Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 listopada 2013r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 21 listopada 2013 r. w Siedlcach na rozprawie

odwołania W. K.

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

z dnia 31 maja 2012 r. Nr (...)-2/10

w sprawie W. K.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o zwrot nienależnie pobranej renty rolniczej

I.  zmienia zaskarżona decyzję w ten sposób, że ustala, że W. K. nie jest zobowiązana do zwrotu kwoty 21 157,72 (dwadzieścia jeden tysięcy sto pięćdziesiąt siedem 72/100) zł tytułem świadczenia rentowego wypłaconego jej w okresie od
01 maja 2009r. do 31 grudnia 2011r.;

II.  przyznaje z sum Skarbu Państwa (kasa Sądu Okręgowego w Siedlcach) na rzecz adw. S. Z. kwotę 147,60 (sto czterdzieści siedem 60/100) zł, w tym należny podatek VAT, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej, świadczonej
z urzędu na rzecz W. K..

Sygn. akt: IV U 622/12 UZASADNIENIE

Decyzją z 31 maja 2012r. znak: (...)-2/10 Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, działając na podstawie art.28 ust.3 i 6 ustawy z 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników stwierdził, że W. K. pobrała nienależnie rentę rolniczą w związku z nabyciem gospodarstwa rolnego na podstawie postanowienia sądowego z 18 lutego 1991r. i zobowiązał ubezpieczoną do zwrotu kwoty pobranej w okresie od 1 maja 2009r. do 31 grudnia 2011r. w wysokości 28 308,86 złotych, ustalając jednocześnie potrącenia z renty poczynając od 1 lipca 2012r. kwocie po 385,46 złotych miesięcznie.

Odwołanie od w/w decyzji złożyła W. K. wnosząc o jej zmianę poprzez ustalenie, że nie ma obowiązku zwrotu wskazanej kwoty, gdyż w okresie którego dotyczy decyzja nie prowadziła działalności rolniczej, a jedynie formalnie nabyła udział w gospodarstwie rolnym w drodze dziedziczenia po ojcu. Faktycznie jednak nie użytkowała nawet części tego gospodarstwa. W gospodarstwie tym zamieszkiwała matka ubezpieczonej, ale i ona go nie użytkowała. Zostało ono wydzierżawione T. K.. Pozostawanie właścicielem gospodarstwa rolnego nie jest równoznaczne z prowadzeniem działalności rolniczej prowadzącej do zawieszenia wypłaty świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Ponadto ubezpieczona z uwagi na stan zdrowia nie była w stanie prowadzić działalności rolniczej (odwołanie k.1-3).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, przywołując przepisy wskazane w zaskarżonej decyzji, podnosząc dodatkowo, że w sprawie nie zachodzą przesłanki do odstąpienia od żądania zwrotu pobranej renty, gdyż ubezpieczona nabyła gospodarstwo rolne w drodze dziedziczenia przed ustaleniem prawa do renty rolniczej (odpowiedź organu rentowego na odwołanie k.9-10).

Sąd ustalił, co następuje:

Od 4 listopada 1993r. W. K. uprawniona jest do renty rolniczej, przy czym z uwagi na kontynowanie działalności rolniczej wypłacie podlegała część składkowa i 50% części uzupełniającej (pierwsza decyzja o przyznaniu renty rolniczej z 31 grudnia 1993r. k.13-14 akt rentowych). W związku z zaprzestaniem prowadzenia działalności rolniczej (wydzierżawieniem nieruchomości rolnych) decyzją z 10 kwietnia 2001r. organ rentowy podjął wypłatę na rzecz ubezpieczonej pełnej kwoty renty rolniczej (decyzja z 10 kwietnia 2001r. k.95 akt rentowych). W późniejszym czasie doszło do rozwiązania umowy dzierżawy nieruchomości, a następnie do zbycia nieruchomości rolnych przez ubezpieczoną na rzecz syna A. K. i synowej J. K. (akt notarialny umowy darowizny z 1 września 2006r. k.141-143 akt rentowych i decyzja z 12 września 2006r. o podjęciu wypłaty renty na rzecz ubezpieczonej w pełnej wysokości k.148 akt rentowych). (...) rolne, który właścicielką była ubezpieczona położone były w miejscowości K. gmina M., powiat M..

