Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 listopada 2016 r.

Sąd Rejonowy dla Łodzi Widzewa w Łodzi - V Wydział Rodzinny i Nieletnich

w składzie następującym:

Przewodniczący SSR Teresa Dylis

Protokolant stażysta Agnieszka Kostrzewa

po rozpoznaniu w dniu 3 listopada 2016 r. w Łodzi

na rozprawie sprawy

z powództwa H. M. (1)

przeciwko D. M.

o wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego

1.  ustala, że obowiązek alimentacyjny H. M. (1) względem syna D. M., ustalony ugodą zawartą przed Sądem Rejonowym dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi z dnia 30 czerwca 2008 roku w sprawie VIII RC 238/08 na kwotę po 400 (czterysta) złotych miesięcznie, wygasł z dniem 17 listopada 2016 r.;

2.  umarza postępowanie w zakresie cofniętego żądania;

3.  nakazuje zwrócić powodowi H. M. (1) kwotę 80,30 (osiemdziesiąt 30/100) złotych tytułem nadpłaconej zaliczki na biegłego, wpłaconej w dniu 1 lutego 2016 r., zaksięgowanej pod pozycją (...)/ (...);

4.  nie obciąża pozwanego kosztami postępowania

V RC 442/14

UZASADNIENIE

W dniu 8 października 2014 r. powód H. M. (1) wniósł pozew skierowany przeciwko pozwanemu D. M. o wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego z dniem 1 listopada 2014 r. (pozew k.2).

W odpowiedzi na pozew z dnia 22 stycznia 2015 r. pełnomocnik pozwanego wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu (odpowiedź na pozew k.7-8).

Na rozprawie bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku w dniu 3 listopada 2016 r. pełnomocnik powoda popierał powództwo, modyfikując żądanie w ten sposób, iż wnosił o wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego z dniem wydania wyroku i cofnął roszczenie w pozostałym zakresie. Pełnomocnik pozwanego nie uznał powództwa w postaci zmodyfikowanej, wyrażając zgodę na cofnięcie roszczenia w pozostałej części. Ponadto pełnomocnicy stron wnosili o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych (protokół rozprawy k.139-142).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Na mocy ugody zawartej przed Sądem Rejonowym dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi z dnia 30 czerwca 2008 r. w sprawie VIII RC 238/08 H. M. (1) zobowiązał się płacić na rzecz małoletniego syna D. M. podwyższone alimenty w kwocie po 400 złotych miesięcznie, poczynając od dnia 1 lipca 2008 r. (ugoda sądowa k. 31 akt sprawy VIII RC 238/08).

Małoletni D. M. miał wówczas 16 lat i uczył się w I klasie Zespołu Szkół Zawodowych (...) w Ł. przy ul. (...). Chłopiec od 1998 r. był leczony psychiatrycznie z rozpoznaniem: zaburzenia zachowania i emocji, dysleksja. W okresie 14.01.2008–08.02.2008 przebywał w Dziennym Ośrodku (...) dla (...) w Ł. przy ul. (...). Powód posiadał orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności, ważne do dnia 31.12.2010 r. Potrzeby syna matka oceniała następująco: wyżywienie – 500 złotych, odzież – 200 złotych, środki higieny – 30 złotych, leki – 20 złotych miesięcznie oraz wydatki szkolne – 500 złotych rocznie. D. M. mieszkał z matką H. M. (2) w lokalu spółdzielczym lokatorskim, z którego orzeczono eksmisję za zadłużenia czynszowe. H. M. (2) miała przyznaną emeryturę w wysokości 1.120 złotych miesięcznie, lecz po potrąceniach obowiązkowych składek, zaliczki na podatek oraz egzekucji administracyjnej do wypłaty otrzymywała 662 złote miesięcznie. Wymagała leczenia farmakologicznego i specjalistycznej opieki z powodu chorób przewlekłych (informacyjne wyjaśnienia przedstawicielki ustawowej k. 11-12; zaświadczenie lekarskie k.14; decyzja emerytalna k.15-15odw.; karta informacyjna leczenia szpitalnego k.16; orzeczenie o stopniu niepełnosprawności k.17; zawiadomienie o wszczęciu egzekucji k.18 akt sprawy VIII RC 238/08).

