Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 stycznia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marta Sawińska

Sędziowie: SSA Jolanta Cierpiał (spr.)

del. SSO Renata Pohl

Protokolant: st.sekr.sąd. Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 31 stycznia 2017 r. w Poznaniu

sprawy D. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o wyższą rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

od wyroku Sądu Okręgowego w Zielonej Górze

z dnia 14 grudnia 2015 r. sygn. akt IV U 933/14

oddala apelację.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 14 kwietnia 2014 r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w Z., odmówił wnioskodawcy D. C. przyznania prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł D. C..

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Pismem procesowym z dnia 27.11.2015r. (k. 72) pozwany wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji i przekazanie sprawy organowi rentowemu celem ponownego rozpoznania na podstawie art. 477 ¹ § 4 k.p.c. (faktycznie przywołując treść przepisu art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c.).

Wyrokiem z dnia 14 grudnia 2015 r., wydanym w sprawie o sygn. IV U 933/14, Sąd Okręgowy w Zielonej Górze, Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w Z., z dnia 14 kwietnia 2014 r., znak: (...), w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy D. C. prawo do okresowej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, poczynając od dnia 26 lutego 2014 r. do dnia 26 lutego 2016 r.

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Wnioskodawca D. C., urodzony (...), jest uprawniony do stałej renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

W dniu 26.02.2014 r. wnioskodawca zgłosił wniosek o ustalenie prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w związku z pogorszeniem stanu zdrowia.

W toku sprawy przed organem rentowym lekarz orzecznik ZUS orzeczeniem z dnia 19.03.2014 r. stwierdził, że wnioskodawca nie jest całkowicie niezdolny do pracy, zaś po wniesieniu sprzeciwu od tego orzeczenia, komisja lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 9.04.2014 r. podtrzymała stanowisko lekarza orzecznika, uznając że wnioskodawca nie jest całkowicie niezdolny do pracy. W konsekwencji zaskarżoną decyzją z dnia 14.04.2014 r., znak: (...), wnioskodawcy odmówiono prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

W toku postępowania przed Sądem Okręgowym, przeprowadzony został dowód z opinii biegłych szeregu różnych specjalności.

Na podstawie opinii biegłego sądowego kardiologa K. P. (k. 68-69) Sąd Okręgowy ustalił, że u wnioskodawcy rozpoznaje się: złożoną wadę zastawki aortalnej, tętniaka aorty wstępującej, podejrzenie ubytku w przegrodzie międzykomorowej, przewlekłą niewydolność krążenia w II/III klasie czynnościowej wg (...), niedosłuch, upośledzenie umysłowe. W czerwcu 2015 r. wnioskodawca miał wykonane badanie echokardiograficzne, w którym stwierdzono złożoną wadę zastawki aortalnej oraz tętniakowate poszerzenie aorty wstępującej do 7,4 cm. Wysunięto także dodatkowe podejrzenie ubytku w przegrodzie międzykomorowej. Wnioskodawca został zakwalifikowany do zabiegu operacyjnego. Wnioskodawca nie jest w stanie podołać nawet małym wysiłkom fizycznym. Na tej podstawie biegły kardiolog uznał odwołującego całkowicie niezdolnym do pracy od dnia złożenia wniosku o podwyższenie renty, wskazując, iż niezdolność ma charakter okresowy na 2 lata z uwagi na planowany zabieg operacyjny, który może przyczynić się do poprawy wydolności serca i wydolności fizycznej wnioskodawcy.

Z kolei na podstawie opinii biegłych sądowych: lekarza internisty M. O., lekarza psychiatry I. Z., a także psychologa K. O. (k. 16-19), lekarza okulisty A. N. (k. 29) i lekarza laryngologa B. S. (k. 47), Sąd Okręgowy ustalił, że u wnioskodawcy rozpoznaje się: ograniczenie zaburzenia osobowości, upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim, niedosłuch obustronny, stan po operacji zaćmy oka prawego, zaćmę oka lewego, starczowzroczność. Schorzenia te nie powodują jednak u wnioskodawcy całkowitej niezdolności do pracy.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy, powołując się na przepisy art. 57 ust. 1, art. 12, art. 13 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U. z 2015r., poz. 748) oraz art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., w wydanym wyroku zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w Z., z​ dnia 14 kwietnia 2014 r., znak: (...), w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy D. C. prawo do okresowej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, poczynając od dnia 26 lutego 2014 r. do dnia 26 lutego 2016 r.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z., zaskarżając go w całości i zarzucając mu:

1.  naruszenie prawa procesowego tj. art. 477 ¹ § 4 k.p.c. (faktycznie przywołując treść przepisu art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c.). poprzez nieuwzględnienie wniosku organu rentowego o uchylenie decyzji z dnia 14.04.2014 r., i przekazanie sprawy organowi rentowemu celem ponownego rozpoznania ze względu na pogorszenie w stanie zdrowia w trakcie postępowania odwoławczego zgodnie z pismem procesowym z dnia 27.11.2015 r.,

2.  naruszenie prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów polegające na ustaleniu, że wnioskodawca jest całkowicie niezdolny do pracy poczynając od dnia złożenia wniosku tj. od 26.02.2014r. do dnia 26.02.2016 r., pomimo iż zebrany materiał dowodowy nie daje podstaw do takich ustaleń.

