Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 października 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie III Wydział Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 października 2012 r. w Krakowie

sprawy z wniosku A. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o rozliczenie emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach Wydziału VI Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 5 marca 2012 r. sygn. akt VI U 1492/11

o d d a l a apelację.

Sygn. akt III AUa 694/12

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 30 października 2012 roku.

Wyrokiem z dnia 5 marca 2012 roku Sąd Okręgowy w Kielcach VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych po rozpoznaniu odwołania A. P. zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 6 września 2011 roku w ten sposób, że dokonał miesięcznego rozliczenia emerytury wnioskodawczyni w związku z przychodem osiągniętym w poszczególnych miesiącach 2009 roku za okres od dnia 8 stycznia 2009 roku do dnia 31 grudnia 2009 roku.

Sąd I instancji ustalił, że decyzją z dnia 22 grudnia 2008 roku organ rentowy przyznał wnioskodawczyni emeryturę od dnia 1 grudnia 2008 roku oraz zawiesił wypłatę świadczenia podnosząc, iż wnioskodawczyni kontynuuje zatrudnienie. Następnie decyzją z dnia 14 maja 2009 roku przeliczył emeryturę od dnia 1 kwietnia 2009 roku, ponownie zawieszając wypłatę świadczenia. W dniu 1 lipca 2009 roku wnioskodawczyni złożyła w organie rentowym oświadczenie, w którym podała, że osiąga przychód z tytułu pracy wykonywanej w ramach stosunku pracy w wysokości powodującej zawieszenie świadczenia. Decyzją z dnia 6 lipca 2009 roku zawieszono wypłatę emerytury od dnia 1 lipca 2009 roku tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek, z powodu osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 130 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. W dniu 12 kwietnia 2010 roku organ rentowy poinformował wnioskodawczynię, że jest zobowiązana do nadesłania zaświadczeń wystawionych przez zakład pracy stwierdzających wysokość przychodów podlegających rozliczeniu uzyskanych w okresie od 1 lipca 2009 roku do 31 grudnia 2009 roku. W dniu 5 maja 2010 roku dostarczono organowi rentowemu zaświadczenie wystawione przez (...)Spółkę z o. o. w W., w którym podano, że wnioskodawczyni za okres od 1 lipca 2009 roku do 31 lipca 2009 roku osiągnęła przychód w kwocie(...)zł. Decyzją z dnia 13 maja 2010 roku organ rentowy dokonał rozliczenia emerytury wnioskodawczyni w związku z przychodem osiągniętym w 2009 roku w okresie od 1 lipca 2009 roku do 31 grudnia 2009 roku, w której stwierdził, że łączny przychód wynoszący (...)zł. przekroczył wyższą kwotę graniczną ustaloną dla tego okresu, tj. kwotę (...)zł. o kwotę (...)zł. Osiągnięty przychód uzasadniał zawieszenie świadczenia za okres od 1 lipca 2009 roku do 31 grudnia 2009 roku na kwotę (...)zł. Jednocześnie poinformowano wnioskodawczynię, iż w terminie miesiąca od otrzymania decyzji może zgłosić wniosek o rozliczenie przychodu uzyskanego w poszczególnych miesiącach 2009 roku, nadsyłając zaświadczenie o przychodach uzyskanych w tych miesiącach, co umożliwi organowi rentowemu dokonanie rozliczenia miesięcznego, jeżeli okaże się to dla niej korzystniejsze. W powyższej decyzji zamieszczono adnotację o jej wysłaniu w dniu 24 maja 2010 roku. Organ rentowy nie dysponuje dowodem doręczenia tej decyzji, ani dowodem jej nadania na adres wnioskodawczyni. W dniu 26 lipca 2010 roku do organu rentowego wpłynął wniosek A. P. o przeliczenie podstawy wymiaru emerytury, do którego zostało dołączone wydane przez pracodawcę zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, w którym podano wysokość uzyskanego przez nią wynagrodzenia w poszczególnych miesiącach w okresie od stycznia 2009 roku do czerwca 2010 roku. Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego, decyzją z dnia 3 sierpnia 2010 roku oraz z dnia 14 września 2010 roku organ rentowy przeliczył emeryturę wnioskodawczyni od dnia 1 lipca 2010 roku, natomiast w piśmie z dnia 10 czerwca 2011 roku ponownie poinformował wnioskodawczynię, że jest zobowiązana zawiadomić organ rentowy o podjęciu działalności i wysokości uzyskanego z tego tytułu przychodu, a po upływie roku kalendarzowego o wysokości przychodu uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym, a ponadto zwrócił się o nadesłanie zaświadczenia zakładu pracy stwierdzającego wysokość przychodu za 2010 rok. W dniu 28 czerwca 2011 roku w organie rentowym przedłożone zostało zaświadczenie wystawione przez(...)Spółkę z o. o. w W., w którym podano wysokość przychodu uzyskanego przez wnioskodawczynię w poszczególnych miesiącach 2010 roku. Decyzją z dnia 30 czerwca 2011 roku, a następnie po dokonaniu dobrowolnej wpłaty na FUS decyzją z dnia 26 lipca 2011 roku organ rentowy dokonał miesięcznego rozliczenia emerytury wnioskodawczyni w związku z przychodem uzyskanym przez nią w poszczególnych miesiącach 2010 roku oraz dokonał zwrotu kwoty (...)zł. W dniu 31 sierpnia 2011 roku A. P. złożyła wniosek o rozliczenie emerytury za 2009 rok oraz zwrot niewypłaconego częściowo świadczenia, a do wniosku dołączyła zaświadczenie o przychodzie uzyskanym w poszczególnych miesiącach 2009 roku. W wyniku rozpoznania tego wniosku została wydana zaskarżona w niniejszej sprawie decyzja.

