Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 września 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA Ewa Zalewska (spr.)

Sędziowie: SA Jacek Sadomski

SA Jolanta Pyźlak

Protokolant: Izabela Nowak

po rozpoznaniu w dniu 23 września 2016 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa (...) S.A. z siedzibą w G.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

przy udziale zainteresowanych M. R. i D. R.

o zawarcie umowy o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 16 grudnia 2013 r.

sygn. akt XVII AmE 107/13

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od (...) S.A. z siedzibą w G. na rzecz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki kwotę 270 zł (dwieście siedemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym;

3.  nakazuje pobrać od (...) S.A. z siedzibą w G. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Apelacyjnego w W. kwotę 2.138,55 zł (dwa tysiące sto trzydzieści osiem złotych i 55/100) tytułem kosztów sądowych tymczasowo wyłożonych ze środków Skarbu Państwa – Sądu Apelacyjnego w W..

Sygn. Akt VI ACa 966/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13 maja 2010 roku Nr (...), pozwany – Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, po rozpatrzeniu wniosku zainteresowanych – M. R. oraz D. R. w sprawie rozstrzygnięcia sporu dotyczącego zawarcia umowy o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej obiektu (nieruchomości Nr (...)) położonego w miejscowości N. przez powódkę - (...) S.A. z siedzibą w G., orzekł zawarcie umowy nr (...) o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej pomiędzy ww. podmiotami według projektu sporządzonego przez powódkę, z następującymi zmianami:

I. Część wstępna projektu umowy otrzymuje brzmienie:

„umowa o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej zawarta pomiędzy (...) SA z siedzibą w G. przy ul. (...), (...)-(...) G., Oddział w S. z siedzibą w S. przy ul. (...), (...)-(...) S., zarejestrowana w Rejestrze Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS (...), w której dokumentacja jest przechowywana w Sądzie Rejonowym (...) w G. (...)Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, posiadającą numer NIP: (...), REGON (...) o kapitale zakładowym 603.001.400 zł., w całości wpłaconym reprezentowana przez:

1/ J. W. zwana dalej „Przedsiębiorstwem energetycznym” lub łącznie (...) oraz

1/ M. R.
a/NIP: (...)
b/PESEL:(...)

c/ adres zamieszkania ul. (...),(...)-(...) L.

2/ D. R.

a/NIP: (...)
b/PESEL: (...)
c/ adres zamieszkania ul. (...), (...)-(...) L.”,

II. Pkt 10.3 Warunków przyłączenia z dnia 7 października 2009 r. Nr (...) stanowiących załącznik nr (...)otrzymuje brzmienie:
„Inne: zachować przepisowe odległości projektowanego obiektu od istniejącej linii (...) i dostosować technicznie tą linię zgodnie z wymaganiem ujętym w (...). Koszt dostosowania technicznego linii zgodnie z obowiązującymi przepisami ponosi Przedsiębiorstwo energetyczne”.

Od powyższej Decyzji odwołanie wniosła powódka - (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. zaskarżając ją w całości. Zaskarżonej decyzji powódka zarzuciła:

1. naruszenie art. 7 ust. 5 ustawy Prawo energetyczne poprzez jego błędną interpretację i w rezultacie błędne zastosowanie polegające na przyjęciu, iż w sprawie niniejszej zachodzą warunki do tego, by Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją energii obowiązane było zapewnić finansowanie usunięcia kolizji pomiędzy istniejącą siecią elektroenergetyczną, a planowaną zabudową nieruchomości Zainteresowanych;

2. naruszenie art. 8 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne poprzez jego nieuprawnione zastosowanie w niniejszej sprawie i w rezultacie orzeczenie w zaskarżonej decyzji o kwestii ponoszenia przez powoda kosztów dostosowania technicznego linii związanego z kolizją sieci, z planowaną zabudową nieruchomości Zainteresowanych, co stanowi przekroczenie kompetencji pozwanego określonych art. 8 ust. 1 ustawy.

3. naruszenie art. 4 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne poprzez przyjęcie, że w niniejszej sprawie do obowiązku i kosztów usunięcia kolizji istniejącej sieci elektroenergetycznej z planowaną zabudową nieruchomości Zainteresowanych, zastosowanie znajdzie obowiązek określony w art. 4 ust. 1 ustawy.

Podnosząc powyższe powódka wniosła o:

1. zmianę zaskarżonej decyzji poprzez:

a) uchylenie pkt II zaskarżonej decyzji w brzmieniu: „Pkt 10.3 Warunków przyłączenia z dnia 7 października 2009 r. nr (...) stanowiących załącznik nr (...)otrzymuje brzmienie: Inne: zachować przepisowe odległości projektowanego obiektu od istniejącej linii (...) i dostosować technicznie tę linię zgodnie z wymaganiem ujętym w (...). Koszt dostosowania technicznego linii zgodnie z obowiązującymi przepisami ponosi Przedsiębiorstwo energetyczne”;

b) orzeczenie co do istoty sprawy;

2. dopuszczenie dowodu z opinii biegłego celem ustalenia, czy w okolicznościach niniejszej sprawy dostosowanie linii (...) w celu wypełnienia normy (...) oraz w celu zachowania odległości do projektowanego obiektu na nieruchomości Zainteresowanych objęte jest „zakresem robót niezbędnych przy realizacji przyłączenia”, o których mowa w art. 7 ust. 2 ustawy Prawo energetyczne;

3. dopuszczenie dowodu z przesłuchania świadków - J. B. i J. W. na okoliczność ustalenia, czy wybudowana linia (...) spełnia warunki niezbędne do jej prawidłowego funkcjonowania i czy rzeczywiście zaistniała konieczność jej przebudowy (usunięcia kolizji), zgodnie z wnioskiem Zainteresowanych;

4. zasądzenie na rzecz powódki od pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na odwołanie Prezes URE wniósł o oddalenie odwołania i podtrzymał w całości stanowisko prezentowane w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Zainteresowani M. i D. R. nie złożyli odpowiedzi na odwołanie.