Wskazując na powyższe, organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania, a ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje :

Wniesioną przez organ rentowy apelację uznać należy za bezzasadną.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji przeprowadził wyczerpujące postępowanie dowodowe, a zebrany materiał poddał wszechstronnej ocenie z zachowaniem granic swobodnej oceny dowodów, przewidzianej przez art. 233 § 1 k.p.c. Dokonując tej oceny, Sąd Okręgowy dokonał prawidłowej oceny materiału dowodowego w świetle zasady sędziowskiej oceny materiału dowodowego, wyczerpująco wskazując, które dowody uznał za wiarygodne i dlaczego, a które nie, co logicznie i spójnie uzasadnił. W wyniku powyższego, Sąd Okręgowy wyjaśnił wszystkie istotne okoliczności sprawy. Z uwagi na powyższe, w ocenie Sądu Apelacyjnego wszystkie ustalenia faktyczne, dokonane przez Sąd Okręgowy, znajdują oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym, który Sąd I instancji właściwie ocenił na podstawie jego wszechstronnego rozważenia, polegającego na rzetelnej, bezstronnej ocenie wyników postępowania i ich prawidłowej interpretacji, przy uwzględnieniu zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego. W szczególności w ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy słusznie uznał, że sporządzone w niniejszej sprawie opinie biegłych sądowych: lekarza internisty M. O., lekarza psychiatry I. Z., a także psychologa K. O. (k. 16-19), lekarza okulisty A. N. (k. 29) i lekarza laryngologa B. S. (k. 47), a nadto kluczowa dla sprawy opinia biegłego kardiologa K. P. (k. 68-69), z których dowód został powołany m.in. na okoliczność, czy wnioskodawca jest osobą całkowicie niezdolną do pracy, nadawały się do oparcia na nich rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Również w ocenie Sądu Apelacyjnego, powołani biegli dysponował niezbędną wiedzą i doświadczeniem zawodowym, a sporządzona przez nich opinia została wydana w oparciu o materiał dowodowy zgromadzony w sprawie i nie zawiera niejasności, wewnętrznych sprzeczności ani luk. Biegli w sposób należyty uzasadnili swoje wnioski, a konkluzje opinii są konkretne i przekonujące oraz wynikają z przeprowadzonych przez biegłych czynności (w szczególności badań) oraz toku rozumowania, z uwagi na co nie sposób zarzucić biegłym popełnienia błędów logicznych przy wydawaniu opinii w niniejszej sprawie.

Odnosząc się zaś do podniesionego w apelacji zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., wskazać należy, że w postępowaniu sądowym, w sytuacji, gdy zachodzi potrzeba wyjaśnienia okoliczności sprawy wymagających wiadomości specjalnych, konieczne jest przeprowadzenie w postępowaniu sądowym dowodu z opinii biegłego. Powyższy dowód w postępowaniu sądowym jest jedyną drogą pozyskania koniecznych do rozstrzygnięcia wiadomości specjalnych i nie może być zastąpiony inną czynnością dowodową (np. przesłuchaniem świadka lub eksperymentem sądowym bez udziału biegłego, dokumentacją medyczną pochodzącą od lekarzy prowadzących ani też orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS lub orzeczeniem komisji lekarskiej ZUS), zaś sąd orzekający nie jest uprawniony do samodzielnego (bez oparcia się na opinii właściwych biegłych) ustalania okoliczności, dla których wyjaśnienia wymagane jest posiadanie wiadomości specjalnych (do których należy w szczególności wiedza z zakresu medycyny). W niniejszej sprawie, z uwagi na fakt, iż postępowanie dowodowe przed sądem ubezpieczeń społecznych ma charakter weryfikujący ustalenia organu rentowego zawarte w zaskarżonej odwołaniem decyzji, dopuszczenie dowodu z opinii biegłych sądowych na okoliczność, czy wnioskodawca jest osobą niezdolną do pracy, nastąpiło z urzędu. W wydanych opiniach lekarz internista M. O., lekarz psychiatra I. Z., a także psycholog K. O. (k. 16-19), lekarz okulista A. N. (k. 29) i lekarz laryngolog B. S. (k. 47), pomimo rozpoznania u wnioskodawcy szeregu schorzeń, stwierdzili, że nie powodują one u wnioskodawcy całkowitej niezdolności do pracy. Biegli lekarz internista, lekarz psychiatra, psycholog oraz lekarz okulista zgodnie stwierdzili jednak, iż wnioskodawca wymaga diagnostyki kardiologicznej oraz oceny biegłego kardiologa. Przeprowadzony w sprawie dowód z opinii biegłego sądowego kardiologa K. P. (k. 68-69) pozwolił jednak na ustalenie, że z uwagi na schorzenia kardiologiczne, wnioskodawca jest okresowo całkowicie niezdolny do pracy na okres 2 lat od dnia złożenia wniosku. Ten sam biegły, w oparciu o posiadane przez siebie wiadomości specjalne, stwierdził, że wnioskodawca już w dacie składania wniosku o podwyższenie renty był całkowicie niezdolny do pracy z przyczyn kardiologicznych, przy czym komisja lekarska ZUS wskazywała na istnienie u wnioskodawcy wady serca, na rozlany szmer nad sercem, jednak nie przeanalizowała należycie wpływu tej wady serca na stan zdrowia wnioskodawcy.

