Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 grudnia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Toruniu Wydział VI Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący SSO Zbigniew Krepski

Sędziowie: SO Małgorzata Bartczak – Sobierajska

SO Joanna Rusińska (spr.)

Protokolant st. sekr. sąd. Bożena Gościńska

po rozpoznaniu w dniu 2 grudnia 2016 r. w Toruniu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. w W.

przeciwko R. K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego R. K. od wyroku Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 28 lipca 2016 r., sygn. akt V GC 923/14

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  W pkt I (pierwszym) w ten sposób, że uchyla nakaz zapłaty Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 30 maja 2014 roku sygn. akt V GNc 1846/14 co do kwoty 31 362,09 zł (trzydzieści jeden tysięcy trzysta sześćdziesiąt dwa złote dziewięć groszy) wraz z odsetkami i kosztami procesu i w tym zakresie oddala powództwo,

b)  w pkt II (drugim) w ten sposób, że zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3 594 zł (trzy tysiące pięćset dziewięćdziesiąt cztery złote) tytułem zwrotu kosztów procesu,

c)  w pkt III (trzecim) poprzez jego uchylenie;

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3 969 zł (trzy tysiące

dziewięćset sześćdziesiąt dziewięć złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Małgorzata Bartczak – Sobierajska Zbigniew Krepski Joanna Rusińska

VI Ga 174/16

UZASADNIENIE

Powód (...) sp. z o.o. w W. wniósł do Sądu Rejonowego w Toruniu pozew przeciwko R. K. z żądaniem zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda w postępowaniu nakazowym kwoty 31 860 zł wraz z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu. W uzasadnieniu swojego żądania powód wskazał, że 27 grudnia 2012 roku strony zawarły umowę sprzedaży towarów. Treść umowy została stwierdzona zaakceptowaną i podpisaną przez pozwanego fakturą VAT nr (...) z dnia (...)roku. Wykonanie umowy przez powoda – dostarczenie towarów, potwierdzone zostało dokumentami WZ oraz kwitami wagowymi. Wynagrodzenie powoda z tytułu umowy sprzedaży ustalono na kwotę 58 060,80 zł. Dnia 7 stycznia 2013 roku pozwany dokonał częściowej zapłaty należności wynikającej z w/w faktury w kwocie 26 200,80 zł, tak więc do zapłaty na rzecz powoda pozostało 31 860 zł. Mimo wezwania do zapłaty pozwany nie uregulował należności.

W dniu 30 maja 2014 roku Sąd Rejonowy w Toruniu wydał w sprawie nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym.

Pozwany wniósł zarzuty zaskarżając nakaz zapłaty w części tj. do kwoty 31 362,09 zł zażądał uchylenia nakazu zapłaty w tej części i oddalenia powództwa. Jednocześnie pozwany uznał powództwo do kwoty 497,91 zł. Pozwany podniósł zarzut nieistnienia wierzytelności powoda objętej pozwem bowiem w dniu 7 stycznia 2013 roku pozwany potrącił przysługujące mu wobec powoda wierzytelności z tytułu częściowo niezapłaconych przez powoda należności za dostarczone przez pozwanego zboże i rzepak objęte fakturami VAT nr (...) z dnia (...)roku, (...) z dnia (...)roku oraz (...) z dnia (...) roku z dochodzonymi w procesie przez powoda. Na skutek potrącenia nastąpiło umorzenie wierzytelności powoda do kwoty 31 362,09 zł. Pozwany wskazał ponadto, że w dniu 21 marca 2012 roku powód dokonał nieskutecznego potrącenia wierzytelności pozwanego za dostarczone przez niego rzepak i zboże ( faktury VAT (...)) z nieistniejącą wierzytelnością z tytułu kary umownej wynikającej z noty obciążeniowej z dnia 10 grudnia 2010 roku. Powód obciążył pozwanego karą umowną na podstawie umowy handlowej, gdzie zdaniem pozwanego został sfałszowany jego podpis. Umowa ta nie wiązała więc pozwanego. Pozwany podniósł dodatkowo, że nawet w sytuacji, gdy pozwany byłby zobowiązany do dostawy rzepaku na podstawie umowy handlowej nr (...), nie mógłby wywiązać się z tego zobowiązania z uwagi na znaczne ilości nasion przytuli w rzepaku, co zgodnie z umową dyskwalifikowałaby przedmiot umowy. To powód w dużej mierze ponosi odpowiedzialność za jakość plonów bowiem był dostawcą środków ochrony roślin i nawozów do gospodarstwa rolnego pozwanego.

