Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 maja 2017 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie VI Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Andrzej Borucki

Sędziowie: SO Beata Hass – Kloc

SO Marta Zalewska (spr.)

Protokolant: Barbara Ćwiok

po rozpoznaniu w dniu 25 maja 2017 r. w Rzeszowie

na rozprawie

sprawy z powództwa: (...) Sp. z o.o. w Ś.

przeciwko: (...) SE w R. (dawniej (...) Company SE)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego co do pkt I w zakresie kwoty 7.989,00 zł oraz odsetek ustawowych od niej i co do pkt III wyroku Sądu Rejonowego wR.V Wydziału Gospodarczego z dnia 9 listopada 2016 r., sygn. akt V GC 553/16

1.  zmienia zaskarżony wyrok w pkt I jedynie co do odsetek w ten sposób, że zasądza je od dnia 17 grudnia 2015 r. do dnia zapłaty,

2.  w pozostałej części oddala apelację,

3.  zasądza od pozwanego (...) SE w R. (dawniej (...) Company SE) na rzecz powoda (...) Sp. z o.o. w Ś. kwotę 900,00 zł (dziewięćset złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym,

Sygn. VI Ga 47/17

Uzasadnienie wyroku z dnia 25.05.2017r.

Powód (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ś. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) Company SE w R. kwoty 18.819 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 25 listopada 2015r. tytułem kosztów najmu pojazdu zastępczego.

Pozwany w sprzeciwie od nakazu zapłaty wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania. Wskazał, że przyjął odpowiedzialność za sprawcę szkody i wypłacił powodowi kwotę 3.198,00 zł brutto z tytułu najmu pojazdu zastępczego za okres 13 dni, przyjmując stawkę 246,00 zł brutto za dobę wynajmu. Pozwany zarzucił, że stawka za wynajem pojazdu zastępczego, przyjęta przez powoda, jest rażąco wygórowana względem stawek obowiązujących na rynku lokalnym . W/w zakwestionował również zasadność wynajmu pojazdu zastępczego przez okres wskazany przez powoda (45 dni), podnosząc, iż nie wykazał on konieczności wynajmu pojazdu zastępczego przez poszkodowanego za okres ponad 13 dni.

W odpowiedzi na sprzeciw powód ustosunkował się do zarzutów pozwanego tam podniesionych oraz cofnął powództwo co do kwoty 3198,00 zł, z uwagi na fakt jej uiszczenia przez pozwanego po wniesieniu pozwu, wnosząc o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Postanowieniem z dnia 25 maja 2016r., wydanym na rozprawie Sąd Rejonowy w Rzeszowie umorzył postępowanie w zakresie kwoty 3198 zł.

W dniu 9.11.2016r. Sąd Rejonowy w Rzeszowie V Wydział Gospodarczy wydał wyrok, którym zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 9.348zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 25.11.2015r., w pozostałej części oddalił powództwo, a koszty procesu stosunkowo rozdzielił.

Podstawą wydania tego wyroku były następujące ustalenia faktyczne i ich ocena prawna:

W dniu 23 września 2015 r. na skutek kolizji drogowej poszkodowana wynajęła pojazd zastępczy marki M. (...) - ( segment klasy (...) ) od powoda (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ś.. Najem pojazdu był konieczny, z uwagi na to iż poszkodowana codziennie korzystała z samochodu dojeżdżając do pracy do D., odwoziła dzieci do szkoły i załatwiała inne sprawy dnia codziennego. Samochód zastępczy został poszkodowanej wydany w dniu 23 września 2015r., natomiast jego zwrot nastąpił w dniu 6 listopada 2015r. W dniu zwrotu pojazdu zastępczego naprawa uszkodzonego samochodu marki B. (...) nie została zakończona. Czas najmu trwał łącznie 45 dni. Na podstawie umowy cesji z dnia 23 września 2015 r. poszkodowany scedował na powoda przysługującą mu względem pozwanego wierzytelność z tytułu zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego. Z tytułu najmu pojazdu zastępczego powód w dniu 10 listopada 2015 r. wystawił fakturę VAT nr (...) na kwotę 18.819,00 zł brutto , przyjmując stawkę czynszu najmu za dobę na kwotę 418,20 zł brutto. Termin jej płatności wyznaczony został na dzień 24 listopada 2015r. Decyzją z dnia 18 grudnia 2015 r.- wydaną po wniesieniu pozwu- pozwany przyznał odszkodowanie w kwocie 3.198,00 zł, według stawki dobowej w wysokości 246,00 zł brutto za 13 dni najmu samochodu zastępczego. Uszkodzony pojazd nie był jezdny, z uwagi na uszkodzenia układu wydechowego. W dniu 23 września 2015 r. uszkodzony pojazd został przyjęty do naprawy. W dniu 30 września 2015 r. serwis otrzymał kalkulację naprawy dokonaną przez pozwanego. W dniu 3 października 2015 r. serwis wysłał pozwanemu do zatwierdzenia poprawioną kalkulację naprawy, powtarzając tą czynność w dniu 19 października 2015 r. Pozwany zaakceptował ją w dniu 20 października 2015 r., tego samego dnia serwis zamówił niezbędne do naprawy części zamienne, które otrzymał w dniu 22 października 2015 r. Naprawa nie została zakończona w dniu 6 listopada 2015 r. Niezbędny i uzasadniony czas technologicznej naprawy uszkodzonego pojazdu marki B. (...) wynosi 30 dni kalendarzowych. Uzasadniony czas trwania naprawy obejmuje 2 dni organizacyjne związane z przyjęciem i wydaniem pojazdu, 19 dni w których serwis oczekiwał na oględziny, kalkulację naprawy sporządzoną przez pozwanego oraz akceptację poprawionej kalkulacji naprawy, 4 dni w czasie których zamówiono niezbędne do naprawy części zamienne i oczekiwano na ich dostawę, 4 dni technologicznego czasu naprawy wraz z 1 dniem wolnym od pracy. Przyjmując zatem ten czasokres oraz możliwość uzyskania niezbędnych do naprawy części zamiennych w dniu 30 października 2015r., naprawę należało rozpocząć w dniu następnym, tj. 31 października 2015 r. Naprawa powinna być zakończona w dniu 5 listopada 2015 r., a więc po 4 dniach kalendarzowych biorąc pod uwagę 1 dzień wolny od pracy.

Średnia stawka czynszu najmu dla grupy pojazdów terenowo-rekreacyjnych, należącego do segmentu D do którego należy pojazd marki M. (...), na rynku lokalnym wynosiła około 377,00 zł brutto za dobę przy wynajmie z OC sprawcy trwającym powyżej 7 dni, a w przypadku wynajmu gotówkowego 274,00 zł brutto. Powód (...) Sp. z o.o. w Ś. zastosował dobową stawkę najmu dla pojazdu marki M. (...) w wysokości 418,20 zł brutto.

Obowiązek zwrotu przez pozwanego kosztów najmu pojazdu zastępczego opiera się na regulacji art. 361 § 1 i 2 kc, który stanowi, że zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła, a w powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Za wydatek niezbędny (celowy) należy uznać wydatek poniesiony na korzystanie z innego pojazdu w takim zakresie, w jakim poszkodowany korzystałby ze swojego środka lokomocji, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Wydatki ekonomiczne to wydatki na najem pojazdu, zasadniczo o podobnej klasie do pojazdu uszkodzonego lub zniszczonego, poniesione w oparciu o stawki czynszu najmu, które obowiązują na danym rynku lokalnym i w czasie naprawy pojazdu mechanicznego. Przyjąć należy, że odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za uszkodzenie albo zniszczenie pojazdu mechanicznego obejmuje celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego (tak też Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 17 listopada 2011 r., III CZP 5/11). Nie wszystkie jednak wydatki pozostające w związku przyczynowym z wypadkiem komunikacyjnym mogą być refundowane, istnieje bowiem obowiązek wierzyciela zapobiegania szkodzie i zmniejszania jej rozmiarów (art. 354 § 2, art. 362 i 826 § 1 k.c.). Na dłużniku ciąży w związku z tym obowiązek zwrotu wydatków celowych i ekonomicznie uzasadnionych, pozwalających na wyeliminowanie negatywnych dla poszkodowanego następstw, niedających się wyeliminować w inny sposób, z zachowaniem rozsądnej proporcji między korzyścią wierzyciela a obciążeniem dłużnika.