Sąd Okręgowy, rozpoznając sprawę po raz pierwszy wyrokiem z dnia 13 sierpnia 2012 r. (k. 76) uchylił zaskarżoną Decyzję stwierdzając, że rozstrzygnięcie zawarte w pkt II zaskarżonej decyzji, w zakresie w jakim rozstrzyga o kosztach dostosowania technicznego linii (...) zgodnie z wymaganiami normy (...), nie mieści się w zakresie uprawnień Prezesa URE, o którym mowa w art. 8 ust 1 ustawy - prawo energetyczne. Zdaniem Sądu kwestia kolizji linii (...) ze sposobem korzystania z nieruchomości (sposobem zabudowy) i kosztów jej usunięcia jest sporem cywilnoprawnym pomiędzy właścicielami nieruchomości i podmiotem posiadającym służebność przesyłu (lub inne prawo). Sąd uznał zatem, że rozstrzygnięcie tej sprawy należy do kompetencji sądów powszechnych w trybie powództwa cywilnego.

Od tego rozstrzygnięcia apelację wywiódł pozwany Prezes URE, który domagał się uchylenia wyroku w całości i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, względnie zmiany zaskarżonego wyroku poprzez jego uchylenie w całości i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez oddalenie odwołania.

Zaskarżonemu wyrokowi, Prezes URE zarzucił:

1) naruszenie przepisu prawa materialnego tj. art. 8 ust 1 ustawy - Prawo energetyczne poprzez uznanie, że orzeczenie przez pozwanego w pkt II zaskarżonej decyzji o dostosowaniu i „(...) o kosztach dostosowania technicznego linii (...) zgodnie z wymaganiem normy (...)” wykracza poza zakres spraw, które pozwany zobowiązany jest rozstrzygać na podstawie powyższego przepisu;

2) naruszenie przepisu postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 2 § 3 k.p.c., gdyż SOKiK uznał, że „(...) rozstrzygnięcie zawarte w pkt II zaskarżonej decyzji (...) w (...) zakresie w jakim rozstrzyga o kosztach dostosowania technicznego linii (...) zgodnie z wymaganiami normy (...) (...) należy do kompetencji sądów powszechnych w trybie powództwa cywilnego”, natomiast jak wynika z brzmienia powyższego przepisu w zw. z art. 8 ust 1 ustawy - Prawo energetyczne, przedmiotowa sprawa podlega rozstrzygnięciu pozwanego, gdyż wchodzi ona w zakres sprawy spornej dotyczącej odmowy zawarcia umowy o przyłączenie do sieci;

3) nierozpoznanie istoty sprawy, bowiem SOKiK dopuszczając się naruszeń, o których mowa w powyższych zarzutach, nie ustalił czy powód mógł odmówić zawarcia umowy o przyłączenie - innymi słowy czy na powodzie ciąży publicznoprawny obowiązek zawarcia umowy o przyłączenie.

Sąd Apelacyjny uznał zasadność apelacji pozwanego Prezesa URE i wyrokiem z dnia 31 lipca 2013 r. (k. 167) uchylił zaskarżony wyrok przekazując sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Warszawie - Sądowi Ochrony Konkurencji i Konsumentów, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

W uzasadnieniu powyższego rozstrzygnięcia Sąd Apelacyjny wskazał, że Sąd Okręgowy dokonał błędnej wykładni art. 8 ust. 1 Prawa energetycznego, albowiem przedmiot objęty zaskarżoną decyzją, tj. warunki przyłączenia jako element umowy o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej, należy do kompetencji Prezesa URE na podstawie powołanego przepisu. Sąd Apelacyjny uznał, że Sąd I instancji wyłączając kompetencję Prezesa URE do rozstrzygania w powyższym zakresie nie rozpoznał istoty sprawy, nie dokonał bowiem merytorycznej kontroli decyzji, dlatego koniecznym stało się uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.

Sąd Apelacyjny wskazał, że ponownie rozpoznając sprawę Sąd Okręgowy przeprowadzi merytoryczną kontrolę decyzji uwzględniając regulację zawartą w art. 7 Prawa energetycznego, pamiętając, że nałożony na przedsiębiorstwa energetyczne, zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją paliw lub energii, publicznoprawny obowiązek zawarcia umowy o przyłączenie nie ma charakteru bezwzględnego. Zdaniem Sądu Apelacyjnego istotnym w realiach niniejszej sprawy będzie przede wszystkim analiza obowiązku powodowego przedsiębiorstwa energetycznego w kontekście ust. 5 art. 7 Prawa energetycznego. Zgodnie bowiem z powołanym przepisem przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją paliw gazowych lub energii jest obowiązane zapewnić realizację, finansowanie budowy i rozbudowy sieci, w tym na potrzeby przyłączania podmiotów ubiegających się o przyłączenie, na warunkach określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 9 ust. 1-4, 7 i 8 i art. 46 oraz w założeniach i planach, o których mowa w art. 19 i 20 i z których wynika, że w przypadku gdy podmiot ubiegający się o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej spełnia warunki przyłączenia do sieci i odbioru oraz istnieją techniczne i ekonomiczne warunki przyłączenia do sieci, o których mowa w art. 7 ust. 1 prawa energetycznego, to koszty związane z przebudową sieci elektroenergetycznej ponosi przedsiębiorstwo energetyczne, do którego sieci zostaje dokonane przyłączenie. Tym samym istota sporu, która została poddana osądowi sprowadza się do rozstrzygnięcia, czy „dostosowanie linii zgodnie z obowiązującymi przepisami” należy do zakresu obowiązków przedsiębiorstwa energetycznego objętego art. 7 ust. 5 Prawa energetycznego, co również determinuje określenie podmiotu ponoszącego koszty tego „dostosowania”.

