Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 kwietnia 2017 roku

Sąd Rejonowy w Kłodzku Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący SSR Eliza Skotnicka

Protokolant staż. Magda Biernat

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 kwietnia 2017 roku w Kłodzku

sprawy z powództwa (...) S.A. z siedzibą w B.

przeciwko E. W.

o zapłatę kwoty 12.225,49 zł

I.  zasądza od pozwanej E. W. na rzecz strony powodowej (...) S.A. z siedzibą w B. kwotę 9.960,00 zł (dziewięć tysięcy dziewięćset sześćdziesiąt złotych 00/100) z tym, że należność rozkłada na 29 (dwadzieścia dziewięć) rat w tym 28 (dwadzieścia osiem) równych rat w kwotach po 350 zł oraz ostatnia rata wyrównawcza w kwocie 160 zł, płatnych do 15-go dnia każdego kolejnego miesiąca, poczynając od maja 2017 roku wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w terminie płatności którejkolwiek z rat,

II.  dalej idące powództwo oddala,

III.  nie obciąża pozwanej kosztami postępowania.

UZASADNIENIE

Strona powodowa (...) S.A. z siedzibą w B. wniosła o zasądzenie od pozwanej kwoty 12 225,49 zł z umownymi odsetkami za opóźnienie w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 23 grudnia 2015 r. oraz zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu podała, że pozwana, poprzez podpisanie weksla w dniu 20 lutego 2015 r., zobowiązała się zapłacić kwotę 12 225,49 zł do dnia 22 grudnia 2015 r. Powód wezwał pozwaną w dniu 22 listopada 2015 r. do wykupu weksla, jednak do dnia dzisiejszego pozwana nie dokonała żądnej wpłaty. Pozwana podpisując własnoręcznie kalendarz spłat raty znała doskonale wysokość zobowiązania i termin spłaty.

Pozwana E. W. wniosła o umorzenie długu wobec strony powodowej podając, że zaciągnęła pożyczkę, bowiem zmusiła ją do tego sytuacja życiowa. Pozwana wskazała, że nie wie, jakie opłaty zostały naliczone przy zawieraniu umowy pożyczki, poddała nadto pod wątpliwość wysokość naliczonych odsetek.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwana E. W. w dniu 19 lutego 2015 r. zawarła z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B. (poprzednikiem prawnym strony powodowej) umowę pożyczki gotówkowej nr (...)- (...). Kwota udzielonej pożyczki wynosiła 11 200 zł, w tym całkowita kwota pożyczki 4 000 zł, koszt ubezpieczenia 6 632 zł, opłata przygotowawcza 668 zł, wynagrodzenie umowne 752 zł, wysokość miesięcznej raty 332 zł, całkowity koszt pożyczki 7 952 zł, rzeczywista roczna stopa oprocentowania 146,37 %, okres spłat w miesiącach/ ilość rat 36, całkowita kwota do zapłaty 11 952 zł.

W (...) umowy postanowiono, że jeżeli pożyczkobiorca nie zapłacił w terminach określonych w umowie pełnych rat pożyczki za co najmniej dwa okresy płatności pożyczkodawca może wypowiedzieć umowę z zachowaniem 30 - dniowego terminu i wypełnić weksel po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległych rat w terminie 7 dni od otrzymania pisma. Zgodnie z § 11.2 umowy pożyczkodawca w przypadku wypowiedzenia umowy ma prawo na wekslu in blanco wpisać datę i miejsce zapłaty oraz kwotę nieprzekraczającą kwoty należnej pożyczkodawcy do zapłaty z tytułu niespłaconej części pożyczki, wynagrodzenia umownego oraz naliczyć i wpisać:

a)  dla całkowitej kwoty pożyczki – maksymalną wysokość odsetek umownych na poziomie czterokrotności stopy lombardowej NBP z dnia zawarcia umowy tj. 12% w stosunku rocznym (art. 359§2 ¹ k.c.) i/lub;

b)  kwotę w wysokości 20% z pozostałej do zapłaty całkowitej kwoty do zapłaty tytułem poniesionych kosztów windykacji, nie więcej jednak niż faktycznie poniesione przez pożyczkodawcę koszty tej windykacji i/lub;

c)  kwotę wynikającą z tabeli opłat zawartą w (...) umowy, pkt 8,9 i 10 tabeli.