Sąd I instancji uznał, iż powództwo zasługuje na uwzględnienie jedynie w części. Wskazać bowiem należy, że okres, za jaki zwrotu kosztów najmu pojazdu domaga się powód, nie jest adekwatny do czasu, w jakim możliwe było wykonanie naprawy w świetle wyliczeń, dokonanych przez biegłego, które Sąd z przyczyn podanych wyżej w pełni akceptuje. Biegły za uzasadniony czas trwania naprawy pojazdu uszkodzonego uznał okres 30 dni kalendarzowych, w tym 4 dni roboczych technologicznego czasu naprawy pojazdu. Jak ustalił biegły rzeczywistego czasu trwania naprawy pojazdu nie można ustalić, gdyż uszkodzony pojazd nie został naprawiony w dniu zwrotu pojazdu zastępczego. Mimo tego, okres najmu pojazdu zastępczego obejmujący 45 dni, biorąc pod uwagę opinię biegłego jest nieuzasadniony i winien być pomniejszony o 15 dni jako czas zawiniony przez serwis z powodu zwlekania ze sporządzeniem kalkulacji naprawy, zgłoszeniem konieczności wykonania dodatkowych oględzin oraz wykonania naprawy. Serwis miał możliwość uzyskania niezbędnych do naprawy części zamiennych w dniu 30 października 2015 r., zatem powinien rozpocząć naprawę w dniu następnym, tj. 31 października 2015 r. Naprawa powinna być zakończona w dniu 5 listopada 2015 r., a więc po 4 dniach kalendarzowych biorąc pod uwagę 1 dzień wolny od pracy. Zaniedbania serwisu, za które pozwany nie ponosi odpowiedzialności opóźniły naprawę pojazdu, a tym samym z uwagi na fakt, że uszkodzony samochód nie był jezdny z powodu uszkodzeń układu wydechowego, wydłużyły bezzasadnie okres najmu pojazdu zastępczego. W dniu zwrotu pojazdu zastępczego uszkodzony pojazd nie był jeszcze naprawiony i wina w tym zakresie leży po stronie serwisu naprawczego. Tym samym powód nie dowiódł w przedmiotowej sprawie zasadności najmu powyżej 30 dni. Postępowanie dowodowe wykazało, że okres, za jaki zwrotu kosztów najmu pojazdu domaga się powód nie jest adekwatny do czasu, w jakim możliwe było wykonanie naprawy w świetle wyliczeń dokonanych przez biegłego w opinii.

Sąd ocenił zastosowaną przez powoda dobową stawkę najmu pojazdu zastępczego ( 418,20 zł brutto ) i uznał, iż jest ona stawką wyższą od średniej stawki rynkowej (377 najem bezgotówkowy + 274 najem gotówkowy = 651 : 2 = 325,50 zł brutto), lecz nie jest ona stawką rażąco wygórowaną. W ocenie Sądu z pojęciem rażąco wygórowanej stawki mamy do czynienia, gdy jest ona wyższa od średniej stawki rynkowej o więcej niż 30 %. Z uwagi na to, iż owo pojęcie – ukształtowane i utrwalone w orzecznictwie- nie zostało zdefiniowane zarówno w kodeksie cywilnym jak i ustawie z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, dopuszczalnym jest sięgnięcie w drodze szeroko rozumianej analogii do jedynego aktu normatywnego, który wprowadza zbliżone znaczeniowo pojęcie tj. do ustawy z dnia 29 stycznia 2004r. Prawo zamówień publicznych. W art. 89 ust. 1 pkt 4 tej ustawy zawarto określenie rażąco niskiej ceny w stosunku do przedmiotu zamówienia, a w art. 90 ust. 1 a, za taki ustawodawca uznał przypadek gdy cena całkowita oferty jest niższa o co najmniej 30% od wartości zamówienia (...). Tym samym Sąd uznał za zasadną dobową stawkę czynszu najmu przyjętą przez powoda (418,20 zł brutto).

O odsetkach ustawowych Sąd orzekł na podstawie art. 481§ 1 k.c. w zw. z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U..2013.392j.t.), przyznając je od dnia 25 listopada 2015r. Pozwany nie kwestionował wskazanego w pozwie czasokresu naliczania odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia.

