Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 grudnia 2016r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach I Wydział Cywilny w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 28 grudnia 2016 roku w Suwałkach

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. sp. k. z siedzibą we W.

przeciwko G. D. i A. K.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda (...) sp. z o.o. sp. k. z siedzibą we W. od wyroku z dnia 7 września 2016r. Sygn. akt I C 1135/15

Zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób że :

1.Zasądza solidarnie od pozwanych G. D. i A. K. na rzecz powoda (...) sp. z o.o. sp. k. we W. kwotę 8714,49 zł(osiem tysięcy siedemset czternaście złotych i 49/100)z odsetkami umownymi według zmiennej stopy procentowej wynoszącej czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

2.Zasądza od pozwanych na rzecz powoda kwotę 2689 zł tytułem zwrotu kosztów procesu za obie instancje w tym 1817 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Joanna Walczuk SSO Aneta Ineza Sztukowska SSO Cezary Olszewski

Sygn. akt: I. Ca. 519/16

UZASADNIENIE

Powódka (...) sp. z o.o. sp. k. we W. wytoczyła powództwo przeciwko G. D. i A. K. o zapłatę kwoty 8.714,49 zł z odsetkami umownymi w wysokości wynoszącej czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP w stosunku rocznym od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu powódka podniosła, że jest nabywcą wierzytelności wynikającej z umowy pożyczki o nr (...) z dnia 04.06.2012 r. Przedmiotowa wierzytelność stanowi sumę kapitału udzielonej przez (...) pożyczki, odsetek karnych naliczonych od: niespłaconych rat kapitałowych oraz, po dniu wymagalności roszczenia, od całości niespłaconego kapitału pożyczki.

Zgodnie z treścią umowy z dnia 04.06.2012 r. zawartej pomiędzy zbywcą wierzytelności a W. B. pożyczka została udzielona na kwotę 7.000 zł. Zgodnie z umową przedmiotowa pożyczka miała być zwrócona w miesięcznych ratach. Strona powodowa wyjaśnia również, iż w przypadku powstania zadłużenia przeterminowanego, a takie ma miejsce zgodnie z § 24 pkt l Regulaminu (...) z chwilą niespłacenia kredytu lub jego raty w terminie, dokonywane przez pożyczkobiorców wpłaty są zaliczane przede wszystkim na pokrycie odsetek i kosztów, a dopiero w dalszej kolejności na kapitał pożyczki (bazę) - § 28 Regulaminu. Na podstawie § 28 w skład niespłaconej należności z tytułu umowy pożyczki wchodzą także koszty windykacji w tym opłaty za upomnienia oraz wezwania do zapłaty. Powódka wskazała także, że w dniu 12.04.2013 r. pożyczkobiorczyni zmarła, nie regulując należności wynikających z w/w umowy. Zgodnie z § 29 Regulaminu Udzielania Kredytów i P. w (...) im. F. S. roszczenie o zwrot pożyczki staje się wymagalne z dniem ustania członkostwa pożyczkobiorczyni, a takie ma miejsce w chwili śmierci. W konsekwencji spłata zadłużenia przechodzi na spadkobierców pożyczkobiorcy.

Kurator ustanowiony dla nieznanych z miejsca pobytu pozwanych wniósł o oddalenie powództwa.

Wyrokiem z dnia 7 września 2016 r. wydanym w sprawie o sygn. akt: I. C. 1135/15 Sąd Rejonowy w Ełku oddalił powództwo.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Dnia 4 czerwca 2012 r. S. F.. S. w G. udzieliła B. W. pożyczki w kwocie 7.000 zł.

B. W. zmarła w dniu 12 kwietnia 2013 r, a pożyczka nie została spłacona.

Umową z dnia 30 grudnia 2014 r. S. F. S. w G. przelała pakiet wierzytelności na rzecz (...) sp. z o.o. sp. k. we W..

Pismami z dnia 22 kwietnia 2015 r. (...) sp. z o.o. sp. k. we W. wezwała córki B. G. D. i A. K. do zapłaty wierzytelności wynikającej z pożyczki udzielonej B. W..

Postępowanie o stwierdzenie nabycia po B. W. nie zostało przeprowadzone.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że powództwo podlegało oddaleniu ze względu na brak procesowej legitymacji biernej po stronie pozwanych G. D. i A. K.. Powództwo o zapłatę żądanej kwoty z tytułu niespłaconej pożyczki zostało wytoczone przez powódkę co najmniej przedwcześnie. Powódka nie wykazała bowiem, aby pozwane były spadkobiercami zmarłej dłużniczki B. W., tak aby można było stwierdzić przejście obowiązków spadkodawcy w myśl art. 922 § 1 k.c.