H. M. (1) miał orzeczoną częściową niezdolność do pracy z uwagi na nadciśnienie tętnicze, chorobę niedokrwienną serca i egzemę. Pobierał rentę w wysokości 931 złotych miesięcznie oraz dodatkowo pracował jako kurier za wynagrodzeniem 200 złotych netto miesięcznie. Nie miał innych małoletnich dzieci na utrzymaniu. Jego żona zarabiała około 850-900 złotych miesięcznie (zaświadczenie o zarobkach k.9; decyzja rentowa k.10-10odw.; informacyjne wysłuchanie pozwanego k.12; informacja o przebytej rehabilitacji leczniczej k.28-29odw.).

W latach 2011-2012 toczyło się pomiędzy stronami postępowanie o wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego, oznaczone sygnaturą akt V RC 636/11, które zostało umorzone wobec cofnięcia pozwu (akta sprawy V RC 636/11).

Od czasu poprzedniej konkretyzacji obowiązku alimentacyjnego do czasu wniesienia przedmiotowego powództwa upłynęło ponad 5 lat.

H. M. (1) ma obecnie 67 lat i pobiera emeryturę w wysokości 1.845 złotych miesięcznie. Z pierwszego związku małżeńskiego posiada troje dorosłych już dzieci: córki K. i B. oraz syna D.. Obecnie mieszka z drugą żoną w wynajętym mieszkaniu, za które płaci: 500 złotych z tytułu najmu plus 250 złotych świadczeń mieszkaniowych. Jego żona pracuje jako kucharka w żłobku, gdzie zarabia około 1.600 złotych miesięcznie, natomiast od 1 marca 2017r. pójdzie na emeryturę. Powód cierpi na niedokrwienną chorobę serca, egzemę, prostatę i ma kłopoty z kręgosłupem. Miesięcznie na leki wydaje około 200 złotych.

W toku postępowania powód posiadał samochód marki O. (...) z 2004 r., który zamienił bez żadnych dopłat na 10-letnią T. (...). Nie posiada innego majątku. Utrzymuje kontakt tylko ze starszą córką K.. Z synem od dawna nie ma kontaktów, bo utrudniała je matka dziecka. Wobec powyższego nie przekazywał synowi okazjonalnych prezentów, lecz regularnie płacił na niego alimenty (decyzje emerytalne k.15 i k.134-135; zeznania powoda k.140 oraz jego informacyjne wysłuchanie k.16).

D. M. ukończył 25 lat. Posiada orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności na okres do dnia 31.07.2018 r. Leczy się w (...) dla Dorosłych w Ł. przy ul. (...) z powodu zaburzeń lękowych oraz organicznych zaburzeń osobowości. W związku z powyższym jego edukacja przebiegała następująco:

Klasy II-IV szkoły podstawowej zaliczył w warunkach Oddziału Dziennego dla Dzieci w Ł. na ul. (...). Następnie w klasie V i VI szkoły podstawowej oraz w gimnazjum miał nauczanie indywidualne. Później przez pół roku uczęszczał do Liceum Ogólnokształcącego przy ul. (...), lecz przerwał naukę. W latach 2008-2011 uczył się w Zespole Szkół Zawodowych– (...) w Ł. przy al. (...), które ukończył, uzyskując zawód operatora maszyn w przemyśle włókienniczym. Następnie podjął naukę w Publicznym Zaocznym Uzupełniającym Liceum Ogólnokształcącym (...) w Ł. przy ul. (...), gdzie uczęszczał od 1 września do 9 listopada 2011 r., lecz zrezygnował z nauki w tej szkole. W latach 2011-2014 kontynuował naukę w XLIV Liceum Ogólnokształcącym w Ł. przy ul. (...), które ukończył w czerwcu 2014 r. nie zdając matury. Obecnie uczy się w szkole policealnej Centrum (...) w trybie zaocznym, zajęcia odbywają się w co drugi weekend miesiąca. Pozwany powtarzał I semestr nauki z powodu frekwencji i braku prac. Jest zadowolony z nauki w tej szkole, po ukończeniu której uzyska tytuł technika informatyka (zaświadczenie lekarskie k.10; pismo PZP k.63; pisma szkoły (...) k.81, k.123 i k.138; pismo XLIV LO k.87; orzeczenie o stopniu niepełnosprawności k.136; zeznania pozwanego k.140-141).

