Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 lipca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku II Wydział Karny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Krzysztof Ciemnoczołowski (spr.)

Sędziowie: SSA Danuta Matuszewska

SSA Dorota Rostankowska

Protokolant: sekr. sądowy Joanna Tomaszewska

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w G. B. G.

po rozpoznaniu w dniu 21 lipca 2016 r.

sprawy

D. A.

o wydanie wyroku łącznego

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę skazanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 29 grudnia 2015 r., sygn. akt IV K 204/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

-

w punkcie II na poczet kary łącznej pozbawienia wolności zalicza okres rzeczywistego pozbawienia wolności od dnia 05.03.2015 r. do dnia 21.07.2016 r.,

-

na podstawie art. 71 § 1 zdanie 2 k.k. karę łączną pozbawienia wolności skraca o 40 (czterdzieści) dni, tj. okres odpowiadający połowie liczby uiszczonych stawek dziennych grzywny orzeczonej wyrokiem Sądu Rejonowego Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu z dnia 09.07.2015 r., sygn. akt VI K 416/15,

-

uchyla orzeczenie z punktu III i w tym zakresie postępowanie umarza na podstawie art. 572 k.p.k.,

II.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok w pozostałej części;

III.  zwalnia skazanego od wydatków postępowania odwoławczego, obciążając nimi Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Gdańsku rozpoznawał sprawę w przedmiocie wydania wyroku łącznego wobec D. A. , skazanego prawomocnymi wyrokami:

1. Sądu Rejonowego w Wołominie z dnia 24 czerwca 2015 r., II K 380/15 za przestępstwo z art. 43 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 roku o przeciwdziałaniu narkomanii w brzmieniu obowiązującym przed dniem 13 lutego 2003 roku w zw. z art. 43 ust 1 ww. ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 4§1 k.k. popełnione w okresie od dnia 1 marca 2000 roku do dnia 2 stycznia 2002 roku na karę:

- 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz

- karę 120 stawek dziennych grzywny po 10 złotych każda;

2. Sądu Rejonowego Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu z dnia 09 lipca 2015 r., VI K 416/15 za przestępstwo z art. 270§1 k.k. popełnione w dniu 05.03.2015 roku na karę:

- 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz

- karę 80 stawek dziennych grzywny po 10 złotych każda,

- wykonanie kary pozbawienia wolności warunkowo zawieszono na okres próby wynoszący 2 lata;

3. Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 3 września 2015 r., IVK 95/15 za czyny:

a) z art. 282 k.k. w zw. z art. 65 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 4§1 k.k.

popełniony w okresie od maja 1998 roku do marca 2003 roku na karę:

- 1 roku i 3 miesięcy pozbawienia wolności oraz

- karę grzywny 100 stawek dziennych grzywny po 100 złotych każda,

b) z art.284§2 k.k. w zw. z art. 294§1 k.k. w zw. z art. 65 k.k. w zw. z art. 4§1 k.k. popełnione w dniu 30 kwietnia 2002 roku i w czerwcu 2002 roku, przy zastosowaniu art. 91§1 k.k. i art. 65 k.k. w zw. z art. 4§1 k.k., na karę:

- 1 roku i 3 miesięcy pozbawienia wolności oraz

- karę 100 stawek dziennych grzywny po 100 złotych każda,

przy czym w/w kary jednostkowe pozbawienia zostały objęte karą łączną 1 roku i 10 miesięcy pozbawienia wolności oraz karą łączną grzywny 200 stawek dziennych grzywny po 100 złotych każda

***

Wyrokiem łącznym z dnia 29 grudnia 2015 r., IV K 204/15, Sąd Okręgowy w Gdańsku orzekł:

I. na podstawie art. 85 k.k., art. 86 § 1 k.k., art. 89 § 1 b k.k., przy zastosowaniu art. 19 ust. 1 ustawy z 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, połączył kary pozbawienia wolności orzeczone prawomocnymi wyrokami: Sądu Rejonowego w Wołominie w sprawie II K 380/15, Sądu Rejonowego Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu w sprawie sygn. akt VI K 416/15, Sądu Okręgowego w Gdańsku w sprawie IV K 95/15 i wymierzył skazanemu karę łączną 3 lat pozbawienia wolności;

II. na podstawie art. 577 k.p.k. na poczet wymierzonej kary łącznej pozbawienia wolności zaliczył okresy rzeczywistego pozbawienia wolności w dniach: od 05.03.2015 r. do 24.06.2015 r., od 23.07.2015 r. do 29.12.2015r.;