Powyższy wyrok apelacją zaskarżył pozwany wskazując przy tej okazji na zmianę swojej firmy, co do punktu I w zakresie roszczenia ponad kwotę 1359zł oraz ustawowe odsetki od dnia 25.11.2015r., jak również punkt III wyroku w całości. Wyrokowi zarzucił naruszenie przepisów:

- art. 361 § 1 kc poprzez przyjęcie, że okres oczekiwania na akceptację kosztów naprawy pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym ze zdarzeniem drogowym, skoro pojazd został przekazany do naprawy profesjonalnemu warsztatowi naprawczemu, który nie potrzebował w tym przedmiocie akceptacji ubezpieczyciela, a decyzja, czy pojazd zostanie naprawiony i według jakich zasad należy wyłącznie do poszkodowanego, bo to między nim a serwisem naprawczym zostaje zawarta umowa o naprawę pojazdu

- art. 354 §2 kc w zw. z art. 826 kc w zw. z art. 16 ust. 1 pkt 2 i art. 17 Ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych z uzasadnieniem, jak przy pierwszym zarzucie

- art. 362 kc w zw. z art. 16 ust. 1 pkt 2 i 17 Ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że poszkodowany nie przyczynił się do powiększenia szkody w sytuacji, gdy wynajął pojazd zastępczy po stawce rażącą odbiegającej od występujących na rynku, gdy miał możliwość wynajęcia pojazdu po niższej stawce przy dochowaniu minimum należytej staranności

- art. 14 ust. 1 Ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych w zw. z art. 481 § 1 kc poprzez przyjęcie, iż ubezpieczyciel pozostaje w opóźnieniu po upływie terminu do zapłaty faktury, gdy zgłoszenie szkody zostało nadane na poczcie dnia 12.11.2015r. ,a zatem pozwany pozostawał w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia od dnia wydania decyzji tj. 18.12.2015r.

- art. 233 i 278 kpc poprzez niewłaściwą ocenę opinii biegłego sądowego w zakresie wskazanym powyżej

- art. 101 kpc poprzez obciążenie kosztami pozwanego w sytuacji gdy kosztami tymi powinien zostać obciążony powód w zakresie spełnionego przez pozwanego roszczenia w wysokości 3.198zł w toku procesu, gdy powód nie czekając na upływ terminu ustawowego do likwidacji szkody wytoczył powództwo. Na marginesie w uzasadnieniu zarzucił, iż Sąd niewłaściwie ustalił proporcje wygranych stron na podstawie art. 100 kpc, w sytuacji gdy na rzecz powoda zasądzono kwotę 9.348zł w stosunku do pełnej wartości przedmiotu sporu 15.621zł.

Na tej podstawie wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 1359zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19.12.2015r. do dnia zapłaty i oddalenie powództwa w pozostałej części.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie w całości i zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania apelacyjnego. W uzasadnieniu wskazał m.in., iż pozwany zgłoszenie szkody odebrał w dniu 16.11.2015r., a zapłata kwoty 3198 zł wpłynęła na rachunek powoda w dniu 22.12.2015r., a zatem świadczenie zostało spełnione po terminie ustawowym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda okazała się zasadna jedynie co do początkowej daty odsetek ustawowych za opóźnienie i w tym zakresie wyrok został zmieniony na podstawie art. 386 § 1 kpc. Niespornym między stronami było, iż zgłoszenie szkody wraz z dokumentami wpłynęło do pozwanego w dacie 16.11.2015r., czego nie kwestionował pozwany jako twierdzenia powoda zgłoszonego w odpowiedzi na apelację (art. 230 kpc). Od tej zatem daty należało liczyć termin ustawowy 30 dni na spełnienie świadczenia pieniężnego wynikający z art. 14 Ustawy ubezpieczeniowej, tj. termin ten przypadł na 16.12.2015r. Tym samym odsetki ustawowe rozpoczęły swój bieg od dnia następnego. W tym kontekście wniesienie pozwu przez powoda przed upływem w/w terminu ustawowego nie miało znaczenia dla rozstrzygnięcia w zakresie kosztów procesu i oceny odpowiedzialności stron za wynik tego procesu, skoro pozwany decyzję wydał z opóźnieniem, tj. 18.12.2015r. i na jej podstawie spełnił świadczenie w dacie wpływu środków na rachunek wierzyciela: 22.12.2015r. Były to już daty późniejsze niż data wniesienia pozwu do sądu: 10.12.2015r. Tym samym prawidłowo Sąd Rejonowy uznał, iż pozwany był przegrywającym proces w zakresie nie tylko kwoty zasądzonej wyrokiem, ale również kwoty zapłaconej w toku postępowania przez pozwanego, co do której na skutek cofnięcia pozwu sąd I instancji umorzył postępowanie odrębnym postanowieniem. Tym samym Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił proporcje wygranych po obu stornach procesu, co sąd II instancji ponownie zweryfikował poprzez stosowne wyliczenia.