Na rozprawie w dniu 10 grudnia 2013 r., pełnomocnik powoda podtrzymał stanowisko zawarte w odwołaniu oraz piśmie procesowym z dnia 1 marca 2011 r., poparł również wnioski dowodowe zgłoszone w odwołaniu.

Pełnomocnik pozwanego Prezesa URE również podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie, wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie kosztów. Pełnomocnik pozwanego wniósł także o oddalenie wniosków dowodowych, dodatkowo wskazał przy tym, że inwestycje polegające na przyłączaniu nowych odbiorców w gminie N. są ujęte w aktualnym planie rozwoju (...) S.A. na lata 2011-2012, na tę okoliczność złożył wyciąg z planu rozwoju.

Rozpoznając sprawę ponownie, wyrokiem z dnia 16 grudnia 2013 roku (k. 206) wydanym w sprawie o sygnaturze akt XVII AmE 107/13 Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oddalił odwołanie oraz polecił pobrać od (...) S.A. z siedzibą w G. na rzecz Skarbu Państwa – Kasy Sądu Okręgowego w W. kwotę 100 zł tytułem opłaty od apelacji, od uiszczenia której pozwany był zwolniony z mocy prawa.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o stan faktyczny, ustalony przez Sąd Okręgowy w sposób następujący:

Nieruchomość zainteresowanych (...) położona jest miejscowości N.. W dniu 1 października 2009 roku zainteresowani zwrócili się do powódki z wnioskiem o wydanie warunków przyłączenia nieruchomości do sieci elektroenergetycznej (...) S.A. Pismem z dnia 8 października 2010 r. (...) S.A. przekazała warunki przyłączenia nr (...) z dnia 7 października 2009 r. wraz z projektem umowy o przyłączenie oraz umowy o realizację przebudowy sieci elektroenergetycznej. W warunkach przyłączenia Przedsiębiorstwo energetyczne zawarło warunek - pkt 10.3 o następującej treści „Inne: zachować przepisowe odległości projektowanego obiektu od istniejącej Linii (...) i dostosować technicznie tę linię zgodnie z wymaganiem ujętym w (...). (...) Koszt dostosowania technicznego linii zgodnie z obowiązującymi przepisami ponosi podmiot przyłączany. W załączeniu przesyłamy propozycję umowy o realizację przebudowy. Umowę o realizacji przebudowy należy zawrzeć przed podpisaniem umowy o przyłączenie. Do ww. dokumentów Przedsiębiorstwo energetyczne dołączyło projekt „Umowy o realizację przebudowy sieci elektroenergetycznej (...) S.A.”. Przedmiotem załączonego projektu umowy miała być „...realizacja przebudowy linii napowietrznej (...) stanowisko nr (...) w miejscowości N., kolidującej z planowaną zabudową - budową działki (...)) wymiana istniejącego słupa drewnianego nr (...) na betonowy typu (...), 2) montaż konstrukcji trójkątnej z obostrzeniem na ww. słupie, 3) wykonanie uziemienia na stanowisku nr (...) a będącej własnością (...) S.A.” (§1). Za wykonanie wyżej wskazanej przebudowy zainteresowani mieli uiść opłatę w wysokości rzeczywistych kosztów przebudowy, przy czym wartość wynagrodzenia określono szacunkowo w wysokości 10.300 zł, w tym podatek VAT (§3 pk t 2).

Zainteresowani nie zgodzili się ze stanowiskiem powodowego przedsiębiorstwa energetycznego, że przyłączenie do sieci elektroenergetycznej jest uzależnione od przebudowania na ich koszt ww. infrastruktury elektroenergetycznej, w tym linii średniego napięcia przebiegającej przez ich nieruchomość. Stanowisko to było utrzymywane konsekwentnie w toku całego postępowania administracyjnego.

Pismem z dnia 12 lutego 2010 r., zainteresowani M. i D. R. zwrócili się z prośbą o rozstrzygnięcie przez Prezesa URE sporu dotyczącego odmowy przyłączenia do sieci elektroenergetycznej ich nieruchomości.

W piśmie z dnia 31 marca 2010 r., skierowanym do Urzędu Regulacji Energetyki, (...) S.A. wycofała się „....ze spornego zapisu w warunkach przyłączenia....”. Jednocześnie oświadczyła, iż „Wnioskodawca musi mieć świadomość, że przy przekształceniu działki na cele budowlane kolidującej z istniejącą siecią elektroenergetyczną poniesie on wszelkie koszty związane z jej przebudową”.

Powódka w piśmie z dnia 16 kwietnia 2010 roku oświadczyła, że wyda nowe warunki przyłączenia do nieruchomości (...) położonej w miejscowości N., z pominięciem spornego zapisu, o ile uzyska „pisemną deklarację” zainteresowanych o:

- „zaniechaniu w dniu dzisiejszym jak i przyszłości wszelkich roszczeń, związanych z infrastrukturą energetyczną posadowioną” na ww. nieruchomości;

-„wybudowania projektowanego obiektu w sposób niekolidujący” z infrastrukturą Dystrybutora.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w toku postępowania administracyjnego, które nie były kwestionowane przez żadną ze stron.

Sąd Okręgowy, dokonując oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego stanął na stanowisku, że zaskarżona decyzja jest prawidłowa i znajduje uzasadnienie w przepisach prawa, zaś podnoszone przez powódkę w odwołaniu zarzuty nie mogą skutkować jej zmianą we wnioskowanym zakresie.