D. M. po ukończeniu liceum podjął pracę w fabryce uszczelek w Ł. przy ul. (...), lecz po 3 dniach zrezygnował z tej pracy, bo mu nie odpowiadała. W dniu 3 września 2014r. zarejestrował się w Powiatowym Urzędzie Pracy w Ł. i został skierowany na 6 miesięczny staż do Fundacji (...) przy ul. (...), gdzie zarabiał 600-700 złotych miesięcznie. W ramach stażu wykonywał prace ogólno informatyczne, projektował fundacji stronę internetową i usprawniał jej funkcjonalność. Po stażu został zatrudniony w fundacji na ¼ etatu przez 3 miesiące, lecz nie przedłużono mu umowy o pracę. W dniu 4 lipca 2016r. ponownie zarejestrował się w Powiatowym Urzędzie Pracy w Ł., odbył szkolenie w zakresie Administracji sieciami komputerowymi” i został skierowany na 3 miesięczny staż do firmy (...) przy ul. (...), gdzie zarabiał około 1.000 złotych miesięcznie. W czasie stażu ponownie wykonywał ogólne prace informatyczne, pisał strony internetowe i obrabiał zdjęcia. Staż skończył się w październiku 2016 r. Pozwany w ramach odbytych staży uzyskał pozytywne opinie. Obecnie jednak nie pracuje, lecz zamierza zarejestrować się w PUP i poszukać pracy (pismo PUP k.65; zeznania pozwanego k.140-141).

Pozwany ogłasza się na F. jako Pogotowie (...). Z wpisów wynika, że naprawia komputery, radia samochodowe i telefony komórkowe oraz zajmuje się sprzedażą różnych części do komputera. Jednakże pozwany twierdzi, że robi to nieodpłatnie, tylko w celu nabycia praktyki i doświadczenia. W większości przypadków potrafi naprawić każdy komputer, lecz gdy mu się nie uda, to klient musi oddać komputer do renomowanego serwisu. Przyznał, że pomaga znajomym sprzedać przez Internet części komputerowe, lecz działalność ta nie przynosi mi żadnych dochodów. Ponadto w okresie ubiegłorocznych wakacji pozwany pomagał szwagrowi P. K. w warsztacie samochodowym, gdzie zajmował się głównie elektroniką (zeznania świadków: K. B. k.85 i M. J. k.86; zeznania pozwanego k.140-141).

D. M. mieszka z matką w lokalu spółdzielczym, gdzie świadczenia wynoszą około 600 złotych miesięcznie. Zadłużenia mieszkaniowe wynoszą obecnie około 7.000 złotych. Matka pozwanego - H. M. (2) pobiera emeryturę w wysokości 944 złote, nie ma innych źródeł dochodu. Cierpi na cukrzycę, nadciśnienie i zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa. Pozwany nie ma żadnego majątku. Swoje potrzeby ocenia na kwotę minimum 1.400 złotych miesięcznie. Obecnie oprócz alimentów nie ma innych dochodów. Od miesiąca pozwany nie uprawia już sportu – parkour, gdyż – jak twierdzi -stracił do tego zapał (decyzje emerytalne k.9 i k.133; zaświadczenie lekarskie k.137; zeznania pozwanego k.140-141).

W toku postępowania zostały sporządzone dwie opinie sądowo-psychiatryczne na okoliczność stanu zdrowia psychicznego pozwanego i możliwości podjęcia przez niego pracy.

W pierwszej opinii z dnia 1 lipca 2015 r. biegła stwierdziła, że D. M. leczy się systematycznie w PZP od 1999 r., obecnie z rozpoznaniem: zaburzenia lękowe z elementami zespołu natręctw i dysleksja. Nie ma określonych umiejętności zawodowych, prezentuje natomiast regres umiejętności społecznych i niski poziom własnej wartości. Biegła stwierdziła, że obecnie pozwany ma znikome możliwości podjęcia pracy zarobkowej, mógłby zdobyć jedynie zatrudnienie w zakładzie pracy chronionej, więc powinien doskonalić umiejętności w dziedzinie, w której czuje się dobry tj. informatyki, co zwiększa jego szanse na podjęcie pracy (pisemna opinia sądowo-psychiatryczna k.28-34; ustna uzupełniająca opinia biegłej k.83--85).

