Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 4 kwietnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXIII Wydział Gospodarczy Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Andrzej Sobieszczański (spr.)

Sędziowie: SO Magdalena Nałęcz

SO Bolesław Wadowski

po rozpoznaniu w dniu 4 kwietnia 2017 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku dłużniczki:

M. R.

o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej

na skutek zażalenia dłużniczki

na postanowienie Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie

z dnia 13 stycznia 2017 r., sygn. akt X GU 1598/16

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla m. st. Warszawy w Warszawie.

SSO Magdalena Nałęcz SSO Andrzej Sobieszczański SSO Bolesław Wadowski

Sygn. akt XXIII Gz 132/17

UZASADNIENIE

Wnioskiem złożonym dnia 25 października 2016 r. (data stempla pocztowego) dłużniczka M. R. wniosła o ogłoszenie swojej upadłości jako osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. W uzasadnieniu wskazała, że w latach 1999-2013 pracowała jako przedstawiciel handlowy zarabiając 3.000 – 4.000 zł netto. Kredyty były zaciągane na zakup i wyposażenie mieszkania. Umów kredytu było kilka, w tym kredyty konsolidacyjne w E. i (...). Kredyty w E. i (...) były spłacane regularnie do momentu utraty pracy w 2013 r. Następnie przez okres 1,5 roku dłużniczka była bezrobotna. W tym czasie jej partner zaproponował podjęcie wspólnie działalności gospodarczej. Postanowili sprzedać mieszkanie, a uzyskane pieniądze przeznaczyć na nową działalność. Działalność nie przyniosła spodziewanych zysków. Z uwagi na konieczność spłaty dotychczasowych zobowiązań, dłużniczka zaczęła zaciągać pożyczki w firmach pożyczkowych. W listopadzie 2015 r. dłużniczce udało się znaleźć pracę jako sprzedawca w supermarkecie otrzymując zarobki w kwocie 2 000 zł brutto, co nie jest wystarczające dla spłaty istniejących zobowiązań. W chwili obecnej dłużniczka mieszka u rodziny i trudno jest znaleźć dodatkową lepiej płatną pracę.

Na rozprawie 3 stycznia 2017 r. dłużniczka podczas wysłuchania zeznała że sprzedała mieszkanie i zamieszkała u konkubenta. Pieniądze uzyskane ze sprzedaży zostały przeznaczone na działalność przez niego prowadzoną. Jego mieszkanie zostało sprzedane za długi. Wtedy dłużniczka, która została bez niczego zaczęła zaciągać kredyty, aby mieć za co żyć. Następnie prowadziła działalność gospodarczą polegającą na handlowaniu na bazarze. Były zaciągane kredyty na potrzeby zakupu towaru. Działalność tę dłużniczka prowadziła przez ok. 3 lata.

Postanowieniem z 13 stycznia 2017 r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie
oddalił wniosek.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

Dłużniczka M. R. jest osobą fizyczną w chwili obecnej nie prowadzącą działalności gospodarczej. W przeszłości prowadziła działalność gospodarczą przynajmniej raz. W okresie od dnia 1 września 1999 r. do dnia 31 lipca 2012 r. była zatrudniona u D. R. prowadzącego działalność gospodarczą w dziedzinie handlu obwoźnego
w P. na stanowisku „przedstawiciel handlowy sprzedawca-wędliny” w wymiarze pełnego etatu. U tego samego pracodawcy wykonywała pracę w tym samym charakterze i wymiarze czasu pracy również w okresie od dnia 13 października 2012 r. do dnia 31 lipca 2013 r. Zarobki kształtowały się na poziomie 3-4 tys. zł netto miesięcznie. Pracę na etacie dłużniczka podjęła ponownie od dnia 23 listopada 2015 r. w (...) Sp. z o. o. z siedzibą w W. na stanowisku „pracownik junior w dziale wędliny/sery” z wynagrodzeniem w kwocie 2.000 zł brutto miesięcznie. Umowa została zawarta na czas określony do dnia 31 stycznia 2017 r. Wynagrodzenie jest obciążone zajęciem komorniczym na kwotę 84 230, 27 zł.