W dniu 26 lipca 2016 roku Sąd Rejonowy w Toruniu wydał wyrok, w którym w pkt I utrzymał w mocy nakaz zapłaty Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 30 maja 2014 roku sygn. akt V GNc (...)co do kwoty 31 362,09 zł wraz z odsetkami i kosztami procesu, zasądził od pozwanego na rzecz powoda 100 zł tytułem zwrotu kosztów procesu ( pkt II) i obciążył pozwanego opłatą sądową od zarzutów (pkt III) – sygn. akt V GC 923/14.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł na ustaleniach i rozważaniach szczegółowo przedstawionych w uzasadnieniu pozwu, z których wynika, że w ramach prowadzonej działalności rolniczej pozwany współpracował z powodem. Pozwany zawierał z powodem umowy sprzedaży zbóż i kupował środki ochrony roślin, które używał do uprawy sprzedawanych roślin. Przedstawicielem handlowym powodowej spółki, z którym współpracował pozwany był M. M. (1). Żona R. B. K. prowadzi odrębne gospodarstwo rolne. Pozwany nie udzielił żonie pisemnego upoważnienia do działania w jego imieniu, zdarzało się jednak, ze B. K. podpisywała faktury w imieniu męża, w czasie jego nieobecności. B. K. odbierała również pocztę adresowaną do męża i czasami kwitowała odbiór imieniem i nazwiskiem męża. Zwyczajowo w spółce umowy z kontrahentami są zawierane w ten sposób, że najpierw przedstawiciel handlowy ustala telefonicznie z dostawcą warunki umowy, w tym cenę, a następnie udaje się do kontrahenta w celu fizycznego podpisania umowy. W dniu 20 maja 2010 roku R. K. skontaktował się telefonicznie z M. M. (1) w celu zawarcia umowy na dostawę rzepaku. R. K. chciał zawrzeć umowę bowiem cena rzepaku wynosiła 1 200 zł za tonę. M. M. (1), tego samego dnia zjawił się w gospodarstwie pozwanego po wcześniejszym, telefonicznym uzgodnieniu ceny i ilości dostawy. W domu i przy rozmowach handlowych między M. M. (1) i R. K. była obecna również B. K.. R. K. zapoznał się z treścią umowy. W pewnym momencie M. M. (1) wyszedł na zewnątrz domu, aby porozmawiać telefonicznie z innym klientem. Gdy wrócił, zabrał umowę, na której widniał podpis (...). Podpis ten został nakreślony przez B. K.. M. M. (1) dostarczył umowę do centrali spółki, gdzie została podpisana przez Dyrektora D. Z. i P. K. W., a następnie odesłana listem poleconym do R. K.. Umowie z 20 maja 2010 roku nadano numer (...). W miejscu oznaczenia sprzedawcy widnieje pieczątka ,, Gospodarstwo Rolne (...), J., ul. (...), (...)-(...) B.”. Z treści umowy wynikał, że dostawca zobowiązuje się dostarczyć powodowej spółce 240 ton rzepaku po cenie 1 200 zł za tonę, do 30 sierpnia 2010 roku. W umowie zastrzeżono również, że w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania umowy przez sprzedawcę, sprzedawca zapłaci kupującemu karę umowną w wysokości 20 % wartości rzepaku niedostarczonego wg. ceny obowiązującej w umowie. Pismem z dnia 27 sierpnia 2010 roku spółka poinformowała pozwanego, że w ramach realizacji umowy nr (...) rzepak nie został dostarczony i wezwała pozwanego do dostarczenia brakującej ilości. W piśmie tym powód wskazał również, że w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania kontraktu spółka będzie uprawniona do obciążenia R. K. stosowną karą umowną. Pismo to odebrała żona R. K. kwitując odbiór imieniem i nazwiskiem męża. W dniu 6 sierpnia 2010 roku wpłynęło do spółki pismo datowane na 29 sierpnia 2010 roku, w którym powołano się na zaświadczenie wystawione przez M. W. dotyczące ilości