Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 października 2013 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Magdalena Bajor-Nadolska (spr.)

Sędziowie: SO Sławomir Buras

SO Barbara Dziewięcka

Protokolant: protokolant sądowy Agnieszka Baran

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 października 2013 r. w K.

sprawy z powództwa J. K.

przeciwko (...) S.A. w Ł.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki od wyroku Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim

z dnia 10 kwietnia 2013 r., sygn. I C 249/12

I.  zmienia zaskarżony wyrok: w punkcie III (trzecim) i zasądza od (...) S.A.w Ł.na rzecz J. K.dalszą kwotę 20000 (dwadzieścia tysięcy) złotych tytułem odszkodowania, z odsetkami ustawowymi od 20 stycznia 2012 r.; w punkcie IV (czwartym) w ten sposób, że zasądza kwotę 1984 (jeden tysiąc dziewięćset osiemdziesiąt cztery) złote zamiast 879,60 złotych; w punkcie V (piątym) w ten sposób, że nakazuje pobrać kwotę 2500 (dwa tysiące pięćset) złotych zamiast 1500 złotych,

II.  oddala apelację w pozostałej części i wzajemnie znosi między stronami koszty postępowania apelacyjnego, nakazuje pobrać od J. K.
z zasądzonego na jej rzecz roszczenia na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim) kwotę 1000 (jeden tysiąc) złotych tytułem opłaty od oddalonej części apelacji.

II Ca 958/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 10 kwietnia 2013 roku Sąd Rejonowy w Ostrowcu Świętokrzyskim zasądził od (...) SA w Ł. na rzecz J. K. 20000 złotych tytułem zadośćuczynienia i 10000 złotych tytułem odszkodowania, a w pozostałej części powództwo oddalił i orzekł o kosztach procesu.

Sąd Rejonowy ustalił stan faktyczny, z którego wynika, że w dniu 6 listopada 2010 roku w wyniku wypadku komunikacyjnego zmarł syn powódki D. K.. Pozwany, decyzją z 18 września 2011 roku, przyznał powódce tytułem zadośćuczynienia kwotę 20000 złotych, natomiast odmówił zapłaty z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej. D. K. mieszkał razem z rodzicami, ostatnio pracował w budownictwie i zarabiał około 500 złotych tygodniowo. Opiekował się ojcem, który po przebytym urazie czaszki poruszał się tylko po domu i cierpiał na migotanie przedsionków, padaczkę pourazową, chorobę nadciśnieniową. Syn powódki wykonywał znaczną część obowiązków domowych i był podporą rodziny. Dzięki wykonywanej opiece nad ojcem powódka mogła wyjeżdżać do pracy do Włoch na 9 miesięcy w roku. Z tej pracy, po odliczeniu wydatków na utrzymanie, uzyskiwała dochód w wysokości 300 euro miesięcznie. W chwili śmierci syn powódki miał 24 lata i planował zawarcie związku małżeńskiego. Po śmierci syna u powódki wystąpiła reakcja żałoby i do chwili obecnej ma ona zaburzenia depresyjne przejawiające się skłonnościami do reakcji lękowych, brakiem chęci działania, zaburzeniami snu, obniżeniem nastroju, obniżeniem koncentracji i uwagi. Nie potrafi wrócić do poprzedniej aktywności życiowej. Nadal wymaga leczenia psychiatrycznego i przyjmowania leków przeciwdepresyjnych. Powódka ma 54 lata, z zawodu jest kucharzem kelnerem, nie pracuje, utrzymuje się z emerytury męża. Nie może wyjechać za granicę gdyż musi opiekować się mężem.

Za odpowiednie zadośćuczynienie z tytułu śmierci osoby najbliższej (art.446§4 k.c.) Sąd Rejonowy uznał sumę 40000 złotych i dlatego po uwzględnieniu kwoty otrzymanej od pozwanego zasądził dalszą kwotę 20000 złotych. Natomiast szkodę z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej (art. 446§3 k.c.) ocenił na 10000 złotych.

Od tego wyroku powódka wywiodła apelację. Z treści apelacji wynika, że zaskarżyła ona wyrok w części oddalającej jej żądanie o zadośćuczynienie ponad kwotę 20000 złotych i żądanie o odszkodowanie ponad kwotę 10000 złotych. Wniosła o zmianę wyroku i zasądzenie tytułem zadośćuczynienia kwoty 40000 złotych, a nie kwoty 20000 złotych oraz tytułem odszkodowania kwoty 30000 złotych, a nie 10000 złotych.