Powyższą opinię zakwestionował pełnomocnik powoda, podnosząc, iż z treści wpisów zamieszczonych na koncie D. M. na portalu (...) wynika, że pozwany pracuje, zajmując się naprawą komputerów i telefonów w ramach tzw. Pogotowia (...) oraz w charakterze stażysty w fundacji (...) . Ponadto pozwany uprawia i trenuje ryzykowny sport tzw. P., polegający na efektownym pokonywaniu przeszkód terenowych oraz spożywa alkohol razem ze znajomymi, co przeczy tezie, iż pozwany jest osobą aspołeczną i lękliwą. Wobec powyższego pełnomocnik powoda złożył wniosek o dopuszczenie dowodu z dodatkowej opinii innego biegłego z zakresu psychiatrii (pisma przygotowawcze k.48-50 odw. i k.92-93; dowód z nagrania na płycie CD k.83).

W drugiej opinii sądowo-psychiatrycznej złożonej w dniu 23 czerwca 2016 r. biegła stwierdziła, iż z analizy dokumentacji lekarskiej i przeprowadzonego badania wynika, że D. M. nie ujawnia objawów choroby psychicznej, nie jest upośledzony umysłowo, natomiast ujawnia cechy zaburzonej osobowości ze stanami lękowymi i czynnościami natrętnymi. Stwierdzone zaburzenia czynności psychicznych u D. M. nie powodują niezdolności do podjęcia zatrudnienia zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami, jak i możliwości podnoszenia swoich kwalifikacji zawodowych zgodnie z wybranym kierunkiem kształcenia, jednakże realna możliwość podjęcia zatrudnienia nie należy do kompetencji biegłego psychiatry (opinia sądowo-psychiatryczna k.109-111).

Tymczasem Powiatowy Urząd Pracy w Ł. nadesłał informację, że na dzień 09.08.2016 r. posiada oferty pracy dla osób niepełnosprawnych, lecz wykaz ofert pracy nie ma charakteru stałego i jest na bieżąco aktualizowany (pismo PUP k.120-121).

Sąd zważył co następuje:

Merytoryczną podstawę rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy stanowią przepisy art.138 k.r.o. w zw. z art.133 § 1 i § 3 k.r.o. i art.135 § 1k.r.o.

Zgodnie z art. 138 k.r.o. w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. „Zmiana stosunków” musi dotyczyć możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do alimentacji oraz usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego dziecka. Ustalenie zmiany następuje przez porównanie stosunków obecnych z warunkami i okolicznościami uprzednio istniejącymi (uzasadnienie tezy VII uchwały SN z 16.12.1987r. OSN CAP 1988r. nr.4 poz. 42).

Przepis art. 133 § 1 k.r.o. stanowi: „Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania”.

Jednakże rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się (art. 133 § 3 k.r.o.).

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu tezy V uchwały z dnia 16.12.1987r.- wytyczne w zakresie wykładni prawa i praktyki sądowej w sprawach o alimenty (OSN CAP 1988, nr 4, poz.42 ) podniósł, iż szczególne unormowanie obowiązku alimentacyjnego rodziców polega na tym, że obowiązek rodziców dostarczania środków utrzymania i wychowania trwa dopóty, dopóki dziecko nie zdobędzie, stosownie do swoich uzdolnień i predyspozycji kwalifikacji zawodowych, czyli do chwili usamodzielnienia się, i to niezależnie od osiągniętego wieku.

Zakres świadczeń alimentacyjnych stosownie do art. 135 § 1 k.r.o. jest podwójnie uzależniony- z jednej strony zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, z drugiej strony od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Usprawiedliwione potrzeby uprawnionego powinny być zaspokojone w takim zakresie, w jakim pozwalają na to możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego.

