Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 12 maja 2017 r.

Sąd Okręgowy w Toruniu VIII Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Marek Lewandowski (spr.)

Sędziowie: SO Katarzyna Borowy, SO Marek Paczkowski

po rozpoznaniu w dniu 12 maja 2017 r. w Toruniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku M. G.

z udziałem T. D.

o wyjawienia majątku

na skutek zażalenia wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Toruniu

z dnia 7 marca 2017 r.

sygn. akt I Co 251/17

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie.

/SSO Katarzyna Borowy/ /SSO Marek Lewandowski/ /SSO Marek Paczkowski/

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Toruniu odrzucił wniosek M. G. o wyjawienie majątku przez dłużniczkę T. D.. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia Sąd a quo wskazał, że dłużnik zgodnie z wnioskiem ma miejsce zamieszkania w N.. Z Rozporządzenia Rady (WE) NR 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. L 12 z 16.1.2001, str. 1) wynika, że w sprawach egzekucyjnych wyłączną jurysdykcję mają organy Państwa Członkowskiego, na którego terytorium egzekucja ma być prowadzona (art. 22 ust. 5). Jurysdykcja krajowa jest dodatnią przesłanką procesową, której brak sąd bierze pod uwagę z urzędu na podstawie art. 1099 § 1 zd. 1 k.p.c. Skoro wyjawienie majątku stanowi zgodnie z communis opinio pomocniczy sposób egzekucji, przepis art. 22 ust. 5 ww. Rozporządzenia znajduje w nin. sprawie zastosowanie. W rezultacie, zdaniem Sądu a quo, wniosek podlegał odrzuceniu (art. 1099 § 1 k.p.c.). Nie do pomyślenia jest bowiem prowadzenie czynności egzekucyjnych, w tym stosowanie środków przymusu, przez polski Sąd na terenie innego państwa.

Zażalenie na powyższe postanowienie złożył wnioskodawca, który zaskarżył je w całości. Skarżący zarzucił:

1) naruszenie prawa procesowego, mające istotny wpływ na wynik postępowania, tj.: przepisu art. 914 § 1 k.p.c. w zw. z art. 28 k.p.c. poprzez ich niezastosowanie, a to w związku z uznaniem, że w nin. sprawie nie zachodzą okoliczności uzasadniające właściwość miejscową Sądu Rejonowego w Toruniu,

2) naruszenie przepisów prawa procesowego, mające istotny wpływ na wynik postępowania, tj. art. 1099 § 1 k.p.c. poprzez jego zastosowanie pomimo braku przesłanki jego zastosowania, tj. uznanie, że w nin. sprawie występuje brak jurysdykcji krajowej,

3) naruszenie przepisów prawa materialnego, mające istotny wpływ na wynik postępowania, tj. punktu 14 preambuły Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych, poprzez jego niezastosowanie i uznanie, że w nin. sprawie występuje brak jurysdykcji krajowej, podczas gdy w nin. sprawie zachodzą okoliczności uzasadniające właściwość miejscową Sądu Rejonowego w Toruniu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie jako uzasadnione prowadziło do uchylenia zaskarżonego postanowienia.

Na wstępie należy podzielić stanowisko skarżącego, że w rozpoznawanej sprawie nie znajdował zastosowania powołany przez Sąd Rejonowy przepis art. 22 pkt 5 Rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (dalej jako Rozporządzenie nr 44/2001). Zgodnie z art. 80 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego I Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (dalej jako Rozporządzenie nr 1215/2012) Rozporządzenie nr 44/2001 zostało uchylone. Skoro in casu chodzi o tytuł wykonawczy – nakaz zapłaty z 25 lutego 2016 r. zaopatrzony w klauzulę wykonalności, to nie budzi wątpliwości Sądu Okręgowego konieczność stosowania Rozporządzenia nr 1215/2012