Sąd Okręgowy ustalił również, że wnioskodawczyni była zatrudniona w (...)Spółce z o. o. w W. na podstawie umowy o pracę od dnia 20 września 1976 roku. W 2009 roku uzyskała przychód w łącznej kwocie (...)zł. Organ rentowy nie poinformował jej o warunkach pobierania świadczenia, stosownie do art. 45 ust. 2 ustawy z dnia 21 listopada 2008 roku o emeryturach kapitałowych (Dz. U. Nr 228, poz. 1507 ze zm.).

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd I instancji uznał, że złożone przez wnioskodawczynię odwołanie jest zasadne. Przytaczając treść art. 104 ust. 1, ust. 2, ust.7 i ust.8 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2009 roku Nr 153, poz. 1227 ze zm.) podniósł, iż zawieszenie bądź zmniejszenie świadczenia jest uzależnione od wysokości uzyskanego przychodu. Wnioskodawczyni w 2009 roku osiągała przychód z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, którego wysokość przekroczyła 130 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, czyli tzw. wyższą kwotę graniczną, co powodowało zawieszenie jej emerytury i skutkowało obowiązkiem zwrotu całego pobranego świadczenia. Jednocześnie Sąd Okręgowy wskazał na przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 22 lipca 1992 roku w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty (Dz. U. Nr 58, poz. 290 ze zm.), znajdujące zastosowanie na mocy art. 194 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przewidujące możliwość korzystniejszego dla wnioskodawczyni rozliczenia świadczenia emerytalnego. Przepis § 8 ww. rozporządzenia reguluje zwrot na rzecz emeryta różnicy między świadczeniem należnym, a wypłaconym przez organ rentowy, natomiast § 9 tego rozporządzenia stanowi, iż organ rentowy po ustaleniu, że łączna kwota dochodu emeryta lub rencisty przewyższyła w danym roku kalendarzowym kwotę graniczną dochodu o kwotę niższą niż kwota nienależnie pobranych świadczeń informuje emeryta o możliwości uniknięcia zwrotu kwoty nienależnie pobranych świadczeń w razie przekazania na Fundusz Ubezpieczenia Społecznego kwoty równej kwocie tego przekroczenia pomniejszonej o kwotę pobranej zaliczki na podatek dochodowy i wyznacza termin jej zwrotu. Dopiero zatem, gdy emeryt nie dokona powyższej wpłaty w określonym terminie organ rentowy dochodzi zwrotu świadczeń na zasadach określonych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin albo w przepisach odrębnych. W przypadku, gdy przekroczenie przychodu jest niższe niż kwota emerytury emeryt może uniknąć obowiązku zwrotu całego świadczenia w sytuacji dokonania wpłaty na Fundusz Ubezpieczenia Społecznego kwoty tego przekroczenia. W rezultacie zachodzą warunki do rozliczenia emerytury w taki sposób, jak w wypadku przekroczenia przychodu o niższą kwotę graniczną i emerytura podlega zmniejszeniu o 24 % kwoty bazowej, nie więcej niż o kwotę maksymalnego zmniejszenia. Zdaniem Sądu I instancji organ rentowy bezpodstawnie zakwestionował możliwość dokonania rozliczenia w stosunku miesięcznym podnosząc, iż wnioskodawczyni w terminie jednego miesiąca określonym w decyzji z dnia 13 maja 2010 roku nie złożyła wniosku o takie miesięczne rozliczenie. Wskazany przez organ rentowy termin miesięczny nie został wymieniony w żadnym przepisie, żaden przepis nie określa skutków niezachowania takiego terminu i nie wyklucza możliwości wystąpienia z wnioskiem o dokonanie miesięcznego rozliczenia świadczenia w terminie późniejszym, a ponadto organ rentowy nie wykazał, aby decyzja o rozliczeniu przychodu z dnia 13 maja 2010 roku, w której zakreślono skarżącej termin miesięczny do wystąpienia z wnioskiem o miesięczne rozliczenie emerytury, została jej doręczona. Zamieszczenie na decyzji adnotacji o jej wysłaniu w dniu 24 maja 2010 roku nie stanowi wystarczającego dowodu. W związku z tym Sąd Okręgowy uznał, że odmowa miesięcznego rozliczenia emerytury z uwagi na niezachowanie terminu miesięcznego do wystąpienia z wnioskiem w tym przedmiocie nie jest uzasadniona. Końcowo Sąd I instancji stwierdził, że przyznana wnioskodawczyni emerytura została zawieszona na podstawie obowiązującego w tym czasie art. 103 ust. 2 a ww. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który został uchylony z dniem 8 stycznia 2009 roku przez art. 37 ustawy z dnia 21 listopada 2008 roku o emeryturach kapitałowych (Dz. U. Nr 228, poz. 1507 ze zm.). Przepis art. 45 ust.2 ww. ustawy o emeryturach kapitałowych nakładał na organ rentowy powinność informowania osoby mającej w dniu wejścia w życie tej ustawy zawieszone prawo do emerytury w trybie art. 103 ust. 2 a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych o warunkach pobierania świadczeń. Organ rentowy był zatem zobowiązany poinformować wnioskodawczynię o możliwości wystąpienia z wnioskiem o podjęcie wypłaty emerytury oraz o warunkach, na jakich wypłata ta będzie następować, z czego się nie wywiązał. Brak wniosku o podjęcie wypłaty świadczenia od dnia uchylenia art. 103 ust. 2 a ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie może wywoływać dla wnioskodawczyni negatywnych skutków, gdyż nie może ona ponosić odpowiedzialności za błąd organu rentowego. Dokonując rozliczenia emerytury wnioskodawczyni należy przyjąć, iż złożyła wniosek o podjęcie wypłaty świadczenia już w dacie uchylenia przepisu art. 103 ust. 2 a ww. ustawy, a zatem w dniu 8 stycznia 2009 roku, a nie jak to uznał organ rentowy dopiero w dniu 1 lipca 2009 roku, kiedy to zostało złożone oświadczenie o zamiarze osiągania przychodu w wysokości powodującej zawieszenie świadczenia.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, uwzględniając złożone przez wnioskodawczynię odwołanie, Sąd I instancji zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł organ rentowy. Zarzucił naruszenie prawa materialnego, w szczególności art. 104 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS oraz § 5 – 8 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 22 lipca 1992 roku w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty. W konkluzji wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania. W uzasadnieniu apelacji skarżący podniósł, iż wnioskodawczyni została poinformowana o warunkach zawieszania i zmniejszania świadczeń emerytalnych w pouczeniu zamieszczonym w decyzji przyznającej emeryturę z dnia 22 grudnia 2008 roku. Stosowną informację w tym przedmiocie zawierały również kolejne doręczane jej decyzje organu rentowego, między innymi decyzja z dnia 14 maja 2009 roku, do której dołączono informację na druku ZUS Rw – 73 dotyczącą w szczególności warunków rozliczania świadczeń w związku z osiąganym przychodem w stosunku rocznym i miesięcznym. Zasady rozliczania emerytury zostały także umieszczone w pouczeniu decyzji z dnia 6 lipca 2009 roku. Apelujący stwierdził również, że wnioskodawczyni pozostawała w stałym kontakcie z organem rentowym, składała pisma, dołączając do nich zaświadczenia o wysokości przychodu, otrzymywała decyzje zawierające odpowiednie pouczenia, a tym samym nie sposób przyjąć, iż nie była informowana o możliwości rozliczenia miesięcznego przysługującej jej emerytury. Ponadto organ rentowy powołał się na treść art. 129 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i stwierdził, że skoro wnioskodawczyni złożyła oświadczenie o osiąganiu przychodu w dniu 1 lipca 2009 roku, to brak jest podstaw do dokonania rozliczenia miesięcznego świadczenia emerytalnego w sposób wskazany w zaskarżonym wyroku tj. od 8 stycznia 2009 roku.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje.