Sąd ten wskazał, że zgodnie z treścią art. 7 ust 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (Dz. U. z 2006r., Nr 89, poz. 625 ze zm., dalej „PE”) „przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją paliw gazowych lub energii jest obowiązane do zawarcia umowy o przyłączenie do sieci z podmiotami ubiegającymi się o przyłączenie do sieci na zasadzie równoprawnego traktowania, jeżeli istnieją techniczne i ekonomiczne warunki przyłączenia do sieci i dostarczania tych paliw lub energii, a żądający zawarcia umowy spełnia warunki przyłączenia do sieci i odbioru. Jeżeli przedsiębiorstwo energetyczne odmówi zawarcia umowy o przyłączenie do sieci, jest obowiązane niezwłocznie pisemnie powiadomić o odmowie jej zawarcia Prezesa URE i zainteresowany podmiot, podając przyczyny odmowy.”

Z treści powołanego przepisu wynika zatem, że nałożony na przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją paliw lub energii, publicznoprawny obowiązek zawarcia umowy o przyłączenie nie ma charakteru bezwzględnego, a istnieje wówczas, gdy zostaną spełnione łącznie warunki określone w tym przepisie, do których ustawodawca zaliczył:

- istnienie warunków technicznych i ekonomicznych przyłączenia do sieci i dostarczania paliw lub energii,

- spełnianie przez podmiot żądający zawarcia umowy warunków przyłączenia do sieci i odbioru.

Sąd Okręgowy wskazał, że z treści ustępu 3 powołanego przepisu wynika ponadto jeszcze jeden warunek niezbędny z punktu widzenia oceny istnienia obowiązku zawarcia umowy o przyłączenie, tj. dysponowanie tytułem prawnym do korzystania z nieruchomości, obiektu lub lokalu, do których paliwa gazowe lub energia mają być dostarczane. Z realizacją obowiązku zawarcia umowy o przyłączenie do sieci powiązane są rygory, w tym te nałożone na przedsiębiorstwa energetyczne tj.: obowiązek spełniania technicznych warunków dostarczania energii elektrycznej określonych w odrębnych przepisach wydanych na podstawie art. 9 ust. 1-4, 7 i 8 oraz w odrębnych przepisach i koncesji (art. 7 ust. 4 Prawa energetycznego); obowiązek zapewnienia realizacji i finansowania budowy i rozbudowy sieci, w tym na potrzeby przyłączeń podmiotów ubiegających się o przyłączenie na warunkach określonych w przepisach art. 9 i art. 46 Prawa energetycznego oraz w założeniach, o których mowa w art. 19 Prawa energetycznego (art. 7 ust. 5 Prawa energetycznego).

W przypadku stwierdzenia braku spełnienia przez podmiot ubiegający się o przyłączenie do sieci któregokolwiek z warunków, od których uzależnione jest istnienie publicznoprawnego obowiązku zawarcia umowy o przyłączenie, przedsiębiorstwo energetyczne uprawnione jest do odmowy zawarcia umowy. Zgodnie z treścią art. 8 ust. 1 Prawa energetycznego, w sprawach spornych dotyczących między innymi odmowy zawarcia umowy o przyłączenie do sieci, orzeka Prezes Urzędu Regulacji Energetyki na wniosek strony.

W świetle wskazanych regulacji prawnych, a także wytycznych Sądu Apelacyjnego, Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał, że Prezes URE prawidłowo zastosował powyższe przepisy do ustalonego w sprawie stanu faktycznego, a argumentacja podnoszona przez powódkę w odwołaniu nie jest trafna.

W pierwszej kolejności Sąd I instancji zauważył, że w sprawie istniały techniczne i ekonomiczne warunki przyłączenia nieruchomości zainteresowanych, o nr działki (...), położonej w miejscowości N. do sieci elektroenergetycznej (...) S.A. Fakt ten został potwierdzony poprzez wydanie w dniu 7 października 2009 r., przez przedsiębiorstwo (...) S.A., warunków przyłączenia ww. nieruchomości, oznaczonych nr (...).

Podkreślił przy tym, że zgodnie z powołanym wyżej art. 7 ust. 1 ustawy - Prawo energetyczne, podmiot ubiegający się o przyłączenie do sieci składa w przedsiębiorstwie energetycznym udokumentowany wniosek o określenie warunków przyłączenia, który podlega analizie i ocenie przez przedsiębiorstwo energetyczne. Brak warunków technicznych przyłączenia należy rozumieć jako techniczną przeszkodę o trwałym charakterze, niedającą się usunąć przynajmniej na etapie rozpatrywania wniosku o przyłączenie. Muszą zatem istnieć obiektywne, niedające się usunąć przeszkody uniemożliwiające realizację inwestycji mającej na celu przyłączenie nieruchomości, obiektu lub lokalu podmiotu ubiegającego się o zawarcie umowy, aby można było mówić o braku warunków technicznych przyłączenia (tak: Z. Muras (red.) M. Swora, Prawo energetyczne. Komentarz, LEX 2010). Skoro zatem, w zaistniałym stanie faktycznym, przedsiębiorstwo energetyczne nie wydało decyzji o odmowie zawarcia umowy o przyłączenie do sieci, przeciwnie - wydało warunki przyłączenia nieruchomości zainteresowanych do swojej sieci elektroenergetycznej, to należy rozumieć, że zostało stwierdzone, że nie istnieją jakiekolwiek techniczne czy ekonomiczne przeszkody uniemożliwiające realizację procesu przyłączenia nieruchomości zainteresowanych.

Mając powyższe na względzie, Sąd I instancji zważył, iż w okolicznościach niniejszej sprawie istniały techniczne i ekonomiczne warunki przyłączenia do sieci elektroenergetycznej (...) S.A., nieruchomości zainteresowanych. Nie było również wątpliwości co do posiadania przez zainteresowanych tytułu prawnego do przedmiotowej nieruchomości. Do zawarcia umowy o przyłączenie jednak nie doszło, z uwagi na zaistniały pomiędzy stronami spór dotyczący treści zapisu pkt. 10.3 warunków przyłączenia. Zainteresowani nie zgodzili się bowiem na zawarty w tym punkcie warunek, z którego wynika konieczność usunięcia kolizji pomiędzy istniejącą siecią elektroenergetyczną a planowaną zabudową nieruchomości, a także na to, że „(...) koszt dostosowania technicznego zgodnie z obowiązującymi przepisami ponosi podmiot przyłączany (...)”.