Zgodnie z tabelą opłat z (...) umowy, pkt 8 – opłaty za upomnienie pisemne lub wezwanie do zapłaty – koszt 15 zł, pkt 9 opłata za monit - sms 0,00 zł, pkt 10 opłata za monit telefoniczny – 0,00 zł.

Według (...) umowy jeśli pożyczkodawca nie spłaci w terminie poszczególnych rat pożyczki lub innego zobowiązania pieniężnego wynikającego z umowy, w tym zobowiązania naliczonego na podstawie (...) umowy, niespłacona kwota kredytu staje się zadłużeniem przeterminowanym. Od zadłużenia przeterminowanego pożyczkodawca nalicza odsetki umowne za każdy dzień zwłoki w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP (na dzień zawarcia umowy 12,00% w stosunku rocznym). Według (...) umowy w przypadku, gdy pożyczkobiorca zalega z zapłatą jakiegokolwiek terminowego zobowiązania pieniężnego wynikającego z umowy, pożyczkodawca ma prawo podjąć następujące działania windykacyjne: monity telefoniczne, upomnienie pisemne, informując każdorazowo pożyczkobiorcę o wymaganym zadłużeniu, określając warunki spłaty. Za wskazane czynności pożyczkodawca pobiera opłaty z tabelą opłat z (...) umowy, z tym zastrzeżeniem, że opłaty zostaną naliczone w wysokości nie większej niż 80 zł w odniesieniu do każdego terminowego zobowiązania pieniężnego wynikającego z umowy. Upomnienia pisemne wysyłane są listem zwykłym za wyjątkiem wypowiedzenia umowy pożyczki. Według (...) pożyczkodawca może dodatkowo podjąć inne działania windykacyjne, w tym działania terenowe (…).

Na zabezpieczenie zwrotu pożyczki pozwana wystawiła weksel własny in blanco i zgodnie deklaracją wekslową upoważniła stronę powodową do wypełnienia tego weksla na sumę odpowiadającą jej zadłużeniu łącznie z kosztami sądowymi, przy czym: jeżeli nie zapłaci w terminach określonych w umowie pełnych rat pożyczki za co najmniej dwa okresy płatności pożyczkodawca może wypowiedzieć umowę z zachowaniem 30 - dniowego terminu i wypełnić weksel, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy; w razie jeśli dojdzie do zaległości z zapłatą jakiegokolwiek zobowiązania pieniężnego wynikającego z umowy, w tym naliczonego na podstawie tabeli opłat określonej w (...) umowy lub zgodnie z (...) umowy pożyczkodawca ma prawo wezwać pożyczkobiorcę do jego zapłaty w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania, z zastrzeżeniem że w przypadku braku płatności w tym terminie wypełni weksel stanowiący załącznik do umowy oraz będzie dochodzić na tej podstawie zobowiązania przed Sądem.

Pismem z dnia 4 listopada 2015 r. strona powodowa wezwała pozwaną do zapłaty zaległych rat pożyczki w łącznej wysokości 332 zł w terminie 7 dni od daty otrzymania pisma pod rygorem wypowiedzenia umowy.

Strona powodowa, pismem z dnia 22 listopada 2015 r., wypowiedziała pozwanej umowę pożyczki z zachowaniem terminu 30 dni, wskazując że wszystkie zobowiązania pozwanej dotyczące tej umowy stały się wymagalne. Jednocześnie zawiadomiono pozwaną w tym piśmie, że wystawiony przez pozwaną weksel in blanco został wypełniony i w przypadku nieotrzymania zapłaty w ciągu 30 dni, sprawa zostanie skierowana na drogę sądową. Dług na dzień wystawienia pisma wynosił 12 225,49 zł, w tym:

- kwota niespłaconej pożyczki 9 960 zł;

- kwota obliczona na podstawie pkt 11.2 a) umowy – 30,86 zł;

- kwota obliczona na podstawie pkt 11.2 b) umowy – 1 992 zł;

- kwota obliczona na podstawie pkt 11.2 c) umowy – 225 zł;

- umowę odsetki dzienne obliczone na podstawie pkt 13.1 umowy – 17,63 zł.