Dodatkowo Sąd ten wskazał, że do stwierdzenia praw do spadku niezbędne jest przeprowadzenie odpowiedniego postępowania sądowego w oparciu o przepisy art. 1025 i następne k.c. Z treści art. 1025 k.c. wynika, iż tylko sąd może stwierdzić nabycie spadku przez spadkobiercę, co skutkuje domniemaniem z art. 1025 § 2 k.c. Zdaniem Sądu Rejonowego, wskazywanie przez powódkę spadkobierców poprzez załączenie kserokopii aktów stanu cywilnego córek dłużniczki i powoływanie się na odpowiednie przepisy kodeksu cywilnego o dziedziczeniu ustawowym jest niewystarczającym środkiem dowodowym do stwierdzenia czy pozwane są spadkobiercami B. W..

Sąd Rejonowy zważył również, że zgodnie z art. 926 § 1 k.c. powołanie do spadku może wynikać bądź z ustawy bądź z testamentu. Również przy dziedziczeniu ustawowym spadkobiercami zmarłego niekoniecznie muszą być jego zstępni. Wszystkie te okoliczności są badane przez sąd w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku, które to postępowanie może być również zainicjowane przez wierzyciela spadkodawcy (art. 1025 § 1 k.c.).

W ocenie Sądu Rejonowego, powoływanie się na spadkobranie ustawowe z pominięciem stosownego postępowania o stwierdzenie praw do spadku jest niedopuszczalne i nie można uznać, aby pozwane w tym procesie posiadały bierną legitymację procesową, czy też żeby spoczywał na nich ciężar udowodnienia braku przymiotu spadkobiercy. Bowiem nawet przyznanie przez pozwanych faktu bycia spadkobiercą nie byłoby dla Sądu wystarczającym dowodem na przejście praw i obowiązków zmarłego dłużnika powoda, albowiem niezbędne jest w tym względzie wydanie przez sąd prawomocnego orzeczenia o stwierdzeniu nabycia spadku, pomimo jedynie deklaratoryjnego charakteru takiego postanowienia.

Ponadto Sąd Rejonowy zwrócił uwagę, że powódka nie przedstawiła kompletnych dowodów na przejście na nią wierzytelności wobec pozwanych z tytułu umowy pożyczki zawartej przez B. W. z cedentem. Z umowy przelewu wierzytelności z dnia 30 grudnia 2014 r. wynika tylko ogólnie sprzedaż wierzytelności (o nieujawnionym składzie i wartości), które miały być określone w załączniku nr 1. Nie przedstawiono jednak żadnego załącznika do umowy, z którego by wynikało, że dochodzona od pozwanych wierzytelność objęta była umową. Powódka przedstawiła jedynie zestawienie, z którego nie wynika, aby był to załącznik do umowy przelewu.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła powódka (...) Sp. z o.o. Sp. k. z siedzibą we W., zarzucając Sądowi Rejonowemu:

1)  obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 931 § 1 k.c., art. 1015 § 1 i 2 k.c. oraz art. 922 § 1 k.c. w zw. z art. 6 k.c. przez ich niewłaściwą interpretację i błędne przyjęcie, że powódka nie wykazała legitymacji procesowej pozwanych bowiem nie przedłożyła postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, podczas gdy powódka wykazała, że pozwane to dzieci zmarłego pożyczkodawcy, a nadto, że nie złożyły one oświadczeń spadkowych w ustawowym terminie,

2)  naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 229 k.p.c. i 230 k.p.c. przez ich pominięcie w przedmiotowej sprawie.

Wskazując na powyższe, powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa zgodnie z żądaniem pozwu, tj. zasądzenie od pozwanych solidarnie kwoty 8.714,49 zł wraz z odsetkami umownymi według zmiennej stopy procentowej, obowiązującej w danym okresie ustalonej przez Zarząd Kasy dla kredytów przeterminowanych, wynoszących czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP w stosunku rocznym od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanych solidarnie na jej rzecz kosztów postępowania za I i II instancję według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powódki zasługuje na uwzględnienie.

Zdaniem Sądu Okręgowego, zasadny okazał się zarzut apelującej, iż Sąd I instancji błędnie przyjął, że postanowienie o stwierdzenie nabycia spadku jest jedynym środkiem, przy pomocy którego dowodzić można następstwo prawne po zmarłym.

Podkreślić trzeba, że odpowiedzialność spadkobierców za długi spadkowe rozpoczyna się, co do zasady, w chwili otwarcia spadku. Pozostaje to w związku z przyjętą w polskim prawie konstrukcją nabycia przez spadkobierców spadku z mocy prawa (ipso iure) w chwili śmierci spadkodawcy, która jest tożsama z otwarciem spadku (art. 924 i 925 k.c.). Odrębną kwestią jest jednak zakres tej odpowiedzialności oraz jej charakter, gdy do dziedziczenia dochodzi więcej niż jeden spadkobierca.