III. na podstawie art. 85 k.k. i art. 86§1 i 2 k.k., przy zastosowaniu art. 19 ust. 1 ustawy z 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, połączył kary grzywny orzeczone wobec skazanego wyrokami: Sądu Rejonowego w Wołominie w sprawie II K 380/15 oraz Sądu Okręgowego w Gdańsku w sprawie IV K 95/15 i wymierza D. A. karę łączną grzywny w wymiarze 250 stawek dziennych po 100 złotych;

IV. na podstawie art. 572 k.p.k. umorzył postępowanie w pozostałym zakresie;

V. na podstawie art. 626§1 k.p.k., art. 624§1 k.p.k. zwolnił skazanego od ponoszenia kosztów sądowych, którymi obciążył Skarb Państwa.

***

Apelację od powyższego wyroku wniosła obrońca skazanego, która:

- odnośnie punktu I zarzuciła:

błąd w ustaleniach faktycznych (…) polegający na nienadaniu dostatecznego znaczenia okolicznościom dotyczącym prawidłowego przebiegu procesu resocjalizacji, który przynosi pożądane efekty, czego wyrazem jest pozytywna opinia z zakładu karnego, z której wynika, że skazany nie był karany dyscyplinarnie, pracownicy zakładu karnego nie mają żadnych zastrzeżeń wobec skazanego, oraz nietrafnym ustaleniu, że związek podmiotowo-przedmiotowy między popełnionymi przestępstwami nie jest bliski oraz że skazany popełniał kolejne przestępstwa po wydaniu pierwszego wyroku skazującego, i że zastosowanie zasady absorpcji mogłoby zostać odebrane przez skazanego i jego środowisko, jako wyraz pobłażliwości dla sprzecznych z prawem powtarzających się zachowań, co skutkowało wymierzeniem rażąco niewspółmiernie surowej kary łącznej w wymiarze 3 lat pozbawienia wolności, która nie uwzględnia występujących w sprawie okoliczności łagodzących takich jak m. in. przyznanie się do winy, współpraca z organami ścigania, wyrażenie skruchy, zachowanie oskarżonego po popełnieniu czynu, właściwości i warunki osobiste sprawcy, podczas gdy cele zapobiegawcze i wychowawcze orzeczonej kary łącznej spełni orzeczenie kary łagodniejszej w wymiarze 1 roku i 10 miesięcy pozbawienia wolności;

- odnośnie punktu II zarzuciła:

obrazę prawa materialnego – art. 63 § 1 k.k. w zw. z art. 577 k.p.k. polegające na nieprawidłowym zaliczeniu na poczet wymierzonej kary pozbawienia wolności okresów pozbawienia wolności od dnia 05 marca do 24 czerwca 2015 roku oraz od dnia 23 lipca do dnia 29 grudnia 2015 roku, podczas gdy od dnia 05 marca 2015 roku skazany jest nieprzerwanie pozbawiony wolności i przebywa w jednostkach penitencjarnych na terenie kraju,

- odnośnie punktu III zarzuciła:

-

błąd w ustaleniach faktycznych (…) poprzez stwierdzenie, że żadna z orzeczonych kar grzywny nie została wykonana, podczas gdy zarówno kara grzywny orzeczona wyrokiem SR Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu w sprawie VI K 416/15 jak i SR w Wołominie w sprawie II K 380/15 zostały w całości wykonane, zaś grzywna orzeczona wyrokiem SO w Gdańsku w sprawie IVK 95/15 jest częściowo wykonana, albowiem jest spłacana w ratach,

-

obrazę art. 85 § 2 k.k. poprzez połączenie kar grzywny orzeczonych wyrokami SR w Wołominie w sprawie II K 380/15 oraz wyrokiem SO w Gdańsku w sprawie IVK 95/15 w sytuacji, gdy kara grzywny orzeczona wyrokiem SR w Wołominie została w całości wykonana, co uniemożliwiało objęcie jej wyrokiem łącznym.

Podnosząc powyższe zarzuty, apelująca wniosła:

1. odnośnie punktu I wyroku o jego zmianę poprzez orzeczenie kary łącznej pozbawienia wolności w wymiarze roku i 10 miesięcy,

2. odnośnie punktu II wyroku o jego zmianę poprzez zaliczenie na poczet kary łącznej pozbawienia wolności okresu rzeczywistego pozbawienia wolności od dnia 05.03.2015 r. do dnia ogłoszenia wyroku,

3. odnośnie punktu III wyroku o jego uchylenie i umorzenie postępowania, albowiem orzeczone kary grzywny nie podlegają łączeniu.