Powyższe uregulowania prawne należy odnieść do ustalonego stanu faktycznego.

Zmiana stosunków po stronie pozwanego polega na tym, że w czasie zawierania ugody sądowej w 2008 r. D. M. miał 16 lat i uczył się w szkole zawodowej, więc był osobą uprawnioną do alimentacji.

Obecnie jest on już pełnoletni, ma ukończone 25 lat. W 2011 r., po ukończeniu szkoły zawodowej, uzyskał zawód operatora maszyn w przemyśle włókienniczym. W 2014 r. ukończył XLIV Liceum Ogólnokształcącym w Ł., wcześniej przerywając naukę w dwóch innych liceach ogólnokształcących przy ul. (...) oraz przy ul. (...).

Obecnie uczy się w trybie zaocznym w szkole policealnej, gdzie zajęcia odbywają się w co drugi weekend miesiąca. Pozwany chce uzyskać tytuł technika informatyka, lecz mimo to powtarzał I semestr nauki z powodu frekwencji i braku prac. Powyższe okoliczności świadczą o tym, że pozwany wydłuża czas pobierania nauki i nie kończy jej w okresie przewidzianym w programie. Ponadto obecna nauka odbywa się w systemie zaocznym, dwa weekendy w miesiącu, więc system nauki nie koliduje z możliwością podjęcia pracy zarobkowej.

Stan zdrowia psychicznego pozwanego nie jest nową okolicznością. W obu postępowaniach D. M. posiadał orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności. Poprzednio rozpoznano u niego zaburzenia zachowania i emocji, natomiast obecnie stwierdzono cechy zaburzonej osobowości ze stanami lękowymi i czynnościami natrętnymi.

Zadaniem Sądu było ustalenie jaki wpływ ma ustalony stan zdrowia psychicznego pozwanego na możliwość podjęcia przez niego pracy zarobkowej.

Z opinii sądowo-psychiatrycznych wynika, że D. M. nie jest osobą chorą psychicznie lub upośledzoną umysłowo.

W pierwszej opinii biegła podała, iż pozwany ma znikome możliwości podjęcia pracy zarobkowej i mógłby zdobyć jedynie zatrudnienie w zakładzie pracy chronionej. W toku postępowania Sąd ustalił, że Powiatowy Urząd Pracy w Ł. posiadał oferty pracy dla osób niepełnosprawnych.

W drugiej opinii biegła stwierdziła, że stwierdzone u pozwanego zaburzenia nie powodują niezdolności do podjęcia pracy bądź podnoszenia kwalifikacji zawodowych.

Istotne jest, że pozwany posiada określone kwalifikacje zawodowe oraz umiejętności w zakresie informatyki. Podejmował pracę zarobkową w ramach dwóch staży: w fundacji (...) i w firmie (...), gdzie wykonywał prace ogólno informatyczne, projektował strony internetowe i usprawniał ich funkcjonalność. Na stażu zarabiał 700-1000 złotych miesięcznie. Ponadto pozwany sam przyznał, że posiada umiejętność naprawy komputerów i telefonów, czym zajmuje się w ramach Pogotowia (...) , zgłoszonego na portalu (...).

D. M. określił koszty swojego utrzymania na kwotę 1.400 złotych miesięcznie i zdaniem Sądu Rejonowego taką kwotę mógłby on uzyskać, podejmując pracę zarobkową zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami bądź umiejętnościami, co nie wyklucza możliwości dalszego kształcenia w systemie zaocznym.

Wobec powyższego Sąd Rejonowy uznał, iż D. M. posiada zdolność samodzielnego utrzymania się, co stanowi podstawę do ustalenia wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego. Tym samym zbędna jest ocena zmiany sytuacji po stronie powoda. Data ustania obowiązku alimentacyjnego została określona, zgodnie z żądaniem powoda, na dzień wydania wyroku tj. 17 listopada 2016 r., choć pozwany uzyskał już wcześniej zdolność samodzielnego utrzymania się.

Sąd umorzył postępowanie w zakresie cofniętego żądania na podstawie art. 355 § 1 k.p.c.

W oparciu o treść art. 102 k.p.c. nie obciążono pozwanego kosztami procesu.