Zauważyć należy przy tym, że dowód w postaci opinii biegłych podlega ocenie na podstawie właściwych dla jej przedmiotu kryteriów zgodności z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych, a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości wyrażonych we wnioskach (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2000 r., sygn. I CKN 1170/98). Opinia biegłych nie podlega, jak dowód na stwierdzenie faktów, weryfikacji w oparciu o kryterium prawdy i fałszu, lecz poprzez pozytywne lub negatywne uznanie wartości rozumowania zawartego w opinii. Zatem, jeśli opinia biegłego nie zawiera niejasności, wewnętrznych sprzeczności ani luk, oparta została na materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie, biegły w sposób należyty uzasadnił swoje wnioski (tj. w szczególności przedstawił tok swego rozumowania w sposób poddający się kontroli pod względem logiki), a konkluzje opinii są konkretne i przekonujące oraz wynikają z przeprowadzonych przez biegłego czynności (np. badań) oraz toku rozumowania, to brak jest podstaw do uznania takiej opinii za nieprzydatną dla rozstrzygnięcia sprawy i przeprowadzania na podstawie art. 286 k.p.c. dodatkowego dowodu z opinii innych biegłych lub uzupełniającej opinii przez tego samego biegłego tylko z tej przyczyny, że strona postępowania nie zgadza się z treścią opinii. Jednocześnie wskazać należy, że to strona winna wykazać się niezbędną aktywnością i wykazać błędy, sprzeczności lub inne wady w opiniach biegłych, które dyskwalifikują istniejące opinie ewentualnie uzasadniają powołanie dodatkowych opinii (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia z dnia: 16 września 2009 r., sygn. I UK 102/09) . Tymczasem w niniejszej sprawie apelujący organ rentowy, podnosząc zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów polegające na ustaleniu, że wnioskodawca jest całkowicie niezdolny do pracy poczynając od dnia złożenia wniosku tj. od 26.02.2014 r. do dnia 26.02.2016 r., zarzutu tego w żaden sposób nie uzasadnił. Za uzasadnienie zarzutu nie może zostać bowiem poczytane stwierdzenie, że „zebrany materiał dowodowy nie daje podstaw do takich ustaleń” (ustaleń, że wnioskodawca jest całkowicie niezdolny do pracy). Apelujący nie podjął nawet próby wykazania, aby powołani biegli – a przede wszystkim biegły kardiolog – popełnili błąd logiczny w przeprowadzonym rozumowaniu, czy też pominęli dane wynikające z dokumentacji medycznej. Z powyższego względu, zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy przepisu art. 233 § 1 k.p.c. musiał zostać uznany za bezzasadny.

Chybiony okazał się nadto zarzut naruszenia prawa procesowego w postaci przepisu art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie wniosku organu rentowego o uchylenie decyzji z dnia 14.04.2014 r., i przekazanie sprawy organowi rentowemu celem ponownego rozpoznania ze względu na pogorszenie w stanie zdrowia w trakcie postępowania odwoławczego zgodnie z pismem procesowym z dnia 27.11.2015 r.