Na wypadek nieuwzględnienia powyższych wniosków, apelująca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja zasługiwała na częściowe uwzględnienie.

I.

motywy częściowej zmiany zaskarżonego wyroku.

Zasadnym okazał się zarzut apelacyjny skierowany przeciwko rozstrzygnięciu z punktu II wyroku. Apelująca ma rację, że skoro skazany pozostawał w izolacji nieprzerwanie od dnia 05.03.2015 r. (tj. od daty zatrzymania), przy czym początkowo był tymczasowo aresztowany do spraw II K 380/15 Sądu Rejonowego w Wołominie i IV K 95/15 Sądu Okręgowego w Gdańsku, a następnie rozpoczął odbywanie kar pozbawienia wolności orzeczonych w tych sprawach, to zaliczeniu na poczet kary łącznej podlegał okres od dnia 05.03.2015 r. do dnia wydania wyroku przez Sąd odwoławczy.

Zasadnym okazał się zarzut apelacyjny skierowany przeciwko rozstrzygnięciu z punktu III wyroku. Apelująca ma rację, że skoro dwie spośród trzech kar grzywny, połączonych węzłem kary łącznej grzywny przez Sąd Okręgowy, zostały w całości wykonane, a kara łączna może obejmować tylko kary „podlegające wykonaniu” (co wynika z art. 85 § 2 k.k., nadto z braku w obecnie obowiązujących przepisach art. 92 k.k., który został uchylony), to brak było podstaw do orzeczenia kary łącznej grzywny. Stąd też Sąd odwoławczy uchylił punkt III wyroku i postępowanie w tym zakresie umorzył na podstawie art. 572 k.p.k.

Sąd odwoławczy uznał ponadto za konieczne orzeczenie na podstawie art. 71 § 2 zdanie 2 k.k. o skróceniu kary łącznej pozbawienia wolności o 40 dni, tj. okres odpowiadający połowie liczby uiszczonych stawek dziennych grzywny orzeczonej wyrokiem Sądu Rejonowego Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu z dnia 09.07.2015 r., sygn. akt VI K 416/15. Zgodnie z art. 71 § 2 k.k. w razie zarządzenia wykonania kary grzywna orzeczona na podstawie § 1 nie podlega wykonaniu; kara pozbawienia wolności ulega skróceniu o okres odpowiadający połowie liczby uiszczonych stawek dziennych grzywny z zaokrągleniem w górę do pełnego dnia. Wprawdzie w sprawie VI K 416/15 nie zarządzono wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności, ale zaskarżony wyrok łączny, utrzymany w tym zakresie w mocy przez Sąd odwoławczy, skutkuje faktycznym wykonaniem kary warunkowo zawieszonej, gdyż kara ta została objęta karą łączną pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia wykonania (art. 89 § 1a k.k.). Doszło więc do spełnienia ratio legis uregulowania z art. 71 § 2 zdanie 2 k.k., gdyż orzeczona na podstawie art. 71 § 1 k.k. grzywna, mając charakter akcesoryjny w stosunku do kary warunkowo zawieszonej, straciła rację bytu wobec ustania warunkowego zawieszenia. W efekcie celowym, zgodnym z funkcją uregulowania, o którym mowa wyżej, a zarazem korzystnym dla skazanego, było orzeczenie o stosownym skróceniu kary łącznej pozbawienia wolności.

II.

motywy nieuwzględnienia apelacji w pozostałej części.

Nie zasługiwały na uwzględnienie zarzuty skierowane przeciwko rozstrzygnięciu z punktu I zaskarżonego wyroku. Rozstrzygnięcie to nie jest obarczone błędem w ustaleniach faktycznych, a orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności nie sposób uznać za rażąco niewspółmiernie surową.

Apelująca nie ma racji wywodząc, iż Sąd Okręgowy nie nadał dostatecznego znaczenia okolicznościom dotyczącym prawidłowego przebiegu procesu resocjalizacji, który przynosi pożądane efekty, czego wyrazem jest pozytywna opinia z zakładu karnego, z której wynika, że skazany nie był karany dyscyplinarnie, a pracownicy zakładu karnego nie mają wobec niego żadnych zastrzeżeń.