przytuli w rzepaku (12,5 %). W treści pisma zawarty został zwrot ,,dotyczy kontraktacji nr 152” oraz m.in. ,, nie wiem co mam robić w tej sytuacji chcę ugody i porozumienia”. Pismo zostało podpisane przez B. K. imieniem i nazwiskiem pozwanego. W związku z tym pismem pracownik powoda M. S. (1) złożył wizytę w gospodarstwie rolnym pozwanego. W trakcie wizyty pozwany informował M. S. (1), że w rzepaku występuje spora ilość przytuli, ale będzie starał się oczyścić rzepak i wykonać umowę. R. K. w czasie spotkania nie podnosił, że nie podpisał umowy. Pismem z dnia 24 września powodowa spółka poinformowała pozwanego, że został wydłużony termin do realizacji umowy nr (...), do dnia 4 października 2010 roku. w dniu 9 listopada 2010 roku pozwany dostarczył powodowej spółce zboże, pszenicę odpowiednio w ilości 23,640 ton i 25,390 ton. W dniu 26 listopada 2010 roku spółka dokonała odbioru od pozwanego 15,940 ton rzepaku. Odbiór ten został dokonany na zlecenie R. K., w związku z czym wystawił on na rzecz spółki fakturę na kwotę 19 701,84 zł. W rubryce cena została wpisana kwota 1 200 zł. W dniu 10 grudnia 2010 roku skierowano do R. K. informację, że w związku z niewykonaniem umowy handlowej 152 został on obciążony karą umowną w wysokości 53 774,40 zł. Do pisma załączono notę księgową nr (...). W dniu 27 lutego 2012 roku wpłynęło do spółki pismo R. K., w którym wzywał on spółkę do zapłaty 52 681,62 zł tytułem niezrealizowanych przez spółkę zobowiązań wynikających z faktur VAT (...).W dniu 21 marca 2012 roku spółka wystosowała do R. K. oświadczenie o potrąceniu wierzytelności wzajemnych. W przedmiotowym piśmie spółka wskazała, że potrąca wierzytelności jakie posiada wobec niej pozwany R. K. na łączną kwotę 52 681,62 zł wynikające z faktur (...) z wierzytelnościami jakie spółka posiada wobec pozwanego z 6 faktur o nr (...) o łącznej wartości 21 319,53 zł oraz wierzytelnością wynikającą z kary umownej w wysokości 53 744,40 zł, naliczoną w związku z niewykonaniem umowy (...). Powodowa spółka poinformowała pozwanego, że z tytułu powyższej kary umownej pozostawać będzie do zapłaty jeszcze 22 412,31 zł. W dniu 27 grudnia 2012 roku spółka zawarła z R. K. umowę sprzedaży towarów i wystawiła fakturę VAT nr (...) na kwotę 58 060,80 zł. W dniu 27 lutego 2013 roku powodowa spółka odebrała oświadczenie o potrąceniu, które w imieniu pozwanego złożyła radca prawny B. C.. W piśmie tym oświadczono, że potrąca się wierzytelności spółki wynikające z faktury (...) na kwotę 58 060,80 zł z częściowo niezapłaconymi wierzytelnościami pozwanego wynikającymi z faktur (...) na łączną kwotę 31 362,09 zł. W ten sposób wierzytelność spółki wobec pozwanego miała zostać umorzona na kwotę 31 362,09 zł. W piśmie oświadczono jednocześnie, że potrącenie z 21 marca 2012 roku dokonane przez powodową spółkę było częściowo nieskuteczne w zakresie potrącenia kary umownej na kwotę 53 744 , 40 zł z uwagi na to , że podpis pod umową (...) nie został nakreślony przez pozwanego. W dniu 7 stycznia 2013 roku pozwany wpłacił na rzecz powodowej spółki kwotę 26 200,80 zł tytułem realizacji umowy sprzedaży potwierdzonej fakturą nr (...).Wyrokiem Sądu Rejonowego w Wąbrzeźnie z dnia 3 sierpnia 2015 roku B. K. została uznana winna tego, że w dniu 20 maja 2010 roku w W., województwo (...), województwo (...), na umowie handlowej nr 152 z dnia 20 maja 2010 roku zawartej pomiędzy pozwanym a powodem, własnoręcznie podrobiła