Pełny tekst orzeczenia

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Bydgoszczy z dnia 29 marca 2017 r. w punkcie 1. umorzył w całości wszystkie zobowiązania B. G. powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości, czyli dniem 25 marca 2016 r. bez ustalania plany spłaty oraz w punkcie 2. kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa. W uzasadnieniu Sąd ustalił, że upadły ma 73 lata i nie ma żadnego majątku, jest emerytem i otrzymuje świadczenie w kwocie około 2.163 zł. Ma on problemy zdrowotne – przede wszystkim kardiologiczne (przewlekłe nadciśnienie tętnicze po implantacji stymulatora serca), cierpi na cukrzycę, ma ponadto problemy laryngologiczne (w 2016 r. stwierdzono u niego nowotwór - guz krtani). Z tego powodu upadły jest pod stałą opieką kardiologa i laryngologa, dodatkowo chodzi na wizyty do diabetologa i endokrynologa. W związku ze schorzeniami musi przyjmować stale leki. Prowadził on wspólne gospodarstwo domowe z żoną I. G. do dnia 30 września 2016 r., kiedy żona upadłego zmarła. Obecnie opiekuje się on 47-letnią córką V. G., która razem z nim mieszka w wynajmowanym mieszkaniu. Wymaga ona jednak stałej opieki gdyż jest nieuleczalnie chora na zespół (...), jest osobą trwale niepełnosprawną, wymaga rehabilitacji i stałej pielęgnacji. Córka otrzymuje 644,63 zł renty oraz 153 zł miesięcznie rodzinnego z Urzędu Miasta. W tej sytuacji upadły na wydatki swoje i córki dysponuje kwotą około 2.960 zł miesięcznie, czyli w przeliczeniu na osobę 1.480 zł. Deklarowane wydatki są jednak wyże niż dochody i wynoszą około 3.200 zł. Sąd Rejonowy szczegółowo przedstawił jakie wydatki podał upadły.

Z uwagi na brak funduszy masy upadłości nie został sporządzony w niniejszym postępowaniu plan podziału, a Skarb Państwa tymczasowo pokrył koszty postępowania.

Jako podstawę prawną orzeczenia Sąd Rejonowy wskazał przepis art. 491 ¹⁶ ust. 1 ustawy z 28 lutego 2003 r. prawo upadłościowe i naprawcze, który stanowi, że Sąd umarza zobowiązania upadłego bez ustalania planu spłaty wierzycieli, jeżeli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie będzie on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Jedynym więc warunkiem zastosowania tego przepisu jest osobista sytuacja upadłego. Zdaniem Sądu Rejonowego w przedmiotowej sprawie oczywistym jest, iż sytuacja osobista upadłego jednoznacznie wskazuje, że nie jest on i nie będzie zdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Upadły jest bowiem osobą schorowaną w podeszłym wieku, bez majątku i osiąga jedyny dochód w postaci emerytury na stosunkowo niskim poziomie opiekując się niepełnosprawną córką z zespołem (...), która wymaga stałej opieki, pielęgnacji i rehabilitacji. Uzyskiwane dochody upadłego i córki są niższe niż wydatki. Jednocześnie z uwagi na obecny stan zdrowia, wiek, ograniczenia, brak jest jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, aby upadły miał możliwość osiągnięcia dodatkowych dochodów, które pozwoliłyby mu na realizację jakiegokolwiek planu spłaty. Zważyć także należy, iż stan zdrowia upadłego pogarsza się, konieczne jest systematyczne leczenia, a opiekuje się on jeszcze niepełnosprawną córką. Zdaniem Sądu Rejonowego powyższe okoliczności wskazują na ubóstwo upadłego i nie pozwalają na ustanowienie jakiegokolwiek planu spłaty wierzycieli. Ponadto brak jest podstaw do przyjęcia, że wskazane koszty utrzymania są w jakikolwiek sposób zawyżone, relacja- wyjaśnienia upadłego zostały potwierdzone przez syndyka oraz zebranymi w sprawie dokumentami. Zaś podane poszczególne wydatki – jak np. 600 zł na wyżywienie (na 1 osobę, z uwzględnieniem diety cukrzyka) – jest to kwota, która świadczy o wyjątkowo oszczędnym gospodarowaniu posiadanymi środkami.

Zażalenie na to postanowienie wniósł jeden z wierzycieli (...) w G. zaskarżając je w części co do punktu 1. i zarzucił naruszenie art. 491 ^{( 16)} ust. 1 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze poprzez jego zastosowanie w sytuacji gdy błędnie ustalano brak zdolności upadłego do wykonywania chociażby części zobowiązań w ramach planu spłaty wierzycieli i w konsekwencji umorzenie w całości zobowiązań upadłego z pokrzywdzeniem wierzycieli. Wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i ustalenie planu spłaty wierzycieli w wysokości 400 zł miesięcznie, w okresie 36 miesięcy. W uzasadnieniu zarzucił, że upadły razem z córką uzyskują dochód przekraczający minimum socjalne dla 2 osobowego gospodarstwa emeryckiego. Jego zdaniem przy ustaleniu planu spłaty należy wziąć pod uwagę, iż trzeba zapewnić upadłemu utrzymanie na poziomie minimalnym, bowiem niewypłacalny dłużnik powinien w okresie wykonywania planu spłaty zaspokoić swoich wierzycieli w maksymalnie możliwym stopniu, nawet kosztem zaspokojenia potrzeb własnych. Zdaniem skarżącego minimum socjalne powinno być punktem odniesienia granicy niezbędnych wydatków związanych z kosztami utrzymania dla dłużnika. Powołał się na dane Instytutu Pracy i i Spraw Socjalnych, że w miesiącu grudniu 2016 r. dla 2-osobowego gospodarstwa emeryckiego minimum socjalne wynosiło 1.819,36 zł. Jego zdaniem skoro upadły z córką otrzymuje dochód o 1.000 zł wyższy, to jest w stanie spłacać wierzycieli w kwocie 400 zł miesięcznie, a pozostały dochód pozwoli mu i córce na normalną godną egzystencję.