Rodzice ubezpieczonej K. D. (1) i K. D. (2) zamieszkiwali w miejscowości T. gmina M. odległej od miejscowości K., gdzie zamieszkiwała ubezpieczona o około 10 km. Posiadali tam gospodarstwo rolne o powierzchni 5.1500 ha. W dniu 30 grudnia 1990r. zmarł K. D. (1). Na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Mińsku Mazowieckim z 18 lutego 1991r. w sprawie I Ns 123/91 wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne nabyli żona zmarłego K. D. (2) i córka zmarłego W. K. po połowie (wypis z rejestru gruntów należących do K. i K. D. (2) oraz postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po K. D. (1) k.169 i 171 akt rentowych – II tom).

Po nabyciu udziału w powyższej nieruchomości rolnej w wymiarze ¼ części ubezpieczona w żadnym okresie nie użytkowała przedmiotowej nieruchomości. Nie doszło również do wydzielenia fizycznej części z tytułu przypadającego jej udziału. Nieruchomością tą zarządzała matka ubezpieczonej K. D. (2), która w drodze ustnych uzgodnień przekazała przedmiotowe nieruchomości rolne do użytkowania swojej siostrze A. T. i jej mężowi. A. T. użytkowała przedmiotowe nieruchomości przez około 10 laty licząc od przeprowadzenia sprawy spadkowej po K. D. (1). Następnie w dniu 12 listopada 2001r. K. D. (2) oddała swój udział w nieruchomości w wymiarze 3/4 części w dzierżawę T. K. na okres 10 lat ,tj. do 12 listopada 2011r. Ubezpieczona nie zawarła z T. K. pisemnej umowy dzierżawy przypadającego jej udziału, ale umówiła się z nim, aby użytkował również jej udział, gdyż fizycznie nieruchomości te stanowiły całość. Po upływie okresu dzierżawy na rzecz T. K., w dniu 18 stycznia 2012r. ubezpieczona wydzierżawiła swój udział w nieruchomości bratu J. D. na okres 10 lat (umowa dzierżawy zawarta między K. D. (2) i T. K. k.197-199 akt rentowych, umowa dzierżawy zawarta między W. K. a J. D. k.177 akt rentowych, oświadczenia A. T. i T. K. składane w postępowaniu przed organem rentowym k.190-192 akt rentowych, zeznania świadków: K. D. (2) k.22, S. G. k.22v, S. M. k.22v, T. K. k.22v-23, H. S. k.27v – minuty od 4 do 10 nagrania, B. A. k.28, A. T. k.42, zeznania ubezpieczonej k.50 v – minuty od 3 do 10 nagrania).

Wobec ustalenia, że ubezpieczona nabyła udział w nieruchomości rolnej w drodze dziedziczenia po K. D. (1), zaskarżoną decyzją z 31 maja 2012r. organ rentowy zobowiązał ubezpieczoną do zwrotu kwoty pobranej tytułem części uzupełniającej renty rolniczej w wysokości 28 308,86 złotych za okres od 1 maja 2009r. do 31 grudnia 2011r. (zaskarżona decyzja z k.206 akt rentowych).

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie W. K. okazało się uzasadnione.

Zgodnie z art.28 ust.1 ustawy z 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 2008r., Nr 50, poz. 291 ze zm.) wypłata renty rolniczej z ubezpieczenia ulega częściowemu zawieszeniu na zasadach określonych w ust.2-8, jeżeli rencista prowadzi działalność rolniczą. Zgodnie zaś z ustępem 3 powołanego przepisu wypłata ulega zawieszeniu w całości, jeżeli rencista nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, z zastrzeżeniem ust.5-7 i 9-11. W myśl ustępu 4 powyższego przepisu uznaje się, że rencista zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, jeżeli ani on, ani jego małżonek nie jest właścicielem (współwłaścicielem) lub posiadaczem gospodarstwa rolnego w rozumieniu przepisów o podatku rolnym i nie prowadzi działu specjalnego.