Za chybione należy jednak uznać powoływanie się przez żalącego na punkt 14 preambuły Rozporządzenia nr 1215/2012. Wypada w tym miejscu jedynie zaznaczyć, że w orzecznictwie TS w Luksemburgu ugruntowany jest pogląd, zgodnie z którym preambuła aktu wspólnotowego (obecnie unijnego) nie ma mocy prawnie wiążącej i nie może być powoływana ani dla uzasadnienia odstępstw od przepisów danego aktu, ani w celu wykładni tych przepisów w sposób oczywiście sprzeczny z ich brzmieniem (por. wyrok TS z 2.4.2009 r. w sprawie C-134/08, Hauptzollamt Bremen v. J.E. Tyson Parketthandel GmbH hanse j., Zb. Orz. 2009, s. I-02875). Stanowisko to oznacza, iż dokonując wykładni przepisów rozporządzenia można wprawdzie posiłkować się preambułą, w której ustawodawca unijny niejednokrotnie wyznacza ratio legis konkretnych rozwiązań, to jednak treść preambuły nie może przesądzać o kierunku interpretacji przepisu odmiennym od jego oczywistego brzmienia. W rozpoznawanej sprawie nie może jednak umknąć, że w myśl art. 24 pkt 5 Rozporządzenia nr 1215/2012, stanowiącego odpowiednik art. 22 pkt 5 Rozporządzenia nr 44/2001, niezależnie od miejsca zamieszkania stron jurysdykcję wyłączną w postępowaniach, których przedmiotem jest wykonanie orzeczeń mają sądy państwa członkowskiego, na którego terytorium wykonanie powinno nastąpić lub nastąpiło . Według communis opinio piśmiennictwa przytoczona regulacja w dużej mierze ogranicza praktyczne znaczenie art. 1110 ^{( 4)} § 1 k.p.c., zgodnie z którym do wyłącznej jurysdykcji krajowej należą sprawy egzekucyjne, jeżeli egzekucja ma być wszczęta lub jest prowadzona w Rzeczypospolitej Polskiej. Porównując obydwie regulacje trzeba zauważyć, że prawodawca unijny posługuje się odmienną terminologią dla określenia jurysdykcji krajowej w sprawach o wykonanie orzeczenia aniżeli ustawodawca polski . W szczególności w art. 24 pkt 5 Rozporządzenia mowa jest o sądzie państwa członkowskiego, na którego terytorium wykonanie orzeczenia powinno nastąpić lub nastąpiło, a nie gdzie egzekucja ma być wszczęta lub jest prowadzona.

Zgodnie z art. 27 Rozporządzenia nr 1215/2012 Sąd państwa członkowskiego stwierdza z urzędu brak swej jurysdykcji, jeżeli wystąpiono do niego o rozpoznanie sprawy należącej na mocy art. 24 do wyłącznej jurysdykcji sądów innego państwa członkowskiego. Skutkiem stwierdzenia braku jurysdykcji jest na gruncie prawa polskiego odrzucenie wniosku (art. 1099 k.p.c.).

Użyty w art. 24 ust. 5 Rozporządzenia łącznik miejsca, gdzie orzeczenie powinno zostać wykonane lub nastąpiło prowadzi do wniosku, że jurysdykcję w sprawach egzekucyjnych mogą posiadać sądy różnych państw członkowskich. Nieprzypadkowo w związku z tym w art. 31 ust. 1 Rozporządzenia przyjęto, że jeżeli sprawy należą do wyłącznej jurysdykcji kilku sądów, sąd, przed który wytoczono powództwo później, stwierdza brak swej jurysdykcji na rzecz sądu, przed który najpierw wytoczono powództwo.