Sąd Okręgowy zważył, że:

Zażalenie jest bezzasadne.

Na wstępie Sąd Okręgowy stwierdza, iż w niniejszej sprawie zastosowanie znajdują przepisy ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (tekst jednolity Dz.U. z 2016 r., poz. 2717 ze zm. - dalej jako „p.u.”) w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2016 r., skoro nie tylko wniosek o ogłoszenie upadłości wpłynął w niej po tej dacie, jak również po dniu 1 stycznia 2016 r. ogłoszono upadłość B. G..

Sąd odwoławczy podziela pogląd wyrażony w artykule A. H., A. O. oraz A. P. – „ Postanowienie sądu o ustaleniu planu spłaty w postępowaniu upadłościowym prowadzonym wobec osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej” opublikowanym w nr 4/2016 Doradcy Restrukturyzacyjnego, iż jako pomocnicze wskaźniki przy orzekaniu w przedmiocie ustalania planu spłaty, analizując możliwości zarobkowe upadłego oraz konieczność utrzymania upadłego i osób pozo-stających na jego utrzymaniu, można brać pod uwagę m. in. minimum socjalne oraz minimum egzystencji.

I tak ustalenie, że dochody upadłego nie przekraczają minimum egzystencji, co oznacza, iż upadły żyje w dolej sferze ubóstwa, nie pozwala sądowi na ustalenie planu spłaty, ale uzasadnia umorzenie zobowiązań bez ustalania planu spłaty. Ustalenie zaś, że dochody upadłego przekraczają mini-mum egzystencji oraz próg dochodowy dla świad-czeń z pomocy społecznej, a nie przekraczają mini-mum socjalnego, wymaga szczególnego rozważenia przy ustalaniu planu spłaty. Obowiązek zaspokojenia wierzycieli w drodze realizowania planu spłaty nie uzasadnia ograniczenia utrzymania upadłego i jego rodziny do poziomu biologicznego przeżycia. Autorzy artykułu wskazują słusznie, że minimum socjalne jest określane jako minimalny próg dobrobytu, można zaproponować zatem przyjęcie jako punktu odniesienia wartości na po-ziomie 70% minimum socjalnego, co kształtuje się mniej więcej na poziomie średniej minimum egzystencji oraz socjalnego. Zaś ustalenie, że dochody upadłego przekraczają mi-nimum socjalne, pozwala rozważyć, czy zachodzą podstawy do ustale-nie planu spłaty z określeniem miesięcznej kwoty spłaty do granicy minimum socjalnego, a zależnie od uznania sądu do granicy 70% minimum socjal-nego albo niższej. Zasadnie przy tym autorzy podkreślają, że tak ustalony wskaźnik jest wyłącznie pewnym punktem odnie-sienia i w każdej sprawie będzie podlegał korek-cie sędziowskiej opartej na rozważeniu okolicz-ności konkretnego przypadku.

Sąd Okręgowy ustalił przy tym na podstawie ogólnie dostępnych danych udostępnianych w Internecie przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych ( www.ipiss.com.pl/?zaklady=minimum-socjalne , www.ipiss.com.pl/?zaklady=minimum-egzystencji-2 ), iż w 2016 r. minimum socjalne w rodzinach 2 i 3 osobowych wynosiło pomiędzy 900 zł a 950 zł na osobę miesięcznie, zaś minimum egzystencji pomiędzy 450 a 490 zł miesięcznie.

Sąd Okręgowy podziela także argumentację zawartą w zażaleniu, iż przepis zezwalający na umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalania planu spłaty stanowi najdalej idące ograniczenie praw wierzyciela, dlatego też winien być stosowany w sytuacjach wyjątkowych. Przepis art. 491 ¹⁶ ust. 1 p.u. stanowi o jakiejkolwiek spłacie, nawet niedużej ale nadal spełniającej swoją rolę w stosunku do dłużnika, dla którego spłata stanowić będzie rolę prewencyjną i kształtować postawę na przyszłość. Słusznie także wierzyciel podnosi, że odstąpienie od ustalenia planu spłaty, powinno mieć charakter wyjątkowy, przykładowo ze względu na sytuację rodzinną, stan zdrowia upadłego, ciężką chorobę, niepełnosprawność, czy całkowity brak jego zdolności do pracy.

Jednak w niniejszej sprawie w ocenie Sądu odwoławczego występują przesłanki do umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalania planu spłaty wierzycieli pomimo, iż dochód upadłego na 1 osobę w rodzinie przekracza wskazane wyżej kryteria minimum socjalnego i minimum egzystencji, ponieważ zachodzą indywidualne okoliczności nakazujące dokonanie korekty sędziowskiej gdyż upadły jest osobą starszą, schorowaną i na utrzymaniu posiada niepełnosprawną 47 córkę, chorą na zespół (...) wymagającą jego stałej opieki i pielęgnacji oraz inne, na które Sąd Rejonowy prawidłowo zwrócił uwagę w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, a skarżący w zażaleniu nie podważył tych ustaleń Sądu. W szczególności wierzyciel pominął wysokość wydatków jakie ponosi faktycznie upadły na wynajem i utrzymanie mieszkania, na leki, na opiekunkę dla córki oraz droższe wyżywienie w związku z koniecznością przestrzegania diety cukrzyka.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. i art. 229 p.u. w zw. z art. 491 ² ust. 1 p.u., orzekł jak w sentencji.

Artur Fornal Wojciech Wołoszyk Wiesław Łukaszewski