Zgodnie z art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c., w sprawie o świadczenie z ubezpieczeń społecznych, do którego prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji albo stwierdzenia stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, jeżeli podstawę do wydania decyzji stanowi orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub orzeczenie komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i odwołanie od decyzji opiera się wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia, sąd nie orzeka co do istoty sprawy na podstawie nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji albo stwierdzenia stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, które powstały po dniu złożenia odwołania od tej decyzji. W tym przypadku sąd uchyla decyzję, przekazuje sprawę do rozpoznania organowi rentowemu i umarza postępowanie. Z powyższego wynika, że w sytuacji, gdy powołani w sprawie biegli wyraźnie wskażą, że ubezpieczony był niezdolny do pracy już w dniu złożenia wniosku, a nadto badanie biegłych nie ujawni nowych schorzeń, a jedynie rzuci nowe światło na dolegliwości istniejące już na etapie postępowania przed organem rentowym, to w związku z tym należy uznać, że lekarze orzecznicy ZUS i komisja lekarska ZUS mieli możliwość dokonania dokładnej analizy stanu zdrowia ubezpieczonego ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 21 stycznia 2016 r., III AUa 399/15 ), a wówczas przepis art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. nie znajdzie zastosowania.

Tymczasem, jak wskazano już wyżej, biegły kardiolog K. P. nie tylko odniósł się w swojej opinii do niezdolności wnioskodawcy do pracy, ale także, w oparciu o posiadane przez siebie wiadomości specjalne, stwierdził, że wnioskodawca już w dacie składania wniosku o podwyższenie renty był całkowicie niezdolny do pracy z przyczyn kardiologicznych, przy czym komisja lekarska ZUS wskazywała na istnienie u wnioskodawcy wady serca, na rozlany szmer nad sercem, jednak nie przeanalizowała należycie wpływu tej wady serca na stan zdrowia wnioskodawcy. Podzielić należało zatem zapatrywania Sądu Okręgowego, że nie sposób w realiach przedmiotowej sprawy mówić o wystąpieniu okoliczności nowych w rozumieniu art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c., a jedynie o okolicznościach znanych organowi rentowemu (komisji lekarskiej ZUS), które zostały jedynie nienależycie ocenione przez ten organ (komisję lekarską ZUS) pod kątem ich wpływu na niezdolność do pracy odwołującego. Z powyższego względu, zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowego przepisu art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. również okazał się bezzasadny.

W konsekwencji Sąd Apelacyjny w pełni podzielił wszelkie ustalenia Sądu I instancji i przyjął je za własne, bez potrzeby ponownego ich przytaczania.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego, Sąd Apelacyjny podzielił również w całości ocenę prawną dokonaną przez Sąd Okręgowy.

Zgodnie bowiem z treścią przepisu art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 1998 r., Nr 162 poz.1118 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”, renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

1.  jest niezdolny do pracy,

2.  ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy – w przypadku, gdy niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat, to należy wykazać się posiadaniem co najmniej 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych w 10 – leciu przed złożeniem wniosku albo powstaniem niezdolności,

3.  niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1
i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-4, 5 lit. a, pkt 6 i 12 albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Stosownie natomiast do treści art. 12 ust. 1 ustawy, osobą niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Przy czym zgodnie z art. 12 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach, osobą całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, zaś zgodnie z art. 12 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach osobą częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (przy czym przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, a także możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne - art. 13 ust. 1 ustawy).

Zgodnie zaś z art. 59 ust. 1 ustawy, osobie, która spełniła warunki określone w art. 57 ustawy przysługuje renta stała (jeżeli niezdolność do pracy jest trwała) lub renta okresowa (jeżeli niezdolność do pracy jest okresowa).

Biorąc zaś pod uwagę, że w niniejszej sprawie bezspornym było spełnienie przez wnioskodawcę warunków dotyczących posiadania odpowiedniego stażu ubezpieczeniowego (art. 57 ust. 1 pkt 2 ustawy) oraz powstania niezdolności do pracy w odpowiednim okresie ubezpieczenia lub w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów (art. 57 ust. 1 pkt 2 ustawy), zaś z prawidłowych ustaleń Sądu Okręgowego (poczynionych w oparciu o treść opinii biegłego sądowego kardiologa, która nadawała się do oparcia na niej rozstrzygnięcia, co szczegółowo wyjaśniono już powyżej), wynika, że wnioskodawca jest całkowicie okresowo niezdolny do pracy zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami poczynając od dnia złożenia wniosku na 2 lata, tj. od dnia 26 lutego 2014 r. do dnia 26 lutego 2016 r., stwierdzić należy, że spełnił on ostatni warunek do przyznania mu prawa do okresowej renty z tytułu niezdolności do pracy w postaci całkowitej niezdolności do pracy (art. 57 ust. 1 pkt 1 ustawy).

Reasumując, w ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy słusznie zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w Z., z dnia 14 kwietnia 2014 r., znak: (...), w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy D. C. prawo do okresowej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, poczynając od dnia 26 lutego 2014 r. do dnia 26 lutego 2016 r.

Kierując się powyższymi względami, apelację należało uznać za bezzasadną i na podstawie art. 385 k.p.c. oddalić, co uczynił Sąd Apelacyjny w sentencji wydanego wyroku.