Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 listopada 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 listopada 2012 r. w Poznaniu

sprawy z wniosku J. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o zwrot świadczenia

na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze z dnia 1 marca 2012 r. sygn. akt IV U 1916/11

o d d a l a apelację.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 16.06.2011r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. zobowiązał J. O. do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od 01.03.2009 r. do 31.08.2009r. oraz od 01.09.2010r. do 31.05.2011r. w kwocie 10.472,88 zł. wraz z odsetkami za okres od 11.03.2009r. do 16.06.2011r., tj. dnia wydania decyzji w kwocie 2.817,07 zł. opłata powstała w wyniku nie uczestniczenia w zajęciach, nie zaliczenia semestru oraz skreślenia z listy słuchaczy w dniu 27.02.2011 r.

W dniu 08.07.2011 r. J. O. wniosła odwołanie od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę. W odwołaniu J. O. podała, że pomimo, że systematycznie nie uczestniczyła w zajęciach w części okresu, za który pobrała świadczenie, uzyskała zaliczenie od XII 2007r. do VI 2010r. w (...) Liceum Ogólnokształcącym w Z., ul. (...). Wskazała ponadto, że za pobrane świadczenia wpłaciła na konto ZUS kwoty 4.500,64 zł i 2.8909,84 zł.

Wyrokiem z dnia 1 marca 2012 r., sygn. akt IV U 1916/11 Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że nie zobowiązuje wnioskodawczyni J. O. do zwrotu pobranej renty rodzinnej za okres od 1.03.2009 r. do 31.08.2009 r. oraz 1.09.2010 r. do 31.05.2011 r. oraz przyznał od Skarbu Państwa- Sądu Okręgowego w Zielonej Górze na rzecz Kancelarii Adwokackiej adwokata G. D. kwotę 60,00 zł plus VAT tytułem pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu I instancji stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

J. O. urodzona (...) była uprawniony do renty rodzinnej po zmarłym ojcu od dnia 28.02.1995 r. Decyzją z dnia 11.09.2009 r. organ rentowy wznowił wypłatę renty rodzinnej od dnia 01.09.2009 r. do 31.05.2011 r. Decyzją z dnia 30.05.2011 r. organ rentowy wstrzymał wypłatę renty rodzinnej od dnia 01.06.2011 r. z powodu ukończenia przez wnioskodawczynię 25 roku życia.

Decyzją z dnia 16.06.2011r. organ rentowy zobowiązał wnioskodawczynię do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od 01.03.2009r. do 31.08.2009r. oraz od 01.09.2010r. do 31.05.2011 r. w kwocie 10.472,88 zł wraz z odsetkami za okres od 11.03.2009 r. do 16.06.2011r. tj. dnia wydania decyzji w kwocie 2.817,07 zł opłata powstała w wyniku nie uczestniczenia w zajęciach, nie zaliczenia semestru oraz skreślenia z listy słuchaczy w dniu 27.02.2011r. Wnioskodawczym w dniu 08.07.2011r. wniosła odwołanie od decyzji z dnia 16.06.2011r.

W roku szkolnym 2008/2009 J. O. była słuchaczem (...) Liceum Ogólnokształcącego w Z. przy ul. (...). W latach 2008-2010r. obowiązywało rozporządzenie z dnia 30.04.2007r. Ministra Edukacji Narodowej w sprawie warunków i sposobu kształcenia, klasyfikowania i promowania (...) (Dz. U. z 2007, Nr 83, poz. 562), które nie nakładało na uczących się w trybie zaocznym obowiązku systematycznego uczęszczania na zajęcia. Zgodnie z § 24 rozporządzenia warunkiem zaliczenia semestru i klasyfikowania na wyższy semestr, było złożenie wymaganych prac kontrolnych oraz zdanie egzaminów ze wszystkich obowiązujących zajęć edukacyjnych.

Wnioskodawczyni w roku szkolnym 2008/2009 spełniła warunki zaliczenia semestru i została promowana na trzeci semestr, którego nie zaliczyła w kolejnej sesji i powtarzała. Wnioskodawczyni otrzymała promocję na semestr czwarty w roku szkolnym 2009/2010.

Rozporządzeniem z dnia 20.08.2010 r. Ministra Edukacji Narodowej zmieniono rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie warunków i sposobu kształcenia, klasyfikowania i promowania (...), (Dz. U. z 2007, Nr 83, poz. 562), które obowiązywało od 01.09.2010 r., zgodnie z którym w § 24 wprowadzono, że:

- warunkiem przystąpienia do egzaminów semestralnych jest obowiązkowa obecność na 50 % zajęć z każdego przedmiotu,

- złożenie prac kontrolnych,

- semestr można powtarzać jeden raz za zgodą Rady Pedagogicznej, a w wyjątkowych przypadkach dwa razy.

J. O. nie złożyła wymaganych prac zaliczeniowych oraz nie została dopuszczona do egzaminów z powodu nieobecności na zajęciach. Decyzją z dnia 27.02.2011 r. Rada Pedagogiczna skreśliła J. O. z księgi słuchaczy (...) Liceum Ogólnokształcącego.

