszący (...) części w nieruchomości wspólnej stanowiącej prawo użytkowania wieczystego oraz części w budynku i urządzenia, niesłużące do wyłącznego użytku właścicieli lokali, objętej księga wieczystą nr (...), zawartej między B. K. a A. M. z pokrzywdzeniem powoda, któremu przysługuje wierzytelność w wysokości 21.968,61 zł,

2.  zasądza od pozwanej B. K. na rzecz (...)kwotę 2.400 zł (dwa tysiące czterysta złotych) tytułem kosztów procesu,

3.  nakazuje ściągnąć od pozwanej B. K. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego Gdańsk-Północ w Gdańsku kwotę 1.099 zł (tysiąc dziewięćdziesiąt dziewięć złotych) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sygn. akt I C 1844/15

UZASADNIENIE

Powód (...) wniósł o uznanie za bezskuteczną w stosunku do siebie umowy darowizny z dnia 23 maja 2013 roku udziału wynoszącego ¼ części w prawie własności nieruchomości - lokalu mieszkalnego nr (...), przy ul. (...) w G., dla której Sąd Rejonowy Gdańsk-Północ w Gdańsku prowadzi księgę wieczystą nr (...), z którym związany jest udział wynoszący (...) części w nieruchomości wspólnej stanowiącej prawo użytkowania wieczystego oraz części w budynku i urządzenia, niesłużące do wyłącznego użytku właścicieli lokali, objętej księga wieczystą nr (...), zawartej między B. K. a A. M.. Powód twierdził, że umowa ta została zawarta z jego pokrzywdzeniem, bowiem już w chwili kiedy była zawierana przysługiwała mu przeciwko A. M. wierzytelność w wysokości 21.968,61 zł. Uzasadniając żądanie powód wskazał, że zaskarżona umowa darowizny doprowadziła do sytuacji, w której nie było możliwe wyegzekwowanie należności od dłużnika z uwagi na stan jego niewypłacalności. Powód wniósł także zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu.

Pozwana B. K. wniosła o oddalenie powództwa. Podała, że kwestionowana umowa darowizny zawarta została w wykonaniu woli jej rodziców, którzy przedmiotowy lokal przeznaczyli dla niej. Twierdziła, że z bratem A. M. nie miała przez lata żadnego kontaktu. Nie znała jego sytuacji osobistej ani majątkowej. Nie miała wiedzy o zadłużeniu wobec powoda. Stwierdziła, że żądanie powoda, z uwagi na okoliczności dla których umowa darowizny została zawarta, jest także sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Wniosła o zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu.

Sąd ustalił, co następuje.

A. M., brat pozwanej, zobowiązany jest do świadczeń alimentacyjnych na rzecz dzieci P. i M. M.. W związku z tym, że nie wywiązywał się z obowiązku zapłaty, wszczęte zostało przeciwko niemu postępowanie egzekucyjne. W toku postępowania komorniczego A. M. składał wyjaśnienia i oświadczenia, że nie posiada żadnego majątku.

Egzekucja przeciwko dłużnikowi była bezskuteczna. Dlatego świadczenia na rzecz uprawnionych wypłacał powód. Do dnia 9 września 2015 r. zadłużenie A. M. wobec powoda z tego tytułu wynosiło 21.968,61 zł.

bezsporne, a także zestawienie zadłużenia k. 5-9, informacje o stanie zadłużenia, decyzja k. 18 -34, akta Kmp 15/96 - k. 100-102, 168,179

Rodzice pozwanej byli właścicielami lokalu nr (...) położonego w G. przy ul. (...). Po ich śmierci lokal miał być przekazany pozwanej, bowiem wcześniej pomogli siostrom pozwanej przy wybudowaniu domów, w którym te mieszkają do dziś.

bezsporne, a także dowód: zeznania D. C. k. 135-136, zeznania J. K. 137-138, zeznania K. K. k. 138, zeznania B. K. k. 188-189.