Dowód:

- umowy pożyczki gotówkowej nr (...) wraz z załącznikami - k. 53 - 62,

- deklaracja wekslowa k. 63,

- weksel in blanco k. 64,

- wypowiedzenie umowy pożyczki z potwierdzeniem nadania - k. 3, 66 - 68,

- odpis KRS strony powodowej nr (...) - k. 6 - 9.

- ostateczne wezwanie do zapłaty z 4.11.2015 r. z potwierdzeniem nadania - k. 65, 69 - 71,

Pożyczkodawca wypełnił weksel wystawiony przez pozwaną na kwotę 12 225,49 zł, płatny w B. do dnia 22 grudnia 2015 r.

Dowód:

- wypełniony weksel k. 2.

Pozwana E. W. miała świadomość niekorzystnych warunków umowy i bardzo wysokich kosztów tej pożyczki. W chwili zawierania umowy pozwana znalazła się w trudnej sytuacji życiowej, mąż uległ wypadkowi i przebył dwie operacje, potrzebne były pieniądze na jego leczenie. Mąż pozwanej pracował nielegalnie i nie dostał odszkodowania. Pożyczka z dnia 19 lutego 2015 r. była drugą pożyczką zawartą przez pozwaną z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B.. Pozwana zarabia obecnie ok. 1 400 zł netto, ma dwoje małoletnich dzieci, mąż pozwanej nie pracuje, ma orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Pozwana nie wie, jakie opłaty zostały doliczone do kwoty pożyczki i z jakiego tytułu, pozwana ma świadomość, że wysokość odsetek jest bardzo wysoka. Z otrzymanej przez pozwaną kwoty pożyczkodawca pokrył wcześniejszą pożyczkę, zaś pozwanej przekazano na konto bankowe kwotę 2 789,98 zł. Pozwana dokonała następujących wpłat:

- w dniu 16 kwietnia 2015 r. – 332 zł;

- w dniu 25 maja 2015 r. - 280 zł;

- w dniu 16 czerwca 2015 r. – 300 zł;

- w dniu 28 lipca 2015 r. – 269 zł;

- w dniu 11 września 2015 r. – 269 zł i 65 zł;

- w dniu 7 października 2015 r. – 330 zł.

Dowód:

- przesłuchanie pozwanej k. 16,

- potwierdzenia wpłat k. 22 - 28,

- potwierdzenie wpłaty kwoty pożyczki na konto pozwanej k. 21,

- orzeczenie o niepełnosprawności - k. 40,

- dokumentacja medyczna - k. 41 - 44, 47 - 48.

- zaświadczenie (...) Gminy K. z 26.50.2011 r . - k. 45

- Decyzja nr (...) Wójta Gminy K. z 26.05.2011 r. - k. 46

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd zważył co następuje:

Powództwo podlegało uwzględnieniu w części.

Strona powodowa dochodziła roszczeń z weksla własnego in blanco wystawionego przez pozwaną E. W.. Pozwana poddała pod wątpliwość wysokość naliczonych odsetek, jak również innych naliczony opłat. Pozwana wskazała, że znajduje się w trudnej sytuacji życiowej i materialnej, bowiem, przy dochodach 1 400 zł netto, ma na utrzymaniu siebie, dwoje dzieci i chorego męża. Podniosła także, że do zawarcia umowy pożyczki na bardzo niekorzystnych warunkach zmusiła i ją sytuacja życiowa – poważny wypadek męża, który do chwili obecnej skutkuje niepełnosprawnością.