podpis R. K., podpisując jego imieniem i nazwiskiem przedmiotową umowę. Sąd Okręgowy w Toruniu, wyrokiem z dnia 28 stycznia 2016 roku utrzymał w mocy wyrok Sądu Rejonowego. W dalszej części uzasadnienia Sąd Rejonowy przeprowadził ocenę zebrane w sprawie materiału dowodowego, w szczególności zeznań świadków i pozwanego. Zeznaniom pozwanego Sąd Rejonowy nie dał wiary stwierdzając, że pozwany miał pełną świadomość związania umową z dnia 20 maja 2010 roku, a fałszerstwo podpisu na tej umowie pozwany podniósł dopiero wtedy, gdy został obciążony karą umowną. W rozważaniach Sąd Rejonowy wskazał, że powód dochodził roszczenia z tytułu zapłaty reszty ceny wynikającej z umowy sprzedaży stwierdzonej fakturą VAT nr (...) z dnia 27 grudnia 2012 roku. Na podstawie tej umowy pozwany był zobowiązany do zapłaty powodowi kwoty 58060,80 zł. W styczniu 2013 roku pozwany zapłacił częściowo na poczet tej faktury 26 200, 80 zł. w związku z tym, do zapłaty pozostała kwota 31 860 zł, której pozwany mimo wezwania do zapłaty nie zapłacił. Pozwany zaskarżając w części nakaz zapłaty podniósł zarzut nieistnienia wierzytelności powoda powołując się na fakt potrącenia. Według pozwanego miało nastąpić umorzenie wierzytelności powoda na skutek potrącenia z wierzytelnościami pozwanego wynikającymi z faktur nr (...) na łączną kwotę 31 362,09 zł za dostarczone powodowi zboże i rzepak. Jednocześnie pozwany zakwestionował skuteczność potrącenia jakiego dokonał powód z tytułu naliczenia na podstawie umowy nr (...) kary umownej na kwotę 53 744,40 zł. Zdaniem Sądu Rejonowego istota sprawy sprowadzała się do oceny skuteczności potrącenia dokonanego przez powoda jego wierzytelności wynikającej z kary umownej naliczonej na podstawie umowy nr (...). Sąd Rejonowy stwierdził, że umowa (...) nie został podpisana przez pozwanego tylko przez jego małżonkę B. K.. W ocenie Sądu I instancji okoliczność ta nie przekreśla tezy, że pozwanego z powodem łączyła umowa na dostawę rzepaku o treści wynikającej z dokumentu oznaczonego jako umowa nr (...). Umowa kontraktacji nie mieć formy pisemnej, a zakazu dowodowego z art. 74 § 1 k.c. nie stosuje się do czynności prawnych w stosunkach miedzy przedsiębiorcami. Z zeznań M. M. (1) wynikało jasno, że świadek jako przedstawiciel handlowy powodowej spółki uzgadniał warunki dostawy rzepaku i cenę z pozwanym. Świadek M. pokazał pozwanemu projekt umowy, a pozwany zapoznał się z tym dokumentem. Świadek zabrał podpisaną umowę, która jak się okazało została podpisana przez B. K.. Na umowie znajdowała się pieczątka pozwanego. Powódka została zawiadomiona pismem z dnia 29 sierpnia 2010 roku, że istnieją problemy z realizacją umowy (...). Pismo to zostało podpisane imieniem i nazwiskiem pozwanego ale faktycznie podpis został złożony przez B. K.. W przedmiotowym piśmie powoływano się na zaświadczenie M. W. dotyczące zanieczyszczenia rzepaku, a takie zaświadczenie nie mogło być wydane nikomu innemu – tylko R. kontraktacjiKozłowskiemu. Tak więc mimo, że pismo to zostało podpisane przez B. K. to nawiązywało do pisma, które otrzymał bezpośrednia pozwany. Powyższe okoliczności świadczą zdaniem Sądu Rejonowego o tym, że pozwany doskonale zdawał sobie sprawę z obowiązku dostarczenia na podstawie umowy 240 ton rzepaku. Okoliczności sprawy świadczą również o współpracy pozwanego z małżonką przy zawieraniu i realizacji umowy. Pismo z dnia 29 sierpnia 2010 roku stanowiło przyczynę