Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 marca 2016 r.

Sąd Rejonowy w Staszowie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 24 marca 2016 r. w Staszowie

na rozprawie

sprawy z powództwa J. H. (1)

przeciwko B. H.

o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powoda J. H. (1) na rzecz pozwanego B. H. kwotę 2.952,00 zł (dwa tysiące dziewięćset pięćdziesiąt dwa złotych 00/100) tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Sygn. akt I C 270/15

UZASADNIENIE

W dniu 06 marca 2015r. powód J. H. (1) wniósł przeciwko B. H. o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym poprzez wpisanie w dziale II księgi wieczystej (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Staszowie, w ten sposób, aby w dziale II tejże księgi wieczystej ujawnić jako współwłaścicieli w stosunku do działki o nr ewid. (...) powoda J. H. (1) w udziale wynoszącym ½ oraz pozwanego B. H. w udziale wynoszącym ½ w miejsce ujawnionego dotychczas jako właściciela B. H. oraz o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów procesu wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazał, iż matka powoda M. H. córka J. i J. H. (2) ujawniona była w pierwotnej księdze wieczystej Kw nr (...) jako właścicielka nieruchomości położonej w R. składającej się z działek o nr ewid. (...)961stanowiacej rolę, sady, łąkę lasy rowy i działkę zabudowaną – pierwotnej powierzchni łącznej 3,23 ha.

Na działce o numerze ewidencyjnym (...) wniesione były uprzednio budynki które uległy rozbiórce w latach 70 ubiegłego wieku. Wówczas tez doszło do zabudowy działki o numerze ewidencyjnym (...). Inwestorem budynku mieszkalnego i budynków gospodarczych była M. C.. Od kilkunastu lat zatem względem daty 1990 roku, to jest daty sporządzenia umowy rep. (...) działka o numerze ewidencyjnym (...) nie była już działką zabudowaną - zaś w tej dacie M. H. zamieszkiwała w budynku na działce o numerze ewidencyjnym (...) i mieszkała tam do śmierci. Budynek mieszkalny i budynki gospodarcze na działce o numerze ewidencyjnym (...) zostały wniesione w latach 70 – tych, również nakładem powoda.

Zdaniem powoda nie ulega wątpliwości że intencją stron umorzy przekazania gospodarstwa rolnego z dnia 12 kwietnia 1990 roku, było przeniesienie na rzecz T. H. własności gospodarstwa rolnego ale z wyłączeniem działki zabudowanej. Przedmiotowym akcie strony wprost wskazały ze nieruchomości znajdują się zabudowania: murowany dom mieszkalny 6- izbowy, kryty eternitem, obora murowana kryta eternitem i stodoła murowana kryta eternitem. Nie ulega żadnych wątpliwości że w tym opisie nieruchomości chodzi o budynki istniejące wówczas na pierwotnej działce o numerze ewidencyjnym (...). Skoro zatem M. H. w umowie przekazania gospodarstwa rolnego opisała budynki na działce (...) zapewniła ze nie jest właścicielką i nie posiad innego gospodarstwa rolnego oraz jej intencją było wyłączenie i zachowanie na własność działki na które wzniesione są budynki - to oczywistym jest że intencją strony umowy było wyłączenie z przekazania działki o numerze ewidencyjnym o(...) a nie działki o numerze (...). Znamiennym jest w umowie przekazania gospodarstwa rolnego (...) nie zastrzegła dla siebie służebności mieszkania. Co więcej M. H. zawsze zresztą wyrażała wole przekazania działki zabudowanej na rzecz synów J. H. (1) i T. H. w równych udziałach o czym świadczą sporządzone przez M. H. testamenty.

W odpowiedzi na pozew wniesionej przez B. H., wniesiono o oddalenie powództwa w całości, w uzasadnieniu wskazał iż M. H. świadome przekazała działkę i nigdy nie negowała podjętych czynności. Jej zamiarem było przekazanie gospodarstwa rolnego za wyjątkiem działki.