Ocenę zasadności roszczeń strony powodowej w świetle podniesionych zarzutów dokonywać należy w oparciu o reguły rządzące zobowiązaniami wekslowymi przewidziane w ustawie z dnia 28 kwietnia 1936 r. prawo wekslowym (Dz.U. nr 37, poz. 282, dalej pr. weksl.). Podkreślić trzeba, że wystawiony przez pozwaną weksel własny in blanco był w istocie wekslem gwarancyjnym, którego funkcją było zabezpieczenie przyszłego długu wystawcy weksla, przy czym wysokości długu nie można było określić w chwili wystawienia weksla. Szczególne cechy weksla gwarancyjnego powodują, że abstrakcyjny charakter zobowiązania wekslowego względem stosunku cywilnoprawnego, leżącego u podstaw tego zobowiązania, doznaje w odniesieniu do tych weksli poważnych ograniczeń. Sąd Najwyższy w uchwale składu 7 sędziów z 7 stycznia 1967 r. (III CZP 19/66, OSNC 1968 z. 5, poz. 79) mającej moc zasady prawnej wyjaśnił, że w wypadku wystawienia weksla mającego na celu zabezpieczenie wierzytelności, zobowiązanie cywilne wystawcy nie wygasa, lecz istnieje nadal. Wskutek tego, wierzycielowi przysługuje, obok roszczenia pierwotnego wynikającego ze stosunku cywilnoprawnego, nowe roszczenie oparte na wekslu. Przedmiot obu roszczeń jest jednak ten sam i zaspokojenie wierzyciela następuje tylko raz, przy czym z chwilą zaspokojenia wygasa zobowiązanie dłużnika i wierzyciel powinien zwrócić mu weksel. Jeśliby dochodził wierzytelności wekslowej, to spotkałby się z zarzutem, że wierzytelność, na której zabezpieczenie został wystawiony weksel, nie istnieje, a zatem zobowiązanie wekslowe także wygasło. Ponieważ weksel jedynie zabezpiecza wierzytelność cywilną, przeto dłużnikowi przysługują przeciwko roszczeniu wekslowemu te wszystkie zarzuty, jakie mu przysługują przeciwko roszczeniu cywilnemu. Zamieszczony w przepisach działu I prawa wekslowego art. 10 dopuszcza wobec posiadacza weksla podniesienie zarzutu uzupełnienia weksla in blanco sprzecznego z porozumieniem tylko w wypadku nabycia weksla w złej wierze albo z rażącym niedbalstwem. Sąd Najwyższy w wyroku z 18 listopada 1999 r. sygn. I CKN 215/98 (OSNC 2000/7-8/128) wyjaśnił, że z powołanego przepisu wynika (a contrario), że wobec osoby, która otrzymała weksel in blanco, ten, kto go jej wręczył, może powoływać się na niezgodne z udzielonym upoważnieniem uzupełnienie weksla in blanco bez żadnych ograniczeń (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 1999 r., I CKN 51/98, OSNC 2000, nr 2, poz. 27, a także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 1998 r., III CKN 342/97, OSNC 1998, nr 9, poz. 141).

W niniejszej sprawie uprawnionym z weksla – remitentem jest strona powodowa, zaś wystawcą weksla pozwana, a zatem strony stosunku podstawowego, który legł u podstaw wystawienia tego weksla. Z tego powodu, w świetle powyższych rozważań prawnych, pozwanej przysługiwało prawo podnoszenia wszystkich zarzutów, także dotyczących stosunku podstawowego.

Pozwana zakwestionowała wysokość kosztów windykacyjnych i naliczanych odsetek, przedstawiła nadto dowody dokonywanych spłat pożyczki. Pozwana podniosła, że miała świadomość bardzo niekorzystnych warunków umowy, ale w chwili zawierania umowy znajdowała się w przymusowym położeniu. Pozwana miała świadomość, że już w chwili zawarcia umowy, na podstawie której otrzymała pożyczkę gotówkową w wysokości 4 000 zł do spłaty miała kwotę 11 952 zł, a zatem koszt pożyczki wynosił 7 952, zł, w tym 6 632 zł z tytułu ubezpieczenia. Koszt udzielonej na 3 lata pożyczki przekraczał więc rażąco jej wysokość.