kontroli rzepaku, którą przeprowadził powód za pośrednictwem M. S. (2). Świadek M. S. (2) zeznał, ze pozwany zapewniał go o chęci wykonania umowy, gdy tylko rzepak uda się oczyścić z przytuli. Świadek S. przestrzegał, że może wchodzić w rachubę kara umowna i na tym spotkaniu pozwany nie kwestionował ani faktu zawarcia umowy ani ewentualnie nie podniósł zastrzeżeń co do naliczania kar umownych. O fakcie związania stron umową o treści odpowiadającej dokumentowi o nr 152 świadczy także częściowe wykonanie dostawy przez pozwanego w dniu 26 listopada 2010 roku. Spółka dokonała odbioru od pozwanego 15,940 ton rzepaku. Pozwany wystawił na rzecz spółki fakturę na kwotę 19 701,84 zł i w rubryce cena wpisał kwotę 1 200 zł. Kwota ta odpowiadała cenie ustalonej wcześniej między stronami w umowie nr (...). Chybione zdaniem Sądu Rejonowego były zarzuty pozwanego, że rzepak ten był sprzedany jedynie na próbę. Z zeznań pozwanego wynikało, że żona pozwanego czasami podpisywała faktury w imieniu męża lub podpisywała jego imieniem i nazwiskiem. Zdaniem Sądu Rejonowego okoliczność ta świadczy o współpracy pozwanego i jego żony przy zawieraniu umów i ich realizacji. Wszystkie przedstawione okoliczności świadczą zdaniem Sądu I instancji o tym, że powoda z pozwanym łączyła umowa kontraktacji odpowiadająca w swojej treści postanowieniom wynikającym z dokumentu (...), a naliczanie kar umownych przez powoda było uzasadnione. W związku z niedostarczeniem przez pozwanego powodowi 224,06 ton rzepaku, kara umowna wynosiła 53 774,40 zł tj. 224,06 ton x 1 200 x 20%. W ocenie Sądu Rejonowego naliczenie kary umownej było zgodne z art. 483 § 1 k.c. Naliczonej kary umownej nie można uznać za rażąco wygórowaną bowiem gdyby pozwany wykonał w całości umowę otrzymałby wynagrodzenie w kwocie 288 00 zł. W świetle tej kwoty karę umowną w obliczonej wysokości za niedostarczenie prawie 92 % umówionej ilości rzepaku nie można uznać za rażąco wygórowaną. Pozwany nie wykazał też (art. 6 k.c.), że niewykonanie umowy było wynikiem niefachowego doradztwa powódki i niedostarczenia prze nią w terminie środków ochrony roślin. Poza twierdzeniami pozwanego okoliczność ta nie została poparta żadnymi wiarygodnymi dowodami. Sąd Rejonowy wskazał, że powód poniósł szkodę w związku z niewykonaniem umowy przez pozwanego bowiem musiał zakupić brakującą ilość rzepaku od innych dostawców, po innej cenie. Potrącenie powoda z dnia 21 marca 2012 roku spowodował, że wierzytelności pozwanego względem powoda wynikające z faktur (...) wygasły, a więc przedmiotowe potrącenie było prawidłowe w świetle art. 498 § 1 k.c. Pozwany nie mógł zatem w oświadczeniu o potrąceniu skierowanym do powoda w piśmie z 7 stycznia 2013 roku przedstawić do potrącenia kwoty 31 362,09 zł mającej wynikać z częściowo niezapłaconych faktur (...) albowiem te wierzytelności nie istniały już w momencie potrącenia – wygasły na skutek wcześniejszego potrącenia dokonanego przez powoda. Tak więc pozwany pozostawał nadal zobowiązany do zapłaty na rzecz powoda kwoty 31 860 zł wynikającej z faktury (...) na kwotę 58 068,80 zł. Dochodzona wiec przez powoda była zdaniem Sądu Rejonowego w pełni uzasadniona. Jako podstawę rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy wskazał art. 496k.p.c. w zw. z art. 535 i art. 481 k.c. o kosztach procesu Sąd rejonowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wniósł pozwany, zarzucając wyrokowi:

1.  naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnie art. 66 k.c. w zw. z ar 61 k.c. oraz art. 68 i 72 k.c. poprzez ich niezastosowanie i błędne przyjęcie, że strony łączyła umowa, błędne przyjęcie, że pozwany zaakceptował elementy umowy wskazane przez powoda, w tym karę umowną, błędne przyjęcie, ze pomiędzy stronami doszło do zawarcia umowy kontraktacji uzasadniającej dochodzone przez powoda roszczenie o zapłatę,

2.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego polegającą na błędnym przyjęciu, że pozwany zawarł z powodem umowę kontraktacji o treści odpowiadającej treści umowy handlowej nr (...),

3.  naruszenie prawa materialnego poprzez niezastosowanie art. 622 k.c. wyłączającego odpowiedzialność producenta za zapłatę kary umownej w przypadku niemożności dostarczenia przez niego przedmiotu umowy z przyczyn, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności, a w rezultacie błędne zasądzenie kwoty dochodzonej pozwem,

4.  naruszenie prawa procesowego, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie:

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną i sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę, że zeznania M. M. (1) są szczere, spójne, logiczne oraz znajdowały uzasadnienie w stanie faktycznym, czego konsekwencją jest błędne przyjęcie, że pomiędzy stronami doszło do zawarcia umowy kontraktacji odpowiadającej treścią umowie handlowej nr (...),

- naruszenie art. 233 § 1 i 2 k.p.c. poprzez dowolne uznanie na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego, iż umowa kontraktacji odpowiadająca swoją treścią umowie handlowej nr (...) była objęta konsensusem stron w szczególności w zakresie kar umownych,

- naruszenie art. 232 k.p.c. i art. 6 k.c. poprzez nieuzasadnione przerzucenie ciężaru dowodu na pozwanego, przedstawiając na potwierdzenie tych okoliczności dowód z przesłuchania strony lub zeznań świadka, to na powodzie powinien spocząć ciężar dowodu wykazania, że doszło do zawarcia umowy kontraktacji, a jeżeli tak – to, że pozwany ponosi winę w niedostarczeniu rzepaku,

- brak wszechstronnej oceny materiału dowodowego polegającej na dokonaniu oceny wybiórczej, bez przeprowadzenia pełnego postępowania dowodowego, skutkującej błędnym przyjęciem, że pomiędzy stronami doszło do zawarcia umowy kontraktacji odpowiadającej treścią umowie handlowej nr 152/RZ/201, a nadto błędnym ustaleniem, ze jeżeli doszło do zawarcia w/w umowy, to że pozwany ponosi winę w niedostarczeniu rzepaku do powoda, co miało wpływ na wynik postępowania w ten sposób, że Sąd I instancji nie rozpoznał istoty sprawy.

Na podstawie tak przedstawionych zarzutów pozwany wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie nakazu zapłaty z dnia 30 maja 2014 roku wydanego przez Sąd Rejonowy w Toruniu w sprawie o sygn. akt V GNC 1846/14 i oddalenie powództwa w całości, a nadto zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego za i oraz II instancję,

ewentualnie

- uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

W uzasadnieniu apelacji skarżący przedstawił szerszą argumentację zgłoszonych zarzutów.

Powód wniósł odpowiedź na apelację, w której zażądał oddalenia apelacji w całości i zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego zasługiwała na uwzględnienie.

Uzasadniony jest zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zakresie, w jakim Sąd I instancji przyjął, że strony łączyła umowa kontraktacji o treści wynikającej z umowy handlowej nr (...). W tym zakresie na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie Sąd odwoławczy uznał, że umowa o treści sporządzonej na piśmie jest nieskuteczna wobec pozwanego, jako uzyskana w wyniku przestępstwa stwierdzonego prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Wąbrzeźnie z dnia 3 sierpnia 2015 roku sygn. akt II k 26/15. Natomiast zachowanie pozwanego nie wskazuje na zaakceptowanie szczegółowych postanowień o karach umownych, które stały się przedmiotem potrącenia wierzytelności pozwanego. W konsekwencji doszło także do naruszenia prawa materialnego tj. art. 60 k.c. i art. 65 k.c. oraz art. 483 § 1 k.c., co Sąd II instancji obowiązany jest wziąć pod uwagę z urzędu.

Z art. 483 § 1 k.c. wynika konieczność wyraźnego zastrzeżenia w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę kary umownej. Ze względu na konieczność ochrony interesów osoby, której podpis został sfałszowany oraz fakt, że pozwany w żaden wyraźny sposób nie ujawnił woli zaakceptowania zastrzeżenia kary umownej ani jej wysokości, nie ma podstaw do zastosowania wobec niego takiej sankcji umownej.