Apelacja organu rentowego nie jest uzasadniona.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było prawo do rozliczenia miesięcznego emerytury wnioskodawczyni za okres od 8 stycznia 2009 roku do 31 grudnia 2009 roku, a to w związku z osiągniętym w tym czasie przychodem.

Sąd Apelacyjny w całości podziela poczynione przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne, których prawidłowość nie była w skardze apelacyjnej kwestionowana. Na akceptację zasługuje również przedstawiona w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku argumentacja prawna. Zdaniem Sądu II instancji, ponowne przytaczanie szczegółowych rozważań Sądu Okręgowego nie jest celowe. Odnosząc się do zgłoszonych w apelacji zarzutów należy jedynie organowi rentowemu przypomnieć, iż nie wywiązał się z obowiązku nałożonego na niego przez przepis art. 45 ust.2 powołanej wyżej ustawy o emeryturach kapitałowych. Nie poinformował wnioskodawczyni, która w dniu wejścia w życie tej ustawy miała zawieszone prawo do emerytury z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia na mocy art. 103 ust.2 a ustawy o emeryturach i rentach z FUS (uchylonego z dniem 8 stycznia 2009 roku przez art. 37 pkt 5 ustawy o emeryturach kapitałowych) o warunkach pobierania świadczeń, co niewątpliwie umożliwiłoby jej złożenie wniosku w przedmiocie wypłaty emerytury w związku z uzyskiwanym przychodem przed lipcem 2009 roku. Nie ma racji skarżący wywodząc, iż doręczane jej decyzje, w szczególności decyzja przyznająca świadczenie emerytalne, zawierały prawidłowe i wyczerpujące pouczenia odnoszące się do zasad wypłaty świadczeń emerytalno – rentowych. W decyzji ustalającej uprawnienia emerytalne wnioskodawczyni z dnia 22 grudnia 2008 roku była wprawdzie zamieszczona informacja dotycząca zasad zawieszania prawa do świadczeń oraz zmniejszania ich wysokości z powodu osiągania przychodu, niemniej jednak nie można nie zauważyć, iż emerytura wnioskodawczyni została zawieszona ze względu na nie rozwiązanie stosunku pracy, niezależnie od wysokości uzyskiwanego z tytułu zatrudnienia przychodu, a sytuacja prawna tych osób wskutek uchylenia art. 103 ust.2 a ustawy o emeryturach i rentach z FUS z dniem 8 stycznia 2009 roku uległa zmianie. Organ rentowy nie poinformował wnioskodawczyni o zmianie zasad wypłaty świadczeń, choć taką powinność nakładał na niego art.45 ust.2 ustawy o emeryturach kapitałowych. W tej sytuacji nie można się zgodzić ze skarżącym, iż wnioskodawczyni była na bieżąco informowana o przysługujących jej uprawnieniach i warunkach zawieszania oraz zmniejszania emerytury. Pouczenie zamieszczone w decyzji przyznającej świadczenie emerytalne nie zawierało wyczerpującej informacji o sposobie rozliczenia przychodu uzyskiwanego z tytułu pozostawania w zatrudnieniu, w szczególności o możliwości dokonania rozliczenia miesięcznego i konieczności zgłoszenia wniosku w tym przedmiocie. W kolejnych decyzjach organu rentowego również nie zostało zamieszczone kompletne i jasne pouczenie w tej materii. Powoływanie się przez apelującego na informacje podane w oświadczeniu emeryta - rencisty złożonym przez wnioskodawczynię w dniu 1 lipca 2009 roku na druku Rw – 73 nie jest uprawnione. Należy bowiem podkreślić, że w punkcie 8 zamieszczonego na ww. druku pouczenia znajdowała się informacja, iż bez względu na wysokość przychodu zawieszeniu podlega emerytura przyznana osobom, które bez rozwiązania stosunku pracy kontynuują zatrudnienie u tego samego pracodawcy, u którego były zatrudnione przed przejściem na emeryturę. W dacie doręczenia przez organ rentowy