Stanowisko stron nie uległo zmianie do zamknięcia sprawy.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Matka powoda M. H. córka J. i J. H. (2) ujawniona była w pierwotnej księdze wieczystej Kw nr (...) jako właścicielka nieruchomości położonej w R. składającej się z działek o nr ewid. (...) 961stanowiacej rolę, sady, łąkę lasy rowy i działkę zabudowaną – pierwotnej powierzchni łącznej 3,23 ha.

Dowód: akta księgi wieczystej Sądu Rejonowego w Staszowie (...)

Na działce o numerze ewidencyjnym (...) wniesione były uprzednio budynki, które uległy rozbiórce w latach 70 ubiegłego wieku. Wówczas tez doszło do zabudowy działki o numerze ewidencyjnym (...). Inwestorem budynku mieszkalnego i budynków gospodarczych była M. H.. Od kilkunastu lat zatem względem daty 1990 roku, to jest daty sporządzenia umowy rep. (...) działka o numerze ewidencyjnym (...) nie była już działką zabudowaną - zaś w tej dacie M. H. zamieszkiwała wraz z J. H. (1) na parterze budynku na działce o numerze ewidencyjnym (...) i mieszkała tam do śmierci. Budynek mieszkalny i budynki gospodarcze na działce o numerze ewidencyjnym (...) zostały wniesione w latach 70 – tych. Na pierwszym piętrze mieszkał drugi syn T. H. z rodziną.

/okoliczności bezsporne/

Umową o przekazaniu gospodarstwa rolnego sporządzoną w Państwowym Biurze Notarialnym w S. Oddział S. Rep. A numer (...) w dniu 12 kwietnia 1990 roku, przeniosła na rzecz T. H. własności gospodarstwa rolnego ale z wyłączeniem budynku mieszkalnego znajdującego się działce o nr ewid. (...) o pow. 29 arów na co T. H. wyraził zgodę .

Przedmiotowym akcie strony wskazały ze nieruchomości znajdują się zabudowania: murowany dom mieszkalny (...)- izbowy, kryty eternitem, obora murowana kryta eternitem i stodoła murowana kryta eternitem.

Zamiarem M. H. było przekazanie gospodarstwa rolnego następcy z wyłączeniem działki o pow. 0,29 ha na której usadowiony był budynek mieszkalny, w którym zamieszkiwała ona wraz z synami J. H. (1) i T. H.. Po dacie 12 kwietnia 1990 gospodarstwo rolne przejął faktycznie T. H.. M. H. uprawiała jedynie przydomowy ogródek.

Dowód: umową o przekazaniu gospodarstwa rolnego sporządzoną w Państwowym Biurze Notarialnym w S. Oddział S. Rep. A numer (...) w dniu 12 kwietnia 1990 znajdująca się w aktach księgi wieczystej Sądu Rejonowego w Staszowie (...), zeznania świadków K. D. k. 86, , S. K. (1) k. 86, J. K. k. 86v, L. W. k. 87,J. D. k. 105, T. P. k. 85, częściowe zeznania świadków K. H. k. 87, T. H. k. 87v częściowe zeznania powoda J. H. (1) k. 105 i pozwanego B. H. k. 106 dowody wpłat k.91, 95

W dacie 03 sierpnia 1980 roku Państwowe Biuro Notarialne w S. założyło księgę wieczystą Kw nr (...).

Dowód: akta księgi wieczystej Sądu Rejonowego w Staszowie (...)