Nie zostało wykazane przez powoda, że strony realizując postanowienia umowy pef facta concludentia, poruszały temat kar umownych i tak istotne jej elementy jak szczegółowe przesłanki zastosowania czy przede wszystkim wysokość. Korespondencja pisemna, z której akceptację umowy wywodzi powód pochodzi od żony pozwanego i również nie odnosi się do kar umownych. Nie został przy tym wykazane w sprawie, że małżonka pozwanego było osobą uprawnioną do reprezentacji pozwanego w zakresie prowadzonej przez niego działalności. O ile z zeznań świadka M. M. (1) wynika, że jako przedstawiciel handlowy powoda uzgadniał ustnie z pozwanym warunki dostawy rzepaku i jego cenę, to nie wypowiedział się wprost w sprawie szczegółowych ustaleń stron co do kar umownych. Fakt, że podpisana przez powoda umowa został przesłana do pozwanego, który na nią nie odpowiedział, nie przesądza jeszcze o zawarciu umowy na warunkach w niej określonych. Milczenie pozwanego nie może być traktowane jako wyraz oświadczenia woli o skutku przyjęcia wszystkich postanowień umowy kontraktacji.

Podsumowując, wbrew odmiennej ocenie Sądu Rejonowego, brak podstaw faktycznych do przyjęcia, że strony zawarły umowę obejmująca wszystkie postanowienia zamieszczone w dokumencie umowy z dnia 20 maja 2010 roku. Czynność prawna jest dokonana przez fakty konkludentne, jeżeli wyrażają one niewątpliwą treść oświadczenia woli, natomiast nie mogą one stanowić podstawy przypisania czynnościom treści jaka z nich nie wynika ( por. wyrok SN z dnia 16 stycznia 2013 roku, II CSK 302/12).

Bezsporne pozostaje, że pozwany realizował dla powoda dostawy rzepaku, a powód za nie zapłacił. Powyższe stanowi jednak to, że w zakresie czynności wykonywanych przez strony, uznać należy wyrażenie przez nie woli związania umową o treści odpowiadającej tym czynnościom. Strona powodowa – mimo obowiązków wynikających z art. 6 k.c. i jego procesowego odpowiednika art. 232 k.p.c. - nie przedstawiła dowodów na zaistnienie takich zdarzeń, które zgodnie z art. 60 k.c., zinterpretowane w myśl przepisu art. 65 k.c., pozwoliłyby na uznanie, że stanowią wyraz woli pozwanego co do umówienia się odnośnie kar umownych, według zasad przedstawionych w pisemnej umowie z dnia 20 maja 2010 roku. W rezultacie powód nie ma podstaw do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych, na podstawie klauzuli o karach umownych.

Konsekwencją uznania, że powód nie miał wierzytelności wobec pozwanego z tytułu kar umownych jest to, że nie mogła być ona przedmiotem potrącenia i nie doprowadziła tym samym do umorzenia wierzytelności pozwanego, którą zgłosił do potrącenia z wierzytelnością dochodzoną pozwem w niniejszej sprawie. Istnienie wierzytelności pozwanego z tytułu niezrealizowanych przez powoda zobowiązań wynikających z faktur VAT nr (...) z (...) nr (...) z dnia (...)i nr (...) z dnia (...) roku nie było kwestionowane, a złożone przez powoda oświadczenie z dnia 21 marca 2012 roku przemawia za tym, że taka wierzytelność istniała i była wymagalna w kwocie 52 681,62 zł.( vide: oświadczenie k. 85). Można w tym miejscu wskazać, że oświadczenie o potrąceniu stanowi uznanie niewłaściwe, które przerywa bieg przedawnienia. Z tych względów obrona merytoryczna pozwanego polegająca na podniesieniu zarzutu potrącenia okazała się skuteczna ( art. 498 § 1 k.c. i art. 499 k.c.)Dochodzona pozwem wierzytelność w wyniku potrącenia została umorzona i powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Apelacja pozwanego była więc uzasadniona, co zwalnia Sąd II instancji od dalszej analizy jej zarzutów.

Mając powyższe na względzie, na podstawie art. 386 § 1 k.c. należało zmienić zaskarżony wyrok poprzez uchylenie nakazu zapłaty i oddalenie powództwa w całości oraz w zakresie kosztów postępowania stosowanie do jego wyniku – art. 98 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. na zasądzoną kwotę składa się opłata od apelacji – 1 569 zł oraz koszty zastępstwa procesowego w stawce minimalnej 2 400 zł

Małgorzata Bartczak – Sobierajska Zbigniew Krepski Joanna Rusińska