A. M., od lat nie utrzymywał kontaktu z rodzeństwem i rodzicami. Chorował na alkoholizm. Najbliżsi nie znali jego miejsca zamieszkania. O śmierci rodziców, która nastąpiła w styczniu 2013 r., A. M. został powiadomiony za pośrednictwem ciotki pozwanej, której męża dłużnik czasami odwiedzał. Był na pogrzebie ojczyma. Przy tej okazji pozwana poinformowała brata o woli rodziców przekazania na jej rzecz lokalu przy ul. (...).

dowód: zeznania D. C. k. 135-136, zeznania J. K. 137-138, zeznania K. K. k. 138, zeznania B. K. k. 188-189.

Po śmierci matki, pozwana ponownie skontaktowała się z bratem i z pozostałym rodzeństwem. Na dzień 23 maja 2013 r. umówili się wszyscy na zawarcie umowy darowizny, mocą której siostry i A. M. darowali pozwanej swoje udziały w lokalu nr (...) przy ul. (...) w G..

dowód: umowa k. 13-17, zeznania D. C. k. 135-136, zeznania J. K. 137-138, zeznania K. K. k. 138, zeznania B. K. k. 188-189.

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo było zasadne i zasługiwało na uwzględnienie.

W nin. postępowaniu powód dochodził uznania za bezskuteczną umowy darowizny udziału w nieruchomości lokalowej, która została zawarta między pozwaną a jej bratem A. M.. Powód twierdził, że w wyniku zawartej umowy, dłużnik wyzbył się jedynego majątku, z którego mogła być przeprowadzona skuteczna egzekucja jego zobowiązań wobec Skarbu Państwa. Dlatego zdaniem powoda, umowa ta została zawarta z pokrzywdzeniem wierzycieli.

Pozwana twierdziła natomiast, że w chwili zawierania umowy, nie znała sytuacji majątkowej ani osobistej A. M.. Nie wiedziała, że ma on długi. Podkreślała, że umowa zawarta została jako realizacja woli rodziców, by mieszkanie przy ul. (...) w G., po ich śmierci, należało do niej.

Z uwagi na stanowiska stron, żądanie powoda wymagało oceny przez pryzmat art. 527 §§ 1,2 k.c., zgodnie z którym czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli:

- wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności,

- dłużnik dokonując czynności, która doprowadziła do stanu jego niewypłacalności lub jej pogłębienia, działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli,

- osoba trzecia, która była stroną tej czynności wiedziała, że działanie dłużnika podejmowane jest ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli lub miała możliwości dowiedzenia się o tym przy dołożeniu należytej staranności.

Przy czym ostatnia z przesłanek nie jest wymaga dla uznania czynności za bezskuteczną, jeżeli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, czyli tak jak miało to miejsce w przypadku pozwanej. Zgodnie bowiem z art. 528 k.c. bezpłatne uzyskanie korzyści majątkowej, pozwala wierzycielowi na wystąpienie z żądaniem uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Dlatego dla uznania żądania powoda obojętną pozostawała wiedza czy świadomość pozwanej o istnieniu zadłużenia A. M. i o jego stanie posiadania.

Z powyższego wynika, że dla uznania danej czynności za bezskuteczną pomiędzy czynnością prawną dłużnika a powstałym stenem niewypłacalności a także pokrzywdzeniem wierzyciela, musi zachodzić określony związek przyczynowy. Przy czym nie mamy tu do czynienia z adekwatnym związkiem przyczynowy. By uznać czynność za bezskuteczną wystraczające jest ustalenie, że dokonanie przez dłużnika czynności prawnej było warunkiem koniecznym powstania lub pogłębienia się jego niewypłacalności. Co więcej, czynność prawna może być zaskarżona także wówczas, gdy nie jest jedyną, ale jedną z przyczyn niewypłacalności dłużnika a dla przyjęcia, że doszło do pokrzywdzenia wierzyciela, stan niewypłacalności oceniany jest nie na chwilę dokonywania czynności, ale na chwilę zaskarżenia czynności tj. wniesienia pozwu o uznanie czynności za bezskuteczną i chwilę orzekania (tak m.in. Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 21.01.2015r. wydanym w sprawie sygn. akt I ACa 1641/14).