Wnioskodawczyni od 14.02.2011 r. kontynuowała naukę w (...) Liceum Ogólnokształcącym (...) przy ul. (...) w Z.. W okresach od 01.03.2009 r. do 31.08.2009 r. oraz od 01.09.2010 r. do 31.05.2011 r. J. O. kontynuowała naukę. Posiadała status osoby uczącej się.

Mając powyższe na uwadze oraz przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w tym w szczególności art. 68 ust. 1 pkt. 2 i ust. 2 oraz art. 138 ust. 1 i 2 pkt. 1 Sąd Okręgowy uznał, że decyzja ZUS jest błędna. W pierwszej kolejności Sąd stwierdził, że ZUS nie jest władny odmówić prawa do renty rodzinnej bez formalnej utraty przez świadczeniobiorcę statusu ucznia, z powołaniem na brak tej przesłanki do pobierania świadczenia (I okres sporny). W zakresie skreślenia odwołującej z listy uczniów (...) Liceum Ogólnokształcącego w dniu 27 lutego 2011r. Sąd Okręgowy wskazał, że odwołująca od dnia 14 lutego 2011r. była wpisana na listę słuchaczy (...) Liceum Ogólnokształcącego (...), a zatem nie nastąpiła przerwa formalna w statusie ucznia (II okres sporny). Wobec powyższego przez cały okres sporny odwołująca spełniała łącznie wszystkie przesłanki do renty rodzinnej.

Mając powyższe na uwadze Sąd I instancji na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję o czym orzekł w sentencji wydanego wyroku.

Powyższy wyrok w całości apelacją z dnia 16 kwietnia 2012r. zaskarżył organ rentowy. Apelujący ZUS zarzucił Sądowi I instancji błędną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego polegającą na przyjęciu, że odwołująca pozostaje osobą uprawnioną do pobierania renty rodzinnej za okres od 1 marca 2009r. do 31 sierpnia 2009r. oraz od 1 września 2010r. do 31 maja 2011r. i poprzez to naruszenie przepisu art. 233 k.p.c.

Wskazując na powyższe, apelujący ZUS wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia ewentualnie uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości i przekazanie do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Sąd Apelacyjny stwierdza, że apelacja jest bezzasadna i jako taka podlega oddaleniu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji wbrew zarzutom apelacji przeprowadził wystarczająco wnikliwe postępowanie dowodowe, a zebrany materiał poddał wszechstronnej ocenie z zachowaniem granic swobodnej oceny dowodów przewidzianej przez art. 233 § 1 k.p.c. Na tej podstawie Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne i rozważania prawne, które Sąd Apelacyjny w pełni podziela i przyjmuje za własne.

Na wstępie przytoczyć należy przepisy prawa materialnego mające zastosowanie w sprawie.

Zgodnie z przepisem art. 68 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia.

W myśl art. 138 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy o FUS osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się m.in. świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania.

Zgodnie z § 24 rozporządzenia z dnia 30.04.2007 r. Ministra Edukacji Narodowej w sprawie warunków i sposobu kształcenia, klasyfikowania i promowania (...) (Dz. U. 07.83.562), obowiązującym w okresie od 01.09.2007 r. do 31.08.2010r.:

1) Podstawą oceniania i klasyfikowania słuchacza w szkole dla dorosłych kształcącej w formie zaocznej są egzaminy semestralne przeprowadzane z poszczególnych obowiązkowych zajęć edukacyjnych, określonych w szkolnym planie nauczania, a w przypadku szkoły dla dorosłych kształcącej w formie zaocznej, która prowadzi kształcenie zawodowe na podstawie modułowego programu nauczania dla zawodu -zaliczeniowe prace kontrolne przeprowadzane z zakresu wszystkich w pełni zrealizowanych w danym semestrze jednostek modułowych.

2) Do egzaminu semestralnego w szkole dla dorosłych kształcącej w formie zaocznej dopuszcza się słuchacza, który uczęszczał na obowiązkowe konsultacje oraz uzyskał z wymaganych ćwiczeń i prac kontrolnych oceny uznane za pozytywne w ramach wewnątrzszkolnego oceniania. W przypadku gdy słuchacz otrzymał ocenę negatywną z pracy kontrolnej, jest obowiązany wykonać, w terminie określonym przez nauczyciela prowadzącego dane zajęcia edukacyjne, drugą pracę kontrolną.

3) Do egzaminu semestralnego w szkole dla dorosłych kształcącej w formie zaocznej może być również dopuszczony słuchacz, który nie uczęszczał z przyczyn usprawiedliwionych na obowiązkowe konsultacje, jeżeli z wymaganych ćwiczeń i prac kontrolnych uzyskał oceny uznane za pozytywne w ramach wewnątrzszkolnego oceniania.

4) Słuchacz szkoły dla dorosłych kształcącej w formie zaocznej, który z i przyczyn usprawiedliwionych nie przystąpił do egzaminu semestralnego w i wyznaczonym terminie, zdaje ten egzamin w terminie dodatkowym, wyznaczonym przez dyrektora szkoły.