Z kolei powódka twierdziła, że w zaistniałej sytuacji nie ma podstaw do obciążenie jej kosztami usunięcia kolizji oraz że elementy sieci należące do przedsiębiorstwa energetycznego spełniają swoje zadanie, zatem nie ma podstaw do ponoszenia przez powódkę jakichkolwiek dodatkowych kosztów w zakresie ich przebudowy i to w zakresie, który nie jest związany z procesem przyłączeniowym zainicjowanym przez zainteresowanych.

W ocenie Sądu I instancji strona pozwana słusznie podnosiła w uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie, że w sytuacji kiedy zamiar zmiany przeznaczenia działki zainteresowanych wynikał z treści wniosku o określenie warunków przyłączenia, w którym określono, iż dotyczy on projektowanego domu jednorodzinnego, realizacja przyłączenia nieruchomości bez usunięcia kolizji projektowanego budynku z istniejącą linią byłaby niezgodna z wnioskiem oraz potrzebami zainteresowanych. W tej sytuacji, w okolicznościach rozpoznawanej sprawy, usunięcie kolizji jest niezbędne z punktu widzenia prawidłowej realizacji wniosku zainteresowanych, na podstawie którego powodowe przedsiębiorstwo energetyczne wydało warunki przyłączenia oraz przedstawiło projekt umowy o przyłączenie. Skoro zatem, na skutek konkretnego wniosku zainteresowanych, który określił zakres postępowania, powodowe przedsiębiorstwo ustaliło, że istnieją techniczne i ekonomiczne warunki przyłączenia nieruchomości zainteresowanych do sieci elektroenergetycznej (...) S.A., to słuszne jest stanowisko pozwanego Prezesa URE, iż był on zobowiązany zmienić przedstawione przez powoda warunki przyłączenia i ukształtować je w sposób zgodny z art. 7 ust. 5 ustawy - Prawo energetyczne, tj. tak aby kosztami usunięcia kolizji obciążyć powoda. Zgodnie bowiem z treścią powołanego przepisu „przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją paliw gazowych lub energii jest obowiązane zapewnić realizację i finansowanie budowy i rozbudowy sieci, w tym na potrzeby przyłączenia podmiotów ubiegających się o przyłączenie, na warunkach określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 9 ust. 1-4, 7 i 8 i art. 46 oraz w założeniach lub planach, o których mowa w art. 19 i 20”.

Sąd I instancji wskazał, że zarzut naruszenia art. 7 ust 5 ustawy – Prawo energetyczne uznać należało za bezzasadny. Sąd I instancji nie zgodził się również z twierdzeniami powódki, że w przedmiotowej sprawie usunięcie kolizji, o której mowa w warunkach przyłączenia, nie jest związane z procesem przyłączenia nieruchomości zainteresowanych do sieci elektroenergetycznej przedsiębiorstwa energetycznego i nie należy do jego obowiązków wynikających z art. 7 ust 5 ustawy - Prawo energetyczne. W ocenie Sądu, treść wniosku zainteresowanych determinuje konieczność rozbudowy sieci elektroenergetycznej powodowego przedsiębiorstwa w celu umożliwienia przyłączenia do sieci nieruchomości zainteresowanych, a skoro tak to koszty takiej rozbudowy sieci, w tym usunięcie kolizji, obciążają przedsiębiorstwo energetyczne, do którego przedmiotowa sieć należy. W konsekwencji Sąd stwierdził, że oczekiwanie pokrycia w całości przez zainteresowanych kosztów przebudowy istniejącej infrastruktury, która jest własnością powodowego przedsiębiorstwa, stanowi naruszenie art. 4 ust. 1 ustawy - Prawo energetyczne. Przepis ten, co słusznie podniósł pozwany Prezes URE, nakłada bowiem na powodowe przedsiębiorstwo zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją energii, obowiązek utrzymywania „zdolności urządzeń, instalacji i sieci do realizacji zaopatrzenia w paliwa lub energię w sposób ciągły i niezawodny, przy zachowaniu obowiązujących wymagań jakościowych”. Sąd Okręgowy podkreślił przy tym, że właściciele nieruchomości nie mogą zostać obciążeni kosztem realizacji obowiązku nałożonego mocą ustawy na przedsiębiorstwo energetyczne.

W ocenie Sądu Okręgowego nie można się zgodzić, że w przedmiotowej sprawie usunięcie kolizji, o której mowa w warunkach przyłączenia, nie jest związane z procesem przyłączenia nieruchomości zainteresowanych do sieci i nie należy do obowiązków przedsiębiorstwa energetycznego objętego art. 7 ust 5 ustawy Prawo energetyczne. Przesądza o tym treść powołanego przepisu, gdyż w konkretnym przypadku przedsiębiorstwo energetyczne musi rozbudować sieć elektroenergetyczną do miejsca jej rozgraniczenia z zainteresowanymi, przyszłymi odbiorcami prądu, a skoro tak, to obciążają to przedsiębiorstwo koszty tej rozbudowy, w tym usunięcie kolizji. Nie jest przy tym istotne, że istniejąca sieć jest zdatna do użytku, może bowiem zajść konieczność jej rozbudowy np. posadowienia na wyższych słupach betonowych. 