Apelująca zarzuciła: 1) naruszenie prawa materialnego – art. 446§4 k.c. przez jego błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu nieodpowiedniej oceny przyjętych kryteriów ustalenia wysokości zadośćuczynienia w odniesieniu do ustalonej podstawy faktycznej, co skutkowało błędnym uznaniem kwoty 20000 złotych za odpowiednią, podczas gdy zakres krzywdy powódki uzasadniał przyznanie kwoty 60000 złotych; 2) naruszenie prawa materialnego – art. 446§4 k.c. przez błędną wykładnię polegającą na niedostatecznym uwzględnieniu kryteriów oceny ogromu doznanej przez powódkę krzywdy, a w szczególności rodzaju i intensywności więzi łączącej ją ze zmarłym synem; 3) ) naruszenie prawa materialnego – art. 446§3 k.c. przez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że stopień przyczynienia się D. K. do poprawy warunków finansowych rodziny zmalałby na skutek jego planów małżeńskich, wyjazdu za granicę, co skutkowałoby mniejszą pomoc w opiece nad ojcem, pomimo, że D. K. był bardzo zżyty z matką i pomagał jej nawet w najdrobniejszych sprawach, co świadczyło o tym, że mogła liczyć na jego pomoc także w przyszłości.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja powódki zasługuje na uwzględnienie tylko w części odnoszącej się do oddalenia jej żądania o odszkodowanie z tytułu pogorszenia sytuacji życiowej ponad kwotę 10000 złotych. W pozostałym zakresie jest niezasadna.

Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy i niekwestionowany przez skarżącą ustalił okoliczności faktyczne sprawy niezbędne do odpowiedzi na pytanie, czy po śmierci D. K. sytuacja życiowa jego matki uległa istotnemu pogorszeniu, na które to dał odpowiedź pozytywną. Należy jednak podzielić stanowisko apelującej, że zasądzone odszkodowanie nie odzwierciedla zakresu tego pogorszenia i związanej z tym szkody
o charakterze materialnym.

Z ustaleń Sądu Rejonowego wynika, że D. K. był podporą rodziny, uczestniczył w finansowaniu kosztów utrzymania mieszkania, pomagał w załatwianiu spraw urzędowych, sprzątał, robił zakupy, a przede wszystkim świadczył pomoc dla poważnie chorego ojca. Dzięki świadczeniu tej opieki, powódka mogła wyjeżdżać do pracy do Włoch na 9 miesięcy w roku. Słusznie zatem Sąd Rejonowy zauważył, iż po śmierci syna powódka straciła widoki na wykonywanie pracy zarobkowej, nadto jej sytuacja stała się niekorzystna ponieważ nie może liczy na pomoc swojego męża, który sam wymaga opieki, a straciła możliwość uzyskania takiej opieki w przyszłości od syna w związku z jego śmiercią.

Pomimo takich ustaleń Sąd Rejonowy oddalił powództwo ponad kwotę 10000 złotych z uwagi na fakt planowanego przez D. K. na Wielkanoc 2011 roku ślubu i związanej z tym ograniczonej możliwości świadczenia pomocy matce. Należy zgodzić się z tym wnioskiem, gdyż jest on trafny i pozostaje w zgodzie z zasadami doświadczenia życiowego. Nie ulega wątpliwości, że założenie własnej rodziny wymaga przyjęcia odpowiedzialności za nią, w szczególności za jej byt materialny i prawidłowe funkcjonowanie, a to w sposób oczywisty ogranicza dotychczasowe zaangażowanie w sprawy rodziców. Jednakże biorąc pod uwagę zakres dotychczas udzielanej pomocy dla rodziców, przyjąć należy, że pomimo zawarcia małżeństwa, D. K. nadał mógłby pomagać rodzicom i sprawować opiekę nad ojcem, oczywiście nie w takim zakresie aby powódka mogła wykonywać pracę za granicą przez 9 miesięcy w roku, ale w takim, który umożliwiłby jej wyjazdy do pracy na krótsze okresy lub ułatwił pracę w kraju. Sąd Rejonowy przypisał nadmierną wagę faktowi planowanego ślubu.