W chwili obecnej dłużniczka ma 6 wierzycieli, a ogólna kwota zobowiązań, wedle oświadczenia dłużnika wynosi ponad 300 000 zł. Największe zobowiązania dłużniczka posiada wobec wierzyciela (...) S.A. – zgodnie ze spisem wierzytelności to kwota 269 715 zł należności głównej oraz wobec (...) S.A. – zgodnie ze spisem wierzytelności to kwota 79 754 zł.
W dniu 16 marca 2011 r. dłużniczka zawarła z (...) S.A. umowę pożyczki na kwotę 53 147,69 zł. W myśl tej umowy kwota 34 400, 36 zł została przeznaczona na całkowitą spłatę wcześniejszej pożyczki w tym banku zaciągniętej umową zawartą w dniu 29 lipca 2010 r. W dniu 3 stycznia 2013 r. dłużniczka zaciągnęła kredyt gotówkowy w Banku (...) na kwotę 26 000 zł,
a w dniu 13 lutego 2013 r. na kolejną kwotę, która według stanu zadłużenia na dzień 5 listopada 2013 r. (dzień wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego) wynosiła 159 372, 25 zł.

W chwili obecnej z wniosku obu banków prowadzone są wobec dłużniczki postępowania egzekucyjne. Na majątek dłużniczki składają się jedynie rzeczy osobiste.

Ogłoszenie upadłości w niniejszej sprawie nie może nastąpić z uwagi na przesłanki negatywne określone w art. 4914 ust. 2 pkt 3 Prawa upadłościowego (dłużnik, mając taki obowiązek, wbrew przepisom ustawy nie zgłosił w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości);
w art. 4914 ust. 4 Prawa upadłościowego (dane podane we wniosku są niezupełne) oraz w art. 4914 ust. 1 Prawa upadłościowego (doprowadzenie do swojej niewypłacalności lub istotne zwiększenie jej stopnia na skutek działań umyślnych lub rażącego niedbalstwa).

W niniejszej sprawie nie budzi wątpliwości to, że dane wskazane przez dłużnika były niezupełne i to w stopniu uniemożliwiającym ocenę zasadności wniosku. Dodatkowo okoliczności wskazane we wniosku jako przyczyny powstania stanu niewypłacalności nie znalazły potwierdzenia w zeznaniach dłużniczki, a istotne elementy przedstawionej przez nią historii są wzajemnie sprzeczne, co automatycznie wpływa na ocenę ich wiarygodności. Dłużniczka nie przedstawiła żadnego wiarygodnego wyjaśnienia powodów, dla których zaciągała kolejne zobowiązania. W złożonym przez dłużniczkę wniosku wskazała ona, że powodem powstania zobowiązań był zakup mieszkania i konieczność jego wyposażenia. Tymczasem, na rozprawie 3 stycznia 2017 r. dłużniczka mówi o sprzedaży mieszkania, celem uzyskania środków na prowadzenie działalności gospodarczej. W okresie, w którym powstały zobowiązania dłużniczka nie nabywała żadnych nieruchomości, a co za tym idzie nie dokonywała wydatków celem ich wyremontowania lub wyposażenia. Niezależnie od powyższego, z uwagi na fakt, że mieszkanie dłużniczki zostało przez nią sprzedane za kwotę ok. 30.000 zł, to ewentualny zakup tej nieruchomości w okresie wcześniejszym, nie był w stanie wygenerować zobowiązań w kwocie wyszczególnionej w spisie wierzytelności. Na rozprawie dłużniczka wskazała, że kredyty brała na prowadzenie działalności handlowej na bazarze, gdyż potrzebowała pieniędzy na zakup towaru. W myśl tej narracji, z tego okresu biorą się dwa główne zobowiązania dłużniczki. Wydaje się jednak mało prawdopodobne, aby prowadzenie działalności gospodarczej polegające na handlu na bazarze było w stanie wygenerować aż tak duże zadłużenie. W okresie wcześniejszym, dłużniczka wraz z byłym konkubentem usiłowała prowadzić działalność gospodarczą związaną z montażem anten satelitarnych. Na dofinansowanie tej działalności miało zostać sprzedane mieszkanie dłużniczki i nastąpić utrata istotnych wartości majątkowych przez dłużniczkę. Najprawdopodobniej w tym też okresie i z tymi okolicznościami wiąże się zaciąganie przez dłużniczkę pierwszych zobowiązań. Dłużniczka usiłuje przesunąć okres zaciągania zobowiązań na dalszy okres życia i powiązać to z innymi okolicznościami. Dokonuje tego w sposób niekonsekwentny, a nawet wzajemnie sobie zaprzecza. Zeznając na rozprawie, przedstawiła dwie skrajnie odmienne wersje co do dochodowości działalności na bazarze. Informacje są niepełne, niespójne, wzajemnie sprzeczne i uniemożliwiają ocenę zasadności złożonego wniosku. Dłużniczka na rozprawie nie była w stanie przedstawić wiarygodnej historii finansowej. Pomimo zaistniałej sytuacji dłużniczka nadal powiększa swoje zadłużenie, istotną część środków znajdujących na kartach kredytowych wydając w punktach handlowych zajmujących się sprzedażą alkoholu.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniosła dłużniczka wnosząc o:

-

zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez ogłoszenie upadłości dłużniczki M. R., ewentualnie zaś o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi rejonowemu,

-

zasądzenie kosztów niniejszego postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, na rzecz dłużniczki.

Postanowieniu temu skarżąca zarzuciła:

-

naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną ocenę stanu faktycznego,

-

błędne zastosowanie art. 491 ⁴ prawa upadłościowego i naprawczego poprzez uznanie, iż
w sprawie niniejszej zachodzą przesłanki oddalenia wniosku o upadłość,

-

niezastosowaniu art. 491 ust. 2 in fine prawa upadłościowego i naprawczego, a tym samym uznanie, że względy słuszności i względy humanitarne nie przemawiają za tym, aby ogłosić jej upadłość konsumencką.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie zasługiwało na uwzględnienie, choć z przyczyn innych niż te wskazane w podniesionych zarzutach oraz ich uzasadnieniu.

W uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia Sąd wskazał, że ogłoszenie upadłości w niniejszej sprawie nie może nastąpić z uwagi na przesłanki negatywne określone w art. 4914 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (tekst jednolity Dz.U. 2016. poz. 2171 ze zm.), art. 4914 ust. 4 p.u. oraz art. 4914 ust. 1 p.u. Podkreślenia jednak wymaga, że Sąd pierwszej instancji ocenił w istocie jedynie przesłankę, o której mowa w art. 491 ⁴ ust. 4 p.u. i stwierdził, że informacje podane przez dłużniczkę są niepełne, niespójne, wzajemnie sprzeczne i uniemożliwiają ocenę zasadności złożonego wniosku.

Zgodnie z art. 491 ⁴ ust. 4 p.u. sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli dane podane przez dłużnika we wniosku są niezgodne z prawdą lub niezupełne, chyba że niezgodność lub niezupełność nie są istotne. Opisaną w tym przepisie przesłankę oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości wykładać należy nader ostrożnie pamiętając o zliberalizowaniu z dniem 31 grudnia 2014 r. założeń, tzw. upadłości konsumenckiej. Pamiętać bowiem należy, że oddalenie wniosku na podstawie art. 491 ⁴ ust. 4 p.u. następuje bez merytorycznej oceny jego zasadności, bez zbadania istnienia przesłanek ogłoszenia upadłości. Taki kierunek interpretacji tego przepisu wynika zresztą wprost z jego treści, oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości na jego podstawie jest bowiem niedopuszczalne, gdy niezgodność lub niezupełność, o których mówi nie są istotne. Zdaniem Sądu Okręgowego oddalenie wniosku może zatem nastąpić jedynie wyjątkowo w przypadku rażących wadliwości wniosku, oczywistej niezgodności z prawda informacji podanych w jego uzasadnieniu lub niezupełności uniemożliwiających ocenę jego zasadności.