Niewypłacalność

O niewypłacalności dłużnika można mówić wtedy, gdy cały jego majątek nie wystarcza na pokrycie długów. Niewypłacalność w stopniu wyższym ma natomiast miejsce wtedy, gdy egzekucja prowadzona przeciwko dłużnikowi po dokonaniu zaskarżonej czynności będzie trudniejsza niż w przypadku, gdyby czynności tej nie było ale także wówczas gdy dokonana czynność prowadzi do odwleczenia zaspokojenia wierzytelności, gdy zaspokojenie można uzyskać ale przy dodatkowym znacznym nakładem kosztów, czasu i ryzyka. Dla przyjęcia, że czynność doprowadziła do stanu niewypłacalności nie jest konieczne wykazanie, że dana czynności spowodowała trwałe udaremnienie zaspokojenia wierzyciela (podobnie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28.11.2001 r., wydanym w sprawie IV CKN 525/00).

W okolicznościach sprawy, w ocenie sądu, nie było wątpliwości, że A. M. jest dłużnikiem Skarbu Państwa. Fakt powyższy potwierdziły nie tylko dokumenty załączone do pozwu, ale także dokumentacja zgromadzona w aktach postępowania egzekucyjnego. Z zestawienia zadłużenia A. M. wynika także to, że wysokość długu to suma wypłaconych świadczeń na rzecz córki i syna, wobec których dłużnik zobowiązany był do świadczeń alimentacyjnych. Niewątpliwe świadomość zadłużenia miał sam dłużnik. A. M., mimo że nie uczestniczył w postępowaniach o zasądzenie, a później o podwyższenie alimentów wiedział, że jest zobowiązany do ich zapłaty. Miał świadomość przecież tego, że toczy się przeciwko niemu postępowanie egzekucyjne z tego tytułu. Nie kwestionował nigdy postępowań, w których wydano orzeczenia stwierdzające obowiązek zapłaty ani ich zasadności.

Pokrzywdzenie wierzycieli.

Sąd nie miał także wątpliwości, że dłużnik – zawierając umowę darowizny – działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Przepis art. 529 k.c. wprowadza domniemanie, że dłużnik, który w chwili darowizny jest niewypłacalny, zawierając taką umowę, działa ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. W świetle powoływanych już wyników postępowania egzekucyjnego, nie ma wątpliwości, że A. M., w maju 2013 r. był niewypłacalny. Nie regulował wymagalnych zobowiązań, nie miał majątku, z którego wierzyciel mógłby się zaspokoić. Prowadzona przeciwko niemu egzekucja była i jest bezskuteczna, co potwierdza stan niewypłacalności dłużnika i to nie tylko na chwilę zawierania umowy, ale także w okresie poprzedzającym tę umowę. W świetle postępów postępowania egzekucyjnego, które jest nadal w toku, nie ma również wątpliwości, że stan niewypłacalności dłużnika utrzymuje się także obecnie. Egzekucja z majątku A. M. nadal nie przynosi zaspokojenia. W toku nin. sprawy, pozwana nie przedstawiła dowodów, na podstawie których można było ustalić okoliczności przeciwne. Zatem nie doszło do obalenia domniemania działania dłużnika przy zawieraniu umowy z pokrzywdzeniem wierzycieli.

Do przyjęcia świadomości dłużnika pokrzywdzenia wierzycieli, o której mowa w art. 527 § 1 k.c., wystarczy by dłużnik takie pokrzywdzenie przewidywał w granicach ewentualności, by miał świadomość konsekwencji dokonywanej czynności. Dla przyjęcia, że dłużnik dokonując czynności działała z pokrzywdzeniem wierzycieli, nie jest konieczne wykazanie zamiaru takiego działania, ani świadomość dłużnika pokrzywdzenia konkretnego wierzyciela. Wystarcza świadomość dłużnika, że czynność prawna przez niego dokonana może spowodować dla wierzycieli niemożność zaspokojenia się. O świadomości dłużnika działającego z pokrzywdzeniem wierzycieli można mówić już wówczas gdy wiedząc o istnieniu wierzycieli, znając skutki dokonywanej czynności dłużnik decyduje się na nią ( podobnie m.in. Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku wydanym w sprawie I ACa 1764/04 z dnia 12 maja 2005r., a także Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 marca 2001 r. wydanym w sprawie V CKN 280/00, Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 23 października 2014r. wydanym w sprawie o sygn. akt I ACa 978/14)