Apelacja w pozostałej części była bezzasadna, co znalazło swój wyraz w zakresie rozstrzygnięcia w punkcie 2 wyroku II instancji na podstawie art. 385 kpc. Sąd II instancji w całości podzielił ustalenia Sądu Rejonowego, w szczególności odnoszące się do ustaleń faktycznych wynikających z uznanej przez Sąd za wiarygodną opinii biegłego sądowego. Sąd I instancji dokonał oceny materiału dowodowego zgodnie z zasadami art. 233 § 1 kpc. Opinia ta w sposób logiczny, dodatkowo uzasadniona ustną opinią biegłego na rozprawie, precyzyjnie i jednoznacznie przeanalizowała cały okres postępowania likwidacyjnego poczynając od daty przyjęcia pojazdu do naprawy: 23.09.2015r. do 6.11.2015r. jako ostatni dzień wynajmu pojazdu zastępczego. Odnosząc się do zarzutów apelacyjnych sąd II instancji w całości podziela stanowisko biegłego sądowego w zakresie przyjęcia jako zasadnego okresu najmu oczekiwanie przez serwis na akceptację kalkulacji naprawy przez ubezpieczyciela. Biegły ten rozważył materiał dowodowy zalegający w aktach postępowania likwidacyjnego i na jego podstawie prawidłowo ustalił, iż ubezpieczyciel własnym działaniem poprzez rażące obniżenie w sposób niezasadny pierwotnego kosztorysu naprawczego tak co do wysokości stawek za roboczogodziny, jak i w zakresie sposobu naprawy (zamienniki czy części oryginalne) wydłużył okres ustalania swej odpowiedzialności odszkodowawczej w zakresie wysokości roszczenia, co pozostawało w adekwatnym związku przyczynowym z koniecznością wynajęcia na ten właśnie czas pojazdu zastępczego. Nie sposób uznać, iż poszkodowany nie ma prawa decydować, nie czekając na stanowisko ubezpieczyciela, czy w ogóle zlecać serwisowi ASO naprawę, jeżeli nie ma gwarancji, że takie a nie inne koszty i sposób naprawy zaproponowane przez ASO nie zostaną pokryte przez ubezpieczyciela. Wszak to od jego decyzji zależy, czy poszkodowany naprawę tę wykona kosztem odpowiedzialności cywilnej sprawcy (odszkodowanie wypłacone przez jego ubezpieczyciela), czy też koszty te będzie wykładał z własnego budżetu. Istotne przy tym było, jak zeznał biegły na rozprawie, iż serwis naprawczy niektóre usterki mógł stwierdzić, czy też wykryć dopiero po zakończeniu naprawy, tj. zamontowaniu tłumika i rur wydechowych i wykonaniu diagnostyki i na tej podstawie wykryć, iż filtr pyłkowy jest także uszkodzony, a pozwany ostatecznie nie zakwestionował konieczności wymiany tego elementu. Biegły z wykorzystaniem swej wiedzy specjalnej uzasadnił również, iż przed zamówieniem części serwis mógł co najwyżej wykonać demontaż pojazdu, co i tak nie skracało koniecznego czasu naprawy.

Sąd nie podzielił zarzutu apelacyjnego odnoszącego się do stawki wynajmu. Rozważania prawne Sądu Rejonowego są w tym przedmiocie prawidłowe: stawka najmu nie przekraczająca 30% stawki średniej na konkurencyjnym rynku na pewno nie jest rażąco wygórowaną, a zatem nierynkową, choć budzi wątpliwości ocena sądu z odwołaniem się do Ustawy o zamówieniach publicznych. Pojęcie „rażącego zaniżenia” i przyjęte w tym przedmiocie kryterium oceny w postaci 30 % to a contrario nie można uznać za tożsame z pojęciem „rażącego zawyżenia” przez to samo kryterium 30%.

O kosztach postpowania apelacyjnego sąd orzekł na podstawie art. 108 kpc w zw. z art. 98 § 1 i 3 kpc, uznając, iż powód to postępowanie apelacyjne wygrał w całości, skoro zmiana wyroku w zakresie krótkiego zresztą okresu odsetek ustawowych za opóźnienie nie miała wpływu na wartość przedmiotu zaskarżenia, wskazaną przez pozwanego wyłącznie jako kwotę należności głównej. Na koszty te złożyło się minimalne wynagrodzenie adwokackie za II instancję obowiązujące w stawce na datę wniesienia apelacji: 29.12.2016r.