Również słuszny choć znajdujący niewystarczające odzwierciedlenie w wysokości zasądzonego odszkodowani, jest wniosek Sądu Rejonowego dotyczący utraty przez powódkę możliwości pomocy ze strony syna w innych sprawach życia codziennego obecnie i w dalszej przyszłości. Biorąc pod uwagę wiek powódki ( 54 lata), zakres utraconej ze strony syna pomocy i związany z tym uszczerbek po stronie powódki oraz fakt, że odszkodowanie
z tytułu pogorszenia sytuacji życiowej ma charakter jednorazowy i obejmuje obecne
i przyszłe dające się ocenić materialnie szkody, Sąd Okręgowy uznał, że zrekompensuje je kwota żądana przez powódkę, czyli 30000 złotych. Z uwagi na to, że Sąd Rejonowy zasądził na podstawie art. 446§3 k.c. kwotę odszkodowania w wysokości 10000 złotych, Sąd Okręgowy zmienił wyrok w części oddalającej powództwo i zasądził z tego tytułu dalszą kwotę 20000 złotych z odsetkami od 20 stycznia 2012 roku.

Zmiana wyroku doprowadziła do zmiany orzeczenia o kosztach procesu. Powódka wygrała spór w 71%. Poniesione przez powódkę koszty wyniosły 4271,60 złotych (3617 zł pełnomocnik, 654,60 zł łączna kwota zaliczek), zaś koszty pozwanego wygrywającego spór w 29% wyniosły 3617 złotych z tytułu zastępstwa procesowego. Po wzajemnym potrąceniu, od pozwanego dla powódki należało zasądzić tytułem kosztów za pierwszą instancję 1984 złote. Od pozwanego Sąd Okręgowy pobrał koszty sądowe wyższe o 1000 złotych (2500zł zamiast 1500zł), z uwagi na to, że należało doliczyć dalszą opłatę od uwzględnionego powództwa (5% z 20000 zł).

Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok na podstawie art. 386§1 k.p.c.

Apelacja w pozostałej części jako niezasadna podlegała oddaleniu.

Nie można podzielić poglądu skarżącej o niedostatecznym uwzględnieniu charakteru więzi łączącej powódkę z synem i zakresu doznanej przez nią krzywdy. Sąd Rejonowy
w sposób jasny wskazał jakie okoliczności wziął pod uwagę, uznając za zasadne zadośćuczynienie przyznawane na podstawie art. 446§4 k.c., w wysokości 40000 złotych. Pamiętać należy, że zadośćuczynienie o jakim mowa w cytowanym przepisie ma kompensować nie tyle ból spowodowany śmiercią osoby bliskiej ile przedwczesną utratę członka rodziny. Ustalając wysokość zadośćuczynią należy brać pod uwagę wpływ utraty osoby bliskiej na dalsze życie, poczucie osamotnienia po śmierci tej osoby. Wysokość zadośćuczynienia musi mieć odczuwalną wysokość dla pokrzywdzonego i równocześnie powinna być utrzymana w rozsądnych granicach. Z uwagi na treść cytowanego przepisu,
z którego wynika, że sąd może przyznać takie zadośćuczynienie, wskazać należy, iż określenie jego wysokości jest uprawnieniem sądu i w tym zakresie dysponuje on swobodą decyzyjną. Oczywiście pamiętać należy o tym, że zadośćuczynienie nie może być ustalane dowolnie. W ocenie Sądu Okręgowego zadośćuczynienie zasądzone przez Sąd Rejonowy odpowiada wszystkim omawianym wyżej kryteriom i dlatego Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do ingerencji w to rozstrzygnięcie. Biorąc pod uwagę zgłoszone przez powódkę
na podstawie art. 446§4 k.c. żądanie, w żadnym wypadku zasądzone zadośćuczynienie nie może być uznane za zaniżone.

Apelacja w zakresie zadośćuczynienia podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postepowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 391§1 k.p.c. Wartość przedmiotu zaskarżenia wynosiła 40000 złotych a apelacja została uwzględniona w połowie.

O kosztach sądowych Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 113 ust.2 pkt 1 ustawy
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Opłata od oddalonej części apelacji została ściągnięta z zasądzonego na rzecz powódki roszczenia. Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do odstąpienia od obciążania powódki tymi kosztami (1000zł), z uwagi na fakt, iż otrzymała ona od pozwanego łącznie 70000 złotych, a zatem opłata stanowi znikomą część tej kwoty.

SSo B.Dziewięcka SSO M.Bajor - Nadolska SSO S.Buras