Decydująca dla oceny pod kątem art. 7 ust. 5 Prawa energetycznego była, zdaniem Sądu Okręgowego, konieczność rozbudowy sieci stanowiącej własność przedsiębiorstwa energetycznego, niezależnie od tego, że rozbudowa ta może oznaczać w praktyce rozbudowę sieci niskiego napięcia do obiektu zainteresowanych, a kolizja powodować będzie wyłącznie konieczność przebudowy istniejącego odcinka sieci średniego napięcia. Sąd Okręgowy wskazał, że sieć w rozumieniu art. 7 ust 5 Prawo energetyczne to całość sieci przedsiębiorstwa, a nie tylko odcinek linii średniego napięcia, a skoro tak, to inwestycja będzie polegała na rozbudowie sieci przez budowę odcinka (...) do obiektu zainteresowanych.

W tych okolicznościach, w ocenie Sądu I instancji Prezes URE słusznie stwierdził w zaskarżonej Decyzji, że nieuzasadnione było obciążenie zainteresowanych kosztami wskazanej w warunkach przyłączenia polegającej na „dostosowaniu linii zgodnie z obowiązującymi przepisami”.

W ocenie Sądu I instancji, nie znajdując zatem podstaw uzasadniających uwzględnienie odwołania, należało oddalić je na podstawie przepisu art. 479 ⁵³ § 1 k.p.c. O kosztach postępowania Sąd orzekł stosownie do wyniku sporu na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniosła strona powodowa, zaskarżając go w całości. Skarżący zarzucił powyższemu rozstrzygnięciu:

a) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 7 ust. 5 Prawa energetycznego (dalej jako „PE”) poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że wskazany w tym przepisie obowiązek budowy lub rozbudowy sieci oznacza również przebudowę sieci Powoda w celu usunięcia, na wyłączny wniosek właściciela nieruchomości, elementów tej sieci znajdujących się na jego nieruchomości;

b) naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez zastosowanie powyższej, błędnej wykładni art. 7 ust. 5 PE do oceny publicznoprawnego obowiązku przyłączania płynącego z art. 7 ust. 1 PE, skutkującego wadliwym uznaniem, że Powód - w ramach przyłączenia podmiotów do swojej sieci elektroenergetycznej - jest obowiązany sfinansować każdą zmianę przebiegu tej sieci, nawet jeżeli przyłączenie nie dotyczy danej zmienianej sieci, a potrzeba zmiany jej przebiegu jest wyłącznie niezbędna dla właściciela nieruchomości, przez którą przechodzi ta sieć, a ponadto taka przebudowa nie została ujęta w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie art. 9 oraz 46 PE oraz w zakresie wynikającym z założeń lub planów, o których mowa w art. 19 i 20 PE lub w planach rozwoju sporządzanych przez Powoda (i zatwierdzanych przez Pozwanego) w oparciu o art. 16 PE;

c) błędnej wykładni art. 4 ust. 1 PE polegającej na przyjęciu, że w ramach dbania o zapewnienie bezpieczeństwa funkcjonowania i niezawodności sieci elektroenergetycznej, nałożony został na Powoda obowiązek zmiany przebiegu prawidłowo funkcjonującego, zgodnie z tym przepisem, odcinka sieci;

d) naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. przez oddalenie wniosków dowodowych Powoda zawartych w jego odwołaniu, tj. wniosków o przesłuchanie świadków (pracowników Powoda) na okoliczność funkcjonowania linii (...) oraz konieczności jej przebudowy zgodnie z wnioskiem Zainteresowanych, a także wniosku o opinię biegłego, celem ustalenia czy czynności związane z przesunięciem posadowienia linii (...) związane były z zakresem robót niezbędnych przy realizacji przyłączenia, pomimo, że miały one wykazać fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie;

e) naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 328 § 2 k.p.c. przez niewyjaśnienie w uzasadnieniu wyroku przyczyn, dla których sąd pierwszej instancji oddalił wnioski dowodowe powoda zawarte w jego odwołaniu;

Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wniósł o:

1. rozpatrzenie w oparciu o art. 380 k.p.c. postanowień sądu pierwszej instancji w zakresie wniosków dowodowych powoda zawartych w jego odwołaniu, a następnie dopuszczenie tych dowodów (świadków oraz opinii biegłego z odpowiednio pkt I.2. i 3. odwołania) bowiem zostały one powołane na okoliczności dotyczące zakresu robót związanych z przyłączeniem, a więc okoliczności mających istotne znaczenie dla rozpatrzenia sprawy;

2. po przeprowadzeniu ww. postępowania dowodowego - zmianę wyroku przez uchylenie zaskarżonej decyzji Pozwanego zgodnie z odwołaniem, tj. przez uchylenie pkt. II tej decyzji oraz orzeczenie co do istoty sprawy,

3. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów sądowych, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie, oddalenie wnioskowanych przez powoda dowodów, jako nie mających istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów sądowych, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pismem z dnia 29 czerwca 2016 r. (k. 374) pełnomocnik pozwanego sprecyzował apelację w ten sposób, że zaskarża wyrok Sądu I instancji w całości i wnosi o zmianę wyroku poprzez uchylenie decyzji w całości tj. w takim zakresie w jakim zaskarżona zgodnie z treścią odwołania, a także orzeczenie, że powód nie ma publicznego obowiązku przyłączenia do sieci obiektu zainteresowanych i ponoszenia kosztów przebudowy sieci – linii (...).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja podległa oddaleniu jako bezzasadna.