Jak wynika z treści wniosku egzekucja skierowana do majątku dłużniczki, znajdującego się w Polsce, okazała się bezskuteczna. Składając wniosek w nin. sprawie wnioskodawca wykazał zatem, że wykonanie orzeczenia nastąpiło w Polsce; nie jest bowiem istotny w tym przypadku skutek podjętych czynności egzekucyjnych. Nie sposób więc w takiej sytuacji przyjąć, że sąd polski nie posiada jurysdykcji krajowej, zwłaszcza jeśli się zważy, że in casu wierzyciel nie prowadził, ani nie zamierza prowadzić egzekucji z majątku dłużniczki znajdującego się za granicą, np. w miejscu zamieszkania dłużniczki w Niemczech. Odpada zatem prima facie jurysdykcja sądu niemieckiego do rozpoznania nin. wniosku.

Przyjęte przez Sąd Okręgowy stanowisko koresponduje z treścią przepisów o właściwości sądu w postępowaniu o wyjawienie majątku. Według communis opinio piśmiennictwa właściwość sądu w tym postępowaniu nie reguluje wyłącznie art. 914 § 1 k.p.c. Odpowiednie zastosowanie – w związku z treścią art. 13 § 2 k.p.c. - znajduje także przepis art. 28 k.p.c., zgodnie z którym, jeżeli dłużnik nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, właściwość sądu oznacza się według jego miejsca pobytu, a jeżeli jest ono nieznane bądź nie leży w Polsce – według ostatniego miejsca zamieszkania dłużnika w Polsce.

Pogląd o istnieniu jurysdykcji sądu polskiego w rozpoznawanej sprawie nie oznacza, że sąd ten może dokonywać doręczeń dłużniczce zamieszkałej w Niemczech, zawierających wzmianki o możliwości zastosowania wobec niej środków przymusu w szerokim tego słowa znaczeniu, np. o zagrożeniu grzywną lub zastosowaniu innych środków przymusu (np. aresztu, czy przymusowego doprowadzenia). Stanowisko to wynika expressis verbis z § 32 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie szczegółowych czynności sądów w sprawach z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego oraz karnego w stosunkach międzynarodowych z dnia 28 stycznia 2002 r., zgodnie z którym wezwanie, o którym mowa w ust. 1, nie może zawierać zagrożenia karą porządkową lub innymi środkami przymusu. Na zakończenie trzeba dodać, że Sąd Okręgowy podziela wyrażone w doktrynie prawa procesowego cywilnego zapatrywanie, że ograniczenie możliwości dokonywania czynności egzekucyjnych przez polskie organy egzekucyjne tylko do terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nie oznacza, ze organy te w ramach prowadzonej egzekucji nie mogą dokonywać żadnych czynności, które wywoływałyby skutki poza jej terytorium. Organy te mogą np. dokonywać zawiadomień o dokonanych czynnościach, np. zajęciu ruchomości, nieruchomości, dokonanych wpisach w odpowiednich rejestrach itp. (zob. J. Jagieła, Jurysdykcja krajowa w postępowaniu egzekucyjnym (w:) Aurea praxis aurea theoria. Księga Pamiątkowa ku czci Profesora Tadeusza Erecińskiego, pod red. J. Gudowskiego, s. 1120). Zdaniem cytowanego autora organy te nie mogą natomiast dokonywać doręczeń zawierających wzmianki o możliwości zastosowania środków przymusu w szerokim tego słowa znaczeniu, np. o zagrożeniu grzywną lub zastosowaniu innych środków przymusu (np. aresztu) oraz dokonywać wezwania do udzielenia informacji (art. 761 k.p.c.), złożenia wyjaśnień (art. 801 k.p.c.), czy składać wniosku do sądu o wyjawienie majątku przez te osoby (art. 1086 § 2 k.p.c.), mimo że przepisy Kodeksu postępowania cywilnego dotyczące doręczeń w międzynarodowym postępowaniu cywilnym takiego ograniczenia nie przewidują (art. 1132 i n. k.p.c.).

Z podanych względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 zd. 1 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

/SSO Katarzyna Borowy/ /SSO Marek Lewandowski/ /SSO Marek Paczkowski/