Na aprobatę zasługuje ocena Sądu Okręgowego, zamieszczona w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, zgodnie z którą w przypadku skazanego występuje negatywny czynnik prognostyczny w postaci popełnienia wielu przestępstw w długim okresie czasu. Organ I instancji trafnie dostrzegł, że działalność przestępcza skazanego trwała najpierw w latach 1998-2003 (czyny objęte wyrokami Sądu Rejonowego w Wołominie i Sądu Okręgowego w Gdańsku), a więc aż przez 5 lat, a następnie skazany popełnił kolejne przestępstwo w roku 2015, w związku z czym mamy do czynienia z ewidentną długotrwałością, wieloletniością, naruszania przez skazanego norm prawa karnego. Nie jest to więc przypadek sprawcy incydentalnego i nie można mówić, że skazany tylko epizodycznie wchodził w konflikty z prawem. Najpierw bowiem przez około 5 lat regularnie popełniał stosunkowo poważne przestępstwa, następnie, ukrywając się przed wymiarem sprawiedliwości, po wielu latach, zdecydował się na popełnienie kolejnego czynu zabronionego. Taka postawa słusznie została uznana za prognostyk negatywny, albowiem dowiodła, że stosunek skazanego do norm prawa karnego, pomimo upływu znacznego czasu, nie uległ całkowitej zmianie. Tym samym nie sposób było uznać, że kara łączna pozbawienia wolności znacznie krótsza od orzeczonej, spełni stojące przed nią cele.

Sąd Okręgowy słusznie uznał, że skazany posiada jedynie umiarkowanie pozytywną opinię w zakładzie karnym. Wprawdzie bowiem sprawuje się on w miarę poprawnie, nie popada w konflikty zarówno z przełożonymi, jak i współosadzonymi, a jego proces resocjalizacji przebiega co do zasady prawidłowo, ale nie można nie dostrzec, że w opinii wskazano, iż postawa skazanego jest przeciętna, skoro należy on do podkultury przestępczej oraz nie był nagradzany. Skoro zatem Sąd orzekający dopatrzył się w opinii elementów przemawiających na niekorzyść skazanego, to zgodnie z zasadą oceny swobodnej (art. 7 k.p.k.) miał podstawy do uznania, że nie jest to opinia jednoznacznie i wyłącznie pozytywna, a tym samym mogąca przemawiać za orzeczeniem kary łącznej w najniższym ustawowo dopuszczalnym wymiarze.

Wbrew stanowisku apelującej trafnym jest również uznanie przez Sąd Okręgowy, że związek podmiotowo-przedmiotowy między popełnionymi przestępstwami nie jest bliski oraz że skazany popełniał kolejne przestępstwa po wydaniu pierwszego wyroku skazującego, nadto że zastosowanie zasady absorpcji mogłoby zostać odebrane przez skazanego i jego środowisko, jako wyraz pobłażliwości dla sprzecznych z prawem powtarzających się zachowań. Apelująca nie ma również racji, że przy orzekaniu kary łącznej ze względu na treść art. 85a k.k. należało brać pod uwagę jedynie wskazane tam kryteria, a Sąd Okręgowy bezzasadnie uwzględnił również związki między przestępstwami, do czego brak było podstaw.

Zgodnie z art. 85a k.k. orzekając karę łączną, sąd bierze pod uwagę przede wszystkim cele zapobiegawcze i wychowawcze, które kara ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Oczywistym jest, że rozważania w przedmiocie celów zapobiegawczych i wychowawczych kary łącznej muszą obejmować między innymi związki czasowe oraz podmiotowo-przedmiotowe pomiędzy poszczególnymi przestępstwami. Popełnienie dwóch lub więcej przestępstw co do zasady jest istotnym czynnikiem prognostycznym, przemawiającym za orzekaniem kary łącznej surowszej od wynikającej z dyrektywy absorpcji. Zdarza się wprawdzie, że związek zbiegających się przestępstw jest tak ścisły, że upodabnia je do jednego przestępstwa, jak w przypadku pomijalnego zbiegu przestępstw lub ciągu przestępstw, ale z taką sytuacją niewątpliwie nie mamy do czynienia w niniejszej sprawie. W świetle sentencji prawomocnych wyroków skazany:

-

w okresie od 01.03.2000 r. do 02.01.2002 r. wprowadzał do obrotu znacznej ilości heroiny i kokainy,

-

w okresie od maja 1998 r. do marca 2003 r. dopuszczał się w warunkach czynu ciągłego wymuszeń rozbójniczych,

-

w dniu 30.04.2002 r. i w czerwcu 2002 r. dopuścił się przywłaszczenia mienia,

-

w dniu 05.03.2015 r. posłużył się podrobionymi dokumentami.