A. M. wiedział, że jest zobowiązany do zapłaty świadczeń alimentacyjnych. Wiedział także o tym, że w toku jest postępowanie egzekucyjne tych należności. W toku egzekucji składał bowiem wyjaśnienia odnośnie stanu posiadania, w których oświadczał, że nie ma żadnego majątku (k. 100-102, 168,179 akt Kmp 15/96). Już wówczas, poza dziećmi, wierzycielem A. M. był także powód. Zatem skoro A. M., nie spłacił zadłużenia a wiedział, że ono istnieje, zawierając w maju 2013r. umowę darowizny i doprowadzając do usunięcia ze swojego majątku udziału w lokalu przy ul. (...), musiał liczyć się z tym, że przez tę czynność spowoduje niemożność zaspokojenia się wierzycieli. Dlatego, w ocenie Sądu, ujawnione w sprawie okoliczności nie pozostawiają wątpliwości co do tego, że zawarcie umowy darowizny udziału w prawie do lokalu, nastąpiło ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Zasady współżycia społecznego.

Sąd nie znalazł podstaw by zgłoszenie żądania przez powoda uznać jako nadużycie prawa podmiotowego. Skarb Państwa wystąpił z pozwem, celem uzyskania możliwości zaspokojenia wierzytelności, która powstała w związku z tym, że A. M. nie wywiązywał się z obowiązku alimentacyjnego wobec dzieci. Ciężar dostarczenia środków utrzymania dla syna i córki dłużnika przejął więc Skarb Państwa, wydatkując na to środki publiczne. Mimo wiedzy o obowiązku świadczenia i o istnieniu zadłużeniu, A. M. nie podejmował żadnego zatrudnienia, przynajmniej formalnie. Nie zabiegał o uzyskanie dochodów na pokrycie bieżących i istniejących zobowiązań. Dlatego nie sposób uznać, że to powód narusza zasady współżycia społecznego, domagając się uznania za bezskuteczną czynności, mocą której dłużnik wyzbył się bezpłatnie majątku, z którego mógł pokryć wymagalne zobowiązania. Oceny tej nie zmienia okoliczność, w jakiej doszło do zawarcia umowy. Rodzice pozwanej nie sporządzili testamentu, nie uregulowali kwestii dziedziczenia lokalu odmiennie, niż przewiduje to ustawa. Niewątpliwie, w ostatnich miesiącach życia, skupieni byli na walce z chorobą. Jednak już wcześniej, wobec decyzji o przekazaniu córce lokalu, mogli kwestię przeniesienia własności uregulować czy to poprzez zawarcie umowy darowizny czy sporządzenie testamentu. Skoro tego nie zrobili - mimo, że czynność prawna podejmowana za życia na wypadek śmierci, służyć ma przecież uregulowaniu kwestii następstwa prawnego - dłużnikowi, jako spadkobiercy, należał się udział w przedmiotowej nieruchomości. Również on, podobnie jak pozwana, nie otrzymał od rodziców, za ich życia, wsparcia w postaci pomocy przy nabyciu lokalu czy budowie domu. Nie został wydziedziczony. Wierzyciel ma więc prawo do tego, by poprzez powództwo o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną, dążyć do zwrotu świadczeń, wypłaconych za dłużnika.

Mając na uwadze powyższe, sąd uwzględnił żądanie pozwu i uznał za bezskuteczną wobec powoda, któremu przysługuje opisana w wyroku wierzytelność, umowę darowizny zawartą między pozwaną a A. M.., o czym orzekł w pkt 1 wyroku.

Koszty

Sąd rozstrzygając o kosztach procesu miał na uwadze treść art. 98 k.p.c. Dlatego zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 2400 zł tytułem wynagrodzenia należnego pełnomocnikowi powoda, którego wysokość ustalił na podstawie § 6 ust. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, który z uwagi na datę rozpoczęcia postępowania znajduje zastosowanie w nin. sprawie.

Natomiast, mając na uwadze treść art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, nakazał ściągnąć od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa opłatę sądową w kwocie 1099 zł, z której uiszczenia powód był zwolniony.

1.  (...)

2.  (...)

– (...)

–(...)

3.  (...)

4.  (...).

G.,(...)