Oceniając zarzuty pozwanej podkreślić trzeba, że strona powodowa nie udowodniła, wbrew obowiązkom wynikającym z art. 6 k.c. i 232 k.p.c., że koszty windykacji oraz odsetki umowne zostały prawidłowo wyliczone. Strona powodowa nie wskazała za jaki okres i od jakiej kwoty naliczała odsetki umowne. Nie udowodniła też, że w związku z podjętymi wobec pozwanej czynnościami windykacyjnymi poniosła ich koszty w wysokości 1 192 zł. Wprawdzie zgodnie z(...) umowy powódka miała prawo naliczyć kwotę w wysokości 20% z całkowitej kwoty pozostałej do zapłaty tytułem poniesionych kosztów windykacji, jednak nie więcej niż faktycznie poniesione przez pożyczkodawcę. Zatem w sytuacji, gdy pozwana negowała zasadność naliczenia tak wysokich kosztów windykacji, powódkę obciążał obwiązek udowodnienia, że faktycznie je poniosła. Obowiązkom dowodowym w tym zakresie strona powodowa nie sprostała.

Pozwana przyznała, że zdawała sobie sprawę z warunków umowy, które były w umowie jednoznacznie określone, w tym postanowienia dotyczące opłaty przygotowawczej, kosztów wynagrodzenia oraz ubezpieczenia. Pozwana znajdowała się jednak w przymusowej sytuacji. Podkreślić należy, że warunki tej umowy (zwłaszcza koszty ubezpieczenia) są tak rażąco wygórowane, że trudno przyjąć, aby zaakceptowała je osoba, mogąca swobodnie, bez przymusu i racjonalnie, podejmować decyzje. Pożyczka ta udzielona została na bardzo niekorzystnych dla pozwanej warunkach, gdyż rzeczywista stopa oprocentowania wynosiła 146,37% w skali roku. Zdaniem Sądu, tak wysokie oprocentowanie oraz opłaty, wynagrodzenie i koszty związane z udzieleniem pożyczki i jej ubezpieczeniem, stanowiły wystarczające wynagrodzenie pożyczkodawcy. Narzucanie zaś pożyczkobiorcy znajdującemu się w skrajnie trudnej sytuacji, dalszych kosztów związanych z naliczaniem odsetek maksymalnych oraz odsetek karnych od przeterminowanego świadczenia, a także niczym nie uzasadnionych kosztów windykacji rażąco przewyższały wartość świadczenia strony powodowej, a co za tym idzie stanowiły wyzysk. Z tego też względu świadczenie strony powodowej podlegało obniżeniu o naliczone koszty windykacji oraz naliczone odsetki umowne w maksymalnej wysokości w oparciu o art. 388 k.c. W konsekwencji Sąd zasądził od pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 9 960 zł tytułem pozostałej do zapłaty należności z tytułu niespłaconej pożyczki i oddalił dalej idące powództwo co do należności głównej oraz skapitalizowanych odsetek umownych.

Okoliczności powyższe, a także fakt, że pozwana nadal znajduje się w trudnej sytuacji materialnej i życiowej, stanowiły podstawę do rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty zgodnie z art. 320 k.p.c. Sąd, biorąc pod uwagę możliwości zarobkowe pozwanej i jej męża, uznał, że zasadnym będzie rozłożenie należności na 29 rat, przy czym pierwsze 28 rat w kwotach po 350 zł (w łączącej strony umowie kwota ta wynosiła 332 zł), płatne do 15. dnia każdego kolejnego miesiąca, poczynając od maja 2017 r., zaś ostatnia wyrównująca rata w wysokości 160 zł, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie uchybienia terminu płatności którejkolwiek z rat. Jak już wyżej wskazano, zdaniem Sądu naliczanie odsetek maksymalnych za opóźnienie stanowiłoby wyzysk, biorąc pod uwagę rażąco wysokie koszty udzielonej pozwanej pożyczki.

Sąd, w oparciu o przepis art. 102 k.p.c., nie obciążył nadto pozwanej kosztami procesu. Przepis ten stanowi, że w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Sąd, stosując powyższy przepis miał na uwadze całokształt okoliczności niniejszej sprawy, w szczególności zaś sytuację materialną i życiową pozwanej, która na chwilę obecną jest jedyną żywicielką 4 - osobowej rodziny, a nadto boryka się z niepełnosprawnością męża.

Z tych wszystkich powodów Sąd orzekł jak w sentencji.