Analizując okoliczności sprawy Sąd doszedł do przekonania, że organ rentowy dokonał błędnej wykładni przepisu art.28 ust.3 i 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników i doszedł do niewłaściwego wniosku, że ubezpieczona jako rencistka, nie zaprzestała po nabyciu prawa do renty prowadzenia działalności rolniczej. W ocenie Sądu przepis art.28 ust.4 ustawy nie reguluje wyczerpująco sytuacji, w których uzasadnione jest przyjęcie, że rencista zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, ale wskazuje jedno z kryteriów, kiedy należy uznać, że rencista nie prowadzi już działalności rolniczej. Z przepisu tego nie wynika natomiast, że przez sam fakt, iż rencista jest właścicielem gospodarstwa rolnego, uzasadnione jest przyjęcie, że rencista ten nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej. W ocenie Sądu o tym, czy rencista zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej decyduje każdorazowo stan faktyczny, a zatem fakt, czy dana osoba rzeczywiście prowadzi działalność rolniczą i pracuje w gospodarstwie rolnym, zarządza tym gospodarstwem. Na stanowisku takim stoi również Sąd Najwyższy (vide: uchwała SN z 6 maja 2004r., II UZP 5/06, OSNP 2004/22/389), a także Sąd Apelacyjny w Lublinie, który w wyroku z 1 sierpnia 2012r. w sprawie III AUa 615/12 (LEX nr 1216343) wskazał, że wypłata części uzupełniającej świadczenia rolnika, który będąc właścicielem (tu współwłaścicielem) gospodarstwa rolnego faktycznie nie prowadzi w nim działalności rolniczej w rozumieniu art.6 pkt 3 ustawy z 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, nie ulega zawieszeniu na podstawie art.28 ust.1 i 3 w związku z ust.4. Z przedstawionych wyżej ustaleń Sądu wynika, że W. K. po nabyciu udziału w gospodarstwie rolnym na skutek dziedziczenia po ojcu, nigdy nie podjęła działalności rolniczej na nabytej nieruchomością. (...) tej nie uprawiała ani przed nabyciem prawa do renty, ani po ustaleniu prawa do świadczenia. W szczególności działalności tej nie prowadziła, w okresie którego dotyczy zaskarżona decyzja. Z przedstawionych wyżej ustaleń faktycznych wynika, że nieruchomość położona w T. będąca przedmiotem dziedziczenia po K. D. (1) była użytkowana, dzierżawiona przez osoby trzecie. Wprawdzie ubezpieczona nie zawierała pisemnej umowy dzierżawy, niemniej logiczne i korespondujące z zeznaniami świadków są jej twierdzenia, że T. K. jako dzierżawca udziału w nieruchomości przysługującego jej matce faktycznie użytkował całość nieruchomości, gdyż udział ubezpieczonej nie był fizycznie wydzielony. Ponadto na użytkowanie nieruchomości nie pozwalał ubezpieczonej stan zdrowia, który dokumentują akta rentowe oraz dokumentacja z leczenia szpitalnego załączona do odwołania (k.5 akt sprawy). W latach 2009-2011 ubezpieczona nie była już właścicielką nieruchomości położonych w K., które wcześniej uprawiała wraz z mężem i wiarygodne jest jej twierdzenie, że w swoim stanie zdrowia (choroba serca, nadciśnienie tętnicze) nie uprawiała działalności rolniczej na nieruchomości położonej 10 km od miejsca zamieszkania, w której przysługujący jej udział wynosił 1/4 części, a dodatkowo nie był wydzielony fizycznie. W tych okolicznościach renta pobrana przez nią w okresie objętym decyzją nie może być uznana jako świadczenie nienależne.

Mając na uwadze powyższe okoliczności i na podstawie art.477.14§2 kpc Sąd zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustalił, iż W. K. nie ma obowiązku zwrotu kwoty 21 157,72 złotych pobranej tytułem renty w okresie od 1 maja 2009r. do 31 grudnia 2011r.

Z uwagi na to, że ubezpieczona była reprezentowana w procesie przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu Sąd przyznał adw. S. Z. kwotę 147,60 złotych tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawej świadczonej z urzędu w wysokości podwójnej stawki minimalnej obowiązującej w sprawach o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego, powiększonej o należny podatek VAT.