Na datę sporządzenia umowy o przekazaniu gospodarstwa rolnego w wypisie ewidencji gruntów na działkę o nr ewid. (...) o pow. 0,29 ha składały się zabudowania 0,13 ha oraz użytki zielone 0,16ha, na działce (...) o pow. 1,45 ha grunty rolne w całości stanowiły grunty rolne, na działkę (...) o pow. (...), (...) o pow. 0,28 ha, (...) o pow. 0,28 ha i (...) o pow. 0,05 ha składały się lasy i rowy o pow. 0,01 ha /działka (...)/ , zaś na działkę (...) o pow. 0,62 ha 0,18 ha stanowiły grunty rolne, 0,22ha użytki zielone, 0,21 ha lasy i 0,01 ha rowy.

Dowód: wypis z ewidencji gruntów znajdujący się w aktach księgi wieczystej Sądu Rejonowego w Staszowie (...)

Umową darowizny zawartą aktem notarialnym sporządzonym przed notariuszem A. W. Kancelaria Notarialna w S. Rep. A numer (...) działka wyodrębniona z działki o nr ewid. (...) tj. działka o nr ewid. (...) o pow. 1, 1269 ha została przekazana na rzecz syna T. B. H..

Dowód: akta księgi wieczystej Sądu Rejonowego w Staszowie (...)

Sąd zważył co następuje.

Powództwo jest bezzasadne.

Co do materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie Sąd uznał za wiarygodne przedłożone dokumenty, których autentyczność nie była negowana przez strony.

Co do zeznań świadków to uznał za wiarygodne zeznania K. D. k. 86, , S. K. (1) k. 86, J. K. k. 86v, L. W. k. 87,J. D. k. 105, T. P. k. 85, to wskazać należy, iż świadkowie ci nie byli obecni przy zawieraniu umowy, zeznali jednak, iż gospodarstwo rolne prowadził jednak T. H., zaś M. H. zajmowała się jednak tylko częścią przy samym budynku mieszkalnym. Co z resztą potwierdzili również świadkowie strony pozwanej T. H. i K. H. /k. 87/, których zeznania Sąd uznał za częściowo niewiarygodne w zakresie jakim zeznawali, iż M. H. nie chciała zostawiać sobie budynku mieszkalnego.

Co do zeznań S. K. (2) /k.86v/ to zeznania jego niewiele wniosły do sprawy albowiem potwierdził informacje bezsporne w zakresie rozebrania budynków na działce o nr ewid. (...). W pozostałej części jego zeznania były niewiarygodne albowiem nigdy nie doszło, czego nie podnosiła żadna ze stron, iż gospodarstwo rolne miało być dzielone pomiędzy synów po połowie.

Co do dowodu z decyzji Kierownika Urzędu Rejonowego w S. z dnia 19 sierpnia 1997r. to w żaden sposób dowód ten nie może uzasadniać, iż działka o nr ewid. (...) stanowiła nada własność M. H..

Wypada wyjaśnić w tym miejscu, iż zgodnie z przepisem art. 247 kpc dowód ze świadków lub z przesłuchania stron przeciwko osnowie lub ponad osnowę dokumentu obejmującego czynność prawną może być dopuszczony między uczestnikami tej czynności tylko w wypadkach, gdy nie doprowadzi to do obejścia przepisów o formie zastrzeżonej pod rygorem nieważności i gdy ze względu na szczególne okoliczności sprawy sąd uzna to za konieczne.

Artykuł 247 wprowadza ograniczenia w zakresie wykorzystania przez uczestników czynności prawnej środków dowodowych w postaci zeznań świadków lub przesłuchania stron, przeciwko osnowie (treści) lub ponad osnowę każdego sporządzonego dokumentu, który może zostać przedstawiony sądowi, obejmującego konkretną czynność. Należy również mieć na uwadze, co potwierdza stanowisko doktryny, że wskazane w art. 247 przesłanki, warunkujące dopuszczalność tychże dowodów, muszą być spełnione kumulatywnie (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 22 marca 2001 r., V CKN 260/00, LEX nr 52787).

W przedmiotowej sprawie zeznania powyższych świadków czy stron nie naruszały w żaden sposób powyższego zakazu w zakresie jakim dotyczyły one badanie zamiaru stron oraz ewentualnej nieścisłości w zakresie identyfikacji działki.