Na wstępie należy wskazać, że z mocy art. 386 § 6 k.p.c. ocena prawna i wskazania co do dalszego postepowania wyrażone w uzasadnieniu wyroku Sądu II instancji wiążą sąd, któremu sprawa została przekazana, jak i sąd II instancji, przy ponownym rozpoznaniu sprawy. Z tego względu Sąd Apelacyjny obecnie rozpoznający sprawę był związany oceną prawną i wskazaniami zawartymi w uzasadnieniu poprzedniego wyroku Sądu Apelacyjnego wydanego w sprawie w dniu 31 lipca 2013 r. (k.172), w którym Sąd ten m.in. stwierdził, że po pierwsze kwestia badana w sprawie może być przedmiotem decyzji Prezesa URE, gdyż Prezes URE posiada kompetencję do rozstrzygnięcia sporu w aspekcie przyłączenia i likwidacji kolizji na podstawie art. 8 ust. 1 PE oraz, że istota sporu, która został poddana osądowi sprowadza się do rozstrzygnięcia, czy dostosowanie linii zgodnie z obowiązującymi przepisami należy do zakresu obowiązków przedsiębiorstwa energetycznego objętego art. 7 ust. 5 PE, co również determinuje określenie podmiotu ponoszącego koszty tego „dostosowania”. Sąd ten również stwierdził, że obowiązek zawarcia umowy o przyłączenie do sieci w przedmiotowej sprawie nie był kwestionowany, a jedynie strony nie mogą uzgodnić treści przyszłej umowy.

Trzeba też podkreślić, że przez odmowę zawarcia umowy o przyłączenie trzeba rozumieć zarówno odmowę wydania warunków przyłączenia, jak i sytuację, gdy warunki przyłączenia wraz z projektem umowy przyłączeniowej zostały wprawdzie przez przedsiębiorstwo energetyczne wydane, jednak podmiot ubiegający się o przyłączenie do sieci nie zgadza się na ich treść. Właśnie taka sytuacja miała miejsce w rozpoznawanej sprawie. Z uwagi na brzmienie pkt. 10.3 przedstawionego zainteresowanym projektu warunków przyłączenia nr (...) odmówili oni podpisania mowy o przyłączenie z powodowym przedsiębiorstwem. Treść tego postanowienia oznaczała w praktyce uzależnienie przyłączenia od usunięcia przez zainteresowanych na własny koszt kolizji, o której mowa w warunkach przyłączenia. Istotne jest także w sprawie to, że na apelującej spółce ciążył z mocy art. 7 ust. 1 PE publicznoprawny obowiązek zawarcia z zainteresowanymi umowy o przyłączenie, ponieważ istnieją techniczne i ekonomiczne warunki przyłączenia do sieci, a zainteresowani spełniają warunki przyłączenia i odbioru energii elektrycznej (okoliczności niekwestionowane i jako takie nie wymagające dowodu zgodnie z art. 229 k.p.c. i at. 230 k.p.c.). W związku z tym Prezes URE był uprawniony w oparciu o art. 8 ust. 1 PE ukształtować umowę o przyłączenie w spornym zakresie, nakładając na powodowe przedsiębiorstwo obowiązek wynikający z zaskarżonej decyzji.

Nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c., gdyż zdaniem Sądu Apelacyjnego uzasadnienie zaskarżonego wyroku zawiera wszystkie elementy wskazane w art. 328 § 2 k.p.c. i w związku tym podaje się kontroli instancyjnej.

Odnosząc się do zarzutu naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. przez oddalenie wniosków dowodowych powoda zawartych w jego odwołaniu, tj. wniosków o przesłuchanie świadków (pracowników Powoda) na okoliczność funkcjonowania linii (...) oraz konieczności jej przebudowy zgodnie z wnioskiem Zainteresowanych, należy stwierdzić, że zarzut ten nie mógł odnieść skutku przede wszystkim z uwagi na to, że pełnomocnik strony powodowej na rozprawie przed Sądem Okręgowym w dniu 20 grudnia 2013 r. (k. 204 ) po wydaniu przez Sąd Okręgowy postanowienia o oddaleniu ww. wniosków dowodowych nie zgłosił do protokołu rozprawy wniosku o wpisanie zastrzeżenia, o którym stanowi art. 162 k.p.c., nie zwrócił Sądowi uwagi na jakiekolwiek uchybienie procedurze w tym zakresie. Z tego też względu stronie powodowej nie przysługiwało w apelacji prawo powoływania się na błędna decyzję Sądu Okręgowego w kwestii oddalenia ww. wniosków dowodowych. Niezależnie od powyższego dowody te należało uznać za nie mające znaczenia dla rozpoznania sprawy. Zgodnie bowiem z art. 231 k.p.c. sąd może uznać za ustalone fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, jeżeli wniosek taki można wysnuć z innych ustalonych faktów (domniemanie faktyczne). W przedmiotowej sprawie bezsporne było, że powodowe przedsiębiorstwo w warunkach przyłączenia do sieci zawarło warunek - pkt 10.3, z którego jednoznacznie wynikało, że linia musi być dostosowana technicznie zgodnie z wymaganiami ujętymi w (...). Z powyższego wynika, że w ocenie powoda w dacie przekazania warunków linia wymagała przebudowy. Podobnie fakt ten wynika z treści projektu umowy (par. 1), w którym stwierdzono, że …”przedmiotem umowy miała być realizacja przebudowy linii napowietrznej (...)……kolidującej z planowaną zabudową – budową działki…” Stąd też Prezes Urzędu wydając zaskarżoną decyzję miał podstawy przyjąć, że istnienie kolizji jest między stronami bezsporne, a sporne jest tylko to kto powinien ponieść koszt jej usunięcia. W przypadku zaś, gdy podmiot ubiegający się o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej spełnia warunki przyłączenia do sieci i odbioru, a także gdy istnieją techniczne i ekonomiczne warunki przyłączenia do sieci elektroenergetycznej, jak miało to miejsce w niniejszej sprawie, koszty związane z przebudową sieci elektroenergetycznej ponosi ten podmiot, do którego sieci zostaje dokonane przyłączenie danego podmiotu ubiegającego się. Właściciel nieruchomości nie może zostać zatem obciążony kosztem realizacji publicznoprawnego obowiązku, nałożonego mocą ustawy na przedsiębiorstwo energetyczne. Taka zaś sytuacja miała miejsce w przedmiotowej sprawie. W związku z powyższym Sąd Apelacyjny uznał ustalenia dokonane przez Sąd Okręgowy za prawidłowe i uznał je za własne. Sąd II instancji uznał za zasadne dopuszczenie dowodu z opinii biegłego, gdyż do wydania orzeczenia w sprawie konieczne było pozyskanie wiadomości specjalnych. Po zapoznaniu się z opinią biegłego Sąd Apelacyjny podzielił w całości także rozważania prawne dokonane przez Sąd Okręgowy w tym to, że Prezes URE słusznie uznał w zaskarżonej decyzji, że nieuzasadnione było obciążenie zainteresowanych przez przedsiębiorcę energetycznego obowiązkiem usunięcia kolizji.