wnioskodawczyni powyższego druku art. 103 ust.2 a ustawy o emeryturach i rentach z FUS już nie obowiązywał, a przepis art.103 a ww. ustawy zawierający regulację odpowiadającą uchylonemu art. 103 ust.2 a tej ustawy wszedł w życie z dniem 1 stycznia 2011 roku. Organ rentowy udzielając wnioskodawczyni tego rodzaju informacji na piśmie niewątpliwie wprowadził ją w błąd co do wpływu wysokości przychodu na zawieszenie przysługującego jej świadczenia emerytalnego. Trafnie Sąd I instancji podniósł, iż wnioskodawczyni nie może ponosić negatywnych skutków prawnych zaniedbań organu rentowego i pomimo, że w dniu 1 lipca 2009 roku złożyła oświadczenie o zamiarze osiągania przychodu powodującego zawieszenie świadczenia, ma prawo domagać się miesięcznego rozliczenia emerytury w związku z tym przychodem za okres od dnia 8 stycznia 2009 roku (uchylenie art.103 ust.2 a ustawy o emeryturach i rentach z FUS) do 31 grudnia 2009 roku. Przeszkody w dokonaniu tego rozliczenia nie stanowi sygnalizowany przez organ rentowy fakt, iż wnioskodawczyni uchybiła terminowi do złożenia wniosku o miesięczne rozliczenie przychodu osiągniętego w 2009 roku, który został jej w tym celu wyznaczony w decyzji z dnia 13 maja 2010 roku. Powyższa decyzja – w odróżnieniu od poprzednio kierowanej przez organ rentowy do wnioskodawczyni korespondencji – zawierała wprawdzie wyczerpującą informację o możliwości zgłoszenia wniosku o rozliczenie świadczenia emerytalnego z uwzględnieniem przychodu uzyskanego w poszczególnych miesiącach 2009 roku, niemniej jednak nie została wnioskodawczyni doręczona. Słusznie Sąd Okręgowy przyjął, iż w sytuacji braku dowodu doręczenia lub choćby nadania przysyłki nie można w sposób stanowczy stwierdzić, iż wnioskodawczyni faktycznie otrzymała ww. decyzję i mogła zapoznać się z podaną w niej informacją, skoro zaprzeczyła, iż taka okoliczność miała miejsce. Znajdująca się na decyzji adnotacja, iż została wysłana w dniu 24 maja 2010 roku nie jest wystarczająca do uznania, iż faktycznie nastąpiło jej doręczenie. Prawidłowo także Sąd I instancji zauważył, iż wyznaczony wnioskodawczyni termin jednego miesiąca na wystąpienie z wnioskiem o miesięczne rozliczenie przychodu nie wynika z żadnych unormowań powszechnie obowiązującego prawa i żaden przepis nie przekreśla możliwości zgłoszenia tego rodzaju wniosku w innym, późniejszym terminie. Nieuprawnione jest zatem stanowisko organu rentowego, iż wskutek uchybienia miesięcznemu terminowi do złożenia wniosku, określonego w decyzji z dnia 13 maja 2010 roku, wnioskodawczyni utraciła możliwość domagania się miesięcznego rozliczenia przychodu osiągniętego za 2009 rok. Regulacja zamieszczona w art.104 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz w przepisach powołanego wyżej rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 22 lipca 1992 roku w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty nie pozwala na wyprowadzenie takiego wniosku.

Podsumowując Sąd Apelacyjny podzielił argumentację Sądu I instancji i przyjął, że wnioskodawczyni ma prawo do miesięcznego rozliczenia emerytury w związku z przychodem uzyskanym w poszczególnych miesiącach 2009 roku za okres od 8 stycznia 2009 roku do 31 grudnia 2009 roku. Odmienne stanowisko organu rentowego nie jest uzasadnione. Wbrew wywodom skarżącego, Sąd I instancji dokonał prawidłowej interpretacji podstawy prawnej rozstrzygnięcia, nie naruszając wskazanych w apelacji przepisów prawa materialnego. Zaskarżony wyrok jest prawidłowy.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art.385 kpc orzeczono, jak w sentencji.