Zgodnie z art. 10 ust 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej, a rzeczywistym stanem prawnym osoba, której prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie albo jest dotknięte wpisem nieistniejącego obciążenia lub ograniczenia, może żądać usunięcia niezgodności.

Przez stan prawny nieruchomości w aspekcie powołanego wyżej przepisu art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece należy rozumieć prawa i roszczenia wpisane w działach II – IV księgi wieczystej. Wpisy w dziale I – O dotyczące oznaczenia nieruchomości, jej położenia , obszaru i konfiguracji nie tworzą stanu prawnego nieruchomości i podlegają one sprostowaniu w trybie art. 27 u.k.w.h i art. 626 ¹³ § 2 k.p.c.

Podnieść także należy, iż zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2001 roku III CKN 1214/98 OSNC 2001/11/165: Sąd jest związany żądaniem pozwu także w sprawach o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, Dz. U. Nr 19, poz. 147 ze zm.).

Na wstępie rozważań w przedmiotowej sprawie należy wskazać, iż powód miał legitymacje czynną do wystąpienia w przedmiotowej sprawie albowiem to ona wystąpił z żądaniem wpisania jego jako współwłaściciela.

Zdaniem Sądu istota rozstrzygnięcia sprowadziła się do uznania, czy zamiarem M. H. podczas zawierania umowy o przekazaniu gospodarstwa rolnego sporządzoną w Państwowym Biurze Notarialnym w S. Oddział S. Rep. A numer (...) w dniu 12 kwietnia 1990 roku, było przeniesienie na rzecz T. H. własności gospodarstwa rolnego ale z wyłączeniem budynku mieszkalnego znajdującego się działce o nr ewid. (...) o pow. 29 arów czy faktycznie działki o nr ewid. (...), na której w dacie zawierania umowy znajdował się budynek mieszkalny.

Zdaniem Sądu niewątpliwie w przedmiotowej sprawie dopuszczalne jest badanie intencji, zamiaru stron co do przekazania własności poszczególnych działek.

Zgodnie z art. 65 kc § 1. Oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje.

§ 2. W umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu.

Podstawowym aspektem sprawy jest, iż zamiarem M. H. było uzyskanie świadczenia emerytalnego na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1982r. o ubezpieczeniach społecznych rolników indywidualnych i członków ich rodzin.

M. H. nie miała także żadnych wątpliwości, iż gospodarstwo rolne chce przekazać T. H. co też uczyniła.

Zwrócić należy uwagę, iż gdyby jej zamiarem było pozostawienie działki o nr ewid. (...) czy jej części jako działkę o nr ewid. (...) to w zasadzie wszystkie grunty rolne pozostałyby we własności M. H., zaś T. H. na gospodarstwo rolne o pow. 3,23 ha uzyskałby jedynie 0,18 ha gruntów rolnych, zaś w pozostałej części byłyby to użytki zielone, lasy i rowy. Byłoby bo to również sprzeczne z intencją ustawodawcy zawartą w ustawy z dnia 14 grudnia 1982r. o ubezpieczeniach społecznych rolników indywidualnych i członków ich rodzin obowiązującej na datę zawarcia umowy o przekazaniu gospodarstwa rolnego.

Zgodnie bowiem z art. 57 powołanej ustawy: 1. Z gospodarstwa rolnego przekazanego Państwu rolnik może wyłączyć i zachować własność działki gruntu, na której wzniesione są budynki lub ich część, a także inwentarz żywy i martwy. Z własnością wyłączonej nieruchomości związana jest służebność gruntowa w zakresie niezbędnym do korzystania z tej nieruchomości. O wielkości działki, a także ustanowieniu służebności orzeka terenowy organ administracji państwowej stopnia podstawowego ⁽⁴⁰⁾ w drodze decyzji.