Rozporządzeniem z dnia 20.08.2010r. Ministra Edukacji Narodowej zmieniono rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie warunków i sposobu kształcenia, klasyfikowania i promowania (...), (Dz. U. 07.83.562), które obowiązywało od 01.09.2010r., zgodnie z którym w § 24 wprowadzono, że:

1) Podstawą klasyfikowania słuchacza w szkole dla dorosłych są egzaminy semestralne przeprowadzane z poszczególnych obowiązkowych zajęć edukacyjnych, określonych w szkolnym planie nauczania.

2) Do egzaminu semestralnego w szkole dla dorosłych kształcącej w formie stacjonarnej dopuszcza się słuchacza, który uczęszczał na obowiązkowe zajęcia edukacyjne, przewidziane w szkolnym planie nauczania, w wymiarze co najmniej 50% czasu przeznaczonego na te zajęcia, oraz uzyskał z tych zajęć oceny uznane za pozytywne w ramach wewnątrzszkolnego oceniania.

3) W przypadku gdy słuchacz otrzymał ocenę negatywną z obowiązkowych zajęć edukacyjnych, jest obowiązany wykonać, w terminie określonym przez nauczyciela prowadzącego dane zajęcia edukacyjne, pracę kontrolną. Warunkiem dopuszczenia do egzaminu semestralnego jest uzyskanie z pracy kontrolnej oceny uznanej za pozytywną w ramach wewnątrzszkolnego oceniania.

4) Do egzaminu semestralnego w szkole dla dorosłych kształcącej w formie zaocznej dopuszcza się słuchacza, który uczęszczał na obowiązkowe i konsultacje, przewidziane w szkolnym planie nauczania, w wymiarze co najmniej 50 % czasu przeznaczonego na te konsultacje, oraz uzyskał z i wymaganych ćwiczeń i prac kontrolnych, a w przypadku szkoły, która prowadzi I kształcenie zawodowe na podstawie modułowego programu nauczania dla zawodu - z prac kontrolnych przeprowadzanych z zakresu wszystkich w pełni zrealizowanych w danym semestrze jednostek modułowych, oceny uznane za pozytywne w ramach wewnątrzszkolnego oceniania.

5) W przypadku gdy słuchacz otrzymał ocenę negatywną z pracy kontrolnej, jest obowiązany wykonać, w terminie określonym przez nauczyciela prowadzącego odpowiednio konsultacje lub jednostkę modułową, drugą pracę kontrolną. Warunkiem dopuszczenia do egzaminu semestralnego jest uzyskanie z pracy kontrolnej oceny uznanej za pozytywną w ramach wewnątrzszkolnego oceniania.

Sporne w sprawie były dwa okresy, tj. od 1 marca 2009r. do 31 sierpnia 2009r. oraz od 1 września 2010r. do 31 maja 2011r., z czego organ rentowy kwestionował prawo odwołującej J. O. do renty rodzinnej na podstawie braku tej samej przesłanki lecz na innej podstawie.

Rację ma Sąd I instancji, że organ rentowy nie jest uprawniony do podważania przesłanki z art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS bez formalnego stwierdzenia ukończenia nauki przez świadczeniobiorcę. Sąd Apelacyjny w pełni zgadza się z orzeczeniem przytoczonym w tym zakresie przez Sąd I instancji. Nie zależnie od powyższego w spornym okresie obowiązywało rozporządzenie z dnia 30 kwietnia 2007r. Ministra Edukacji Narodowej w sprawie warunków i sposobu kształcenia, klasyfikowania i promowania (...) (Dz. U. 07.83.562), z którego wynika, że w okresie tym nie było wymagane uczęszczanie na zajęcia przez słuchaczy, aby posiadać status ucznia. W tym zakresie organ rentowy w wywiedzionej apelacji ograniczył swoje argumenty wyłącznie do wskazania oczywistej omyłki pisarskiej bez negowania rozważań prawnych Sądu I instancji.

W zakresie okresu spornego od 1 września 2010r. do 31 maja 2011 r. również rację ma Sąd I instancji, że nie nastąpiło formalne pozbawienie odwołującej statusu ucznia w tym okresie. J. O. została wpisana na listę słuchaczy (...) Liceum Ogólnokształcącego (...) przed skreśleniem jej z listy słuchaczy (...) Liceum Ogólnokształcącego. Zatem nie nastąpiło czasowe wyłączeni przesłanki z art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Odnosząc się w tym zakresie do zarzutów apelacji trudno zarzucić Sądowi I instancji przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.), bowiem materiał dowodowy nie budził wątpliwości (daty wpisu i skreślenia z list słuchaczy).

W konsekwencji Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do uwzględnienia apelacji ZUS. Jak trafnie uznał Sąd I instancji, odwołująca formalnie nie została pozbawiona w spornych okresach statusu ucznia, a zatem spełniała wszystkie przesłanki do pobierania renty rodzinnej. Brak jest zatem podstaw do zastosowania art. 138 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Z tych względów Sąd Apelacyjny, działając w oparciu o art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji niniejszego wyroku.

/SSA Hanna Hańczewska-Pawłowska/ /SSA Iwona Niewiadowska-Patzer/ /SSA Maria Michalska-Goźdź/