W efekcie skazany generalnie od maja 1998 do marca 2003 zajmował się poważną przestępczością przeciwko mieniu, a w międzyczasie, w latach 2000-2002, poważną przestępczością narkotykową, by w roku 2015, bo wieloletnim ukrywaniu się przed wymiarem sprawiedliwości, popełnić występek przeciwko wiarygodności dokumentów. Tak postrzeganej działalności przestępczej nie sposób podsumować stwierdzeniem, iż skazany działał w sposób „podobny” do popełnienia jednego przestępstwa. Przeciwnie - w latach 1998-2002 zajmował się on różnorodną, a przy tym wysoce szkodliwą społecznie, działalnością przestępczą, a naruszania norm prawa karnego nie zaniechał nawet kilkanaście lat później. Wbrew ocenie apelującej odległość czasowa między poszczególnymi przestępstwami była duża, skoro pierwsza grupa przypisanych prawomocnie skazanemu przestępstw dokonana została na przestrzeni 5 lat, a ostatnie aż 12 lat później. Autorka apelacji ma rację jedynie co do tego, że skazany nie popełnił żadnego przestępstwa po wydaniu wyroku skazującego, lecz okoliczność ta nie może mieć wpływu na ocenę odnośnie wymiaru kary łącznej pozbawienia wolności, gdyż pozostałe ustalone okoliczności w sposób zdecydowany sprzeciwiały się uznaniu, że cele zapobiegawcze i wychowawcze kary łącznej zostaną osiągnięte w przypadku zastosowania zasady absorpcji.

Reasumując powyższe - wobec prawidłowych ustaleń faktycznych Sądu Okręgowego należało zgodzić się z tym organem, iż względy prognostyczne, o których mowa w art. 85a k.k. uzasadniały orzeczenie kary łącznej pozbawienia wolności w wymiarze 3 lat pozbawienia wolności.

Wbrew stanowisku apelującej, orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności nie sposób uznać za rażąco niewspółmiernie surową w zestawieniu z okolicznościami łagodzącymi w postaci przyznania się do winy, współpracy z organami ścigania, wyrażenia skruchy, zachowania po popełnieniu czynu, właściwości i warunków osobistych sprawcy.

W judykaturze i doktrynie powszechnie przyjmuje się, że rażąca niewspółmierność kary, o jakiej mowa w art. 438 pkt 4 k.p.k., zachodzi wówczas, gdy na podstawie ujawnionych okoliczności, które powinny mieć zasadniczy wpływ na wymiar kary, można przyjąć, iż zachodzi wyraźna dysproporcja pomiędzy karą orzeczoną przez sąd pierwszej instancji, a karą, jaką należałoby sprawcy wymierzyć w następstwie prawidłowego zastosowania w sprawie dyrektyw sądowego wymiaru kary. Przedmiotowe uchybienie nie dotyczy zatem każdej różnicy w ocenie surowości lub łagodności kary między sądem orzekającym a sądem odwoławczym, lecz jedynie niewspółmierności wyraźnej, oczywistej, widocznej już na pierwszy rzut oka.

Argumenty podnoszone przez apelującą należy rozpatrywać w kontekście dyrektywy z art. 85a k.p.k. Analiza ta prowadzić musi do wniosku, że wymienione w apelacji okoliczności łagodzące nie uzasadniały orzeczenia kary łącznej w niższym wymiarze, gdyż nie stanowiły wystarczającej przeciwwagi dla pozostałych, branych pod uwagę przez Sąd orzekający, względów. Przyznanie się do winy, współpraca z organami ścigania oraz wyrażenie skruchy zasługują wprawdzie na pozytywny odbiór, ale nie niwelują faktu, że w latach 1998-2003 skazany prowadził wysoce szkodliwą społecznie, poważną działalność przestępczą, której „podsumowaniem” winna być odpowiednio surowa kara łączna pozbawienia wolności. Zachowanie skazanego po popełnieniu czynu nie było tak oczywiście i jednoznacznie pozytywne jak chciałaby tego apelująca, skoro skazany wiele lat ukrywał się i popełnił w tym czasie kolejne przestępstwo. Co do właściwości i warunków osobistych należy stwierdzić, że wynikająca z opinii z zakładu karnego przynależność skazanego do podkultury przestępczej wprost podważa wniosek, iż jest on osobą prowadzącą przykładny, zasługujący na całkowitą aprobatę tryb życia.

W świetle powyższych okoliczności koniecznym było utrzymanie w mocy zaskarżonego wyroku w pozostałej części na podstawie art. 437 § 1 k.p.k.

III.

rozstrzygnięcie o kosztach sądowych.

O zwolnieniu skazanego od wydatków postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 624 § 1 k.p.k., zgodnie z zasadą słuszności, mając na względzie fakt, że wniesienie apelacji doprowadziło do istotnej zmiany zaskarżonego wyroku na korzyść skazanego.