2. Z gospodarstwa rolnego przekazanego następcy rolnik może wyłączyć i zachować na własność działkę gruntu, na której jest wzniesiony budynek mieszkalny, jeżeli następca wyrazi na to zgodę.

3.Z gospodarstwa rolnego przekazanego innej osobie rolnik może wyłączyć i zachować na własność działkę gruntu, na której są wzniesione budynki lub ich części, a także inwentarz żywy i martwy.

Zdaniem Sądu otwarta pozostaje kwestia pomyłki M. H. w zakresie tożsamości działki tj. czy M. H. nie pozostawała w błędzie czy czasem na działce o nr ewid. (...) nie stoi jej dom i gdyby faktycznie miała by świadomość, że dom stoi na działce o nr ewid. (...) nie podjęłaby innej decyzji. Wskazują na to późniejsze zachowanie M. H. jak właśnie sporządzane przez nią testamenty, czy zeznania wskazanych powyżej świadków. M. H. w dalszym ciągu po zawarciu umowy o przekazaniu gospodarstwa rolnego, podnosiła, iż czuje się właścicielem domu, który faktycznie był podzielony na pół przez nią i dzieci. W mniejszej lub większej części spłacane były pożyczki przez nią i synów, uprawiała niewielki ogródek o czym wspomniał sam T. H..

W niniejszej sprawie należy wskazać, iż zgromadzony materiał dowodowy wskazuje, iż mimo próby wzajemnego podkreślania przez strony konfliktów rodzinnych tj. rzekomego nadużywania alkoholu przez powoda, czy trudnych relacji M. H. i K. H., wyłania się obraz rodziny, która prawidłowo funkcjonowała, gdzie przekazanie gospodarstwa rolnego na rzecz jednego syna podyktowane było m.in. problemami zdrowotnymi J. H. (1) czy też wykonywaniem przez niego innej pracy. Z drugiej strony nie wynika aby jakikolwiek okoliczności wskazywały na chęć wyzbycia się domu przez M. H., kiedy w dalszym ciągu w nim zamieszkiwała i to na dodatek wspólnie z powodem.

W tym zakresie zeznania powoda J. H. (1) /k. 105-106/ Sąd uznał częściowo za wiarygodne odmawiając jednak wiarygodności w zakresie jakim twierdził, iż M. H. chciała pozostawić sobie całą działkę o nr ewid. (...) Przeczą temu pozostałe dowody zgromadzone w sprawie, a omówione we wcześniej części uzasadnienia.

Z powyższych powodów Sąd uznał w tej części za niewiarygodne zeznania T. H. i K. H.. Niewiele również do sprawy wniosły zeznania pozwanego B. H., który w chwili zawierania umowy o przekazaniu gospodarstwa rolnego był osobą małoletnią, a wiedzę ma jedynie od rodziców.

Powyższe jednak ustalenia Sądu nie mogły jednak doprowadzić do korzystanego rozstrzygnięcia dla powoda albowiem przede wszystkim Sąd jest związany żądaniem pozwu o czym wspomniano już wcześniej, a działka ewid. (...) nie odpowiada powierzchniowo działce (...) ha, ani tym bardziej działce pod domem nawet uwzględniając niewielki ogródek, a zamiarem M. H. niewątpliwie było przekazanie gospodarstwa rolnego z wyłączeniem jedynie działki z budynkiem mieszkalnym o powierzchni nie większej niż 0,29 ha.

Mając zatem powyższe na uwadze należało orzec jak w sentencji orzeczenia.

O kosztach procesu w pkt. II wyroku orzeczono mając na względzie treść przepisu art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z § 6 ust. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu ( Dz. U. 2013, poz. 490) w zw. z § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( Dz. U. 2015, poz. 1804)

SSR Rafał Skrzypiec

ZARZĄDZENIE

Odpis orzeczenia wraz z uzasadnieniem doręczyć powodowi oraz pełn. pozwanego.