Otwarcie spadku pociąga za sobą nabycie praw i obowiązków wchodzących w skład spadku przez spadkobiercę (spadkobierców) (art. 925 k.c.). Nabycie spadku nie wymaga jednak zajścia dodatkowych zdarzeń, jak np. złożenie oświadczenia przez spadkodawcę czy uzyskanie stosownego orzeczenia. Stąd możliwe jest wystąpienie sytuacji, kiedy dana osoba nie jest świadoma, że nabyła określony majątek w drodze dziedziczenia. Sądowe stwierdzenie nabycia spadku czy uzyskanie notarialnego poświadczenia dziedziczenia mają bowiem charakter deklaratywny (por. B. Kordasiewicz, System Prawa Prywatnego, Prawo spadkowe, wydanie 3, tom 10, 2015, teza 29 do art. 1030 k.c., op. Legalis).

Podkreślić zatem należy, iż brak postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku nie uniemożliwia wystąpienia przez osobę trzecią przeciwko spadkobiercy na drogę sądową. Osoba trzecia, która nie rości sobie praw do spadku, może wykazywać następstwo prawne po zmarłym wszelkimi środkami dowodowymi. W zakresie tym nie ma bowiem zastosowania reguła wynikająca z art. 1027 k.c. zgodnie z którą względem osoby trzeciej, która nie rości sobie praw do spadku z tytułu dziedziczenia, spadkobierca może udowodnić swoje prawa wynikające z dziedziczenia tylko stwierdzeniem nabycia spadku albo zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia. Zasada ta dotyczy bowiem wyłącznie sytuacji, gdy spadkobierca powołuje się wobec osoby trzeciej na swe prawa spadkowe z tytułu dziedziczenia, a nie sytuacji, w której osoba trzecia dochodzi roszczeń wobec spadkobiercy (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 1975 r. III CRN 102/75, OSNC 1976/6 poz. 139, LEX nr 1940). Brak jest zatem podstaw aby przyjmować, iż powódka legitymację bierną pozwanych może wykazywać wyłącznie za pomocą postanowienia o stwierdzeniu spadku, bądź poświadczenia dziedziczenia.

W ocenie Sądu Okręgowego, w niniejszej sprawie powódka wykazała, iż pozwane należą do pierwszego kręgu spadkobierców ustawowych po zmarłej B. W. określonych w art. 931 § 1 k.c. W aktach niniejszej sprawy znajduje odpis skrócony aktu zgonu B. W. (k. 20) oraz odpisy skrócone aktów małżeństwa A. K. i G. D., w których wskazane jest imię i nazwisko rodowe ich matki. Dane zaś te odpowiadają danym wskazanym w w/w odpisie skróconym aktu zgonu. Pozwane jako więc dzieci spadkodawczyni w myśl art. 931 § 1 k.c. powołane zostały do dziedziczenia z ustawy w pierwszej kolejności, przy czym zgodnie z art. 924 k.c. oraz 925 k.c. jako spadkobiercy ustawowi spadek nabyły z chwilą jego otwarcia, czyli w dniu śmierci spadkodawczyni tj. w dniu 12 kwietnia 2013 r. W toku postępowania pozwane mimo prawidłowego doręczenia im odpisu pozwu oraz zawiadomienia ich o terminie rozprawy nie zakwestionowały, iż nie są spadkobiercami dłużniczki. Wobec nie zakwestionowania powyższych okoliczności nie można przyjmować, iż dla wykazania legitymacji biernej pozwanych koniecznym jest przedstawienie postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku, czy też poświadczenia dziedziczenia.

Zdaniem Sądu Okręgowego, apelująca prawidłowo też wykazała istnienie zobowiązania pozwanych, wysokość świadczenia i termin wymagalności spełnienia świadczenia. W ocenie Sądu Okręgowego, dowody przedstawione przez powódkę były wystarczające do uwzględnienia zgłoszonego przez nią roszczenia. Pozwane w toku niniejszego postępowania – zarówno przed Sądem I i II instancji - nie zaprzeczyły twierdzeniom powódki, że nie zwróciły kwoty pożyczki i innych kosztów związanych z jej udzieleniem bądź też wynikających z nieterminowej jej spłaty. Nie kwestionowały również tego, że umowa pożyczki narusza ich prawa i obowiązki bądź też jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. W konsekwencji Sąd Okręgowy nie był uprawniony zakwestionować postanowień umowy cesji, na podstawie której na mocy art. 509 k.c. przeszły na wierzyciela wszelkie związane z nią prawa.

Z tych wszystkich względów, Sąd II instancji stoi na stanowisku, że wobec biernej postawy pozwanych, świadczącej o przyznaniu twierdzeń powódki, powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok, stosując art. 386 § 1 k.p.c.

O kosztach procesu za I i II instancję, na które składają się: opłata sądowa od pozwu w wysokości 436 zł, opłata sądowa od apelacji w wysokości 436 zł, wynagrodzenie radcowskie w wysokości 1.200 zł w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, zaś w postępowaniu drugoinstancyjnym w wysokości 600 zł oraz opłata skarbowa od udzielonego pełnomocnictwa w wysokości 17 zł - Sąd orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu (art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c.). Wysokość stawki wynagrodzenia radcy prawnego mieści się w stawce określonej w § 6 pkt 4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490).

SSO Joanna Walczuk SSO Aneta Ineza Sztukowska SSO Cezary Olszewski