Niezależnej od powyższego, nawet gdy przyjąć, że chodziło w sprawie o ewentualną kolizję, to treść zaskarżonej decyzji w pkt. II nie narusza w żaden sposób interesów strony powodowej, gdyż jeśli takiej kolizji miałoby nie być, to nie będzie potrzeby jej przebudowy i ponoszenia z tego tytułu kosztów przy dokonywaniu przyłączenia zainteresowanych do sieci.

Odnosząc się zatem do zarzutu naruszenia art. 7 ust. 5 PE należy stwierdzić, że Sąd Okręgowy prawidłowo, uwzględnił wytyczne Sądu II instancji i uznał, dokonując analizy obowiązku powoda w kontekście art. 7 ust. 1, 3 i 5 PE, że usunięcie kolizji, o której była mowa w wydanych przez powoda zainteresowanym warunkach przyłączenia, jest związane z procesem przyłączenia nieruchomości zainteresowanych i należy do obowiązków powoda objętych art. 7 ust. 5 PE. Trzeba też podkreślić, że powód w apelacji nie kwestionował obowiązku przyłączenia zainteresowanych do sieci w świetle treści art. 7 ust. 1 PE. Trafnie też Sąd Okręgowy uznał, że skoro powód uważał, że jednak zaistniała kolizja sieci (...) w związku z przyłączeniem budynku zainteresowanych do sieci powoda, to koszt jej usunięcia (przebudowy) powinien ponieść powód. Zgodnie bowiem z art. 4 ust. 1 PE przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją paliw i energii jest obwiązane utrzymywać zdolność urządzeń, instalacji i sieci do realizacji zaopatrzenia w te paliwa lub energię w sposób ciągły i niezawodny. Nie zasługuje więc na uwzględnienie zarzut powoda dotyczący naruszenia art. 4 ust. 1 PE, skoro przepis ten jednoznacznie nakłada na powoda obowiązki, o których w nim mowa, a nie na podmioty ubiegające się o przyłączenie. Stanowisko to potwierdza niekwestionowana ostatecznie przez stronę powodową opinia biegłej, z której wynika jednoznacznie, że w przypadku wystąpienia kolizji co do zasady dostosowanie techniczne istniejącej linii zgodnie z wymogiem ujętym w Normie (...) oraz w celu zachowania przepisowej odległości, należy do obowiązków przedsiębiorstwa energetycznego i koszty tego dostosowania ma ponosić powodowe przedsiębiorstwo energetyczne.

W podsumowaniu należy także wskazać, że nawet gdyby zarzuty strony powodowej były zasadne nie mógłby zostać uwzględniony ostatecznie sformułowany w piśmie z dnia 29 czerwca 2016 r. (k.374) wniosek skarżącego o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie decyzji w całości, gdyż mimo, że skarżący wywodził w odwołaniu, że skarży decyzję w całości, to jednak nie postawił skutecznych zarzutów co do prawidłowości rozstrzygnięcia w punkcie I decyzji, i co najistotniejsze nie wnosił w odwołaniu o uchylenie tego punktu decyzji. Nie byłoby też możliwe wydanie orzeczenia na skutek wniesionej przez powoda apelacji, w którym Sąd Apelacyjny zmieniając zaskarżony wyrok orzekłby, że „powód nie ma publicznoprawnego obowiązku przyłączenia do sieci obiektu zainteresowanych i ponoszenia kosztów przebudowy sieci – linii (...)”. Powyższe wynika z tego, że w postępowaniu apelacyjnym strona skarżąca zgodnie z art. 383 k.p.c. nie może rozszerzyć żądania pozwu, ani wystąpić z nowym żądaniem. W związku z tym skoro w odwołaniu, które ma charakter pozwu, strona powodowa nie zgłosiła ww. żądania (vide odwołanie k. 8), a jedynie wnioskowała o uchylenie pkt. II decyzji i bliżej niesprecyzowane orzeczenie co do istoty spraw, to tego rodzaju żądanie nie mogłoby być uwzględnione w postępowaniu apelacyjnym.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. Na kwotę zasądzoną od powoda na rzecz pozwanego w punkcie 2 wyroku składa się kwota 270 zł tytułem wynagrodzenia radcy prawnego w postępowaniu apelacyjnym w wysokości wynikającej z § 12 ust. 1 pkt 2 i § 14 ust. 3 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu z dnia 28 września 2002 r. (Dz.U. Nr 163, poz. 1349). Na kwotę 2.138,55 zł, którą w punkcie 3 nakazano pobrać od strony powodowej jako przegrywającej sprawę w postępowaniu apelacyjnym na rzecz Skarbu Państwa na podstawie art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 98 k.p.c. składają się koszty wynagrodzenia biegłego wynikające z postanowień o przyznaniu biegłemu wynagrodzenia za sporządzenie opinii z dnia 15 grudnia 2015 r. (k. 298) w kwocie 1584,56 zł, z dnia 4 kwietnia 2016 r. (k. 336) w kwocie 315,28 zł i z dnia 13 lipca 2016 r. (k. 376) w kwocie 135,12 zł każdorazowo pokrytej tymczasowo ze środków Skarbu Państwa – Sądu Apelacyjnego w W..