W niniejszej zaś sprawie zdaniem Sądu Okręgowego sytuacja opisana w art. 491 ⁴ ust. 4 p.u. uzasadniająca oddalenie wniosku bez jego merytorycznej oceny nie wystąpiła. Wskazać należy, że drobne rozbieżności, niespójności, omyłki mogące dać się zauważyć podczas wysłuchania dłużniczki są usprawiedliwione szczególną sytuacją jaką niewątpliwie jest składanie zeznań przed sądem, która siłą rzeczy niesie za sobą ujemne przeżycia psychiczne. Nie ulega bowiem wątpliwości, że sam stres związany ze stawieniem się w sądzie może powodować, iż wyjaśnienia przedstawiane przez dłużniczkę mogły być nieprecyzyjne, miejscami kolidujące z twierdzeniami podniesionymi we wniosku. Sąd nie może jednak zarówno domniemywać owych istotnych niezgodności lub niezupełności, jak i nadinterpretowywać zachowania i twierdzenia dłużniczki, wyciągając negatywne konsekwencje z rozbieżności pomiędzy wyjaśnieniami złożonymi w Sądzie i informacjami podanymi we wniosku. Nie do zaakceptowania jest takie przeprowadzenie wysłuchania dłużnik i ocena złożonych wyjaśnień, które zmierzały będą do wykazania niezgodności z prawdą lub niezupełności danych podanych we wniosku.

Zdaniem składu orzekającego rozpoznającego zażalenie, ocenę Sądu pierwszej instancji, której efektem było oddalenie wniosku z uwagi na niezupełność informacji tam zawartych uznać należy za zbyt restrykcyjną i surową. Wskazane w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia nieścisłości i rozbieżności wniosku nie są na tyle istotne aby a priori uznać wniosek za nieuzasadniony. Jak to już wyżej wyjaśniono zastosowanie wymienionej przesłanki może mieć miejsce wyłącznie w przypadku ustalenia rażącej sprzeczności treści wniosku z zeznaniami dłużnika. W związku z tym jedynie oczywista, widoczna gołym okiem, niezupełność czy fałszywość wniosku w zestawieniu z zeznaniami dłużnika może uzasadniać sięgnięcie po tą, w istocie formalną, podstawę oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Odnosząc się do stanowiska Sądu pierwszej instancji zaznaczyć należy, że nie sposób zaakceptować praktyki Sądu pierwszej instancji poszukiwania, niejako na siłę, podstaw oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Kierunek rozstrzygnięcia niniejszej sprawy i sposób jego argumentacji jest wyraźnym przykładem tego typu tendencji. W tym kontekście szczególną uwagę należy zwrócić na zupełnie niepotrzebne uwypuklenie przez Sąd rzekomego powiększania zadłużenia poprzez spożytkowanie przez dłużniczkę „istotnej części” środków znajdujących się na kartach kredytowych na zakup produktów alkoholowych. Co prawda z wyciągów rachunków kart kredytowych rzeczywiście wynika, że dłużniczce zdarza się dokonywać zakupów w sklepach z artykułami alkoholowymi, jednak wydatkowane tam były raczej drobne kwoty, nie mające większego znaczenia dla stanu jej niewypłacalności. Wypada również zauważyć, że przeznaczanie niewielkich kwot na zakup alkoholu (o ile dłużniczka rzeczywiście alkohol kupowała) nie może przekreślać szans dłużnika na ogłoszenie upadłości.

Reasumując nie sposób uznać, że dane wskazane przez dłużniczkę we wniosku o ogłoszenie upadłości były niezupełne czy też niezgodne z prawdą w stopniu uniemożliwiającym ocenę zasadności wniosku (art. 491 ⁴ ust. 4 p.u.). W konsekwencji przedstawioną przez dłużniczkę historia finansowa powinna zostać poddana merytorycznej ocenie z uwzględnieniem istnienia pozytywnych przesłanek ogłoszenia upadłości, a w dalszej kolejności przesłanek negatywnych opisanych w art. 491 ⁴ ust. 1, 2 i 3 p.u.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.
w zw. z art. 35 p.u. w zw. z art. 491 ² ust. 1 p.u., Sąd Okręgowy uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd pierwszej instancji ponownie rozpoznając sprawę oceni zasadność wniosku
o ogłoszenie upadłości przy założeniu, że przesłanka jego oddalenia opisana w art. 491 ⁴ ust. 4 p.u., w postaci niezupełności i niezgodności z prawdą danych zawartych we wniosku, w niniejszej sprawie nie występuje.

SSO Magdalena Nałęcz SSO Andrzej Sobieszczański SSO Bolesław Wadowski